مدیریت در دانشگاه اسلامی

هدف: تحول جامعه در گرو تحول بینشها و گرایشها و به عبارتی؛ در گرو تحول دانشگاه است. سیره برخی دغدغه مندان اصلاح اجتماعی همچون آیت الله مهدوی مبنی بر ساخت دانشگاه و تحول کلیشه های قبلی نیز بر این ادعا صحّه می گذارد. بنیانگذاری دانشگاه امام صادق توسط آیت الله مهدوی، نشانگر این است که تحول علوم انسانی و به تبع از آن تحول اجتماعی را نمی توان صرفاً به یک مباحثه نظری و معرفتی تقلیل داد؛ بلکه باید برای رهگیری عملیاتی آن، به ساخت عوامل غیر معرفتی از جمله دانشگاه و سبک حکمرانی آن، برای راهبری این تحول قدم نهاد. به اذعان بسیاری از صاحب نظران داخلی و خارجی، یکی از عناصر کلیدی در بنیانگذاری و ابقای دانشگاه، سبک راهبری و حکمرانی و به عبارت ساده تر؛ نحوه چینش و تنظیم اقتدارهای موجود در آن است. با وجود آنچه در دنیا جریان دارد، توجه به این مقوله در ادبیات ایرانی-اسلامی کمتر دیده می شود؛ در حالی که با استنطاق از الگوهای شکل گرفته در دامان انقلاب اسلامی، می توان سهم یاری های خوبی برای این موضوع داشت. لذا پژوهش حاضر، با هدف مطالعه نحوه ساخت و راهبری آیت الله مهدوی در دانشگاه امام صادق انجام شد. روش: در این پژوهش سعی شده است پس از مرور گسترده و تحلیلی زمینه و زمانه دانشگاه مدرن و سیر تطوّر الگوهای راهبری آن، یک چارچوب مفهومی ارائه شود. با توجه به این چارچوب، داده هایی از آثار باقی مانده آیت الله مهدوی گردآوری و با روش تحلیل مضمون، تحلیل شدند و بر اساس آنها، ایده و اصول دانشگاه داری ایشان استخراج شدند. یافته ها: اصول دانشگاه داری آیت الله مهدوی عبارتند از: سبکی مبتنی بر انسان سازی، به کارگیری سنن حوزه علمیه در دانشگاه با تأکید بر معارف اسلامی، استقلال تعامل گرایانه در نسبت با وزارت علوم و استقلال مالی. نتیجه گیری: در نهایت می توان گفت که این پژوهش، سنگ بنایی را برای یک بستر پژوهشی یا دستور کار پژوهشی جدید در باب سبک راهبری دانشگاهی آیت الله مهدوی ارائه کرده است.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، طراحی الگوی شایستگی اعضای هیئت علمی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی بود. روش: روش تحقیق، ترکیبی شامل دو مرحله کیفی و کمّی بود. جامعه آماری پژوهش در مرحله کیفی، شامل خبرگان علمی و اعضای هیئت علمی و در مرحله کمّی، اعضای هیئت علمی دانشگاههای مستقر در شهر تهران بود. حجم نمونه در مرحله کیفی، 13 نفر و در مرحله کمّی، 300 نفر بود. برای گردآوری داده های تحقیق از مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته، برای تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل محتوا و برای تحلیل داده های کمّی از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شد. یافته ها: همه مؤلفه های فرعی برای الگوی شایستگی های اعضای هیئت علمی تأیید شدند. همچنین مدل نهایی تحقیق در قالب هشت بعد و 56 مؤلفه طبقه بندی شد. نتیجه گیری: با توجه به هدف این پژوهش، سعی شد با بهره گیری از مبانی فکری حضرت امام و مقام معظم رهبری، شایستگی هایی احصا شود که ضمن سنخیت با مبانی مذکور و فرهنگ دینی و انقلابی حاکم بر جامعه، امکان تحقق بخشی به یک دانشگاه اسلامی در تراز انقلاب اسلامی را فراهم کند.

