فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۸۸ مورد.
حوزه های تخصصی:
نسخ خطی از مهم ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدن یک سرزمین از زوایای مختلف می باشند. از آن جا که زبان فارسی بیش از چهارصد سال زبان رسمی شبه قارّه ی هند بوده، نسخ خطی فارسی بسیار زیادی در کتابخانه ها و مراکز اسناد این کشور یافت می شود که هریک از این آثار، میراث ارزشمندِ فرهنگی و تاریخی شبه قاره و ایران به شمار می آیند. از این رو با در نظر گرفتن گستره ی زبان و ادب فارسی در هند و با هدف صیانت از این میراث فرهنگی، مطالعه در حوزه ی نسخ خطی فارسیِ موجود در مجموعه های این کشور ضروری به نظر می رسد. در این مقاله با استفاده از روش مروری- کتابخانه ای و سندی، ضمن معرفی نسخ خطی، به گردآوری و ارائه ی فهرست نامه های این آثار در کتابخانه ها و مراکز اسناد هندوستان پرداخته می شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که تاکنون 135 عنوان فهرست نامه از نسخ خطی فارسی در هند تنظیم و تدوین شده که در 39 کتابخانه و مرکز اسناد این کشور نگهداری می شوند. طبیعتاً محتمل است که درصد زیادی از این آثار به دلیل شرایط نامناسب حفاظت و نگهداری، از بین رفته و یا مهجور مانده، به ثبت نرسیده باشند.
بررسی استانداردهای به کاررفته در توصیف نسخه خطی در پایگاه های اطلاعاتی پیوسته نسخ خطی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف :هدف از مقاله حاضر، بررسی میزان یکدستی در توصیف نسخه های خطی در پایگاه های نسخ خطی اسلامی از سه منظر فهرست نویسی، یکدستی عناوین، موضوعات و نام مولفان وکاتبان، و همچنین استانداردهای ابرداده ای است
روش/رویکرد پژوهش : برای رسیدن به هدف مذکور، ار روش پیمایش توصیفی استفاده شد به این صورت که در ابتدا پایگاه های اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی شناسایی وسپس از طریق مکاتبه با افراد مطلع در این پایگاه ها، و همچنین بررسی گزارشات و مقالات منتشر شده در زمینه ایجاد و توسعه پایگاه های مربوطه، اطلاعات 17 پایگاه اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی در زمینه توصیف منابع، گردآوری گردید.
یافته های پژوهش : یافته های پژوهش حاصل نشان می دهد که پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی در بخش فهرست نویسی از استانداردهای آنگلوامریکن و AMREMM ، و در بخش استاندارد ابرداده ای بیشتر از استانداری تی.ای.آی استفاده کرده اند. در زمینه استفاده از منابع استاندارد یکدست سازی موضوعات، و نام مولفان و کاتبان، از منابع پراکنده ای استفاده شده است
نتیجه گیری : در زمینه توصیف نسخه های خطی در پایگاه های اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی یکدستی در ارائه مطالب نسخه ها و همچنین استفاده از استانداردهای توصیف کتابشناختی در سطح بسیار پایین بوده و از اینرو نیازمند توجه و اهتمام بیشتر به این بخش هستیم .
کهن ترین نسخه خطی کتابخانه گنج بخش درطب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نسخه های خطی بازگوینده ی گذشته ی درخشانِ فرهنگ و زبان هر ملتی است. معرفیِ نسخه های خطیِ فارسی ورق زدن برگ هایِ زرینِ زبان فارسی و فرهنگ و تمدنِ ایران است. نسخه های خطی بسیاری در کتابخانه ی گنج بخشِ اسلام آباد پاکستان به زبان فارسی وجود دارد. یکی از این نسخه ها کتابی در طب از اوایل قرن هفتم هجری قمری با شماره ی15597 است. این نسخه از نظر ویژگی های سبکی و واژگان زبان فارسی حایز اهمیت فراوانی است، ازسویی دیگر این نسخه متنی ناشناخته در زمینه ی طب با اصطلاحات و ترکیباتِ علمی است با شناخت چنین متونی می توان بهتر از توانِ زبان فارسی درمعادل سازی اصطلاحات جدید بهره برد. این مقاله با روش تحلیل محتوا و تجزیه وتحلیل یافته ها به روش توصیفی - استنباطی تدوین شده است.
