زبان شناسی نظری

نمایش ۳۶۱ تا ۳۸۰ مورد از کل ۱٬۵۱۹ مورد.

۳۶۱.

بررسی صوت شناختی فرایند واجی همگونی واکه با همخوان در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بتول علی نژاد عاطفه سادات میرسعیدی

منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۳

کلید واژه ها: دیرش فرایند همگونی واکه با همخوان شدت صوت صوت شناسی طیف نگاشت صوتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری آواشناسی

تعداد بازدید : ۱۹۴۳ تعداد دانلود : ۹۶۵

مقاله حاضر به بررسی صوت شناختی فرایند واجی همگونی واکه با همخوان در گفتار فارسی زبانان می پردازد. در این راستا، تحلیل صوت شناختی در حوزه های شدت صوت ، دیرش ، سازه اول (F1)، سازه دوم (F2) ، و سازه سوم (F3) آواهای همجواری انجام می گیرد که در آنها فرایند همگونی اعمال می گردد. بدین منظور، تعدادی گفتار ضبط شده مورد تجزیه و تحلیل صوت شناختی قرار می گیرد. در ابتدا تحلیل ویژگی های صوت شناختی هر یک از آواهای مورد نظر در بافت غیرهمگون در مواضع آغازین ، میان دو واکه و پایانی آمده، و سپس ویژگی های به دست آمده آواهای مورد نظر با ویژگی های صوت شناختی همان آواها در بافت همگونی مقایسه می گردد. در این حال، در مواردی که ارزش میانگین هر یک از مشخصه های صوت شناختی آوای همگون شده به مشخصه های صوت شناختی آوای تاثیرگذار بر فرایند همگونی در بافت همگون نزدیک شود آن متغیر خاص در فرایند مورد نظر نوعی همگونی ایجاد کرده است. نتایج تجزیه و تحلیل ها در این تحقیق نشان می دهد در زیربنای فرایند واجی همگونی واکه با همخوان در فارسی محاوره ای نوعی همگونی صوت شناختی در متغیرهای فیزیکی شدت، دیرش، سازه اول، دوم، و سوم وجود دارد.

۳۶۲.

چگونگی بیان مفهوم «التزام» در زبان‌های روسی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیر حسینی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۶ شماره ۳۹

کلید واژه ها: زبان فارسی زبان روسی ابزار گرامری ,معنای گرامری وجه التزامی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۱ تعداد دانلود : ۱۰۳۶

وجه، یکی از مقوله های گرامری فعل است که عموماً، در سه معنای اخباری، امری و التزامی، توجه زبان شناسان روسی و فارسی را برانگیخته است. ابزارهای زبانی برای بیان این مفاهیم، در زبان روسی و فارسی متفاوت اند. برای بیان وجه التزامی، در هر دو زبان، که بر قضیه ای غیر واقعی دلالت دارد، و تنها احتمال وقوع آن در گذشته و یا آینده می رفته و یا می رود، نه تنها فعل، بلکه عوامل زبانی متعدد دیگر تأثیر گذارند. هدف از این پژوهش، مطالعه و مقایسه ابزار زبانی بیان وجه التزامی و بررسی ساختارهای نحوی است، که در بیان این مفهوم، در زبان های روسی و فارسی کاربری دارند، و نیز یافتن وجوه تفاوت و تشابه زبانی آن است. از آنجا که، برای بیان وجه التزامی، در زبان فارسی، ابزارهای گرامری بیشتری دخالت دارند، بنا براین، معانی گرامری زمان و شخص در فعل جمله مورد نظر فارسی، دقیقاً مشخص است، در صورتی که، معانی مذکور، در وجه التزامی افعال زبان روسی، به دلیل نبود ابزار گرامری لازم، وجود ندارد.

۳۶۳.

