مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی

مفهوم عقلانیت در اندیشه مقام معظم رهبری از پایه های اصلی جامعه اسلامی و در عرض ایمان، مجاهدت و عزّت قرار دارد. به عقیده معظم له عقلانیت از مهم ترین ابزارهای جهت دهنده و ارزش گذار فعالیت ها در نظام اسلامی به شمار می آید؛ لذا می توان در پرتو انقلابی گری اصیل، مفهوم عقلانیت را ذیل کلیدواژه "عقلانیت انقلابی" خلاصه کرد. در این امتداد، پژوهش حاضر به شناسایی و تبیین مختصات "عقلانیت انقلابی" از منظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) پرداخته است. این مطالعه از نظر هدف، اکتشافی و به دنبال ایجاد دانش و درک بهتر از پدیده مورد بررسی است. همچنین رویکرد کلی پژوهش، استقرایی و نحوه انجام آن، کیفی است که با تحلیل محتوای بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهند که اهتمام به اصول و باورهای اساسی به عنوان شرایط علی، استقلال و عدم وابستگی به عنوان طبقه محوری، اولویت بندی اهداف و برنامه ها به عنوان عامل مداخله گر، معنویت محوری به عنوان بستر، آینده نگری، دوراندیشی و امیدواری؛ واقع نگری، نگاه راهبردی؛ نوسازی و تحول در نظامات و سازوکارها؛ وحدت افزایی، جهت گیری و هدف گذاری انقلابی؛ جوان گرایی، همت بلند؛ اعتمادسازی؛ استکبار ستیزی و منفعل نشدن در مقابل دشمن؛ نظم؛ پیشرفت علم و فناوری؛ ساده زیستی و مبارزه با فساد و تبعیض و بى عدالتی به عنوان استراتژی های تعامل و کنش قابل توجه هستند و عقلانیت انقلابی به طور خاص با مردم محوری؛ ظلم ستیزی؛ قانون مداری؛ انتقادپذیری؛ روحیه و اخلاق انقلابی؛ ایستادگی و ثبات قدم؛ رسیدن به جامعه تراز انقلاب اسلامی مشخص می گردد.

زمینه سازی برای تحقق مرجعیت علمی، از مهمترین اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی و قلب تپنده و پیش نیاز اصلی شکل گیری و بالندگی تمدن جدید ایرانی اسلامی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع و چالش های دستیابی به مرجعیت علمی در حوزه علوم انسانی و تبیین کژکارکرد های بازدارنده انجام شده است. بدین منظور با معناکاوی در ادراک نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی و بهره گیری از رویکرد کیفی و روش نظریه داده بنیاد، به شناسایی و تبیین پدیده مورد بررسی پرداخته شد. داده ها با استفاده از نمونه گیری هدفمند از نوع راهبردهای زنجیره ای و نظری و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 31 نفر از نخبگان و استادان دانشگاه گردآوری شد و به روش کدگذای باز، محوری و گزینشی تحلیل گردید؛ تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها به شناسایی 7 مقوله اصلی منجر گردید که شامل "زمینه های فرهنگی و اجتماعی"، "زمینه های ساختاری"، "کژکارکرد های نظام آموزش و پژوهش"، "ناهمسویی های بینشی و انگیزشی"، "کژکارکرد های تخصیص منابع و امکانات"، "کژکارکرد های سیاست گذاری و برنامه ریزی " و "استیلای نگرش های کمّی گرا" است. در نهایت نتایج نشان داد استیلای نگرش کمّی گرایی در رویه های موجود، به شکل گیری و تشدید موانع و کژکارکرد های بازدارنده مرجعیت علمی دامن زده است.

