پیایندها

این مقاله, درباره روشهای گردآوری و مدیریت پیایندها, در کتابخانه های دانشگاهی نیجریه بحث میکند. برای تحقیق مسئله مورد مطالعه, از سه شیوه استفاده شد که عبارتند از : روش مصاحبه, بررسی مخزن پیایندها و سایر سوابق امر؛ و مشاهده فعالیتهای کتابخانه بویژه در بخش پیایندها. از یافته ها معلوم شد که کتابخانه های دانشگاهی نیجریه از سه روش : خریداری, مبادله و اهدا برای گردآوری پیایندها استفاده می کنند. روش خریداری بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد چون در وقت صرفه جویی می شود و مؤثر و قابل اطمینان و اعتماد است. مشروط به اینکه پرداخت بموقع انجام گیرد. در مدیریت مشاهده شد که بودجه بزرگترین مشکل است, بخصوص از وقتی که بازارهای ارز خارجی معمول شد. در نتیجه کتابخانه های دانشگاهی نیجریه قادر نبوده اند پیایندهای خارجی را به طور مرتب خریداری کنند. تخصیص بودجه ناچیز و استفاده از آن, کمبود کارکنان کارآمد نبود انگیزه در کارکنان, و تجهیزات ناچیز, ذخیره از مواردی بودند که در میان مشکلات مدیریت آشکار شدند. نتایج حاصل از این مقاله در جهت ارتباط پایدار و صحیح گردآوری پیایندها با مدیریت مؤثر به منزله کمک در جستجوی ما جهت کیفیت خدمات کتابخانه ای در کتابخانه های دانشگاهی نیجریه بحث می کند.

هدف: دستنامه مارک ایران در ابتدا فقط شامل منابع چاپی تکنگاشتی و فاقد فرمت های خاص برای سایر منابع بود. بعد از آنکه این فرمـت برای سایر مـنابع کتابخانه ای گسترش یافت، پژوهشگر که در دوره مارک سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت با مقایسه بین کاربرگه پیایندهای سازمان و فرمت ارائه شده در دستنامه یونیمارک متوجه کاستیهایی در برنامه رسا (که فرمت های مارک ایران را برای سایر منابع گسترش داده بود) شد. بنابراین، هدف خود از پژوهش خود را بررسی تطبیقی فرمت مارک ایران با دستنامه یونیمارک برای پیایندها و ارائه راه حل های پیشنهادی برای رفع نواقص موجود در کاربرگه سازمان قرار داد. روش: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای انجام شده است. جامعه پژوهش عبارت از فیلدها، نشانگرها و فیلدهای فرعی یونیمارک و مارک ایران است که تقسیم بندی و انواع آن ها، از دستنامه یونی مارک استخراج شد. 14 فیلد ویژه پیایندها نیز از متن دستنامه 2000 یونیمارک و روزآمدهای 4 و 5 دستنامه فوق استخراج و ترجمه شد. سپس فرمت پیشنهادی، با توجه به فیلدهای اختصاصی شناسایی شده به وسیله پژوهشگر و فیلدهای الزامی یونیمارک برای تمام منابع کتابخانه ای و فیلدهای عمومی، و در مطابقت با کاربرگه رسا (به منظور حصول اطمینان از اِعمال فیلدهای مورد نظر در کاربرگه سازمان) تهیه شد. این کاربرگه دارای 102 فیلد بود. یافته ها: یافته ها نشان داد که پنج فیلد (400 (فروست)، 411 (فروست های فرعی)، 225 (فروست)، 014 (شناسگر مقاله)، 073 (شماره بین المللی مقاله)) موجود در دستنامه یونیمارک در کاربرگه پیایندهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد و میبایست به آن افزوده شود. همچنین یافته ها نشان داد که فیلدهای متعددی دچار تغییرات در عنوان، تعریف، چگونگی کاربرد و فیلدهای فرعی شده اند و فیلدهای متعدد دیگری به اشتباه ترجمه شده اند و میبایست اصلاح شوند. در نهایت کاربرگه ای پیشنهاد شده که از 102 فیلد آن، 14 فیلد، فیلدهای ویژه پیایندها، پنج فیلد، فیلدهای الزامی مارک، و 83 فیلد باقیمانده را فیلدهای عمومی تشکیل میدهند. اصالت/ ارزش: مجلات از مهم ترین منابع اطلاعاتی مورد نیاز محققان و مراجعان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است و کتابداران برای انتخاب، تهیه و آماده سازی آن ها و ارائه خدمات مناسب به وسیله آن ها تلاش زیادی مینمایند. ارزش اطلاعاتی مجلات به این دلیل است که معمولاً آخرین اخبار و نتایج پژوهش های علمی در این منابع منعکس می شوند. بنابراین ضروری است تا با سازماندهی درست و هماهنگ این منابع به اشاعه و دسترس پذیری آن ها همچون متون تکنگاشت چاپی توجه شود.