زمینه های پیدایش و تطور دانش تصحیح متن در جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: بررسی، دسته بندی و تجزیه و تحلیل عوامل پیدایش دانش تصحیح متن و تبیین چگونگی تطور آن در قرون نخستِ تمدن اسلامی است.
روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش مبتنی بر بررسی و تجزیه و تحلیل روش های هفتگانه تصحیح متون که توسط محدثان و دانشمندان مسلمان مورد استفاده قرار می گرفته، است. در این پژوهش نخست روند تاریخی و تعلیلی روش های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و سپس چگونگی پیدایش آنها علت یابی شده است.
یافته ها : نتایج این پژوهش نشان می دهد که اولاً پیدایش سنّت تصحیح متن در تمدن اسلامی به قرن دوم هجری بازمی گردد؛ ثانیاً زیربنای اصلی دانش تصحیح متن چنانکه برخی مدعی اند مربوط به اروپا نبوده، بلکه چندین قرن پیشتر از اروپاییان زیربناهای اصلی تصحیح متون در جهان اسلام به صورت علمی و عملی به کار می رفته است؛ و ثالثاً تطور اولیه دانش تصحیح متن در سه مرحله اتفاق افتاده است. این سه مرحله به ترتیب مرحله « خواندن مکرر » ، مرحله « نسخه شناسی »، و مرحله « تبار شناسی » بوده است.
نتیجه گیری: دانش تصحیح متن، یک دانش بومی و اسلامی است و زمینه های اولیه آن توسط محدثان مسلمان در طی یک فرایند مستمر و مداوم پدید آمده است.
بهره گیری از استانداردهای ابرداده ای در ذخیره سازی نسخه های خطی موجود در پایگاه های نسخه های خطی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: تعیین میزانبهره گیری از استانداردهای ابرداده ای در پایگاه های نسخه های خطی فارسی و نوع و فراوانی این استاندارها در فرایند دیجیتال سازی این پایگاه ها در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، پایگاه کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران، پایگاه کتابخانه آستان قدس رضوی، پایگاه کتابخانه و موزه ملی ملک روش/رویکرد پژوهش: داده ها با استفاده از سیاههوارسی گردآوری و با استفاده از آمار توصیفی تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها: استانداردهای ابرداده ای متس، دابلین کور و مودس به ترتیب بیشتر در پایگاه های نسخه-های خطی فارسی به کار رفته اند. نتیجه گیری: در بخش های مربوط به توصیف و یادداشتهادر استفاده از استانداردهای ابرداده ای یک دستی وجود ندارد. توجه به یکدستی استانداردهای ابرداده ای در توصیف نسخه ها وجود سازمانی برای تدوین خط مشی یکسان دضرورت دارد
شناسایی قارچ های مخرب اسناد و نسخ کاغذی آرشیو کتابخانه و موزه ی ملی ملک و تأثیرات ناشی از آن ها(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف از این پژوهش شناسایی قارچهای موجود بر نسخ خطی آرشیو موزه و کتابخانهی ملی ملک و تأثیرات ناشی از آنها بر کاغذ و سلامت افراد در تماس با آثار است
روش / رویکرد پژوهش: در این پژوهش روش یافتهاندوزی میدانی، آزمایشگاهی و کتابخانهایست. ابتدا آثار بر اساس تأثیرات بصری قارچها، در شش دستهی کلی قرار گرفتند و سپس نمونههایی از آثار شاخص هر دسته به منظور کشت و شناسایی قارچ، در شرایط استریل برداشتهشد. جهت کشت از محیط سابورو دکستروز آگار استفاده شد و قارچها بر اساس خصوصیات و ویژگیهای ماکروسکپی، میکروسکپی و مرفولوژی شناسایی شدند. سپس بر اساس نتایج حاصل، تأثیرات آنها بررسی شد.