«بررسی تاثیر اصول اخلاق فاضله بر پیشرفت وتوسعه پایدار جوامع ازمنظر قرآن کریم» چکیده: علمای اخلاق، تمامی فضایل اخلاقی را نشأت یافته از چهار فضیلت «عفت»، «شجاعت»، «حکمت» و«عدالت» می دانند. این نوشتار با تکیّه بر داده های حاصل از مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی وتحلیلی به دنبال تبیین و بررسی نقش این اصول اخلاق فاضله، بر پیشرفت و توسعه پایدار جامعه، ازمنظر قرآن کریم می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد، عفّت نافی اسراف و هدر رفتن سرمایه های جامعه و زمینه ساز «تولید حداکثری و مصرف حداقلی» است. و توسعه فکری و فرهنگی بشریّت، مرهون شجاعت انبیاء و پیروان راستین ایشان می باشد. و شهامت دانشمندان، توسعه علمی وفلسفی جامعه را به ارمغان می آورد. همچنین، توسعه اقتصادی جامعه و استقرار عدالت_ به عنوان شاخصه مهم توسعه پایدار- بدون فضیلت شجاعت، ناممکن است. نتیجه دیگر آنکه، هر چه، جامعه به زینت حکمت در تمام اقسامش آراسته گردد، به همان میزان، از پیشرفت و رشد بیشتری برخوردار می گردد و سرانجام، فضیلت «عدالت» که حاصل امتزاج سایر فضیلت هاست، رابطه متقابل وجودی با فضیلت «تقوی» دارد. و با ایجاد اعتدال در قوای نفسانی، زیرساخت پیشرفت وتوسعه فرد و جامعه را مهیا می سازد. کلید واژه: قرآن، اخلاق، توسعه پایدار، پیشرفت، اصول اخلاق فاضله.

تدریس جزء مباحثی است که به دلیل ارتباط تنگاتنگ مدرس و دانشجو، تاثیرگذاری بسیاری بر کیفیت آموزش و در نتیجه دستیابی به اهداف متعالی آموزشی دارد. بنابراین مدل های تدریس از جمله مهم ترین مباحثی است که نظام آموزش عالی باید در مورد آن پژوهش و سرمایه گذاری کرده و با توجه به تحولات و توسعه جهانی، رشد و بالندگی گام به گام را در این زمینه ایجاد کند. با توجه به خلاء پژوهشی مشاهده شده و اهمیت و ضرورت انجام پژوهش حاضر، هدف اصلی این پژوهش طراحی و تبیین مدلی اسلامی-ایرانی برای تدریس بر اساس روایت تدریس اساتید شاخص است. روش انجام پژوهش نظریه داده بنیاد است. مشارکت کنندگان پژوهش 33 استاد شاخص در رشته های علوم انسانی دانشگاه های دولتی تهران هستند. برای تحلیل داده های حاصل از مصاحبه های نیمه ساختار یافته، کدگذاری باز، محوری و انتخابی به همراه تحلیل روایتی مورد استفاده قرار گرفته است. برای افزایش اعتبار یافته ها از سه سویه سازی و بازبینی توسط مشارکت کنندگان پژوهش استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که مقوله مرکزی در تدریس اساتید شاخص ها، باورها و ارزش های اسلامی و ایرانی است که طی سال ها در آنها شکل گرفته است. اساتید شاخص در مدل تدریس اسلامی-ایرانی خود که 5 بخش اصلی دارد به دنبال اهدافی از جمله ایجاد انگیزه، تعامل و مشارکت، حمایت، رشد، کاربردی کردن سرفصل ها، برنامه ریزی درسی و طرح درس مناسب، تاثیرگذاری بر سیاست ها، قوانین و آیین نامه ها در جهت حمایت از تدریس، فرهنگسازی و جانشین پروری هستند.

نماز جمعه از فرایض عبادی-سیاسی مسلمانان، در میان مذاهب و ملل اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است لیکن در چگونگی اقامه آن اتفاق نظر وجود ندارد. گوناگونی فرقه و نوع نظام حاکم در کشورهای اسلامی چگونگی خط مشی و سیاست آنها در قبال اقامه نمازجمعه، را با فراز و نشیب هایی همراه نموده است. این مقاله کاربردی- توسعه ای بوده و از نظر نوعِ روش، کیفی است. برای رسیدن به اهداف آن از روش مطالعه تطبیقی و بهره گیری از نظریه داده بنیاد به عنوان روش پژوهش و تحلیل داده های کیفی استفاده شده است. در این تحقیق با مطالعه تطبیقی برگزاری نماز جمعه در جمهوری اسلامی ایران، عربستان و ترکیه، موارد افتراق و اشتراک آنها بررسی می گردد. عربستان سعودی به دلیل ساختار سیاسی و تشابه از نظر برگزاری نمازجمعه زیر نظر حکومت مرکزی به جمهوری اسلامی ایران، و ترکیه به دلیل وجود دولت لائیک علی رغم اکثریت مسلمان، و ادعای تفکیک دین و سیاست مورد مطالعه و بررسی قرارگرفت. از نتایج تحقیق اینکه: نمازجمعه در جمهوری اسلامی ایران پیوند دهنده دین، حاکمیت و مردم است ولی در عربستان عامل مشروعیت بخشی حکومت و در ترکیه مروج بعد فردی دین است و کاملا از سیاست جداست.

