درخت حوزه‌های تخصصی

توجه به مبانی نظری و زیربنای فلسفی نظام های رده بندی کتابخانه ای همواره برای متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی اهمیت داشته است. در پژوهش حاضر تلاش شد که مبانی فلسفی و منطق حاکم بر نظام های طبقه بندی و ساختار دانش بشری بررسی شده و از این رهگذر منطق حاکم بر نظام های سازماندهی منابع کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گیرد. اشکال و نقدهای وارده بر اندیشه سنتی طبقه بندی دانش و ساختار سلسله مراتبی آن بررسی شده و اندیشه ریزوماتیک به عنوان بدیل رویکرد درختی و سلسله مراتبی برای مواجهه و تحلیل سازماندهی اطلاعات در دنیای وب و فضای اطلاعات فرامتنی و دیجیتال مطرح شد. در تفکر غربی الگوی غالب برای رده بندی، ساختار درختی بر اساس منطق ارسطویی بوده که با توجه به اشکالات آن، ساختار ریزوماتیک پیشنهاد شده است. اطلاعات در فضای نوین مانند ریزوم در جهات گوناگون حرکت نموده و با ایجاد اتصالات و ارتباطات جدید بین حوزه های متنوع علمی، فضایی برای مطالعات جدید نیز پدید آورده است، رشد و ظهور مطالعات گسترده بین رشته ای را می توان شاهدی بر این مدعا دانست. این فضای اطلاعاتی جدید و ریزوم گونه، ریزومیک شدن سازماندهی و ذخیره و بازیابی آن را نیز می طلبد. گفتمان سنتی و مبتنی بر اندیشه درختی و سلسله مراتبیِ سازماندهی اطلاعات با توجه به چارچوب ها و مولفه هایی که بر آن مترتب است، قابلیت فهم ماهیت و ویژگی های فضای اطلاعاتی دیجیتال را نداشته و از سازماندهی این فضا ناتوان است و لزوم تحول پارادایمی، و متعاقبا پژوهش و نظریه پردازی در منظومه فکری دیگری را می طلبد، تفکر ریزوماتیک می تواند جایگزین مناسبی برای تفکر سنتی سازماندهی اطلاعات باشد.

هدف: آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران همواره در کانون توجه پژوهشگران این حوزه قرار داشته است. از این رو، مطالعه حاضر با هدف ارائه تصویری از موضوعات اساسی آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی ایران انجام شده است. روش: این مطالعه با استفاده از روش های مرور سیستماتیک و تحلیل محتوا انجام شده است. در مجموع 194 مقاله بازیابی و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مقالات تحلیل شده در هفده مقوله موضوعی تحت عناوین آسیب شناسی، الگویی برای آموزش، نظریه ای برای برنامه ریزی آموزش، برنامه های درسی، تاریخچه آموزش، نام گذاری رشته و مشاغل آن، دانشکده علم اطلاعات و دانش شناسی، تخصص گرایی، آینده پژوهی، نگرش به رشته، اشتغال و بازار کار، آموزش ضمن خدمت و نیازهای آموزشی کتابداران، ارزیابی کیفیت و اعتبارسنجی، آموزش از راه دور، فناوری اطلاعات و آموزش رشته، منابع درسی و دیگر موضوعات مرتبط با آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی طبقه بندی شدند. اصالت/ارزش: پویایی آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی مستلزم توجه همزمان به نیروهای پیشران کلیدی درونی و بیرونی است. یافته های این پژوهش بیان گر کم توجهی پژوهشگران به نیروهای پیشران کلیدی بیرونی اثرگذار بر آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی است. همچنین، تاکنون تصویری از مهم ترین موضوعات پژوهشی درباره آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران ارائه نشده است.