یافتهها و نتایج پژوهش: بررسیها نشان میدهد که قارچهای موجود بر آثار کاغذی موجود در آرشیو موزه و کتابخانهی ملی ملک به ترتیب پراکنش شامل کلادوسپوریوم (هرباریوم)، پنیسیلیوم (اکسپانسوم)، آسپرژیلوس نیجر، رایزوپوس (استولونیفر)، سفالوسپوریوم، آسپرژیلوس گلاوکوس و آلترناریا آلترناتا است، که جز قارچهای سلولوتیکاند، و با تولید آنزیمهای سلولاز، منجر به تخریب ساختاری سلولز کاغذ و تغییرات بصری متفاوت بر آنها میشوند. بر این اساس قارچ کلادوسپوریوم (هرباریوم) عامل ایجاد لکههای درشت آبی تیره تا سیاه، آسپرژیلوس نیجر لکههایی به شکل نقاط کوچک سیاه، آسپرژیلوس گلاوکوس لکههای قهوهای، آلترناریا آلترناتا لکههای تیره قهوهای تا سیاه، سفالوسپوریوم لکههای گلبهای و صورتی تا قرمز مایل به قهوهای و قارچهای رایزوپوس (استولونیفر) و پنیسیلیوم (اکسپانسوم) نیز لکههای زرد روشن تا زرد مایل به قهوهای در آثار بررسی شده، است. علاوهبر این با توجه به قابلیت تولید مایکوتوکسین و سموم مختلف، این قارچها مشکلات متعددی را برای سلامتی افراد ایجاد میکنند. از اینرو لزوم درمان سریعتر این آثار امری روشن است.
متن پژوهی در نهج البلاغه با استناد به دو نسخه معتبر قرن های 5 و6 هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: مقابله بخشی از محتوای متن دو نسخه خطی معتبر و قرن های 5 و6 هجری نهج البلاغه و مقابله بعدی آنها با یک ویرایش چاپی معتبر معاصر روش/ رویکرد پژوهش: ازجداول توزیع فراوانی خطبه های نهج البلاغه استفاده شده است. تحلیل بر روی یک خطبه خیلی طولانی، یک خطبه طولانی، یک خطبه نسبتاً طولانی، و دو خطبه متوسط، و یک نامه خیلی طولانی از متن نهج البلاغه (حجم جمعاً نزدیک به 15 درصد از کل متن) انجام شده است. یافته ها: نسخه خطی قرن6 کتابخانه ملی در 144 مورد با کتاب چاپی اختلاف دارد. از مجموع 144 مورد اختلاف نسخه ملی با چاپی، نسخه خطی مرعشی در 94 مورد آن، یعنی در نزدیک به 70 درصد از کل مواردِ اختلاف با نسخه ملی مطابقت دارد. نتیجه گیری: متن پژوهی نهج البلاغه براساس نسخه های معتبر و مصحح قدیمی توصیه می شود.
وضعیت بخش های نسخ خطی در ایران بر اساس مولفه های مدیریت دانش(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: رعایت مؤلفه های مدیریت دانش در زمینه های گردآوری، سازماندهی، نیروی انسانی، اشاعه، و نگهداری و حفاظت در بخش های نسخ خطی در کتابخانه های ایران بررسی شده است. روش/ رویکرد پژوهش: کلیه بخش های نسخ خطی در کتابخانه ها و مجموعه ها در سطح کشور شامل 44 کتابخانه بررسی شده است. داده ها از تمامی مسئولین بخش ها، کارشناسان و کارکنان و با استفاده از پرسشنامه، گردآوری اطلاعات دریافت و از نرم افزار آماری spss برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها: میانگین به دست آمده از مؤلفه های گردآوری نسخ خطی 92/37 از 45، سازماندهی نسخ خطی90/28 از 33، اشاعه اطلاعات نسخ خطی 11/36 از 57، نیروی انسانی 74/46 از60، حفاظت و نگهداری نسخ خطی 22/37 از 42، از میانگین پایین تری قرار دارند. نتیجه گیری: مؤلفه های مورد تحقیق در چند کتابخانه، متوسط، و در بسیاری از کتابخانه های در سطح کم رعایت می شود. برای رسیدن به وضعیت مطلوب پیشنهاد ارائه شده است.