کارکرد تصریف در دو سورة قرآنی ناظر به داستان آفرینش در پرتو فراکارکرد متنی هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل حری

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۹ شماره ۵۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۰ تعداد دانلود : ۹۵۶

این مقاله دو بخشی، کارکرد و هدفمندی تصریف در بیان را در سوره های ناظر به داستان قرآنی آفرینش در پرتو فراکارکرد متنی هلیدی بررسی و تحلیل می کند. در ابتدا، تصریف در بیان به منزله گستره ای از علم المعانی است و همبستگی آن با زبان شناسی نقش گرای هلیدی مرور می شود. سپس، در اشاره به پیشینه نظری بحث، از الگوی آشنایی، میزان همدلی، زاویه دید و حفظ و تغییر موضوع نیز سخن به میان می آید. آنگاه ضمن اشاره به فراکارکرد متنی هلیدی، ساخت مبتدایی و ساختار اطلاعات گفتمان در آیات ناظر به داستان آفرینش، به ویژه در سوره های ص. و حجر بررسی شده و گفته می شود در این سوره ها، اطلاعات گفتمان به گونه ای کارامد ساختاربندی شده اند که با این که معانی و برخی الفاظ آنها عینا تکرار می شوند، نحوه ارایه اطلاعات کاملا تازه و بدیع است و این همان تصریف قرآنی است: ارایه اطلاعات تکرارشونده به شیوه ای بدیع.

۳۶۴.

بررسی حوزه های معنایی واژگان زبان فارسی و ارائة معیار های جدید در تعیین حوزه های معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی نامور فرگی محمدرضا پهلوان نژاد

منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴

کلید واژه ها: تداعی روابط معنایی حوزه های معنایی ارتباطات واژگانی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری معنی شناسی

تعداد بازدید : ۱۹۳۹ تعداد دانلود : ۹۱۰

در چند دهة اخیر، ارتباطات واژگانی و روابط معنایی میان واژگان، مورد توجه بسیاری از فلاسفه، روانشناسان و زبانشناسان قرار گرفته است. در این تحقیق سعی شده است تا با یک بررسی میدانی و آزمایش های زبانی، چگونگی ارتباطات واژگانی زبان فارسی و حوزه های معنایی که این واژگان می توانند در آنها جای بگیرند مشخص گردد. داده هایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند با دقت زیاد و مطابق با اصول نظریه های غالب در باب درک و پردازش واژگان و همچنین بر طبق شیوه های تأیید شدة آزمون سازی گردآوری شده است. افراد شرکت کننده در این پژوهش، تعداد 400 داوطلب دختر و پسر از گروه سنی 25-18 سال می باشند. در این پژوهش، بر اساس یک آزمون گسترده بر روی 400 واژة پرکاربرد زبان فارسی و با شرکت 400 داوطلب، حدود 40000 (چهل هزار) دادة زبان فارسی به دست آمده است که با استفاده از این داده ها و با شیوه های خاصی سعی شده است حوزه های معنایی واژگان زبان فارسی مشخص گردد. از نتایج کاربردی این تحقیق می توان در زمینه های آموزش زبان، آزمون سازی و همچنین در انتخاب مواد درسی، به خصوص در سطوح پایین تر تحصیلی استفاده نمود.

۳۶۵.

توصیف نظام ضمایر شخصی در زبان فارسی با نگاهی همسان در زبان آلمانی

نویسنده: پرویز البرزی ورکی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۳ شماره ۱۷

کلید واژه ها: ضمایر شخصى پسوند غیرفعلى پسوند فعلى پسوند فعلى و غیر فعلى صیغگان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۷ تعداد دانلود : ۱۵۴۷

در دمشور سنتى زبان فارسى، ضمایر شخصى به دو دسته تقسیم مى شوند، یک دسته ضمایر منفصل اند و دسته دیگر ضمایر متصل. در مقالهء حاضر سعى شده است تا ضمایر متصل، یا پسوندى، به صورت نظامى متشکل از سه صیغگان تحلیل و بررسى شوند: صیغگان اول شامل پسوندهاى غیرفعلى اند که اصولا به ستاک فعل وصل نمى شوند، صیغگان دوم شامل پسوندهای فعلى اند که فقط به ستاک فعل متصل مى شوند، صیغگان سوم شامل پسوندهاى فعلى و غیرفعلى اند که ممکن است به ستاک فعل وصل شوند و یا نشوند. در نوشتهء حاضر، نمودهاى این صیغگان ها به صورت توزیعى در زبان فارسى معیار و محاوره مورد بررسى قرار مى گیرند. در ضمن نگارنده همراه با شواهدى نشان مى دهد که اصولا در زبان آلمانى ضمایر پسوندى وجود ندارد.

