درخت حوزه‌های تخصصی

بیان مسئله :یکی از منابع غنی هنر ایران، نگارگری است که کاربرد نقوش زیبا و قوام یافته چه به صورت هندسی، تجریدی و انتزاعی و یا طبیعت گرایانه در این هنر و زیرشاخه های آن به کثرت قابل رویت است. نسخه هفت اورنگ جامی که در قرن دهم و در مکتب مشهد مصور شد از نسخ مشهور و ارزشمند دوره صفویه است. هم آمیزی سنت های مکتب هرات و تبریز در دوره صفوی و ترکیب آن با ویژگی های بومی و منطقه ای نگارگری مشهد، منجر به خلق 28 نگاره زیبا شده است. این نسخه مصور دارای تزیینات متعدد از نوع تذهیب است که مجموعه ای غنی از نقوش تزیینی دوره صفوی را به نمایش می گذارد. هدف:این مقاله با هدف تحلیل طرح های تذهیب نگاره های هفت اورنگ و ویژگی هایی همچون فرم، رنگ، محل به کارگیری و نحوه کاربرد این طرح ها انجام شده است. روش تحقیق :یافته اندوزی با استناد به منابع مکتوب صورت گرفته است که به روش توصیفی (تحلیلی)، به بررسی داده های به دست آمده از نمونه های مطالعاتی می پردازد. پرسش های تحقیق :طرح ها و نقوش تذهیب در نگاره های هفت اورنگ چه ویژگی هایی دارند؟ کاربرد و شیوه اجرایی تذهیب در نگاره های نسخه مصور هفت اورنگ چگونه است؟ نتیجه گیری :نتایج حاصل از بررسی نگاره های هفت اورنگ ابراهیم میرزا، نشان می دهد که نقوش تذهیب مورد استفاده در نگاره های هفت اورنگ بیشتر شامل گل های چندپر و شاه عباسی است و طرح های ختایی و ترکیبیِ ختایی و اسلیمی بیشترین نمونه های مورد استفاده در طرح های تذهیب این نسخه مصور است. طرح های تذهیب بر سطوح بنا، کاشی کاری ها، مناره و گنبد، فرش و زیرانداز، چادر، سایبان و گاهی در پوشش لباس انسان و روانداز حیوانات نمود یافته اند. همچنین این طرح ها نقش به سزایی در ارتقای شکوه تزیین تصویر و تنظیم ترکیب بندی نگاره داشته اند. کثرت طرح ها و نقوش تزیینی در این نسخه مصور، ویژگی های هنرهای تزیینی دوره صفوی را به نمایش گذاشته و منبعی کامل از مجموعه نقوش تزیینی ایرانی در یکی از شکوفاترین دوره های تاریخ هنر ایران را فراروی هنرشناسان قرار می دهد.

