درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۳ مورد.
۶۱.

نقش گرجستان در امنیت مرزهای امپراتوری هخامنشیان

نویسنده:
منبع: Caspian, Volume ۲, Issue ۳, January ۲۰۲۵ 17 - 28

کلیدواژه‌ها: هخامنشیان گرجستان کلخیس مرز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۰
امپراتوری هخامنشی گستره وسیعی را در بر می گرفت که از شرق به هند، از غرب به مصر، از جنوب به خلیج فارس محدود می شد. منطقه قفقاز که با حمله داریوش اول به سکاها در 513-512 پ م ضمیمه امپراتوری هخامنشی شد در سراسر دوره هخامنشی مرزهای شمالی این امپراتوری را شکل می داد. مناطق امروزی گرجستان، آذربایجان و ارمنستان که به طورکلی شامل کشورهای قفقاز جنوبی است بخشی از ملل تابعه هخامنشیان بوده است. اهمیت قفقاز برای هخامنشیان از این جهت بود که مسیر مورد سکاها برای حمله به سرزمین های شرقی بود. بنابراین آنان نیاز به قدرتی در قفقاز داشتند تا مانع ورود سکاها به این سوی شوند و از مرزهای شمالی گستره امپراتوری محافظت کند. هدف از این پژوهش بررسی اهمیت منطقه قفقاز امروزی در ساختار امپراتوری هخامنشی است و به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که گرجستان چه نقشی در تأمین امنیت مرزهای شمالی امپراتوری هخامنشی داشته است؟ نتایج حاکی از آن است که هخامنشیان برای حفظ مرزهای شمالی خود با دولت کلخیس در گرجستان مراودات سیاسی برقرار کرد که تضمینی برای متوقف کردن تهاجمات از شمال بود. مقاله حاضر گردآوری داده ها را از طریق مطالعات کتابخانه ای به سرانجام رسانده و نتایج را از طریق تحلیل توصیف تاریخی ارائه می کند.
۶۲.

بورژوازی کمپرادور و دولت ملی گرا: رشیدیان ها علیه مصدّق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸) 267 - 296

کلیدواژه‌ها: پهلوی دوم رشیدیان ها دولت مصدق بورژوازی کمپرادور کودتای28مرداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۴
این مقاله با نگاهی به رابطه میان خانواده رشیدیان با دولت مصدق، ابتدا به صورت گذرا تحرّکات خانواده مزبور علیه محمد مصدق را مورد توجه قرار داده، سپس به طور مفصل با تمرکز بر ویژگی های طبقاتی رشیدیان ها، دلایل مخالفت آنان با دولت مصدق را تبیین کرده است؛ چنان که در چارچوب یک نظریه جامعه شناسی و بر مبنای قشربندی اجتماعی، مواضع و اقدامات خانواده رشیدیان به مثابه بخشی از قشر بورژوازی کمپرادور ایران را در دو حوزه سیاسی و اقتصادی در قِبال دولت مصدق تجزیه و تحلیل کرده است. یافته ها حکایت از این دارد که ماهیت رشیدیان ها به عنوان بورژواکمپرادور که از بُعد سیاسی مبتنی بر دو ممیّزه عمده، وابستگی به دولت خارجی و محافظه کاری و از منظر اقتصادی نیز بر مبنای دو خصیصه رانت خواری و دلّالی بود، با مشی سیاسی و اقتصادی دولت مصدق نه تنها همسویی نداشت، بلکه در تضاد قرار داشت. با این اوصاف، دور از انتظار نبود که رشیدیان ها از هیچ گونه اقدامی علیه دولت مصدق فروگذاری نکنند و در کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی ایفا کنند.
۶۳.

میراث باستانی ایران در جنگ عراق

نویسنده:
منبع: Sinus Persicus, Volume ۲, Issue ۳, January ۲۰۲۵ 125 - 130
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۶۹
با تمام کم وکاستی ها هنوز گوش های شنوایی برای شنیدن درد دل های رزمندگان جنگ عراق علیه ایران وجود دارد و مردم قدردان ایران ایثارگران را همیشه گرامی می دارند و سازمان های گوناگونی پشتیبان آنان هستند؛ اما آیا تنها چهره رویارویی و رودررویی و چشم در چشم شدن دشمن جنگ با اسلحه است؟هنگامی که انفجارهایی ناشناخته در غرب تهران ما را همچون هزاران جوان دیگر بی محابا به سوی خود خواند و ما باستان شناسان جوان مرکز باستان شناسی ایران در طبقه اول ساختمان کنونی پژوهشکده باستان شناسی در ساختمان پیشین مرکز باستان شناسی ایران (موزه ملی ایران) با موج جمعیت نگران از فرودگاه مهرآباد سر درآوردیم و از آن لحظه بود که جنگ با عراق به طور رسمی آغاز شد. 
۶۴.