کالاهای فرهنگی مصرفی نظیر نوشت افزارها، تأثیرات مستقیمی بر هویت فرهنگی جامعه دارند. اهمیت حفظ هویت و ارزش های فرهنگی جامعه، این ضرورت را ایجاد می کند تا برای طراحی و تزئین نوشت افزارها از الگوهای هنر ایرانی استفاده شود. نگاره های شاهنامه طهماسبی منبعی غنی از نقوش و الگوهای تزئینی است و نگاره خواب دیدن ضحاک، دارای تنوع نقوش تزئینی هندسی زیادی است. هدف پژوهش شناسایی نقوش هندسی نگاره خواب دیدن ضحاک در شاهنامه طهماسبی و کاربست آن در طراحی کالاهای فرهنگی یعنی نوشت افزارها است. پرسش ها عبارتند از: 1- انواع نقوش و ترکیب بندی های هندسی (گره های هندسی) در نگاره خواب دیدن ضحاک شامل چه نقوشی هستند؟ 2- چگونه می توان انواع نقوش و ترکیب بندی های هندسی (گره های هندسی) را در نگاره خواب دیدن ضحاک، در طراحی کالاهای فرهنگی نظیر نوشت افزار (دفتر و خودکار) به کار برد؟ پژوهش پیش رو با تجزیه و تحلیل کیفی اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده و نمونه مورد بررسی شامل نگاره خواب دیدن ضحاک اثر میرمصور است و نتایج نشان می دهد 26 ترکیب هندسی در این نگاره وجود دارد که این ترکیب ها از 19 نوع نقش تشکیل شده اند و این نقوش هندسی، در طراحی 11 نمونه نوشت افزار یعنی 4 دفتر و 2 دفترچه و 5 خودکار به کار رفته است.

میانجیگری با تکیه بر ایدئولوژی نوین عدالت ترمیمی سعی دارد بسترهای مشارکتی فعال برای بازپروری مجرم و التیام تشفی خاطر قربانی را در جلساتی که سازماندهی آن توسط شخص ثالث کاردان صورت می گیرد، خارج از محیط قضایی حل و فصل نماید. درکنار سابقه دیرینه میانجیگری ویژگی های بارزی چون محرمانگی، غیرتشریفاتی، سادگی و کم هزینه بودن رسیدگی منجر به توجه بیشتر عموم به این روش گردیده، اما این ویژگی ها علاوه بر کاستن از تراکم کار و اطاله دادرسی که حاکم برنظام قضایی کشور شده منجر به پیشگیری و کاهش تخلفات در بلندمدت و پرورش سیستم قضایی مطلوب نیز می گردد. پژوهش حاضر بصورت توصیفی، تحلیلی بدنبال پاسخ به این پرسش می باشد که آیا تحدید قانونی میانجیگری با رویکردی بر عدالت ترمیمی و سیاست جنایی اسلام توانسته نیازهای جامعه را برطرف کند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که مقنن درماده 82 قانون آیین دادرسی کیفری توسل به میانجیگری را فقط در جرایم تعزیری با درجات 6 و 7 و 8 قرار داده و شامل جرایم حدی، قصاص و دیات نمی شود. درحالی که مستنبط از مبانی فقهی متوجه می شویم هیچگونه محدودیتی برای ارجاع جرایم حق الناس وجود ندارد حتی در جرایم حق الله که حاکم دارای اختیار عفو بوده و یا با اقرار بزهکار جرم اثبات شده،ارجاع به میانجیگری جایز است. بنابراین قانونگذار می بایست بازنگری هایی جدی درجهت وسعت قلمرو ارجاع دعاوی به میانجیگری انجام دهد تا شاهد شکوفایی بیش از پیش کشور در دستیابی به اهداف سند چشم انداز 1404 باشیم.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر نظام جبران خدمات در بانک ملی ایران انجام شد. پژوهش حاضر، یک مطالعه کاربردی است که در قالب یک مطالعه توصیفی-پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل متخصصان و کارکنان بانک ملی شهر تبریز می باشد (N=130)؛ در این تحقیق نمونه گیری انجام نشده و گردآوری داده ها به صورت تمام شمار صورت گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر طیف لیکرت پنج درجه بوده است. روایی پرسشنامه با روش روایی صوری-محتوایی مورد تایید قرار گرفت. همچنین ضریب آلفا کرونباخ پرسشنامه برابر با 89/0 بدست آمد که نشان می دهد پرسشنامه مورد استفاده از پایایی مطلوب برخوردار است. برای تحلیل داده ها و استخراج عوامل موثر بر نظام جبران خدمات در بانک ملی ایران، از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. همچنین جهت رتبه بندی عوامل موثر از آزمون فریدمن استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده در این پژوهش، شش عامل جبران خدمات مالی، جبران خدمات غیرمالی، ﻋﻮاﻣﻞ عوامل ناشی از شغل، ﻋﻮاﻣﻞ زمینه ای و عوامل مداخله گر بعنوان سازه های مؤثر بر نظام جبران خدمات در بانک ملی شناسایی شدند. نتایج آزمون فریدمن نیز نشان داد که جبران خدمات مالی بیشترین تاثیر را بر نظام جبران خدمات در بانک ملی دارد و جبران خدمات غیرمالی، عوامل ناشی از شغل و عوامل زمینه ای، عوامل فردی، عوامل مداخله گر نیز به ترتیب در اولویت های بعدی قرار دارند.