فناوری معماری و علوم ساختمان همواره به دنبال بهره گیری از روش هایی بوده است که امکان کاهش مصرف منابع انرژی و افزایش آسایش محیطی را فراهم آورد. از جمله راهکارهای امروزه برای وابستگی کمتر به مصرف انرژی، در عین تأمین آسایش حرارتی و عملکرد بهینه صوتی که از دیدگاه نور روز و تأمین تهویه، در مقام مقایسه با بهره گیری از جداره های ضخیم تر خارجی و مصالح غیرشفاف و بازشوهای کوچک تر مطلوب تر است، امکان بهره گیری از پوسته دوم برای کنترل بهتر محیط داخلی است. طبعاً نورگذری، قابلیت تهویه، کنترل شرایط آکوستیکی، و بهره گیری از عملکردهای ترکیب این پوسته ها از دلایل توسعه و ترویج این ساختار شناخته می شود. با پیشرفت نماهای دوپوسته گونه های مختلفی شناسایی شد که عموماً در شرایط اقلیمی کشورهای سردسیر به کار بسته شده، ارزیابی، ارتقا و درنهایت در ساختمان سازی مرسوم ایشان وارد گردید. لیکن در ایران کمتر به این موضوع پرداخته شده و درنتیجه، اطلاع دقیقی از تیپولوژی بهینه متناسب شرایط اقلیمی شهرهای آن در دست نیست. این مقاله فرایند مطالعات طراحی یک نمونه عینی است که با استفاده از روش شبیه سازی و ارزیابی گزینه های طراحی، فرایند انتخاب ساختار بهینه نمای دوپوسته را در یک برج اداری در تهران شرح می دهد. به این منظور با شبیه سازی گزینه های مختلف پیکره بندی، تهویه، و نیز ترکیب و مشخصات اجزای آن و سنجش بر مبنای معیارهای انرژی و آسایش گزینه های بهینه شناسایی شده است. نتایج در مقایسه با یک نمای تک پوسته با کیفیت مطلوب، نشان دهنده کاهش نیاز به گرمایش و نیز بهبود شرایط فضای داخلی در دوره سرمایش است. کاهش مصرف منابع انرژی ناشی از استفاده از نمای دوپوسته در این ساختمان بین kWh/m2 ۵۴-۲۸ معادل 7.79% تا 14.80% کاهش ارزیابی شد. همچنین بیشترین تأثیر استفاده از گونه های مختلف نمای دوپوسته در کاهش بار سرمایشی است؛ اگرچه در تمام گونه های آن موجب افزایش بار روشنایی می شود.

حکومت های مذهبی در ایران به منظور آموزش امور دینی و مذهبی در فضایی مذهبی، به کمک زمینه فراهم شده به وسیله مسجد-آرامگاه ها و مسجد-خانقاه ها، دست به ساخت کالبدی جدید به نام مسجد-مدرسه زده اند. نحوه شکل گیری این کالبد خاص و خصوصیات آن مورد مطالعات متعددی قرار گرفته است، با این وجود به نظر می رسد این کالبد هنوز آموزه های بسیاری برای معماری معاصر ایران داشته باشد. در مقاله شیوه های قابل استفاده برای گونه بندی بررسی شده و شیوه تفسیری برای گونه بندی مناسب تشخیص داده شد. بر این اساس کالبد و ساختار مسجد-مدرسه ها مطالعه شده و سعی شد گونه بندی مناسبی بر اساس نحوه قرارگیری و ارتباط بین دو فضای آموزشی و نیایشی برای این فضای عبادی آموزشی پیشنهاد شود. پژوهش حاضر بر اساس نتایج به دست آمده این نوع کالبد معماری را به سه گروه کلی تقسیم و گونه بندی می کند. در این تحقیق از روش تحقیق توصیفی، تاریخی- تحلیلی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع مکتوب و کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شده است. مسجد-مدرسه های گونه اول، در منطقه مرکزی ایران -شامل اصفهان، کاشان و یزد- و با نگاه ریزبینانه به شریعت اسلامی، بر اساس جدایی فضای نیایشی و آموزشی ساخته می شده اند. مساجد گونه دوم ساده تر و مختصرتر هستند و با گستردگی جغرافیایی وسیع، در موقعیت هایی با حساسیت سیاسی و اجتماعی پایین تر طراحی و اجرا می شده اند. گونه سوم از دو گونه دیگر متأخرتر بوده و ترکیب کامل مسجد و مدرسه در آن کاملاً پذیرفته شده است. این گونه در تهران و در دوره قاجار بسیار مورد توجه قرار گرفته و مساجد آن تا حدی متأثر از مسجد-مدرسه مروی هستند. بررسی ارتباطات موجود میان زمان و مکان و ساختار مسجد-مدرسه ها نشانگر تأثیر اعتقادات و حساسیت های مذهبی، میزان هزینه و فضای در نظر گرفته شده برای بنا و پیروی از شیوه ساخت مسجد-مدرسه های مشهور در شیوه ساخت مسجد-مدرسه هاست.