۳۶۶.

مبانی زبانشناسی و عقلی شمول خطاب به غایب و معدوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شاکر لوایی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۲ شماره ۷۴

کلید واژه ها: امام خمینی آخوند خراسانی خطابات شفاهی ضیاء الدین عراقی ادوات خطاب مقصودین به افهام خطاب غایب شمول خطاب

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۶۵

ایات مصدر به ادوات خطاب به طور مستقیم چه کسانی را مورد خطاب قرار می دهد؟ آیا آنها صرفاً شامل حاضران مجلس خطاب اند یا آنکه متوجه همه کسانی می شوند که در زمانی پس از زمان خطاب بوجود می آیند؟ مخاطبه متکی به سه عنصر خطاب کننده خطاب شونده و خطاب است و انفکاک زمانی آنها استحاله عقلی دارد خطاب معدوم و غایب عقلا محال است بنابراین مکانیسم شمول خطاب های قرانی نسبت به غایبان مجلس خطاب ونیز معدومان در آن زمان ( آیندگان) چگونه است ؟ بدون شک برای توجیه این شمول و بیان پیامدهای نظری و عملی آن به دو گونه مبانی نیازمندیم یکی مبانی عقلی امکان خطاب به غایب و معدوم و دیگری مبانی زبانشناسانه در این مقاله دیدگاههای سه تن از صاحب نظران اصول فقه آخوند خراسانی ضیاء الدین عراقی و امام خمینی مقارنه و بررسی می شود

۳۶۷.

بررسی تاریخی نظام آوایی گویش کرمانجی خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین مصطفوی گرو

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۶ شماره۴

کلید واژه ها: آوا زبان کردی گویش کرمانجی زبان ایرانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۰ تعداد دانلود : ۸۸۵

با توجه به اینکه زبان کردی جزء زبانهای ایرانی محسوب می شود، بررسی تاریخی نظام آوایی گویش کرمانجی خراسان می تواند نزدیکی و میزان تاثیرپذیری آن را از زبانهای ایرانی، به خصوص زبان فارسی، نشان دهد. در این مقاله نشان داده می شود که آواهای گویش کرمانجی خراسان از کدام زبان گرفته شده است؛ در صورتی که از زبانهای ایرانی باشد، نمونه های فارسی باستان و اوستایی آن ذکر شده است.

۳۶۸.

استعاره های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه یگانه آزیتا افراشی

منبع: جستارهای زبانی دوره هفتم آذر و دی ۱۳۹۵ شماره ۵ (پیاپی ۳۳)

کلید واژه ها: قرآن استعاره مفهومی استعاره جهتی پژوهش پیکره ای حوزه مبداء/ مقصد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۹ تعداد دانلود : ۱۲۵۳

مقاله حاضر به این پرسش اصلی می پردازد که بیان استعاری قرآن تا چه میزان مبتنی بر به کارگیریِ الفاظ جهتی در معنیِ استعاری است. تحلیل های مقاله، مبتنی بر طبقه استعاره های مفهومیِ جهتی در نظریه معاصر استعاره است. ازآنجاکه تجربه و درک مفاهیم مکان و جهت به لحاظِ شناختی از جایگاهی بنیادی برخوردارند، این پرسش مطرح است که این مفاهیم چگونه در قرآن برای دریافت مفاهیم پیچیده تر به کار رفته اند. برای پاسخگویی به این پرسش، در نرم افزار جامع التفاسیر نور (1390)، با کلید واژه های «فوق، تحت، وراء، خلف، امام، یمین، شمال» جست وجو شد و آیاتی که در آن ها این مفاهیم جهتی در ساخت استعاره به کار رفته بود، در کل قرآن مشخص شد. با این شیوه شصت شاهد به دست آمد که در آن ها جهت ها به عنوان حوزه های شناختی مبداء، در بیان استعاریِ قرآن به کار رفته بودند تا مفاهیم انتزاعی و پیچیده ای چون «منزلت، برتری، زمان، خیر و برکت» و جز آن توصیف و قابل درک شوند. تحلیل داده های مقاله حاضر شیوه های کاربرد منحصربه فردی را از واژه های جهت نما، در نقش استعاری در قرآن می نمایاند که می تواند به مثابه یکی از ویژگی های معناشناختی قرآن معرفی گردد. این پژوهش، زمینه ساز پژوهش های آینده خواهد بود که ازآن میان، می توان به پژوهش هایی درباره بررسیِ شیوه های بازنماییِ زمان ازمنظر معنی شناسیِ شناختی در قرآن کریم اشاره کرد.