در عصر حاضر، سازمان ها درک کرده اند که بدون استفاده از فناوری های تحول آفرین و رویکردهای نوین کسب وکار، امکان بقا نخواهند داشت. تحول دیجیتال، مفهومی است که با وجود مطرح شدن در ابتدای این دهه، به سرعت در ادبیات سازمان ها، جایگاه مهم و استراتژیکی پیدا کرده است. بررسی ابعاد تحول دیجیتال در مدل ها و چارچوب های این حوزه، نشان دهنده آن است که حکمرانی تحول دیجیتال، به معنای هدایت و برنامه ریزی تحول دیجیتال، یکی از مؤلفه های ثابت و تأثیرگذار در تحقق اهداف این تحول است. با این وجود، در مبانی نظری این حوزه، تبیین ابعاد حکمرانی تحول دیجیتال و ویژگی های حکمران تحول دیجیتال در سازمان به صورت نظام مند صورت نگرفته است. جایگاه «مدیر ارشد دیجیتال»، مفهومی است که هم در حوزه کسب وکار و هم در حوزه پژوهش های آکادمیک از آن به عنوان حکمران تحول دیجیتال یاد می شود. با وجود اهمیت این جایگاه در موفقیت برنامه های تحولی سازمان و نیز مطرح شدن این جایگاه در ساختار بسیاری از سازمان ها، مدلی همه جانبه برای تبیین شایستگی های وی معرفی نشده بود. در این مقاله به منظور بررسی شایستگی های مورد نیاز مدیر ارشد دیجیتال (به عنوان اساسی ترین سازوکار حکمرانی تحول دیجیتال)، از استراتژی دومرحله ای برای تبیین مدل شایستگی استفاده شد. در گام نخست، با روش فراترکیب، ابعاد این شایستگی و نیز شایستگی های مدیر ارشد دیجیتال شناسایی شد و پس از ایجاد مدل شایستگی، با هدف اصلاح و تکمیل مدل استخراج شده از فراترکیب، از مصاحبه خبرگان استفاده شد تا مدلی برای شایستگی مدیران ارشد دیجیتال تبیین شود. در نهایت مدل مذکور با 71 شایستگی در چهار بعد «خصیصه های فردی»، «مهارت های حرفه ای»، «دانش کسب وکاری» و «دانش فنی» تبیین گردد. خصیصه های فردی و مهارت های حرفه ای، محل اجماع این موقعیت شغلی با اکثریت مدیران ارشد این سطح می باشد، اما نکته تمایز شایستگی های مدیر ارشد دیجیتال در سطح معلومات فنی و شناخت گسترده وی از فناوری های دیجیتال می باشد. مدیران ارشد دیجیتال گستره وسیعی از معلومات فنی و کسب وکاری نیاز دارند تا شایستگی حکمرانی تحول دیجیتال سازمان را داشته باشند.

هدف: سنجش میزان تعهد و عمل به الزام های قانونی واسپاری پیایندها براساس محل نشر، نوع مؤسسه و نوع نشریه در بازه زمانی دهساله (1387-1396). روش: تمامی پیایندهای چاپی مجوز نشرگرفته از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که طی سال های 1387 تا 1396 و پیایندهای واسپاری شده و ثبت شده در بانک کتابشناسی کتابخانه ملی در برنامه رسا در همین سال ها مقایسه شده است. یافته ها: 29530 عنوان پیایند در سامانه رسانه های کشور ثبت شده است. 10846 عنوان آنها در کتابشناسی کتابخانه ملی ایران موجود است. از پیایندهای دارای مجوز نشر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نزدیک به 55 % و از عناوین مشترک دو سامانه نزدیک 54% به کتابخانه ملی ایران واسپاری نشده است. نتیجه گیری: میزان پایبندی به مصوبات و قوانین واسپاری بین ناشران و نهادهای مسئول کمتر از 50 % است.