بینایی مهم ترین حس ادراکی میان حواس آدمی است؛ ازاین رو اهمیت نورپردازی و دانش های وابسته به آن بر کسی پوشیده نیست. نورپردازی در ایران یک علم نوپاست؛ اما در سه دهه گذشته پیشرفت های چشمگیر در این دانش و عبور از نگاه صرفاً فیزیکال و ابتدایی به نور تا شناخت بسیاری از ارزش های ادراکی آن صورت گرفته است. بر اساس این پژوهش ها، نورپردازی می تواند نقش مهمی در واکنش های فیزیولوژیکی و روان شناختی افراد نسبت به محیط ایفا کند. این مقاله ضمن بررسی روش ها و الزام های نورپردازی و بسترهای ادراکی آن از منابع معتبر با طبقه بندی کاربردی اطلاعات، شاخص های اصلی مؤثر در سنجش کیفی نور را معرفی می کند و امید دارد شناخت این شاخص ها، امکان مدل سازی و سنجش کیفی پردازش و آرایش نور در فضاهای داخلی را فراهم کند که زمینه پژوهش آتی نگارندگان این مقاله خواهد بود.

افزایش حجم حضور و تردد اتوموبیل ها در سطح شهرها و به وجود آمدن ازدحام ترافیکی در معابر اصلی شهر سبب شده تا دوباره موضوع انسانی کردن شهرها از طریق افزایش قابلیّت پیاده مداری و توجه دوباره به سهم جا به جایی عابر پیاده در نظام حمل و نقل در دستور کار برنامه ریزان و طراحان شهری قرار بگیرد. در طول روز مسیرهای پیاده روی توسط نور طبیعی روشن شده و تجربه یک پیاده روی راحت، ایمن و لذّت بخش را فراهم می کند. اما در طول شب، این تکنیک های نورپردازیِ مصنوعی هستند که باید با حفظ استانداردهای پیاده روی، محیط را برای نیازهای خاص و اولویّت های عابرین پیاده، روشن کنند. عواملی متعددی در ایجاد یک نورپردازی مناسب برای یک پیاده روی امن و جذاب مؤثر هستند. در این مقاله سه عامل ایمنی، امنیّت شخصی و جذابیّت به عنوان مهم ترین عوامل مؤثر در کیفیت بخشی به پیاده روی شهروندان مورد بررسی قرار گرفته اند. شهر قم به دلیل دارا بودن ویژگی های فرهنگی و اقلیمی خاص، از پتانسیل بالایی جهت جذب عابرین پیاده به خصوص در ساعات پایانی شب برخوردار است که باید از این توان بالقوه حداکثر استفاده را کرده و محیط و مناظر شهری را به بهترین شکل برای پیاده روی شهروندان آماده کرد. ازاین روی،دراینپژوهشبهنقشنورپردازیدر کیفیت بخشی به پیاده روی شهروندان پرداختهشدهاست. روشاینپژوهش،توصیفی،تحلیلیوپیمایشیاستو جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه و توزیع پرسشنامه در بین شهروندان شهر قم صورت گرفته است وبرایتحلیل داده هاازنرم افزار SPSS استفادهشده است. حجم نمونه با توجه به تعداد عابران پیاده استفاده کننده از پیاده راه در مقطع زمانی مورد نظر با استفاده از فرمول کوکران و در نظر گرفتن 80 درصد احتمال وجود صفت و 96.1 احتمال صحت گفتار و 5% خطا 190 نفر برآورد گردید که به سبب بالا بردن اطمینان از نتایج پژوهش، به 195 نفر افزایش یافت. نتایج این تحقیق نشان دهنده این موضوع است که در صورتی که به نورپردازی مسیرهای پیاده روی توجه ویژه شده و اجرای دقیق آن در دستور کار برنامه های کیفیت بخش به فضای شهری به خصوص در شهرهایی با اقلیم کویری قرار گیرد، می توانیم ضمن بهبود کیفیت زندگی شهری، نقش مهمی در افزایش امنیّت، ایمنی و جذابیّت پیاده راه ها ایفا کرده و زمینه ساز افزایش کیفیت پیاده روی و در نتیجه افزایش حضور شهروندان در فضای شهری و گسترش فرهنگ پیاده مداری شویم.