۳۶۹.

عناصر ساختاری قصه و افسانه

نویسنده: ایلمیرا دادور

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۳ شماره ۱۸

کلید واژه ها: شخصیت زمان مکان افسانه راوى سا ختار اعجاب انگیزى

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان

تعداد بازدید : ۱۹۲۹ تعداد دانلود : ۱۰۸۵

اگر پذیرفته باشیم که ادبیات مخلوق اجتماع است، باید این را نیز بپذیریم که هدف هاى آن نمى تواند از هدف هاى مردمى که آن را مى سازند، جدا باشد. قصه و افسانه در ادبیات، زمان شروع معینى ندارد. میل به تربیت نسل جوان و انتقال تاریخ قوم به آنان، شاید دلیل به وجود آمدن داستان هاى حماسى و قهرمانى باشد و افسانه ها و قصه ها همسفران داستان گویان، ساربانان و کاروانیان شرق و غرب و شمال و جنوب بوده است. هر بار که افسانه اى و قصه اى در گوشه اى از دنیا بازگو مى شد با سنن و آداب قوم جدید آمیخته مى شد، تا بدانجا که امروز دیگر بازشناختن یکى از دیگرى کارى دشوار است سادگى و اصالت افسانه ها، متعلق به هر جا که باشند، شنونده را به خود جلب مى کنند. شاید به همین علت است که در زیر و بم هاى تاریخ زنده مانده اند و از گزند انواع یورش هاى نظامى و فکرى جان سالم به در برده اند و فقط آثار جراحات تاریخ بر آن ها هویداست. مطالعه همین قصه ها و افسانه ها به ما یادآور مى شود که بن مایه و ساختار این گنجینه عظیم بشرى داراى نظم واحدى است.

۳۷۰.

ریشه یابی واژه «برد» bard: در زبان های کردی و لری

نویسنده: ابوذر همتی

منبع: چیستا دی و بهمن ۱۳۷۵ شماره ۱۳۴ و ۱۳۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۷ تعداد دانلود : ۹۳۲

۳۷۱.

بررسی آموزه های ایدئولوژیک در پاره ای از آثار ادبیات کودک ایران در گروه های سنی «د» و «ه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا حامدی شیروان شهلا شریفی

منبع: تفکر و کودک سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: ایدئولوژی ادبیات کودک و نوجوان رویکرد تامپسون دستور نقش گرای هلیدی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۴ تعداد دانلود : ۸۱۱

در این پژوهش سعی شده است عقاید، نگرش ها، و ایدئولوژی هایی بررسی شود که نویسندگان از طریق کتاب های خود به کودکان و نوجوانان منتقل می کنند. از این رو، تلاش شده است مشخص شود مفاهیم، عقاید، نگرش ها و ایدئولوژی های موجود در کتاب های دینی کودکان و نوجوانان کدامند؟ و این ایدئولوژی ها و مفاهیم از طریق چه ساختارهای زبانی در کتاب های کودکان بیان و به آن ها منتقل می شوند؟ در این پژوهش از رویکرد تامپسون (1990) استفاده شده است که پنج روش کلی عملکرد ایدئولوژی مشروع سازی، پنهان سازی، یکی سازی، پراکنده سازی، و چیزوارگی به همراه تعدادی راهبرد ترسیم نمادین متناسب با آن ها را بیان می کند. همچنین برای تحلیل ساختارها در متون از مفاهیم مطرح شده در دستور نقش گرای هلیدی نیز بهره گرفته شده است. نمونه بررسی شده شش داستان مربوط به گروه های سنی «د» و «ه» است که جزو داستان های دینی محسوب می شوند. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. ازجمله یافته های این نوشتار این است که نویسندگان در کتاب های بررسی شده، برای بیان و آموزش مفاهیم دینی و معنوی، گاهی از روایت سازی و بیان روایی و داستانی و گاهی از عقلانی سازی و آوردن مجموعه ای از دلایل عینی و مشاهده پذیر برای بیان این مسائل استفاده کرده اند؛ آن ها همچنین از راهبردهای افتراق و همگانی سازی نیز بهره برده اند. مسائلی چون عقوبت گناه و مجازات، به علت ناخوشایند و منفی بودن، با راهبرد مجهول سازی بیان شده اند و گاهی نیز از حسن تعبیر و استعاره و پنهان سازی برای بیان مسائل دردناک استفاده شده است.