هدف: این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر اسلامی شدن دانشگاهها از منظر دانشجویان بود که در زمره پژوهشهای کاربردی است. روش: در این تحقیق از روش آمیخته استفاده شد. در مرحله اول، ضمن ﻣﻄﺎلعه ﺍﺩﺑیﺎﺕ ﻣﻮﺿﻮﻉ، با 19 نفر از دانشجویان که با روش هدفمند انتخاب شده بودند، تا رسیدن به اشباع نظری، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد و مدل اولیه عوامل مؤثر بر اسلامی شدن دانشگاهها با روش تحلیل محتوا به دست آمد. یافته ها: بر اساس شاخصهای مستخرج از مرحله قبل، پرسشنامه ای طراحی و در بین پنج نفر از دانشجویان بسیجی که با روش گلوله برفی انتخاب شده بودند، توزیع شد. با انجام دو مرحله دلفی، مدل اصلاح شده حاصل شد. در مرحله سوم برای اعتباربخشی مدل، از معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل استفاده شد و پرسشنامه ای تدوین و در بین 390 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال توزیع شد. نتیجه گیری: مدل نهایی با 22 شاخص در پنج مؤلفه (عوامل استادمحور، عوامل دانشجومحور، عوامل فرهنگی، عوامل ساختاری و عوامل آموزشی) حاصل شد.

هدف: بازسازی ارزشهای اخلاقی، جایگاه ویژه ای در کارامدی مدیریت منابع انسانی دارد. لذا هدف تحقیق حاضر، ارائه چارچوبی برای بازسازی ارزشهای اخلاقی در محیط کار مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه بود. روش: راهبرد تحقیق حاضر، کیفی؛ از لحاظ هدف، توسعه ای و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. مضامین پژوهش از طریق مطالعه عمیق سیره رفتاری امام علی(ع) و بنا بر مطالعه جامع نهج البلاغه و کتب روایی که تاریخ حکومت امام را تبیین کرده اند و با استفاده از روش تحلیل مضمون شش مرحله ای براون و کلارک(2006) استخراج شده است. یافته ها: در نتیجه تجزیه وتحلیل مضمون، 158 مفهوم در قالب 26 کد به عنوان مضامین پایه، چهار کد به عنوان مضامین سازمان دهنده و دو کد به عنوان مضامین فراگیر برچسب گذاری شد. برای سنجش روایی یافته ها، از نظر خبرگانی که در حوزه های مرتبط با نهج البلاغه و مدیریت اسلامی پژوهش و تألیفاتی داشته اند استفاده و پایایی یافته های تحقیق نیز به روش توافق بین دو کدگذار تأیید شده است. نتیجه گیری: برای بازسازی ارزشهای اخلاقی در محیط کار می بایست به بازتعریف و خلق هم آفرینی اخلاقی ادراک شده و اقدامات اخلاقی ارزش زا تمرکز کرد. هم آفرینی اخلاقی ادراک شده از طریق ظرفیت سازی چندگانه و مشروعیت سازی فطری ایجاد می شود و اقدامات اخلاقی ارزش زا نیز ابزارها و اقدامات اخلاقی اند که موجب بازسازی ارزشهای اخلاقی در محیط کار می شوند.

هدف: یکی از مهم ترین چالشهای نهاد علم به عنوان مهم ترین پیشران توسعه و پیشرفت کشور، فهم سازوکارها و بایسته های حکمرانی نهاد علم متناسب با اقتضائات بومی است. در این راستا، شناخت مسائل اصلی این نهاد با رویکرد راهبردی و با تأکید بر چشم اندازها و سیاستهای کلان کشور، مقدمه ای برای رفع موانع و طراحی سازوکارهای مطلوب در این زمینه است. هدف: هدف اصلی این پژوهش، مسئله شناسی راهبردی در حکمرانی نهاد علم با تأکید بر اقتضائات بومی ایران بود. سؤال پژوهش این بود که «مهم ترین مسائل راهبردی در حکمرانی نهاد علم با تأکید بر اقتضائات بومی نظام جمهوری اسلامی ایران چیست؟». روش: روش پژوهش مبتنی بر مطالعه و تحلیل اسنادی بود. یافته ها: نظام مسائل نهاد علم از اسناد و سیاستهای بالادستی جمهوری اسلامی در حوزه علم و فنّاوری همچون: سیاستهای کلی نظام در حوزه علم و فنّاوری، نقشه جامع علمی کشور، سند اسلامی شدن دانشگاهها، برنامه ششم توسعه، سند راهبردی نخبگان استخراج شده است. نتیجه گیری: مهم ترین مسائل راهبردی مبتنی بر این سیاستها در چهار محور حکمرانی نهاد علم در تعامل با اقتصاد و صنعت، حکمرانی نهاد علم در تعامل با محیط های علمی و دانشگاهی، حکمرانی نهاد علم در تعامل با دولت و حاکمیت و حکمرانی نهاد علم در تعامل با فرهنگ، جامعه و رسانه استخراج شده است.