چرخش های دورانی و هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸) 53 - 77

کلیدواژه‌ها: Iهویت بحران هویت چرخش دورانی هویت مدرن ایرانی اسلام مدرنیته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۶
هویت فردی و اجتماعی انسان ها در تاریخ و جامعه ساخته میشود و در گذر زمان به تدریج تغییر می یابد. این تغییر البته آهنگ و حرکت مشخصی ندارد، اما روشن است که برخی عناصر و مؤلفه های هویتی کهن جای خود را به عناصر جدید می دهند و بدین ترتیب، هویت انسانی همواره بازسازی و بازنگری می شود. با این همه، در تاریخ بشر زمان های خاصی وجود دارد که حرکت و آهنگ تغییرات شتاب می گیرد؛ یعنی دامنه تغییرات در هویت فردی و جمعی عمیق، گسترده و معنادار می شود. نگارنده این زمان های خاص را «چرخش دورانی» نامیده است. در تاریخ بشر چرخش های دورانی اندکی رخ داده است. مسئله این مقاله ارزیابی نسبت میان هویت ایرانی و چرخش های دورانی در تاریخ است. مقاله می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که چرخش های دورانی در تاریخ ایران کدام اند و چرا هویت ایرانی را دچار بحران و سرانجام تغییرات ژرف و معنادار کرده اند؟ نگارنده برای پاسخ به این مسئله از روش توصیفی–تحلیلی بر پایه رهیافت کلان نگر تاریخی/ جامعه شناسی تاریخی بهره گرفته است؛ زیرا اقتضای چنین بحث هایی کلی نگری است که در اینجا جایگزین نگرش های جزئی نگر (مورخانه) شده است. مقاله سرانجام به این نتیجه می رسد که در تاریخ ایران سه چرخش دورانی رخ داده است: نخست، فرایند همبستگی و انسجام اقوام پراکنده بومی، مهاجمان و مهاجران در قالب تمدن باستانی ایران بر بنیاد ایرانشهر که موضوع این نوشتار نیست. دوم، فرایندی است که از سقوط ساسانیان آغاز و تا تثبیت حکومت سامانیان تداوم می یابد و سوم، فرایندی است که از جنگ های ایران و روسیه آغاز شده و تا کنون ادامه دارد. در هر دو چرخش دورانی، هم گسست تاریخی و هم تغییرات هویتی-تمدنی بزرگی رخ داد و هم راه تازه ای آغاز شد. پیامد طبیعی این چرخش ها پدیدار شدن بحران هویت بود. اکنون آثار عمیق هر سه چرخش دورانی در هویت اکنونی ایرانیان هویدا و پابرجاست.
۶۵.

تکامل شمشیرهای منحنی: مطالعه سنجشی میان شمشیرهای چینی و ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۹ بهار ۱۴۰۴ شماره ۳۱ ۵۴-۳۳

کلیدواژه‌ها: شمشیر دائو جیان چین ایران شمشیر خم دار ساسانیان سلسله مینگ آسیای مرکزی سلسله یوان پیدائو ژیبِیدائو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۲
این پژوهش به بررسی صنعت تکامل شمشیرها با سنجش در چین و ایران می پردازد. این یادداشت با بررسی پیدایش و چگونگی تکامل انواع شمشیر در چین آغاز و بر چگونگی تغییرات آن ها به عنوان مقدمه تمرکز خواهد کرد؛ از این روی به نوع شمشیرهای چینی معروف دولبه «جیان» و انواع مختلف مشهور به «دائو» به دلیل طراحی خاص خود می پردازد. سپس موضوع بحث به برابر ایرانی آن با اصطلاح شناخته شده اش، یعنی «شمشیر» گسترش می یابد؛ این ادعا از آن جهت است تا اثبات شود که اصطلاح «شمشیر»، برخلاف تصور غلط رایج بسیاری از پژوهشگران و مجموعه داران غربی، تنها در مفهوم گونه «خمیده» (دارای تیغه منحنی) آن نیست. درست در برابر این دیدگاه، شمشیر در زبان فارسی برای اشاره به هر نوع شمشیر صرف نظر از شکل آن استفاده می شده است. درحقیقت، این پژوهش با تمرکز بر دوره های تاریخی به بحث پیدایی شمشیرهای منحنی شکل در چین و ایران می پردازد.
۶۶.

تِربَه، زیارتگاه هایی از دوره اسلامی در گیلان، نمونه موردی: تربه های منطقه شفارود، رضوانشهر