۳۷۲.

بررسی ضبط و خوانش لغات هزوارش (زند و پازند) در برهان قاطع

نویسنده: کلثوم قربانی جویباری حامد نوروزی

منبع: مطالعات و تحقیقات ادبی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۸

کلید واژه ها: هند هزوارش خط پهلوی برهان قاطع زند و پازند

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری ساخت واژه (صرف)/ واژگان شناسی

تعداد بازدید : ۱۹۲۴ تعداد دانلود : ۷۲۳

ولین کسی که پس از سقوط ساسانیان و شکل گیری فارسی نو به جمع آوری و ثبت لغات فارسی میانه به ویژه در زبان و کتابت پهلوی در یک فرهنگ پرداخت، انجوی شیرازی بود. او در فرهنگ جهانگیری که تألیف آن از 1005 تا 1017 ه . ق. به طول انجامید تعدادی از لغات موجود در زبان و کتابت پهلوی را ضبط کرده است. پس از انجوی، این لغات در فرهنگ های دیگر به ویژه در برهان قاطع نیز وارد شده است. برخی از لغاتی که در فرهنگ ها ضبط شده اند با همان تلفظ در زبان کاربرد داشته اند. برخی از این لغات «هزوارش هایی» بوده اند که تلفظ آنها با آنچه در فرهنگ ضبط شده تفاوت دارد. این واژه ها را اروپاییان در قرن 19 و 20 با تردید و درصدی از خطا خوانده اند. اما با توجه به اینکه املای بسیاری از این هزوارش ها از قرن یازدهم در فرهنگ های هندی با خط عربی ضبط شده است بررسی دقیق و مقایسه املای آنها با یافته های علمی جدید بسیار راهگشا خواهد بود و مشکلات فراوانی را حل خواهد کرد. برای مثال آنچه در برهان «اسیا» (= ور، سینه) ضبط شده امروزه در فرهنگ هزوارش ها به صورت /āsyā/ نشان داده می شود. به علاوه به نظر می رسد برخلاف نظر رایج، برخی از این واژه ها از حوزه هزوارش ها بیرون آمده و وارد زبان شده اند. برخی از این لغات نیز با دو املا در فرهنگ های هندی ضبط شده اند.

۳۷۳.

اهمیت تطبیق معنایی و ساختاری کلمات در هنگام ترجمه و تالیف لغت نامه

نویسنده: علیرضا ولی پور

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۳ شماره ۱۹

کلید واژه ها: پردازش اطلاعات معناشناسى زبان روسى لغتنامه روسى به فارسى مقولات دستورى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۲ تعداد دانلود : ۸۳۸