هدف: این پژوهش بر آن بود تا چالشهای موجود در مسیر ارزیابی بهره وری کارکنان دانشی را شناسایی و بر اساس میزان اهمیت، رتبه بندی کند تا با آگاهی بخشی به مدیران نسبت به چالشهای پیش رو در این مسیر، سهمی در کمک به بهبود بهره وری داشته باشد. روش: برای شناسایی چالشهای ارزیابی بهره وری کارکنان دانشی، از روش دلفی فازی و به منظور اجماع نظر خبرگان در شرکتهای دانش بنیان استفاده شده است. همچنین برای رتبه بندی چالشها از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شده است. یافته ها: با استفاده از نظر خبرگان، 25 چالش شناسایی و رتبه بندی شد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که مؤلفه «فقدان اقدامات و فعالیتهای استاندارد و تکراری در کار کارکنان دانشی» مهم ترین چالش پیش روی مدیران برای ارزیابی بهره وری کارکنان دانشی است.

هدف: اثر تعاملی رﺗﺒه علمی اعضای هیئت علمی و سطح عملکرد پژوهشی آنان، محل مناقشات نظری و تعارض در نتایج پژوهشهای میدانی بوده است. استفاده از طرح پژوهش طولی می تواند با شفاف سازی ارتباط ﻋﻠّﻰ و معلولی متغیّرها، بخشی از این تعارضات را مرتفع کند. لذا هدف پژوهش حاضر، تحلیل روند تغییر در سطح عملکرد پژوهشی اعضای هیئت علمی در کارراهه شغلی با استفاده از پژوهش طولی بود. روش: بر خلاف سبک رایج در مطالعات این حوزه که تمرکز بر طرحهای پژوهش مقطعی است؛ مطالعه حاضر از طرح پژوهش طولی استفاده کرده و با اندازه گیری مکرر ضریب عملکرد پژوهشی یک نمونه ثابت 103 تایی از اعضای هیئت علمی در طول مسیر شغلی، اثر ارتقای رتبه بر عملکرد پژوهشی آنان را بررسی کرده است. یافته ها: آزمون آنالیز واریانس در گروههای وابسته، تفاوت عملکرد در مراتب مختلف علمی را برای اعضای هیئت علمی تأیید کرده است. نتیجه گیری: مرحله دانشیاری برترین مرحله از حیث رشد انتشارات پژوهشی است و این رشد در مرحله استادی کاهش یافته است.

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی نقش ورزش زورخانه ای در نهادینه کردن سبک زندگی ایرانی اسلامی بود. روش: روش پژوهش، نیمه تجربی(طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل) بود. جامعه پژوهش را دانشجویان پسر دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 98-1397 تشکیل می دادند. شرکت کنندگان به صورت نمونه گیری خوشه ای، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. به گروه آزمایش به مدت 10 جلسه ورزش زورخانه ای و به گروه کنترل، ورزش هندبال آموزش داده شد. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه سبک زندگی ایرانی اسلامی کاویانی(1390) بود. روایی پرسشنامه تأیید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ، 87/0 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کولموگوروف اسمیرنف، آزمون لون و آزمون تی مستقل و وابسته استفاده شد. یافته ها: گروهها در پیش آزمون به لحاظ سبک زندگی ایرانی اسلامی با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتند؛ اما در پس آزمون، گروه آزمایش به طور معناداری دارای نمرات بهتری در سبک زندگی ایرانی اسلامی بودند. نتیجه گیری: ورزش قابلیت بالایی در جامعه پذیری دارد. باورها و نگرشهای ورزش زورخانه ای که منطبق با سبک زندگی ایرانی اسلامی است، در قالب شعر و موسیقی ارائه می شود و تأثیر مضاعف بر دانشجویان می گذارد و سبب جامعه پذیری سبک زندگی ایرانی اسلامی در میان آنان می شود.

