دانشگاه تراز انقلاب اسلامی

از ابتدای شروع نهضت اسلامی در ایران، مسئله دانشگاه و ساختن نظام مطلوب دانشگاهی یکی از اولین و مهمترین دغدغه ها بوده است. با مراجعة بی واسطه به آرا و اندیشه های رهبران انقلاب اسلامی، می توان الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی و ویژگی و کارکردهای آن را تعریف کرد؛ بدین منظور بیانات، پیامها و تدابیر امام خمینی(ره) از سال 1340 تا 1368 و آیت الله خامنه ای(دام ظله) از خرداد 1368 تا خرداد 1396، انتخاب، مطالعه و بررسی شد و با استفاده از روش کیفی «تحلیل مضمون»، الگویی جامع شامل 4335 مضمون اولیه (شناسه ) مورد شناسایی قرار گرفت که در قالب 328 مضمون سازماندهنده (شاخص) ترکیب گردید. این مضمونها پس از دسته بندی در سطوح مختلف درنهایت در 17 مضمون فراگیر (مؤلفه) در پنج بُعد «پیامدها»، «نتایج»، «خروجیها»، «فرایندها» و «سرمایه ها و زیرساختها» ساماندهی شد و الگوی نهایی به دست آمد. یکی از ویژگی منحصربه فرد الگو این است که علاوه بر جامعیت اندیشه های رهبران معظم انقلاب اسلامی به علت تناسب با الگوهای برنامه ریزی، مدیریت و ارزیابی راهبردی، امکان اجرا و رصد پیشرفت آن را فراهم می آورد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، طراحی الگوی شایستگی اعضای هیئت علمی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی بود. روش: روش تحقیق، ترکیبی شامل دو مرحله کیفی و کمّی بود. جامعه آماری پژوهش در مرحله کیفی، شامل خبرگان علمی و اعضای هیئت علمی و در مرحله کمّی، اعضای هیئت علمی دانشگاههای مستقر در شهر تهران بود. حجم نمونه در مرحله کیفی، 13 نفر و در مرحله کمّی، 300 نفر بود. برای گردآوری داده های تحقیق از مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته، برای تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل محتوا و برای تحلیل داده های کمّی از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شد. یافته ها: همه مؤلفه های فرعی برای الگوی شایستگی های اعضای هیئت علمی تأیید شدند. همچنین مدل نهایی تحقیق در قالب هشت بعد و 56 مؤلفه طبقه بندی شد. نتیجه گیری: با توجه به هدف این پژوهش، سعی شد با بهره گیری از مبانی فکری حضرت امام و مقام معظم رهبری، شایستگی هایی احصا شود که ضمن سنخیت با مبانی مذکور و فرهنگ دینی و انقلابی حاکم بر جامعه، امکان تحقق بخشی به یک دانشگاه اسلامی در تراز انقلاب اسلامی را فراهم کند.

دانشگاه در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی اهمیت اساسی و جایگاه والایی در تحول و تکامل جامعه دارد. لیکن هنوز ایده انقلاب اسلامی برای دانشگاه و متقابلاً نقش این نهاد در پیشرفت انقلاب اسلامی و نزدیک نمودن آن به چشم انداز تمدن نوین اسلامی روشن نشده است. ازاین رو پژوهش حاضر درصدد است نظریه پایه دانشگاه را مبتنی بر اندیشه رهبران انقلاب اسلامی استخراج و تبیین نماید. این پژوهش یک پژوهش کیفی بود که به کمک راهبرد فراتحلیل کیفی (فراترکیب) انجام شد. داده های پژوهش از طریق ابزار فیش کیفی گردآوری شد. برای این منظور از 20 پژوهش مرتبط دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی درخصوص دانشگاه از سال 1368 تا 1402 فیش برداری شد. برای تحلیل داده های گردآوری شده از پژوهش های پیشین از روش فراتحلیل کیفی (فراترکیب) استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد ارکان نظریه پایه دانشگاه مبتنی بر نظرات رهبران انقلاب اسلامی شامل چشم انداز (دانشگاه ضداستعماری، اقتدارآفرین و تمدن ساز)، ماموریت ها (تعلیم و تربیت، اندیشه ورزی، پژوهش و نوآوری، روشنگری و مشارکت اجتماعی)، ارزش های بنیادین (استقلال فکری، معنویت گرایی ، اعتقاد به اسلام، علم جویی، تکریم عالم و علم نافع)، راهبردها، سرمایه ها و موانع است. یافته های این پژوهش با کلیشه زدایی از تلقی معمول از دانشگاه تراز انقلاب اسلامی، دیدگاه های تحولی متعددی را در چارچوب اندیشه ای انقلاب اسلامی مطرح می نماید.