ترجمه به عنوان بازیابى و انتقال مطالب از زبانى به زبان دیگر مواجه با سطوح مختلف زبانى اعم از صرف، نحو، لغت سازى و معنا مى گردد. توجه به سبک متن و معناشناسى آن از جدیدترین مقوله هاى زبان شناسى است که ذهن اندیشمندان این رشته را به خود مشغول داشته است. در تنظیم لغتنامه هاى روسى مجموعه اى از بخش هاى گفتار که از نظر دستورى نقش هاى متفاوتى دارا مى باشند مورد توجه قرار مى گیرند. این اجزاء عبارتند از فعل- اسم- صفت- حروف اضافه- حروف ربط و قید. معمولا ضمایر و اعداد به ترتیب در مجموعه اسامى و صفات قرار داده مى شوند، صفت فعلى و قید فعلى نیز چون از مشتقات فعل هستند مدخل جداگانه اى در لغتنامه هاى روسى ندارند. از موارد خاص که فقط اختصاص به روسى دارد و در زبان فارسى جایگاهى ندارد ذکر اختصارات اسم بر اساس جنس دستورى و نوشتن گونه و یا نوع افعال است و صفت در شکل مذکر مفرد ثبت مى شود. در ارائه معانى مواردى یافت مى شود که به علل فرهنگى و یا سبک رایج در روسى مصداق برابر تک کلمه اى یافت نمى شود، در چنین مواردى چاره اى باقى نمى ماند که نزدیک ترین مفهوم انتخاب و ارائه شود در مورد ترکیبات نحوى غیر استاندارد و ضرب المثل ها کار مؤلف به مراتب مشکل تر خواهد شد و در صورت نداشتن اطلاعات نحوى دقیق و احاطه بر فرهنگ و ادب زبان مبدا و مقصد، خطاهاى متعددى روى خواهد داد که به برخى از آنها در این مقاله پرداخته مى شود.

۳۷۴.

بررسی رده شناختی مقولة «قمر» در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا حامدی شیروان شهلا شریفی

منبع: جستارهای زبانی دوره پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلید واژه ها: گروه فعلی قمر رده شناسی زبان قمر - قالب فعل - قالب

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری رده شناسی زبان

تعداد بازدید : ۱۹۱۹ تعداد دانلود : ۹۹۸

در این پژوهش مقولة دستوری «قمر» بررسی شده است که توسط تالمی در پژوهش های معناشناختی و رده شناسی اش معرفی شده است. او قمر را مقولة دستوری بسته ای می داند که شامل هر سازه ای غیر از متمم اسمی یا گروه حرف اضافه ای همراه فعل می شود که با ریشة فعل رابطة خواهری داشته باشد در این نوشتار نمودهای صوری این مقوله در زبان فارسی و مقولات معنایی که توسط آن بیان می شوند را بررسی کرده ایم. نمود اصلی قمر در زبان فارسی در دوره های پیشین در افعال پیشوندی است؛ اما در دورة کنونی برخی از عناصر فعل یار در افعال مرکب نقش قمر را ایفا می کنند. بنابراین در این مقوله نوعی واژگانی شدن در حال انجام است. همچنین مشخص کرده ایم که زبان فارسی از نظر تقسیم بندی تالمی (قمرـ محور و فعل ـ محور) می تواند در هر دو دسته واقع شود، چرا که در برخی موارد با خصوصیات زبان های قمر ـ محور سازگاری دارد و در برخی موارد با ویژگی های زبان های فعل ـ محور. بنابراین بهتر است این تقسیم بندی دوگانه، جای خود را به یک پیوستار بدهد که زبان های دنیا می توانند در آن جای گیرند و حتی در حال حرکت به یکی از دو سوی پیوستار باشند. گفتنی است اسلوبین به این تقسیم بندی تالمی دستة سومی نیز اضافه کرده است که با ویژگی های زبان فارسی سازگار نیست.

۳۷۵.

بازنگری در فرضیه فاعل درون گروه فعلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی علیزاده

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۰ شماره۳-۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۷