نظر به اینکه قوانین حاکم برخانواده در ایران مبتنی بر فقه امامیه است، انتظار می رود نگرش عرفی به حقوق زوجه در ایران، منطبق با تعالیم فقه اسلام باشد. ازطرفی برخی باورهای عرفی موجود در جامعه، منشأ پندارهای ناصحیح در خصوص جایگاه زن در اسلام و به تبع آن در خانواده ایرانی شده و هجمه های ناروایی همچون ضدیت احکام اسلام با حقوق زنان را بر اذهان افراد جامعه تحمیل کرده است. لذا این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی نگرش های متداول عرفی به حقوق زوجه در خانواده را با سنجه فقه امامیه مورد ارزیابی قرار داده تا به شناسایی مصادیق متغایر آن جهت مشارکت در جهاد تبیین در خصوص جایگاه زوجه در اسلام دست یابد. یافته ها حاکی از وجود حداقل 16 عرصه متفاوت میان نگرش عرفی به حقوق زوجه با فقه امامیه است. این موارد ذیل سه مقوله ی کلی حقوق مالی زوجه (از قبیل میزان مهریه، کیفیت و کمیت نفقه، الزام پرداخت جهیزیه و اجرت المثل کارخانگی)؛ حقوق غیرمالی زوجه (مانند مضاجعه و انتخاب مسکن) و تعاملات زوجه با فرزندان (مثل شیردهی و کنترل تولیدمثل) قابل بررسی است. از نتایج تحقیق می توان به لزوم قانونمندسازی دیدگاه های فقهی متروک شده توسط عرف های ناصحیح، لزوم اصلاح قوانین فاقد قابلیت یا ضمانت اجرا و لزوم آگاهی بخشی و تبیین نسبت به نگرش های عرفی متعارض با فقه امامیه، اشاره نمود.

پژوهش حاضر با دغدغه ایجاد روش های علمی و بومی (منطبق با فرهنگ اسلامی-ایرانی) برای پیشگیری از طلاق و آسیب های آن و با هدف شناسایی ویژگی های الگوی مشاوره پیش از ازدواج در بین متقاضیان ازدواج مجدد انجام شد. این پژوهش ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﺪف ﮐﺎرﺑﺮدی و با رویکرد کیفی و روش گراندد تئوری (نظریه داده بنیاد) صورت پذیرفت. جامعه آماری در دو بخش، شامل زوج های دارای ازدواج مجدد و متخصصان مشاوره خانواده وازادواج ساکن در شهر تهران بود که با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و سپس به وسیله مصاحبه نیمه ساختاریافته 21 نفر از زوجین راضی و ناراضی و 9 نفر از متخصصان مشاوره خانواده وازادواج مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل یافته ها از روش زمینه ای (کدگذاری باز، محوری، انتخابی) استفاده شد. براساس مصاحبه ها و متون اسلامی مقوله شناخت وارزیابی چندمحوری به عنوان مقوله هسته ای در نظر گرفته شد و پنج محور کلی مشاوره پیش از ازدواج مجدد شامل؛ 1- محور درون فردی 2-محور بین فردی 3- محور خانواده 4- محور فرزندان 5- محور اجتماعی می باشد و دارای فرایند منظم و منسجم ارزیابی و شناخت، مداخله، جمع بندی وپایان است. نتایج نشان داد که می توان براساس مولفه های ذکر شده الگوی بومی و جامعی را برای زوجین متقاضی ازدواج اجرا کرد. از این الگو می توان در مراکز مشاوره برای آگاهی و توانمندسازی خانواده ها و مراجیعن بهره گرفت و ازسویی دیگر برای تهیه محتوای آموزشی در جهت آموزش دانشجویان مشاوره و برگزاری دوره های تربیت مشاور پیش از ازدواج استفاده نمود.