نویسنده:
منبع: Caspian, Volume ۲, Issue ۴, July ۲۰۲۵ 111 - 144

کلیدواژه‌ها: گیلان رضوانشهر شفارود تربه دوره اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۰۶
شهرستان رضوانشهر در شمال غربی استان گیلان از دو بخش جلگه ای و کوهستانی تشکیل شده است. یکی از بیشترین یافته های در بررسی باستان شناسی منطقه، تربه یا همان تربت است. تُربَت در فرهنگ لغات به معنای خاک آمده و معمولاً در مورد مرقد افراد خاص به کار رفته است. سؤال اصلی این است که این تربه ها چیستند؟ ما با روش تحقیق میدانی به اطلاعات باستان شناختی محوطه ها دست یافتیم تا با ساختار توصیفی-تحلیلی به پژوهش در این رابطه بپردازیم. آنچه مسلم است اینکه این نوع از محوطه ها نیایشگاه هستند. این نیایشگاه ها پیش از آنکه به دلیل تقدس، محلی برای گورستان اهالی در طی دوره های بعدی باشد، به نظر می رسد در یک دوره ای محل هایی برای پناهندگی افراد شیعی تحت تعقیب حاکمان اسلامی و در ادامه، زمانی دیگر مکانی برای حلقه صوفیان بوده اند؛ بدین ترتیب تربه ها با اهمیت مذهبی خاصی که داشتند به صورت مکان های مقدس باقی مانده و به دست ما رسیده اند. این طور به نظر می رسد که نوع پوشش جنگلی با تربه ها مرتبط باشد و درخت خاصی در آنها استفاده می شده است.
۶۷.

بازخوانی رونوشت پنهان جامعه ایران در انقلاب مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸) 157 - 187

کلیدواژه‌ها: جامعه ایران سلطه استبداد رونوشت پنهان انقلاب مشروطیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۱۳
جامعه ایران همواره سعی کرده است در برابر صاحبان قدرت گفتار و کنشی عمومی را به اجرا بگذارد و در ورای نظارت مستقیم آنان گفتار و کنشی متفاوت را پدیدار سازد. به لحاظ تاریخی جامعه ایران همواره تحت سیطره حکومت های استبدادی بوده که مهم ترین خصیصه آن بی قانونی، عدم نهادینگی قدرت و حاکمیت دلبخواهانه و تحمیلی حاکم مستبد بوده است. در چنین شرایطی، جامعه نمایشی از تمکین و رضایت را به اجرا می گذارد که با تصویری که حاکمان می خواهند ترسیم کنند، همخوانی زیادی دارد، اما در پس پرده قدرت، آنچه آشکارا نمی تواند بازگو کند، در رونوشت نهانی و در نقد سلطه جلوه گر می سازد. چنین رویکرد محافظه کارانه ای گاهی جنبه فریبکارانه، احتیاط، ترس و برخورداری از لطف و مرحمت داشته و گاهی ریشه در باورهای دینی، فرهنگی و اجتماعی داشته است. در دوران حکومت ناصرالدین شاه، سلطه استبدادی و ناتوانی در ایجاد یک دولت متمرکز کارآمد، جامعه ایران را به وجه پنهان خود سوق داد و رونوشت های نهانی به نحوی چشمگیر فزونی یافتند. این پژوهش با بهره گیری از الگوی نظری روایت های نهانی اسکات و روش تحلیل متن، به دنبال پاسخ به این پرسش است که رونوشت های پنهان جامعه ایران چگونه و با چه اشکالی در انقلاب مشروطه تجّلی یافتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ظهور شب نامه ها از دل انجمن های مخفی، نقطه بارز پیدایی رونوشت پنهان این دوره است. به تدریج رونوشت های نهانی در اَشکال دیگری همچون روزنامه های مخفی، روزنامه های برون مرزی، سفرنامه های خیالی، مکالمات خیالی، رسالات گمنام، ترانه ها و خواب نامه ها نیز پدیدار شدند. با ادامه نابسامانی ها، این روایت ها شکل آشکار به خود گرفت و با به چالش کشیدن قدرت سیاسی، به انقلاب مشروطه منجر گردید.
۶۸.

Categorization, Taxonomy, and Analysis of Bony Faunal Remains of Qara Tepe of Sagzabad, Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۵, Issue ۹, July ۲۰۲۵ 27 - 50

کلیدواژه‌ها: Osteological faunal remains Subsistence economy Zooarchaeology Iron Age Sagzabad

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۶
The collection of faunal remains considered in this study was obtained from excavations at Qara Tepe, Sagzabad, in 2013, 2014, and 2015, with a particular focus on the Iron Age II and III. A large part of the faunal assemblages was successfully identified. The collection is formed by a range of species, among them being small ruminants (Capra aegagrus, Ovis Aries, Gazella subgutturosa), large ruminants (Bos Taurus, Cervidae, Equidae (Equus caballus, Equus africanus asinus), Carnivora (Canis lupus familiaris, Sus scrofa), Rodentia, Muridae, Lagomorpha, Aves, and Camelidae (Camelus dromedarius). The total of 1200 identifiable pieces belongs to 16 discrete species. The most frequent category is small ruminants, i.e., goats and sheep, a fact indicating that a climate favorable for the breeding of these species characterized the region during the Iron II‒III. The observation also highlights the significant role these animals played in the local subsistence economy during the relevant period. Related remains are profusely associated with human skeletal remains and cemetery burials at Sagzabad. Some are pretty complete, lacking any indications of cutting or butchery. Potential reasons for the abundance of these species were their adaptation to the landscape and their ease of breeding.
۶۹.

