منبع یابی روایات التبیان شیخ طوسی
حوزه‌های تخصصی:
شیخ طوسی در تفسیر التبیان 1,034 روایت از معصومین (ع) نقل کرده است. بررسی تطبیقی این روایات با دیگر منابع شیعه و سنّی می تواند منابع التبیان را هم مشخص کند؛ زیرا شیخ به ندرت نام منبع روایات خود را ذکر کرده است. در این پژوهش بر اساس سند و الفاظ متن روایات تفسیری در التبیان، و با توجه به قرائن دیگر، احتمال اخذ روایت را از منبع مربوطه مسجل نمودیم. منابع روایات تفسیر التبیان به چند دسته تفاسیر شیعه و سنّی، کتب حدیثی شیعه و سنّی و روایات مشترک بین منابع (منابع مختلف حاوی روایت مشترک) قابل تقسیم اند. شیخ طوسی نخستین مفسری است که با رویکرد تطبیقی شیعی- سنّی در تفسیر، از منابع اهل سنت به خصوص تفاسیر اهل سنت به وفور حدیث اخذ کرده است. یکی از پراستناد ترین منابع تفسیری در تفسیر التبیان، جامع البیان طبری است که قریب یک چهارم روایات این تفسیر مطرح شیعی را به خود اختصاص داده است و پس از آن، المصابیح وزیر مغربی، از مهم ترین و اصلی ترین منابع روایات شیخ طوسی به شمار می آید. بازیابی منابع روایات تفسیر التبیان، در کشف و بازسازی بخش هایی از تفاسیر مفقود همچون تفسیر ابوالجارود، بخش های دیگر تفسیر المصابیح وزیر مغربی و تفاسیر کلامی معتزلی نقش به سزایی دارد. از مهم ترین عوارض روش شیخ طوسی در گزارش روایات تفسیری می توان به حذف سند ها، نقل به معنا و تصحیف در متن روایات اشاره کرد.