در چند سال اخیر تعدیل ها و بازنگری های مهمی در قواعد ایکس تیره انجام شده است که تغییرات شایان توجهی را در سیمای نمودارهای درختی به دنبال داشته است. کوشش نگارنده در این نوشتار بر این است که یکی از جدیدترین فرضیه ها در درون نظریه حاکمیت و مرجع گزینی را که ناظر بر چگونگی روابط ساختاری بین عناصر موجود در جمله (بخصوص فاعل) است، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. اسپورتیش (1988) و به دنبال آن کوپ من و اسپورتیش (1991) در مقاله های جداگانه ای به بررسی جایگاه بنیادین فاعل در سطح درون ساخت جمله ها پرداخته و برخلاف تحلیل متعارف و معمول در نظریه ایکس تیره، برای فاعل جایگاهی در درون گروه فعلی متصور شده اند. به عقیده آنان، جایگاه مشخص گر گروه تصریفی (Spec.IP) برای فاعل، جایگاهی صرفا مشتق است که به دنبال حرکت گروه اسمی و ارتقای فاعل به آن جایگاه حاصل می شود. از این فرضیه با عنوان "فرضیه فاعل در درون گروه فعلی" یاد می شود. به نظر می رسد ادعای اسپورتیش (1988) مبنی بر وجود فاعل در درون گروه فعلی که بر پایه حرکت سورهای شناور (Floating quantifiers) در جمله های زبان فرانسه و انگلیسی مطرح شده است. با داده های زبان فارسی سازگاری ندارد. نگارنده بر این باور است در آن گونه جمله های زبان فارسی که در آنها از این سورها استفاده گردیده، فاعل در پی اعمال قاعده گشتاری حرکت گروه اسمی از جایگاه مشخص گر گروه تصریفی (Spec.IP) به جایگاه مشخص گر گروه متمم ساز (Spec.CP) منتقل می گردد و می توان آن را تنها یک فرآیند ساده مبتداساز به شمار آورد. بنابراین جایگاه روساختی فاعل را در زبان فارسی نمی توان یک جایگاه صرفا مشتق حاصل از ارتقای فاعل به آن جایگاه دانست.

۳۷۶.

چکونگی بیان معانی پیشوندهای فعلی روسی در زبان فارسی

نویسنده: حسین غلامی

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۳ شماره ۱۷

کلید واژه ها: قید حروف اضافه پیشوند فعل پیشوندى کلمات تکمیلى توضیحى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۸۵

از ویژگى هاى بارز زبان روسى، تعداد زیاد افعال پیشوندد ار است. به کمک پیشوندها معانى زیادى که اغلب براى زبان آموزان ایرانى بسیار مشکل اند، بیان، مى شوند. از آنجاکه پیشوندهاى فعلى فارسى، معانی کمترى نسبت به پیشوندهاى روسى بیان مى کنند، در ترجمهء روسى به فارسى مشکلات عمد ه ا ى بوجود مى آیند که اغلب این گونه پیشوندها تحت اللفظى ترجمه مى شوند. در برخى موارد، حتى لازم است که برخى از معانى مربوط به پیشوندها تفسیر شوند، یا از "کلمات تکمیلى- توضیحی "دیگرى، از قبیل: قیدها، حروف اضافه، افعال و غیره استفاده شود. در زبان روسى، معانى مختلف هرگونه عنصر زبانى، با توجه به بافت جمله مشخص مى شود و با توصیف دقیق موقعیت هاى خاص جمله است که مى توان به معانى مورد نظر دست یافت. با توجه به نقش بافت جمله، برخى معانى را فقط از کل جمله مى توان فهمید. آشنایى با شیوه هاى بیان معانى پیشوندهاى روسى، این امکان را به وجود مى آورد تا زبان آموزان درک صحیحى نسبت به معانى افعال پیشوندد ار پیدا کنند.

۳۷۷.

بررسی عمل کرد فردوسی در کلمه سازی صفات با پیشوندها در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم قطبی زاده

منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۱

کلید واژه ها: صفت اسم خاص پیشوند ترکیب وصفی اسم معنی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۶ تعداد دانلود : ۷۵۱

موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا می توان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنی ها و مفهوم های تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژه نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایه اش، شاهنامه، از شهرت ملّی و بین المللی برخوردار و نام این دو، همواره با زبان شیرین فارسی آمیخته و هم راه بوده است. فردوسی و شاهنامه تاکنون از جنبه های گوناگون بررسی شده است، امّا نگارنده در این پژوهش، دیدی زبان شناسانه در سطح واژگان صفات و ساختار آن ها و چگونگی بهره گیری از امکانات واژه سازی زبان فارسی در شاهنامه دارد. این که آیا فردوسی در کلمه سازی صفت تا چه اندازه با پیشوندها و پسوندهای صفت ساز آشنایی داشته و از آن ها بهره گرفته است، نیاز به پژوهشی دقیق در شاهنامه دارد. در این پژوهش از روش اسنادی کتاب خانه ای و آماری بهره گرفته شده است و نتایج بدست آمده حاصل دو سال پژوهش بر روی تمامی صفت های ساخته شده در شاهنامه است. در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که فردوسی شناختی خوب از پیشوندهای صفت ساز دارد و با بهره گرفتن از آن دانش صفت های بسیار در معنی های گوناگون ساخته است و بی دلیل نیست که این کتاب به عنوان یکی از گنجینه های لغت در زبان فارسی شناخته می شود.