زمینه ها و پیامدهای نبرد زلاقه در عهد یوسف بن تاشفین (454-500 ه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۹ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 50 - 61

کلیدواژه‌ها: اندلس نبرد زلاقه یوسف بن تاشفین آلفونسوی ششم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۱
نبرد زلاقه (479 ه ) یکی از مهمترین رخدادهای تاریخی اندلس در قرون میانه اسلامی است. زیرا که این نبرد اولین چالش جدی هلال و صلیب در اندلس میان دو قدرت نوپای اسلامی مرابطین به رهبری یوسف بن تاشفین و مسیحیان بوده که مسیر سیاسی مسیحیان و مسلمانان را در سده های آینده تعیین کرد. با عطف نظر به این اهمیت، پژوهش حاضر درصدد است تا به این پرسش که چرا نبرد زلاقه در میان جنگهای مسلمانان و مسیحیان اهمیت تاریخی فراوانی دارد؟ و چه پیامدهایی را برای مسلمانان رقم زده است؟ براساس روش «توصیفی – تحلیلی» پاسخی مستدل ارائه نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نبرد زلاقه را می توان اولین نبرد صلیبی قلمداد کرد و مرابطین با پیروزی در این نبرد ضمن تقویت عصبیت دینی مسلمانان، به استقرار وحدت درون منطقه ای از طریق حذف نظام دولت شهر در اندلس و وحدت فرامنطقه ای از طریق پیوند مجدد سرزمین اندلس با خلافت عباسی بعد از سالها جدایی نائل آمدند و سقوط اندلس به دست قوای مسیحی را تا چند قرن به تأخیر انداختند.
۷۰.

New-Found Elamite Sites in South Lorestan, Iran (South Basin of Kashkan River)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۵, Issue ۹, July ۲۰۲۵ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: Archaeological Survey Elamite Period Nomadic Settlements Southern Basin of the Kashkan River

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۹
The southern part of Lorestan province in Pishkuh is one of the key areas for understanding the cultural periods of Southwest Iran. This area is located near one of the government centers of Elam (Susa in the south) and on two communication routes from south to north and west to east. Therefore, this area can be one of the essential communication areas between the Susa and the Mesopotamian lowlands, the mountainous region of Zagros, and the central plateau of Iran. However, due to the focus of Elam scholars on the two state centers of Susa and Anshan, there is no comprehensive picture of the state of settlements in this region during the Elam period. Based on this, this research aimed to determine and analyze the situation of the Elamite settlements in the area by conducting a systematic archaeological survey in 2016. As a result, 31 sites belonging to the Elamite period were identified. This research showed that most of the Elam sites were formed in the intermountainous valleys and the slopes of mounds. Most of them have a chronological sequence, and in terms of morphology, they show evidence of Elamite nomadic settlements in this region.
۷۱.

دیپلماسی و چالش های فروپاشی؛ تأملی در واپسین مذاکره های دولت ساسانی با عرب های مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۴ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱۳ 81 - 98

کلیدواژه‌ها: پیکار قادسیه عرب های مسلمان یزدگرد سوم فروپاشی دولت ساسانی مذاکره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۸
در پی حمله عرب های مسلمان در جریان پیکار قادسیه، ایران ساسانی با شکست در مقابل دشمنی به مراتب ضعیف تر از خود روبه رو شد. شهریار ساسانی پس از فرار از پایتخت افسانه ای تیسفون، ضمن ساماندهی و جمع آوری مجدد نیرو در جنگ نهاوند با شکست به مراتب سنگین تری از قبل روبه رو شد و شالوده نظام اداری، سیاسی و درواقع شیرازه دولت شاهنشاهی از هم پاشید. فرماندهان ساسانی به مقاومت های پراکنده در برابر حمله عرب های مسلمان پرداختند. تلاش پادشاه و گروهی از فرماندهان برای مقاومت بی نتیجه بود. شهریار به ناچار به مرو گریخت و بنابر توصیه فرخزاد مشاور ارشدش درصدد برآمد با تجدید نظر در شیوه عملکرد گذشته باب دیرهنگام مذاکره را با عرب های مسلمان در زمینه پذیرش برخی از شرط های آنان آغاز کند. اما پس از شروع مکاتبه ها و اعزام سفیر برای پیگیری گفت وگو شهریار به شیوه مرموزی به قتل رسید و مذاکره های صلح بی فرجام ماند. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که دلایل عدم موفقیت پادشاه ساسانی، در مواجهه با مسائلی که باعث فروپاشی نظام سیاسی شد، چه بود؟ این پژوهش مدعی است، اختلافات داخلی، عدم درک تحولات منطقه ای و پیرامونی ، خودبزرگ بینی و نا آشنایی با اصول و قواعد مذاکره و فن دیپلماسی ازجمله عوامل اصلی هستند که زمینه های این شکست و فروپاشی را فراهم کردند. ایرانیان زمانی تن به مصالحه دادند که بخش عمده سرزمین ساسانی به تصرف عرب ها در آمده بود. یافته این پژوهش حاکی از این است که برخی از باورهای دین زرتشتی مانند ناپسند دانستن تجارت و بازرگانی و ضعف در تعامل و مذاکره و گسترش آیین زروانی گری و تقدیرگرایی محض تالی آن، باور به عقیده آخرالزمانی به علاوه تصمیم گیری غیرواقع بینانه و توهم نابخردانه و غیرمنطبق با واقع درباره قدرتمندی و توان بالای نظامی در ایران ساسانی، به جنگ و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی انجامید.  
۷۲.