هدف: این مطالعه با مرور نظام مند متون پژوهشی در حوزه خدمات اطلاعاتی کتابخانه های عمومی به اقوام و اقلیت ها، به تحلیل وضعیت آن پژوهش ها از جنبه های گوناگون می پردازد. بر این اساس، موانع خدمت دهی به اقوام و اقلیت ها و راهبردهای رفع موانع مذکور بر اساس متون پژوهشی بررسی شده ارائه شده اند. روش: مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی، و مبتنی بر چارچوب مطالعه نظام مند پریسما انجام شده است. برای جمع آوری متون پژوهشی مرتبط در چند پایگاه اطلاعاتی کلیدواژه های تخصصی این حوزه جست وجو صورت گرفت و تعداد 314 مدرک به زبان انگلیسی شناسایی شد. با مطالعه و بررسی چکیده منابع، موارد تکراری و یا غیرمرتبط با موضوع حذف شدند. درنهایت، با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد 40 متن پژوهشی انگلیسی برای مرور نظام مند انتخاب شدند. اطلاعات به دست آمده، با تلخیص مطالب در قالب جدول و نمودار ارائه شده است. یافته ها: مرور پژوهش ها نشان داد که اغلب پژوهش های مرتبط با ارائه خدمات به اقوام و اقلیت ها در کتابخانه های عمومی به طور پراکنده صورت گرفته است و بیشتر آن ها در دنیای غرب و با استفاده از ابزارهای متعدد و گردآوری داده از کاربران مورد پیمایش قرار گرفته است. درمجموع، 17 مانع در قالبِ موانع مربوط به مدیریت کتابخانه، موانع ادراکی و ارتباطی، موانع مربوط به محیط خارجی و موانع مربوط به ماهیت اجتماع اقوام و اقلیت ها دسته بندی شدند. در این رابطه، 20 راهبرد ارائه شده و مصادیق اجرای آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. در میان این راهبردها، استخدام کارکنان آشنا با فرهنگ و زبان اقوام و اقلیت ها، و توسعه حرفه ای آن ها، مجموعه سازی حساس به فرهنگ و بازاریابی و تبلیغات کتابخانه های عمومی مهم ترین راهبردهای موفقیت در ارائه خدمت کتابخانه های عمومی در جامعه چندفرهنگی است. اصالت/ارزش: بررسی منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی نشان داد تاکنون هیچ پژوهشی به مرور نظام مند پژوهش های حوزه خدمات کتابخانه های عمومی در جوامع چندفرهنگی به اقوام و اقلیت ها نپرداخته است. ازاین رو، مرور منابع علمی و پژوهشی منتشرشده برای داشتن دیدی جامع نسبت به خدمات کتابخانه ای در جوامع چندفرهنگی ضروری است.

علم سنجی از مباحث جذاب در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی به شمار می رود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از تحلیل هم استنادی، تصویری کلان و جامع از وضعیت پژوهش های علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته ارائه نموده و مباحث اساسی در این حوزه پژوهشی را شناسایی کند. داده های اولیه این پژوهش (که شامل مدارک علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته است) از «وب آوساینس» استخراج شده اند. پس از انجام تحلیل های مربوط به فراوانی هم استنادی مؤلفان، ماتریس همبستگی، و نمودار دندروگرام نتایج نشان داد که زوج های هم استنادی «گارفیلد-موئد»، «اگه-روسو»، و «اگه-هیرش» حائز بیشترین هم استنادی شده اند. علاوه بر این، استفاده از خوشه بندی سلسله مراتبی منجر به شکل گیری مباحث اصلی در پژوهش های علم سنجی و حوزه های سنجشی وابسته گردید. از نکات جالب این پژوهش وجود پژوهشگری ایرانی به نام «کوشا»ست که در توسعه خوشه «وب سنجی» نقش به سزایی ایفا کرده است.

هدف: شناسایی رابطه میان خلاقیت سازمانی کتابخانه ها و مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی کتابداران. روش شناسی: پیمایشی تحلیلی میان کتابداران کتابخانه های دانشگاهی آذربایجان شرقی انجام و داده ها با استفاده از دو پرسشنامه پژوهشگرساخته جمع آوری شد. یافته ها: میانگین خلاقیت سازمانی 831/26 با انحراف استاندارد 83/1 و میانگین مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی 021/61 با انحراف استاندارد 6/2 محاسبه شد. تحلیل های آماری استنباطی (آزمون رگرسیون و پیرسون) در سطح معناداری کوچک تر از 05/0؛ رابطه میان خلاقیت سازمانی کتابخانه ها با مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی کتابداران آذربایجان شرقی را با مقدار 615/0 R=تائید کردند. نتیجه گیری : نتایج نشان می دهند خلاقیت سازمانی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی و مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی آنان در سطح خوبی قرار دارد و میان خلاقیت سازمانی کتابخانه ها با مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی آذربایجان شرقی رابطه مستقیم، مثبت، و معناداری وجود دارد.