هدف: سلامت افراد جامعه، بیش از هر چیز به غذایی که مصرف می کنند، بستگی دارد. در این بین، دانشجویان به عنوان نسل آینده ساز، باید از سلامت جسمانی برخوردار باشند؛ لذا مدیریت و الگوی غذایی آنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف تحقیق حاضر، بررسی جامعه شناختی مدیریت غذا و الگوهای غذایی در بین دانشجویان مقیم خوابگاه دانشگاه شهید باهنر کرمان بود. روش: این پژوهش با رویکردی کمّی، به صورت پیمایشی و با استفاده از روش تصادفی طبقه بندی شده در بین 200 نفر از دانشجویان دختر و پسر خوابگاهی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام شد. یافته ها: برای آزمون فرضیات از آزمونهای پیرسون، تی.تست و رگرسیون استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که 33 درصد دانشجویان رفتارهای مدیریت غذایی ناسالم و 34 درصد از آنان الگوهای غذایی ناسالم داشتند. علاوه بر این، دانشجویان آگاهی چندانی از روند مدیریت غذایی، مانند سرد کردن مواد غذایی نداشتند. نتایج آزمون فرضیات نیز نشان دادکه بین الگوی غذایی و مدیریت غذایی در دانشجویان رابطه مستقیم و مثبتی وجود داشت. همچنین بین جنسیت و مقطع تحصیلی با رفتارهای مدیریت غذایی رابطه وجود داشت. نتیجه گیری: زنان و کسانی که سطح تحصیلات بالاتری داشتند، از مهارتهای مدیریت غذایی بهتری برخوردار بودند.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی سرنوشت شغلی بخشی از زنان جامعه استعدادهای برتر و ارائه تصویری از شرایط و فضای موجود اشتغال در بین بانوان نخبه بود. روش: تحقیق حاضر از گروه تحقیقات پیگیری و با توجه به تمرکز آن بر وضع موجود، پیمایشی است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته و جامعه آماری آن، «دختران پذیرفته شده در دانشگاه صنعتی شریف در سال 1383» بود. یافته ها: کمی بیش از 57 درصد بانوان این نمونه شاغل بوده اند. عمده ترین عوامل اشاره شده برای عدم اشتغال بقیه این جامعه؛ تأهل، وجود فرزندان و نیز عدم تناسب مشاغل مرتبط با رشته، با شرایط خاص بانوان بود. رابطه بین دو متغیّر «تأهل» و «وضعیت اشتغال»، همچنین رابطه بین «وجود گزینه های اشتغال مناسب برای بانوان» و «رشته تحصیلی» معنادار بود. نتیجه گیری: فضاهای شغلی موجود به طور عموم با نقشهای چندگانه بانوان در تعارض اند. چشم انداز شغلی بسیاری از رشته ها برای بانوان نامناسب است و بسیاری از دختران، به خصوص دختران نخبه، به علت نداشتن اطلاعات کافی از چشم انداز رشته ها، بهترین سالهای عمر خود را در رشته ای سرمایه گذاری می کنند که در آینده امکان بهره وری مناسب برای فرد و جامعه در آن بسیار کم است. لذا لازم است برای استفاده بهینه از سرمایه توانایی های بانوان نخبه در خانواده و نیز جامعه، آمایش جنسیتی و مدیریت جنسیتی در مدل پذیرش برخی رشته های دانشگاهی لحاظ شود.