هدف: شناسایی وضعیت پیشینه های کتابشناختی پیایندهای فارسی در فهرست کتابخانه ملی ایران از نظر سطح، صحت اطلاعات ذخیره شده، و نوع اشتباه در ورود اطلاعات این پیشینه ها. روش/ رویکرد پژوهش: پیمایشی با رویکرد توصیفی- تحلیلی. جامعه پژوهش شامل کاربرگه های کامل پیایندهای فارسی در نرم افزار رسا (برابر با 12700 کاربرگه) بود که 375 پیشینه به عنوان نمونه انتخاب شد. این پیشینه ها شامل 25125 فیلد بودند. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی تهیه شده مطابق با راهنمای یونی مارک برای فهرست نویسی پیایندها بود. یافته ها: از مجموع فیلدهای مورد بررسی 12% دارای اطلاعات و 88% فاقد اطلاعات بود. 65% اطلاعات به شکل صحیح و 35% به شکل اشتباه وارد شده است. بیشترین اشتباه از نوع یونی کدنشده با 49% و سپس، از نوع مستندنشده با 33% بود. اشتباه فهرست نویس در انتخاب فیلد 5/11 درصد، نویسه و کلمه اضافی 4%، اطلاعات ناقص 2%، و اشتباه املایی تقریباً 5/0% بوده است. ورود اطلاعات در بلوک 4 (فیلدهای ارتباطی) و بلوک 5 (اطلاعات عنوان) مورد غفلت واقع شده است. نتیجه گیری: نبود سیاست مشخص و دقیق فهرست نویسی و کم دقتی فهرست نویس از عوامل اصلی کمبود اطلاعات در ذخیره سازی پیشینه های پیایندهای فارسی است. بهتر است کتابخانه ملی به فهرست نویسی پیایندها و تدوین دستورالعمل های جامع در این حوزه توجه ویژه نماید.

هدف این پژوهش تعیین میزان انطباق فهرست پیایندهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر دی اِی) است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با روش پیمایشی و رویکرد توصیفی-تحلیلی (تطبیقی) انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 14600 پیشینه پیایند موجود در کتاب شناسی ملی ایران و نمونه پژوهش برابر با 375 پیشینه است. ابزار گردآوری اطلاعات شامل سیاهه وارسی و جدول انطباقی است. یافته ها نشان داد که 7/14 درصد از داده های موجود در پیشینه های مورد بررسی با عناصر «آر دی اِی» دارای انطباق کامل هستند و 5/83 درصد با این عناصر انطباق ندارند. همچنین، 8/1 درصد از این داده ها با عناصر (آر دی اِی) دارای انطباق نسبی هستند. بلوک 1 با میانگین 167 بیشترین انطباق و بلوک 4 با میانگین 5 کمترین انطباق را دارا هستند. پیشینه پیایندها به میزان کمی با (آر دی اِی) انطباق دارد. بلوک 1 دارای بیشترین انطباق و بلوک 4 دارای کمترین انطباق با عناصر (آر دی اِی) است. دلیل اصلی عدم انطباق، عدم توجه به اهمیت بلوک های مهمی نظیر بلوک ۴ و ۵، اضافه شدن فیلدهای جدید در «یونی مارک»، اضافه شدن تعاریف و نقش های جدید در «آر دی اِی» و خالی بودن فیلدها (تکمیل نشدن اطلاعات) است.

هدف : پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل وضعیت سازماندهی پیایندها با توجه به الگوهای مفهومی نظیر اف.آر.بی.آر. و قواعد جدید سازماندهی اطلاعات یعنی آر.دی.ای.انجام شده است. روش: در این پژوهش، با استفاده از روش نظری، نظریه ها، مفاهیم و رویکردهای جدید در موضوع مورد نظر، بررسی شده است. یافته ها : به کارگیری الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. و به تبع آن آر.دی.ای. برای منابع یکپارچه و پیایندها، به راحتی منابع تک نگاشتی نیست؛ زیرا در تدوین این الگوها به منابعی که به شکل مجموعه ای از آثار و تلاش های فکری افراد مختلف است، کمتر توجه شده است. استفاده از سطوح انتزاعی و ایجاد روابط میان موجودیت های مختلف، برای این نوع منابع به ویژه در قالب های فعلیِ به کار رفته در فهرست های کتابخانه ای، بسیار دشوار است. از جمله این مشکلات، قرارگرفتن چندین اثر مختلف در کنار یکدیگر در یک ساختار فیزیکی واحد، تجدید نظر متناوب این آثار، انطباق ساختار خطی فهرست های فعلی با سطوح انتزاعی و روابط چندگانه میان سطوح مختلف در الگوی مفهومی است. بحث و نتیجه گیری : به کارگیری پیشینه های قبلی موجود در فهرست های کتابخانه ای برای اجرای قواعد جدید فهرست نویسی و میزان تغییراتی که در این پیشینه ها باید صورت گیرد تا در فهرست های جدید قابل استفاده باشند، به بررسی و دقت فراوانی نیاز دارد. پژوهش های صورت گرفته در حوزه استفاده از آر.دی.ای. برای فهرست نویسی منابع پیوسته و از جمله پیایندها، بیشتر بر حوزه های نظری این موضوع تمرکز داشته اند زیرا در استفاده از الگوهای مفهومی برای این نوع منابع هنوز نقاط مبهمی مانند انتخاب اثر از میان تلاش های فکری گرد هم آمده در این نوع منابع وجود دارد که پژوهشگران تلاش می کنند با ارائه نظرها و پیشنهاد های جدید، این کمبودها را مرتفع کنند.  

هدف: سنجش میزان تعهد و عمل به الزام های قانونی واسپاری پیایندها براساس محل نشر، نوع مؤسسه و نوع نشریه در بازه زمانی دهساله (1387-1396). روش: تمامی پیایندهای چاپی مجوز نشرگرفته از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که طی سال های 1387 تا 1396 و پیایندهای واسپاری شده و ثبت شده در بانک کتابشناسی کتابخانه ملی در برنامه رسا در همین سال ها مقایسه شده است. یافته ها: 29530 عنوان پیایند در سامانه رسانه های کشور ثبت شده است. 10846 عنوان آنها در کتابشناسی کتابخانه ملی ایران موجود است. از پیایندهای دارای مجوز نشر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نزدیک به 55 % و از عناوین مشترک دو سامانه نزدیک 54% به کتابخانه ملی ایران واسپاری نشده است. نتیجه گیری: میزان پایبندی به مصوبات و قوانین واسپاری بین ناشران و نهادهای مسئول کمتر از 50 % است.