تلفیق بازاریابی عصبی، روانشناسی اجتماعی و تجارت الکترونیک، حوزه ی جدیدی از علم عصب پایه را تحت تاثیر خود قرار داده است که میتوان بر آن ""طراحی وبسایت عصب پایه"" نام نهاد. مدل کاربردی طراحی وبسایت عصب پایه شامل 67 تکنیک مذاکره با زبان مغز بازدیدکننده است که ادعا می شود می تواند باعث افزایش نرخ تبدیل وبسایت های تجاری گردد. جهت بررسی اثر این مدل ، هشت وبسایت پیاده سازی شده اند. یک وبسایت ساده، بدون استفاده از تکنیک های مدل؛ یک وبسایت تکمیل، با استفاده از تمامی 67 تکنیک مدل؛ و شش وبسایت دیگر که در قسمت منقلب سازی مدل (تکنیک های برگرفته از روانشناسی اقناع)، با یکدیگر متفاوت هستند. تمام وبسایتها تنها سفارش یک کالای واحد را از طریق فرم سفارش می پذیرند. بازدیدکننده ی هدفمند و منحصر به فرد، برای هر وبسایت، از طریق تبلیغات اینترنتی جذب شدند که در دوره ی دو ماهه ی مطالعه ی مشاهده ای، رویهم رفته 957 نفر بازدیدکننده جدید را شامل گشت. نقشه ی گرمایشی وبسایت ساده و وبسایت تکمیل با استفاده از سرویس ردیابی حرکات ماوس، نشان داد در وبسایت تکمیل ، توجه بازدیدکننده به همه ی صفحه علی الخصوص فرم سفارش جلب شده است اما در وبسایت ساده اینچنین نبود. این امر موفقیت قسمت مجذوب سازی مدل را نمایان کرد. نتایج حاصل از تحلیلگر گوگل و فرم سفارش هر وبسایت نشان داد نرخ تبدیل تمام هفت وبسایت مدل نسبت به وبسایت ساده به طرز چشمگیری زیاد است و از میانگین بین المللی نرخ تبدیل وبسایت های تجاری نیز رتبه ی بالاتری را اختصاص داده است که موفقیت مدل را در افزایش نرخ تبدیل وبسایت تجاری نمایش می دهد.

هدف ، تعیین نقش داده کاوی بر عملکرد سازمانی مدیران کتابخانه های دانشگاه های تهران با رویکرد مدیریت دانش است.<br /> روش پژوهش پیمایشی-تحلیلی است. تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزاراس.پی.اس.اس. استفاده شده است. جامعه پژوهش، شامل 137مدیران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران است.<br /> یافته ها نشان داد از شش فرضیه پژوهش، تنها دو فرضیه تأیید شد. فرضیه های مربوط به مدل مفهومی پژوهش که فرضیه های اصلی تر پژوهش هستند، تأیید نشدند. وضعیت به کارگیری داده کاوی در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از دیدگاه مدیران و عملکرد سازمانی مدیران، متوسط است. وضعیت مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از دیدگاه مدیران مطلوب است. رابطه معنی داری بین به کارگیری داده کاوی و مدیریت دانش و عملکرد سازمانی در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از دیدگاه مدیران آنها، وجود ندارد. رابطه معنی داری بین به کارگیری مدیریت دانش و عملکرد سازمانی در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از دیدگاه مدیران آنها، وجود ندارد.<br /> نتیجه گیری:وضعیت به کارگیری داده کاوی و عملکرد سازمانی مدیران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران، متوسط است و وضعیت مدیریت دانش مطلوب است. به کارگیری داده کاوی و مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی مدیران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران همچنین به کارگیری داده کاوی بر مدیریت دانش از دیدگاه مدیران این کتابخانه ها نیز تأثیرگذار نیست.