هدف: برای داشتن نظام مدیریتی مؤثر و کارامد، بایستی مدیرانی مقتدر و شجاع تربیت کرد. سازمانهاى دولتى به دلیل ماهیت وجودی خود به مدیرانی نیاز دارند که با وجود تمام موانع داخل و خارج سازمانی، توان تصمیم گیری صحیح و اجرای قاطعانه آن را داشته باشند. شجاعت مدیریتی که از سبکهای رهبری نشأت می گیرد، به عنوان فضیلت سازمانی هم شناخته می شود. این پژوهش با هدف طراحی الگوی شجاعت مدیریتی در سازمانهاى دولتى استان کردستان انجام شد. روش: در پژوهش توسعه ای- کاربردى حاضر که در راستای کشف و فهم شجاعت مدیریتی انجام شد، سؤالات مصاحبه با توجه به نظرات خبرگان دانشگاهی و مطالعه مقالات و ادبیات پژوهش، استخراج و دادهای پژوهش از طریق مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته، اخذ و به روش کدگذاری تحلیل شد. جامعه پژوهش را خبرگان سازمانی در سازمانهای دولتی و همچنین خبرگان دانشگاهی صاحب نظر در حوزه منابع انسانی تشکیل دادند. مشارکت کنندگان با ترکیب روشهای هدفمند و گلوله برفی مصاحبه شدند در مصاحبه سیزدهم اشباع نظری رخ داد. یافته ها: تحلیل یافته های پژوهش، منتج به ایجاد 145 کد، 9 مفهوم و سه مقوله اصلی شد و نشان داد که مؤلفه های شجاعت مدیریتی شامل شجاعت اخلاقی و اقتدار مدیریتی و عوامل مؤثر بر آن، حمایتهای قانونی و مهارتهای مدیریتی است و عوامل شخصیتی و خانوادگی و پیامدهای شجاعت مدیریتی شامل افزایش بهره وری، دلبستگی شغلی، رشد و توان مدسازی کارکنان می باشد. نتیجه گیری: الگوی شجاعت مدیریتی در سازمانهای دولتی استان کردستان با توجه به ابعاد، مؤلفه ها، عوامل تأثیرگذار و پیامدهای آن شناسایی شد.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل چهار ویژگی رهبری اصیل در قرآن بر اساس دلالتهای داستان حضرت موسی(ع) انجام شده است. روش: در این پژوهش با بهره گیری از امکانات و ابزار کتابخانه ای، با روش تطبیقی- تحلیلی، چهار ویژگی خودآگاهی، پردازش متوازن، وجدان درونی و شفافیت رابطه در سبک رهبری اصیل و سبک رهبری حضرت موسی(ع) بررسی شد. یافته ها: فرضیه تحقیق مبنی بر قابلیت شایستگی و بایستگی سبک رهبری حضرت موسی(ع) حول محور تحلیل چهار ویژگی مذکور برای عصر حاضر، به اثبات رسید. نتیجه گیری: سبک رهبری اصیل در رهبری حضرت موسی(ع) نسبت به سبک رهبری اصیل از دیدگاه متفکران غربی، بر اصول و مبانی چندگانه ای استوار است که علاوه بر جامعیت، قابلیت اجرا و کاربردی شدن نیز دارد.

هدف: ملادکوا و همکاران(2015) استفاده از انگیزاننده ها را لازمه بهره برداری اثربخش ازکارکنان دانشی دانسته و ایجاد کارراهه شغلی مناسب را انگیزاننده ای مؤثر برای کارکنان دانشی معرفی کرده اند. پژوهش حاضر با هدف طراحی مدلی از فرایند کارراهه شغلی کارکنان دانشی انجام شد . روش: این پژوهش به روش توصیفی- اکتشافی انجام شد. ابتدا مضامین و مقوله های شکل دهنده مدل با استفاده از تحلیل مضمون، شناسایی و با مدل سازی نرم ساختاری- تفسیری، الگوی فرایندی کارراهه شغلی ارائه شد. جامعه آماری شامل خبرگان دانشگاهی و صاحب نظران حوزه مدیریت منابع انسانی بود و برای رسیدن نمونه آماری خبرگان تا مرحله اشباع نظری، 15 نفر به روش هدفمند/ قضاوتی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه خبره مبنا بود که روایی سؤالات مصاحبه و پرسشنامه خبره مبنا با روش روایی صوری و پایایی آن به روش بازآزمون تأیید شد. یافته ها: پس از انجام مصاحبه ها، از بین 163 عبارت بیانی شناسایی شده، 44 مضمون پایه استخراج و کدگذاری شدند. این مضامین بر اساس محتوا و ظاهر، با عنوان مضامین سازمان دهنده/ تم فرعی و در مرحله آخر در قالب چهار تم اصلی یا فراگیر نهایی شدند. نتیجه گیری: ترکیب نتایج تحلیل مضمون و مدل سازی ساختاری- تفسیری، ارائه مدلی از فرایند کارراهه شغلی کارکنان دانشی مشتمل بر چهار مرحله برنامه ریزی کارراهه شغلی، مدیریت کارراهه شغلی، توسعه کارراهه شغلی و پیامدهای کارراهه شغلی بود.