ترانه ها به مثابه وسیله راویان، داستانها به مثابه وسیله ادبیات شفاهی: روایتگری در فرهنگ موسیقایی آذربایجانی

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۳ بهار ۱۴۰۴ شماره ۷ 135 - 152

کلیدواژه‌ها: روایتگری ژانر عاشیقی ترانهها موسیقی ادبیات شفاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۳
تعامل میان داستانها، موسیقی و ترانهها در فرهنگ موسیقایی آذربایجان تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است. این مقاله به بررسی ارتباط متقابل این عناصر و تقویت دوجانبه آنها میپردازد. هدف ما تحلیل این روابط از طریق نمونههایی از سنت موسیقایی آذربایجانی است. با مرور جامع پژوهشهای موجود و انجام مصاحبهها، ژانر عاشیقی را در فرهنگ ترکی بهعنوان تلفیقی برجسته از موسیقی، ترانه و روایت شناسایی کردیم. این ژانر شامل دو شکل اصلی روایت است: حماسهها و داستانهای عاشقانه که هر دو از شعر و نثر بهره میبرند. بخشهای شعری معمولاً با همراهی ساز بلندگردن قوپوز اجرا میشوند و با قطعات موسیقایی متنوعی به نام «هاوا» همراهی میگردند، درحالیکه بخشهای منثور بهشیوهٔ گفتاری و بدون همراهی موسیقی اجرا میشوند. مطالعه موردی این پژوهش، داستان «عاصی و کرم» است که در آن تلفیق مؤلفههای روایی و موسیقایی بررسی شده است. یافتههای ما نشان میدهد که عناصر روایی بخش جداییناپذیر اجراهای عاشیقی هستند و تعامل میان داستانها، راویان (عاشیقها) و موسیقی، ارکان اساسی این سنت موسیقایی پویا را تشکیل میدهند.
۷۳.

صخره نبشته اورارتویی نویافته در قرجه لو: نخستین سند از حضور روسا اول در شرق دریاچه ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۴ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱۳ 112 - 122
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۵
Urartians ruled over the shores of lakes Van, Çildir, Sevan, and Urmia ca. 900 to 700 BC. Their presence in the east of Lake Urmia has been previously studied according to the inscriptions of Argišti I in Javanqale, Sarduri II in Seqindel, and Argištri II in Razliq, Nashteban, Shisheh, and Sarab, in addition to the inscribed discs from Varzeghan. There was not a single piece of evidence of Rusa I’s dominance over the region, unless the discovery of Qarajalu Urartian inscription. The severely damaged rock inscription contains his conquest of the region in Qaradaq area, along with constructing a fortification to the east of Urmia Lake. A possible route for his campaign through the east could be Ahar Chay Gorge and Qaradagh mountains, as they were well aware of the significance of the eastern shores of the lake. The authors aim to describe and analyze this inscription as the first footprint of Rusa, Son of Sarduri, in the region as the conqueror and constructor.
۷۴.

خزرلر - تورک امپراتورلوغو

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۳ بهار ۱۴۰۴ شماره ۷ 94 - 134

کلیدواژه‌ها: خزرلر تورک دیلی قالیقلار شاه قیزی داستانی نوم بیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۳
آذربایجان ۶جی یوزیلده گؤی تورکلرین باتی بؤلگه لری ایچینده یئر آلیر. بو زامان آذربایجاندا کنفدراسیون کیمی بیری-بیری نین یانیندا یاشایان تورک بویلاری: هونلار، سابیرلر، قیپچاقلار، پئچئنئق لر، آوارلار، خزرلر و اوغوزلار موجود-ایدی. بونلارین ایچیندن گؤی تورکلره داها یاخین اولان بوی خزرلریدی. اونلار تاریخ بویو هونلارلا ایش بیرلیک لر ائتمیش، گؤی تورکلر ضعیفله دیگی زامان خزرلر باشا کئچیرلر و گؤی تورکلرین یئرینی آلیرلار. اونلارین دیلی تورکجه اولاراق حکومت بایراغینی اوجا ساخلاییرلار. اونلار باشقا قبیله لرله دوزگون داورانیب، عینی حالدا بیر سیرا قبیله لری -بولقارلار، ماجارلاری- سیخینتی آلتینا آلاراق آذربایجاندان کؤچمه لرینه سبب اولورلار. اؤزلری ده باشقا قبیله لر طرفیندن سیخینتی یا دوچار اولوب، عربلرین کسیلمز ساواشلارینا گؤره آذربایجاندان اوزاقلاشما مجبوریتینده اولورلار. خزر دنیزی اونلارین آدینا قویولموشدو. اونلارین خزر دنیزی ایله قارادنیز آراسیندا یاشایاراق بؤلگه لری آذربایجانا قدر اوزانمیشدیر؛ آنجاق دفعه لرله عرب قوشونویلا آذربایجاندا توققوشوب، ساواشی گاه اودوب، گاهدان دا اودوزموشلار: بونونلا بئله نئچه اون ایللیکلر آذربایجاندان(قاراباغ-اردبیل دن) توتوب موصل ه قدر استیلالارینی ساخلامیشلار. خزرلر آذربایجان تورکجه سی نین عیارلانماسیندا و یازی دیلی نین زنگینلشمه سینده بؤیوک ائتکی لر بیراخمیشلار. کئچمیشده خزرلردن اثر قالماییب سؤیلنسه ده، بوگون خزرلرین موزه لرده سرگیله نن قیزیل، گوموش بزک آلت لری، قاب-قاجاقلاری، اکینچی لیک آلت لری و حیوان بسله مک وسائلی گؤز قاباغیندادیر. هابئله چوخلو عمارتلر و معمارلیق نمونه لری ده اوزه چیخمیشدیر. بیر زامانلار خزرلردن هئچ بیر اثر قالماییب دئین لر بوگون یازیلی اثرلرین خزینه سی قارشیندا حیرتده قالیرلار. نئچه-نئچه ۱۰۰مین سؤزجویه مالیک اولان خزرلرین نئچه بؤیوک حجمده یازیلی کتابلاری: داستانلار، دوعالار و مکتوبلاری الیمیزده دیر. بورادا خزرلرین تاریخی ایله برابر اونلارین ادبی اثرلرینین ده تانیتیمینی اوخویاجاقسانیز. مقاله کتابخانا آختاریشلاری سویّه سینده داوام ائده رک عالیملرین اثرلریندن یارارلانمیشدیر.
۷۵.