۳۷۸.

حفظ یک ماده ساز باستانی در ساخت مجهور در زبان کردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامحسین کریمی دوستان رحمان ویسی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۷ شماره۲

کلید واژه ها: مجهول در زبانهای ایرانی مجهول در کردی مجهول ساختواژی تحول مجهول از باستان تا نو

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۴

در این مقاله نشان داده می شود که ماده مجهول ساز -ya- که در ساختهای مجهولی ساختواژی در زبانهای ایرانی باستان به ریشه فعل افزوده می شود و ماده مجهول تشکیل می دهد به صورتهایyâ- - وya- - در گویشهای کردی سورانی، اردلانی، کلهری، ایلامی و هورامی - باقیمانده است و وجود ساختهای مجهولی ساختواژی کردی به سبک و سیاق مجهول در زبانهای ایرانی باستان می تواند هم در زبانشناسی تاریخی و تحول زبان و هم در کمک به روشن شدن ماهیت مجهول در سایر زبانهای ایرانی نو مانند فارسی مورد استفاده محققین قرار گیرد.

۳۷۹.

نگاهی تازه به واژگان اضداد در زبان عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسین سیدی علوی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۴ شماره۲

کلید واژه ها: قرآن بافت زبان عربی اضداد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۱

یکی از انواع روابط بین واژگان در زبان ، ترادف ، تشابه ، اشتراک و تضاد است . آنچه زبان شناسان سنتی از تضاد دریافت کرده اند ، با نگرش زبان شناسان معاصر متفاوت است . این واژگان در زبان عربی به اضداد معروفند . زبان شناسان عرب قائل به اضداد در واژگان عربی و از جمله در قرآن هستند . این مقاله می کوشد ضمن ارائه نگرش آنان در باب اضداد و ورود آن در قرآن به تحلیل و در نهایت نقد و نگرش آنان بپردازد ...

۳۸۰.

معلوم یا مجهول؟ عوامل مؤثر در انتخاب ساختار جمله در زبان دوم

نویسنده: حمیده معرفت

منبع: پژوهش زبان های خارجی ۱۳۸۳ شماره ۱۹

کلید واژه ها: نقش عامل نقش پذیرنده ها نقش تجربه گر ساختار نحوی جملات جملات معلوم و مجهول دست آورد نهایی در زبان دوم

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۱۰ تعداد دانلود : ۸۹۷

پژوهش حاضر به بررسی میزان آگاهی فراگیران انگلیسی از تاثیر «نقش پذیرنده ها» به عنوان یک عامل مهم در ساختار جملات انگلیسی می پردازد. در زبان انگلیسی آرایش جملات به گونه ای است که نقش پذیرنده های «عامل»و «تجربه گر» بر دیگر نقش پذیرنده ها تقدم دارند و این مساله به نوبه خود بر توالی واژه ها در جمله اثر می گذارد. بدین معنا که یک انگلیسی زبان ترجیح می دهد این دو نقش پذیرنده را در جایگاه فاعل جمله بکار ببرد. این الویت تا حدی است که حتی یک انگلیسی زبان ترجیح می دهد جمله معلوم را مجهول کرده و به این وسیله نقش پذیرنده های «عامل» و «تجربه گر» را به عنوان فاعل جمله بکار ببرد. جهت بررسی این امر در زبان دوم‘ اطلاعات مربوطه از طریق چهارآزمون از فراگیران انگلیسی که زبان مادری ایشان فارسی و دارای بسندگی زبان پیشرفته ای می باشند جمع آوری شد. نتایج حاصله حاکی از آن است که این فراگیران از تاثیرنقش پذیرنده ها بر آرایش جملات آگاه می باشند. در پایان ‘ این مقاله به بررسی ارتباط این یافته ها با دیدگاه های مختلفی که در مورد دست آورد نهایی در فراگیری زبان دوم وجود دارد بپردازد.

درخت حوزه‌های تخصصی