مطالعه و بررسی نسخه های خطی قرآن به کتابت بانوان دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
- حوزههای تخصصی مطالعات زنان زن در حوزه های علم، فرهنگ، هنر و سیاست زنان هنرمند
- حوزههای تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی خوشنویسی و کتابت ایران و اسلام
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی نسخ خطی
- حوزههای تخصصی هنر و معماری تاریخ هنر تاریخ هنر ایران پس از اسلام زندیه و قاجاریه
راهنماى کتابخانه هاى خطى زبان هاى عربى، فارسى، ترکى و اردو در هندوستان؛ نویسنده: عمر خالدی
حوزه های تخصصی:
- حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
- حوزههای تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی کلیات و منابع
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی نسخ خطی
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی علوم کتابداری فهرست نویسی و رده بندی کتاب
سطربندی و صفحه آرایی قرآن های خطی(با تأکید بر آثار قرن هشتم تا دهم هجری شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق) سال بیست و سوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲)
حوزه های تخصصی:
هدف: علاقه به کتابت متن قرآن به شکل زیبا، به پیرایش، وضع قواعد و گسترش قلم های مختلف خوشنویسی منجر شد. اقدام دیگر کاتبان در کتابت قرآن کریم سروسامان دادن به چگونگی قرارگیری سطور در صفحه است. شیوه آرایش صفحه در نسخه های خطی قرآن های کریم در قرون هشتم تا دهم هجری در شیراز به دست کاتبان برای بهبود صفحه آرایی با ابداعاتی همراه بود که معرفی این ابداعات و تحلیل آنها از مشکل ترین بخش در قرآن های مذکور است. ویژگی این روش ها در این مقاله بررسی می شود. روش: روش تحقیق در این مقاله توصیفی– تحلیلی می باشد که اطلاعات آن به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است. اصالت: ابداع های کاتبان و نسخه نگاران در تاریخ کتاب آرایی برای تقسیم صفحه و صفحه آرایی اعم از کتاب قرآن کریم و سایر نسخ در نقاط مختلف تمدن اسلامی، در نگارش قرآن کریم به ویژه قرآن های قرن هشتم تا دهم هجری قمری در شیراز کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
خطوط شریف علماى عظام در نسخة مشیخه(معرفى اجمالى نسخة خطى شمارة ٥٠٤٧ کتابخانة مرکزى دانشگاه تهران)
حوزه های تخصصی:
نقش نسخه های خطی در گفتگوی تمدن ها با محوریت برنامه حافظه جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی نسخ خطی
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
- حوزههای تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری ارتباطات علمی
پس از طرح نظریه «برخورد تمدنها»، نظریه «گفتگوی تمدنها» در مقابل آن مطرح شد، که مورد توجه پژوهشگران و سازمانهای بین المللی قرار گرفت. عنصر ارتباط، زیربنای تمدن بوده و پیدایش نسخه های خطی، نقش مؤثری در ارتباط نوشتاری و تمدن بشری داشته است. ابعاد مختلف نسخه های خطی از قبیل: ابعاد علمی، فرهنگی، هنری، اخلاقی، عرفانی و معنوی، نقش سازنده ای در ارتباط و گفتگو دارند. بویژه بُعد هنری نسخه های خطی بیشتر از بقیه در گفتگوی تمدنها نقش دارد، زیرا هنر، زبان مشترک فرهنگها و جهانی است و کارکردهای متنوعی دارد. حفظ و نگهداری نسخه های خطی در اکثر کتابخانه ها، مراکز علمی و پژوهشی دنیا بویژه موزه های کشورهای مختلف، اعتقاد و احترام به گفتگوی تمدنها محسوب میشود. به عنوان مثال، قرآن کریم که نسخه های خطی و هنری آن کثیر و مورد توجه همگان است، خود کتاب گفتگوست. از طرفی، برنامه حافظه جهانی، یکی از برنامه های بین المللی است که نقش مؤثری در اشتراک اندیشه ها، فرهنگها، آثار هنری، احیای تاریخ و ... داشته، نقطه اشتراک و پل ارتباطی فرهنگها در سطح بین المللی به شمار میرود. از شاخه های اصلی این برنامه، کمک به حفظ نسخه های خطی نفیس سراسر جهان، اشاعه و ثبت بین المللی آن است