Specialized Analysis of Timurid Coins Using X-ray Fluorescence Spectroscopy: A Step Toward Greater Precision in Historical Studies(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۳, Issue ۴ - Serial Number ۱۲, March ۲۰۲۴ 1 - 10

کلیدواژه‌ها: X-ray fluorescence spectroscopy Timurid coins Interdisciplinary studies numismatics Elemental Composition of Coins

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۱۹
Timurid coins serve as a mirror reflecting the significant economic and political events of the era, and their study can provide deeper insights into the economic and social dynamics of the Timurid period. This research examines the Timurid coins housed in the Museum of Bu-Ali Sina Mausoleum using X-ray fluorescence spectroscopy. A specialized review of the initial results obtained from XRF spectroscopy, particularly in numismatic studies, holds significant importance and can be a fundamental step toward reducing errors and enhancing precision in interdisciplinary analyses. XRF technology, as a non-destructive method, enables precise examination of the chemical composition and identification of elements present in coins. However, without meticulous monitoring and comprehensive reevaluation of the obtained results, misinterpretations and uncertainty in historical analyses may arise. The research questions focus on the value of reinterpreting and analyzing XRF spectroscopy data and their role in identifying counterfeit coins and understanding economic and cultural characteristics in numismatic studies. The central hypothesis of the study posits that raw XRF spectroscopy data do not provide accurate results, and in-depth analysis by experts is required for a precise examination of coins. This research also highlights the importance of detailed spectrum analysis, technical challenges in data interpretation, and the use of interdisciplinary approaches to enhance the accuracy of results. The findings reveal that a more profound reinterpretation of XRF spectroscopy data significantly contributes to better understanding the chemical composition of coins and preserving cultural heritage treasures. It also provides deeper insights into the economic policies and activities of the Timurid period.
۷۶.

روش قدیم شش انگشت گذاری و راه حل آوا نویسی برای پرده ها در توضیح موسیقی اورموی

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۳ بهار ۱۴۰۴ شماره ۷ 73 - 93
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۵
آوانویسی و بازنویسی یا ترانسکریپسیون (فرانسوی: Transcription ) از اصطلاحات موسیقی است و به معنای مکتوب کردنِ یک قطعه شنیداریِ موسیقی است. به عبارتی دیگر، بازنویسی به معنای نت نویسیِ یک قطعه شنیداری است که قبلاً نت نویسی نشده است. در نظریه ادوار، دستان بندی سازها (نحوه کوک ساز و موقعیت پرده های آن) به کمک تناسب های ریاضی توضیح داده می شد و برای هر نت موسیقی نامی با استفاده از ترکیب الفبای ابجد تعیین می گردید. به این ترتیب فاصله های موسیقایی دقیقاً مشخص می شدند. سپس با ترکیب این فواصل جنس هایی (دانگ هایی) درست می شد که ذی الاربع (دارای چهار نت) یا ذی الخمس (دارای پنج نت) نام می گرفتند و از ترکیب یک جنس ذی الاربع و یک جنس ذی الخمس یک اکتاو کامل به دست می آمد که به آن «دور» گفته می شد. لوح های سومری گواهی می دهند که تلاش برای نوشتن موسیقی از زمان های قدیم انجام می شده است. روندی که با خط میخی شروع شد با  نت هایی که امروز استفاده می کنیم ادامه می یابد. پس از خط میخی ، تلاش هایی برای نوشتن موسیقی در فرهنگ خاورمیانه انجام شده که ما چگونگی همه اینها را نمی دانیم. تئوریسین موسیقی ه. گ. فارمر، در اثر خود صفی الدین اورموی را "بنیانگذار مکتب سیستماتیک در تاریخ موسیقی"معرفی کرده ، از سیستم ناشناخته نوشتن موسیقی صحبت می کند. مراغه ای[1] این سیستم را روش " شش انگشت گذاری" نامیده است. اورموی به طور مستقیم چگونگی درک این روش را نشان نداده است. او روش شش انگشت گذاری بر روی پرده های عود  را در توضیح استفاده از 12دور و 6 آواز مانند سلمک، مایه و شهناز به کار برده است. برای تجزیه و تحلیل این موضوع،  استفاده از جدول ابجد-حرف- موسیقی نگاری اورموی توسط برخی از محققانی مشاهده شده است. اما در مورد درستی یا نادرستی این راه حل بحث نشده است. این مقاله بر " چیستی روش شش انگشت گذاری و چگونگی درک آن " متمرکز است و با هدف حل نحوه درک مثالهای نوشته شده توسط صفی الدین  ، "آوا نویسی" جدیدی  را همراه با راستی آزمایی به عنوان راه حل پیشنهاد می کند. [1] عبدالقادر مراغه ای
۷۷.