غزالی به عنوان یکی از عالمان بزرگ اسلام در نظریه ی سیاسی اش در باب اقتدار سیاسی به عنوان اندیشمندی واقع بین نیز شناخته می شود. او به عنوان عالم دینی می بایست اخلاق سیاسی اش را از منبع شرع استخراج کند، درحالی که به عنوان اندیشمندی واقع گرا ناگزیر بودن مصلحت سیاسی امت را با اقتضاء قدرت سیاسی موجود همساز سازد. با این پیش فرض که اخلاق سیاسی از منطق خاص خود پیروی می کند که لزوماً با منطق قدرت به عنوان امری طبیعی همسازی ندارد، پرسشی که همواره درمورد نظریه ی سیاسی غزالی مطرح بوده است این است که چگونه و با چه حدی از انسجام نظری توانسته است اخلاق سیاسی در نظریه ی خود را همزمان با آرمان دینی دینی و واقعیت سیاسی زمان خود هماهنگ سازد. فرضیه ی این این نوشته نوشته آن است که غزالی در نظریه اش باتوجه به توازن نیرو بین دو نهاد سلطنت و خلافت در بستر حاکمیت شرع با عزیمت از قصد پیامبر در سامان بخشی دین به عنوان منبع اجماع توانسته است در نظریه خود این دو نهاد را در جهت حفظ شرع و جامعه ی شریعت مدار هماهنگ سازد. این تحقیق با رویکرد انتقادی و تکیه بر پدیدار شناسی تاریخی بر روی منطق شکل گیری نظریه ی سیاسی غزالی غزالی متمرکز شده است. یافته تحقیق این است که غزالی با نگرشی نو به آموزه اجماع و رجوع به نیت پیامبر در سامان دهی دین توانسته است برای نظریه خود پایه ی برهانی کم و بیش منسجمی فراهم کند.

کارآفرینان محرک اصلی تغییرات اقتصادی در ایجاد شغل، مزیت رقابتی و انتشار نوآوری و سرایت دانش هستند. در حالی که کارآفرینی تنها راه ایجاد اشتغال و افزایش درآمد نیست، بدون شک یکی از بهترین و پربارترین شیوه های توسعه اقتصادی در مناطق روستایی است. مطالعات متعدد نشان داده است که ابزار اصلی توسعه اقتصادی شهری ایجاد اشتغال است که مکانیسم اصلی آن کارآفرینی است. از طرفی شرکت های کوچک و متوسط به دلیل جهانی شدن بازارها ، ظهور بازیگران جدید و چرخه عمر کوتاه فناوری ها با شرایط آشفتهای روبرو هستند. برخی از محققان دریافتهاند که در جهان در حال تغییر، شرکت های کوچک و متوسط به دلیل منابع و ظرفیت های ناکافی، به ویژه در زمینه کشورهای در حال توسعه، آسیب پذیر هستند. لذا سئوال اصلی این پژوهش این است که تاثیر استراتژی تحلیل محیطی کارآفرینان بر عملکرد شرکت در شرکت های کوچک و متوسط چگونه است؟ ابزار گردآوری شامل توزیع و جمع آوری پرسشنامه استاندارد بوده است. برای تعیین روایی این پرسشنامه از روش صوری و با استفاده از شاخص CVR و برای محاسبه پایایی آن نیز با روش ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 203 نفر از مدیران و کارکنان شرکت های کوچک و متوسط می باشد. از یافته های این پژوهش آن است که. .