بررسی علل و عوامل خروج کتب خطی از ایران و راه های مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مجموعه میراث فرهنگی هر کشور، از جمله یادگارهای ارزشمند و گنجینه های بیبدیل مادی و معنوی آن ملت به شمار میرود. میراث فرهنگی، دستاوردهای بشری است که بیانگر زیرساختهای فکری، علمی و اجتماعی جوامع است و هویت آنها را متجلی میسازد. در این حوزه، ایران دارای جایگاهی بس رفیع و ارزنده است. ایران با پیشینه چندین هزار ساله خود، همواره در بین ملتها بر تارک تمدن بشریت درخشیده است. کتابهای خطی ایران در میان مواریث فرهنگی جهان، جایگاهی ویژه دارند؛ زیرا هر یک به نوعی تجلیگاه علوم، فنون و هنرهای گوناگون بشر و بخصوص نسل پیشرو و هوشمند ایرانی، قلمداد میشوند. در پژوهش حاضر، با روش سندی، عوامل خروج نسخه های خطی از کشور و راه های مقابله با این پدیده بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. پدیده هایی همچون سرقت، خروج قانونی و غیر قانونی (قاچاق) کتابهای خطی، از منظرهای گوناگون بررسی شده اند. همچنین، نقش و وظایف دولت، کتابخانه ها و مجموعه داران تبیین شده است. از جمله مهم ترین موارد در رابطه با خروج کتابهای خطی میتوان به عوامل حفاظتی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حکومتی و قانونی اشاره نمود
تحلیل فهرست نگاری نسخ خطی در ایران از جنبه وجود یا عدم وجود الگو در آن و ارائه راهکارهای بهبودی در جهت ایجاد قالب استاندارد ملی/(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف این پژوهش، دستیابی به الگوی احتمالی در فهرست نویسی نسخه های خطی ایران با تأکید بر مجموعه پنج کتابخانه بزرگ بوه است. داده های پژوهش با استفاده از سیاهه وارسی گردآوری و تحلیلهای لازم بر اساس آزمون کروسکال والیس جهت مقایسة نحوة حضور عناصر سیاهه وارسی در فهرستهای کتابخانه های مورد بررسی، انجام شد. نتایج به دست آمده بیانگر نبود الگوی واحد در فهرست نگاری نسخه های خطی در ایران و به تبع آن تأیید فرضیه پژوهش بود. برای رفع مشکل و تدوین استاندارد ملی نسخه های خطی در آینده، الگویی بر اساس قواعد موجود در ایران و جهان همراه با ملزومات و مقدمات لازم آن جهت یکسان سازی روال فهرست نگاری نسخه های خطی در کشور، پیشنهاد گردید
استفاده از الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی در فهرستنویسی نسخه های خطی دیجیتال شده(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در فرایند سازماندهی مدارک موجود در کتابخانه، فهرستنویسی مواد و تهیة سیاههای از آنها همواره متداول و رایج بودهاست. کتابداران همواره درصدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعهها بودهاند تا از این طریق، دسترسی مراجعان به مواد موجود را میسر سازند. این امر در مورد نسخههای خطی در قالب متن و یا الکترونیکی نیز صادق بوده و استفاده مؤثر کاربران از این مواد، از طریق توصیف دقیق و ترسیم روشن روابط کتابشناختی میان این مدارک، فراهم میگردد. در سالهای اخیر، ضمن استفادة فراگیر از فهرستهای رایانهای، با ارائه الگوهای نوینی جهت تنظیم پیشینههای کتابشناختی در فهرستها مواجه هستیم که میتواند برای فهرست نویسی نسخه های خطی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله میتوان به الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی اشاره نمود که در سال 1997 از سوی ایفلا مطرح گردید. به نظر میرسد این الگو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که میتواند در فهرستنویسی مواد کتابخانهای موجود و طراحی نظامهای آینده، مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که تاکنون به صورت موردی از این الگو در فهرستنویسی نسخه های خطی و قدیمی استفادهشده، شاهد نتایج جالب و امیدوار کنندهای بودهایم. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش مروری و تحلیلی، سعی خواهد شد پس از معرفی کوتاه الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی و اشاره به مواردی که از این الگو در فهرستنویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده شده، به مهم ترین خصوصیات و ویژگیهای این الگو اشاره شود. همچنین، با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد فهرستنویسی مدارک خطی با استفاده از الگوی ملزومات کارکردی در کشور انجام نشدهاست، پژوهش حاضر میتواند راه را برای انجام پژوهشهای مشابه، هموار نماید