هدف: تحلیل راهبردی وضع کنونی کتابخانه ملی ایران در قالب ""بازاریابی- قیمت و مکان"" و ارائه راهبردهای پیشنهادی مبتنی بر ماتریس سوات است. روش/ رویکرد پژوهش: از نوع پژوهش های آمیخته است. با مصاحبه با 13 نفر از کارمندان باسابقه و متخصص کتابخانه و استفاده از روش تحلیل محتوا، مؤلفه های سوات استخراج گردید. سپس به وسیله پرسشنامه و رتبه بندی مؤلفه ها و با استفاده از ماتریس ارزیابی موقعیت راهبردی، وضعیت راهبردی کتابخانه در مقوله های قیمت و مکان تعیین و راهبردهای ""قوت – فرصت""، ""قوت – تهدید""، ""ضعف – فرصت""، و ""ضعف – تهدید"" ارائه شد. یافته ها: کتابخانه ملی ایران در مقوله قیمت، در موقعیت رقابتی و در مقوله مکان در موقعیت تهاجمی قرار دارد. نتیجه گیری: مهم ترین راهبردهای ارائه شده عبارت اند از: ارتقای ظرفیت های درآمدی کتابخانه، افزایش قابلیت های تجاری سازی تولیدات کتابخانه، مناسب سازی برنامه ریزی های مالی و بودجه ای، ترسیم درست قوانین حق مؤلف، تقویت محتوای برخط، تقویت نظام اطلاع رسانی، ارتقای خدمات و کانال های تعاملی، غنی کردن فضای اطراف کتابخانه از مراکز علمی، تقویت چهره پژوهشی، ارائه همکاری های اطلاعاتی و خدماتی برخط، تقویت قابلیت های فضاسازی، و اتخاذ تدابیر امنیتی در اطراف کتابخانه.

هدف: هدف پژوهش حاضر زمینه یابی ایجاد واحدهای علم سنجی در کتابخانه های دانشگاهی براساس مدل سوات است، روش: پژوهش به روش پیمایشی انجام گردید، پرسشنامه بین جامعه آماری که کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر مشهد بودند توزیع گردید و در مجموع ۸۰ پرسشنامه گردآوری شده با استفاده از ماتریس سوات و نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کتابخانه های دانشگاهی شهر مشهد واحدی به نام علم سنجی ندارند، بنابراین کتابداران آشنایی مناسبی با علم سنجی نداشته و وظایف علم سنجی به خوبی انجام نمی گیرد. همچنین نشان داد که در ایجاد واحد علم سنجی به ترتیب منابع انسانی، فرهنگ سازمانی و فناوری بیشترین تأثیر را داشته اند. علاوه بر این مشخص گردید که نقاط قوت با مجموع امتیاز وزنی ۹۸/۳، فرصت ها با امتیاز ۷۹/۳، ضعف ها با امتیاز ۷۵/۳ و تهدیدها با امتیاز ۱۲/۳ به ترتیب بیشترین امتیاز را داشته اند. با توجه به اینکه مجموع امتیازات عوامل داخلی و خارجی بیشتر از ۳ (میانگین) است این نتیجه حاصل می شود که قوت ها و فرصت های وضعیت موجود بر نقاط ضعف و تهدید برتری دارند و تأثیر نقاط قوت و فرصت ها به مراتب از نقاط ضعف و تهدیدهای موجود بیشتر است، بنابراین کتابخانه های دانشگاهی با استفاده از راهبرد تهاجمی می توانند زمینه ایجاد واحد علم سنجی را فراهم آورند، به عبارت دیگر با استفاده از این راهبرد ایجاد واحدهای علم سنجی در دانشگاه ها توجیه پذیر و سودمند خواهد بود.