مقایسه تطبیقی تاثیرات جنگ و شکست های نظامی در دگرگونی نظام آموزشی و تأسیس مدارس جدید در ایران و عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۹ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 62 - 79

کلیدواژه‌ها: ایران عثمانی اروپا نظام آموزشی مدارس جدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۸
پیدایش مدارس جدید در ایران و عثمانی و زمینه های فکری آن، دوران پر فراز و نشیبی را در حافظه تاریخ اجتماعی و سیاسی این دو مرکز مهم جهان اسلام ثبت کرده است. شناخت عمیق ویژگی های اجتماعی و سیاسی تاریخ معاصر ایران و عثمانی اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که نه تنها نظام آموزشی کنونی ایران و ترکیه ریشه در تحولات آن دوران دارد، بسیاری از مؤلفه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی امروز آنها نیز از این مسأله تأثیرگرفته است. براین اساس، این پژوهش با رویکردی تطبیقی-تاریخی و روش پژوهش توصیفی-تحلیلی می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که زمینه های شکل گیری اندیشه تغییر و تحول در نظام آموزشی در ایران و عثمانی چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که شکست های نظامی ایران و عثمانی از کشورهای اروپایی به ویژه روسیه، لزوم تغییر و تحول در نظام آموزشی را روشن ساخت. استخدام مستشاران نظامی اروپایی برای آموزش نظامی، فرستادن نخستین دانشجویان و سفرا به اروپا، آشنایی با صنعت چاپ، شکل گیری طبقه جدید دانش آموختگان، چالش های ناشی از رویارویی ساختارهای سنتی با مدرنیته و نیاز هر دو جامعه به ایجاد پیشرفت پایدار، نه تنها زمینه ساز توجه به ضرورت تأسیس مدارس نوین شد، ناکارآمدی نظام آموزش سنتی و لزوم دگرگونی در نظام آموزشی دو کشور را نیز آشکار ساخت.
۷۸.

خاستگاه مادها و بافت فرهنگی مادستان در نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد

نویسنده:
منبع: Caspian, Volume ۲, Issue ۳, January ۲۰۲۵ 3 - 15

کلیدواژه‌ها: هندوایرانیان مادستان ایرانیان آغازین کاسی ها اورارتو حوری ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۵
مادها مردمانی ایران زبان بودند که نامشان برای نخستین بار در سده نهم پیش ازمیلاد در لبه غربی فلات ایران آشکار می شود. اگرچه یافته های باستان شناختی خاستگاه و مسیر مهاجرت این مردمان نوآمده به فلات ایران را هنوز با دقت و اطمینان نشان نمی دهد، به واسطه داده های زبان شناختی و انسان شناختی موجود می توان خاستگاه این مردمان و ویژگی های فرهنگی اولیه آنان را با احتمالی بیشتر بازشناخت. آن بخش از فلات ایران که مادهای آغازین در هزاره نخست پیش ازمیلاد بدان گام نهادند، سکونتگاه گروه های قومی و زبانی پرشمار و گوناگونی بود. اگرچه از این مردمان بومی اغلب به جز چند نام و واژه، داده های زبان شناختی دیگری در دست نیست، به نظر می رسد که کاسی زبانان در شرق این گستره و اورارتو حوری زبانان در غرب آن دست بالا را داشته اند که هرکدام خانواده زبانی مستقلی را تشکیل می دادند. توانایی بالای مادها در همزیستی و همکاری با این مردمان بومی و درنهایت دست یابی به قدرت و برتری سیاسی منجر به آن شد که سراسر این منطقه به تدریج فرمان بردار سرکردگان ایرانی زبان ماد شود. این موقعیت جدید طی سده های بعد به فرایند ایرانی سازی این بخش از فلات ایران چنان شتاب و شدتی بخشید که دست کم آن گاه که هخامنشیان پارسی در سده ششم پیش ازمیلاد بر سراسر ایران فرمانروا شدند، از مرکز ایران زمین تا شمال غرب آن (برابر عراق عجم و آذربایجان در ایران سده های میانه) نامی جز «ماد» نداشت و در آنجا به جز زبان ایرانی، اثری از زبان های ناایرانی و پیشاایرانی برجا نمانده بود. آشکار است که مادها در ایرانی سازی بخش بزرگی از فلات ایران و شکل دادن به هویت ایرانی، نقشی ویژه، قاطع و مؤثر داشته اند.
۷۹.

از شیروان تا که لان: فراز و فرود یک شهر در پرتو منابع تاریخی و باستان شناختی

نویسنده:
منبع: Sinus Persicus, Volume ۲, Issue ۴, July ۲۰۲۵ 79 - 136

کلیدواژه‌ها: ساسانی خوربران جبال ماسبذان شیروان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۶۷
شهر شیروان یا سیروان از شهرهای مهم خوربران-جبال در دوره ساسانی است که تخت نشین استان ماسبذان (ماه سبدان) بوده است. ماسبدان، همان ماساباتیکه دوران های هخامنشی، سلوکی و اشکانی است که مردمان آن در معادلات منطقه ای و فرامنطقه ای نقش بارزی داشته و دارای حکومت مستقلی بوده اند و به گمان قلمرویی بزرگ تر را دربر می گرفته و با تحولات کم یا زیاد می شده است. از وضعیت این استان در این دوران آگاهی ما اندک است. به گمان این پیشینه در کنار موقعیت راهبردی آن سبب شد که در دوره ساسانی همچنان کانون توجه قرار گیرد و شهرهای آن ازجمله شیروان به عنوان تخت نشین این استان به زیست خود ادامه دهند. چنانکه شهر شیروان در دوره ساسانی و سه قرن اول بعد از سقوط آن از نظر سیاسی و اقتصادی و اجتماعی اهمیت خود را همچنان حفظ کرده و نقش مهمی در تحولات این دوران و دوره های بعدی داشته است. به طوری که بیشتر جغرافی دانان، مورخان مسلمان و سیاحان و باستان شناسان غربی از این شهر دیدن کرده اند، مطالبی چند درباره مردمان، معماری و شهر آن نگاشته اند. در این نوشتار تلاش کرده ام، ضمن بررسی اوضاع این شهر به جغرافیای تاریخی، شهرسازی و معماری و نقش تاریخی آن در تحولات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی براساس منابع تاریخی و باستان شناسی بپردازم.
۸۰.

میرزا علی اصغر خان امین السلطان و تحولات ولایت خمسه (زنجان) در اواخر عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸) 240 - 266

کلیدواژه‌ها: امین السلطان خمسه حاکمان مالیات غلات معادن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۱
میرزا علی اصغرخان امین السلطان از نخبگان برجسته اواخر عصر ناصری ، جایگاه مهمی در ایجاد و اجرای سیاست ها و برنامه های حکومت قاجاریه داشت. با توجه به مناصب مهم و روابط میرزا ابراهیم خان با گروه های مختلف ولایت خمسه، امین السلطان به مانند پدرش نقش برجسته ای در تحولات این برهه ایفا کرد. او پس از مرگ پدر و دریافت مناصب مهم وزارتی، بازیگردان و رکن مهم و تأثیرگذار در اقتصاد، جامعه و سیاست ولایت خمسه بود؛ به گونه ای که رخدادها، نقش و جایگاه عناصر مهم این منطقه در اواخر عصر ناصری، به دور از دخالت و نفوذ او ممکن به نظر نمی رسید. پژوهش حاضر با رویکرد کتابخانه ای و بهره گیری از اسناد سازمان های دولتی و خصوصی، کتاب ها و مقالات، با رویکرد توصیفی-تبیینی، ضمن تعیین و بررسی مسائل بنیادین و مهم ولایت خمسه در اواخر عصر ناصری، به این پرسش پرداخته است که امین السلطان در این دوره چه جایگاه و تأثیری در مسائل جاری ولایت خمسه داشت؟ و نتایج سیاست ها و اقداماتش درباره مسائل و طبقات مختلف چه بود؟ مدعای نخستین پژوهش بر استبداد دوره ناصری تأکید دارد که تمامی اهداف و سیاست های امین السلطان و سایر کارگزاران را تحت تأثیر قرار داد. به عبارت دقیق تر، برآوردن نیازها، خواسته ها و امیال شاه، رکن اصلی و در مرحله نخست سیاست ها و برنامه های حکومتی در ولایت خمسه قرار داشت. امین السلطان سپس در حوزه های اقتصاد، امنیت و سیاست، با رعایت نسبی خواسته گروه های مختلف و صلاح و نیاز جامعه و دولت، تصمیم بر رفع چالش ها و رسیدگی به مسائل جاری گرفت. برکشیدن جهانشاه خان سرتیپ و ریاست بر ایل افشار، از جمله سیاست های امین السلطان بود که بعدها در عصر مشروطه مصایب و دشواری های جدی برای مردم ایجاد کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان