درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر می کوشد تا ضمن برشمردن ویژگی ها و مشخصات جامعه اطلاعاتی این مسئله را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد که آیا جامعه اطلاعاتی به رغم دیدگاه های مثبت یا منفی که در مورد آن وجود دارد هنوز در بین کشورهای جهان سوم و کشورهای پیشرفته به گونه ای یکسان مطرح است. به عبارت دیگر وضعیت امروزکشورهای شمال و جنوب از نظر زیرساخت های لازم برای رسیدن به جامعه اطلاعاتی و استفاده از دست آوردهای آن چگونه است؟ روش تحقیق- در این مطالعه،کتابخانه ای اسنادی است. محقق سعی کرده با استفاده از دیدگاه های دانشمندان و تئوریسین علوم ارتباطات و منابع موجود به جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها بپردازد. در مطالعه حاضر ضمن استفاده از نظریه جامعه اطلاعاتی فرانک وبستر، ابعاد مختلف تکنولوژیکی، اقتصادی، شغلی، جامعه را مورد نقد قرار دهد.

با گسترش و پیشرفت امکانات فنی رسانه‌ای درجهان، روزبه‌روز برتعداد کانالهای تلویزیونی و رادیویی افزوده می‌شود که از مهمترین دلایل این امر، پیشرفت دانش ماهواره‌ای و ارتقای ابزارها و فن‌آوریهای دیجیتال است.امروز این کانالهای مختلف رادیو و تلویزیونی در موضوعهایی کاملا تخصصی کار می‌کنند. موضوعهایی مانند خبر، ورزش، فیلم، دانش، طبیعت، بازیهای رایانه‌ای و... با پیدایش و گسترش اینترنت و استفاده از آن بعنوان یک رسانه جدید، و به دلیل هزینه کمی که در مقایسه با رسانه های دیگر دارد، تعداد بسیاری از سازمانها، مراکز، شرکتها و حتی مردم عادی درسراسر جهان قادرند به تولید وپخش محتوا و پیام مورد نظر بپردازند. کانالهای تلویزیونی نیز از جمله نهادهایی هستند که به طرق مختلف از رسانه«اینترنت» بهره می‌برند.

هدف این پژوهش، سنجش و تبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی کاربران در شبکه اجتماعی فیس بوک و مشارکت سیاسی آن ها در دنیای واقعی است. بدین منظور، از نظریه سرمایه اجتماعی رابرت پوتنام و نظریه مشارکت سیاسی مایکل راش به عنوان سنتزی نظری استفاده شده است. شبکه اجتماعی فیس بوک به دلیل داشتن کاربران بسیار، به عنوان میدان پژوهش و واحد تحلیل انتخاب شده و دانشجویان ایرانی، به روش پیمایش آنلاین مطالعه شده اند. در این پژوهش، ابتدا به روش نمونه گیری وارونه و به کارگیری فرمول نمونه گیری منعطف- که ویژه پیمایش های آنلاین است- حجم نمونه 669 نفر محاسبه شد. سه ماه پس از طراحی و انتشار پرسشنامه در درایو گوگل، حجم نمونه به 674 نفر افزایش یافت. براساس نتایج، افزایش سرمایه اجتماعی کاربران در فیس بوک، موجب افزایش مشارکت سیاسی آن ها در جهان واقعی می شود. همچنین از میان شاخص های سرمایه اجتماعی، باز یا بسته بودن شبکه دوستان، باز یا بسته بودن شبکه های گروه ها و صفحه ها، تراکم شبکه و شرایط دستیابی به منابع، چهار شاخص تبیین کننده مشارکت سیاسی کاربران هستند.

جهانی‌گرایی، پدیده‌ای که بر همه جنبه های زندگی تاثیر می‌گذارد، در نظر هر کارشناسی داستان متفاوتی دارد و هرکس درباره‌اش نظریه‌ای ارائه می‌کند. در این مقاله، نظریه‌های عمده جهانی‌گرایی ارائه می‌شود. ابتدا، محدوده واژه‌های «جهانی‌گرایی» به تناسب ویژگی‌ها و نظریه‌ها و سپس به مفهوم جهانی‌سازی و امریکایی سازی اشاره می‌شود. مهم‌ترین نظریه‌های جهانی گرایی بخش اصلی این مقاله را تشکیل می‌دهند و عمده‌ترین نظریه‌های جهانی‌گرایی را می‌توان دراین چهار گروه خلاصه کرد: 1- جهان گستری؛ 2- مخالفان جهانی گستری؛ 3- تحول گرایی؛و 4- محیط زیست‌گرایی. در این مقاله، به نظریه‌های جهانی‌گرایی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود که بازتابی از نظریه‌های جهانی گرایی در ایران نیز اشاره‌ای می‌شود که بازتابی از نظریه‌های جهانی‌اند و بیش‌تر زیر چتر نظریه تحول‌گرایی، با عنوان «راه سوم» جمع‌ شده‌اند.

امروزه، فناوری های نوین ارتباطی و شبکه های اجتماعی نه تنها جنبه مادی و اقتصادی زندگی، بلکه چارچوب های نمادین آن را نیز دگرگون کرده است. تأثیر این شبکه ها به گونه ای است که دیگر نمی توان زندگی افراد و جوامع را بدون آن ها تصور کرد. این پژوهش به بررسی نقش شبکه های اجتماعی مجازی در ابعاد مختلف رضایتمندی (انتشار اخبار، ارتقای سطح اطلاع و آگاهی، میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و اعتماد به رسانه های اجتماعی) کاربران شبکه های اجتماعی مجازی نظیر اینستاگرام، تلگرام، فیس بوک، توییتر در شش ماه نخست سال 1397 در شهر تهران پرداخته است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی -پیمایشی بوده و از طریق پرسش نامه محقق شده است. ۳۸۴ نفر از کاربران شبکه های اجتماعی در شهر تهران جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند و برای تحلیل داده ها از روش تاپسیس استفاده شده است. به طور کلی با بررسی نتایج حاصل شده از تحقیق مشخص شد که: در میان عوامل موثر بر رضایتمندی، گزینه تلگرام با شاخص 0.98 در رتبه اول، اینستاگرام با شاخص 0.97 در رتبه دوم، توییتر و فیس بوک در رتبه های سوم و چهارم اهمیت قرار دارند.

پژوهش حاضر به منظور مطالعه کنش های ارتباطی اعضاء در گروه های مجازی تلگرام ازنظر نحوه مدیریت تأثیر با استفاده از عملکرد چهره خود انجام شده است. برای این منظور از ترکیب نظری کنش ارتباطی هابرماس و مدیریت تأثیر یا کنش نمایشی گافمن استفاده شده است. با توجه به ویژگی نوشتاری خاص پیام ها در تلگرام، رویکرد روش مورد استفاده تحلیل سبک زبانی است. در این تحقیق حدود 10 هزار کاربر از 20 گروه تلگرام تحت عنوان هنر، علم و ورزش ارزیابی می شوند. نتایج این مطالعه حاکی از حضور بارز کنش معطوف به هدف در این گروه ها است. شبکه اجتماعی تلگرام باوجود اینکه فرصتی برای حضور و تشکیل گروه فراهم ساخته ولی رابطه پیروی بر رابطه گفتگویی و تعاملی در این گروه ها غلبه دارد. بازنمایی خود کاربران در گروه های تلگرامی اغلب از راه تأیید و پذیرش پیام ها و در فقدان نقد و مخالفت انجام می شود. همچنین نتایج نشان می دهند که هنجار حمایتگری در این گروه ها با مفهوم جدیدی بروز کرده است که افراد برای عملکرد چهره مثبت، گسترش ارتباطات مثبت و مدیریت تأثیر هدفمند از آن استفاده می کنند.

تحقیق حاضر به منظور تحلیل ارتباط گران فیس بوک همچون سوژه های لکانی انجام گرفته است. برخلاف نظریه های رایج ارتباطی که ارتباط را فرایند ساده انتقال پیام و آگاهانه می دانند، در روان کاوی لکان این دو ویژگی به چالش کشیده می شود. سوژه روان کاوانه لکان، سوژه آگاه مدرن نیست، بلکه سوژه ای است که توسط میل دیگری یا زبان برساخته می شود و چون میان آنچه توسط زبان می گوید و آنچه هستی اوست، شکاف وجود دارد، سوژه خط خورده تلقی می گردد. با توجه به این که سوژه خط خورده لکانی، همواره با حفره مواجه است و این امر که زبان در رویکرد او ناخودآگاه تلقی می گردد، این تحقیق با بهره مندی ازنظریات روان کاوانه لکان و روش تحلیل روان کاوانه و پسا ساختارگرایانه درصدد تبیین و تحلیل تعامل گران فیس بوک و پاسخ به دو پرسش است: ۱- چگونه ارتباط نگاه محور که مبتنی بر دیدن و دیده شدن است در فیس بوک تبدیل به یک فانتزی می شود؟ ۲- چگونه گفتمان فیس بوک را می توان در چارچوب گفتمان سرمایه داریِ هیستریک تبیین و برساخت سوژه های هیستریک شده حاصل از نفوذ گفتمان سرمایه داری را تفسیر نمود؟ در تحقیق حاضر کاربران فیس بوک چون سوژه هایی که در عرصه نگاه محوری با یاری امر تصویری برای پر کردن حفره تروماتیک تا بالاترین حد فانتزی، تعاملات خود را گسترش می دهند، تحلیل می گردند. مورد مطالعاتی، تبیین کاربران پیج بچه پولدارهای تهرانی در فیس بوک است، که با توجه به مبانی نظری تحقیق، همچون سوژه های هیستریک در امر دیداری دست به خیال پردازی می زنند. تحلیل کاربران نشان می دهد که چگونه روابط اجتماعی در قالب گفتمان ها معنادار می گردد و کارکرد فیس بوک چون عرصه ای برای تعاملات فردی و اجتماعی محلی برای فانتزی دیداری می شود. به منظور انضمامی ساختن تحلیل نظری کاربران، تعداد ۱۰۰ تصویر از این صفحه مورد بررسی قرار گرفته است.

تأثیر رسانه های مجازی بر افکار و هویت مخاطبان در سطح قومی و ملی از مباحث بحث برانگیزی است که موضوع تحقیقات متعددی در دهه 80 و آغازین سال های دهه 90 شمسی در محافل علمی و دانشگاهی بوده است. در پژوهش حاضر، از میان تحقیقات موجود در زمینه تأثیر فضای مجازی بر هویت ملی و قومی، دوازده مقاله منتشر شده در نشریات علمی، انتخاب شدند و به شیوه فرا تحلیل مورد بررسی قرار گرفتند. نکته مشترک این تحقیقات، سنجش تأثیرات فضای مجازی بر هویت ملی و قومی مخاطبان بوده است. در این فرا تحلیل، داده های جمع آوری شده از مقالات مورد بررسی قرار گرفتند تا به این پرسش پاسخ دهند که رسانه های جدید با توجه به رشد سریع در میان جامعه قومی ایران به ویژه نسل جوان، در تعامل با هویت قومی و ملی چه آثار و پیامدهایی داشته اند. دستاورد اکثر پژوهش های مورد بررسی، تأیید تأثیر مثبت فضای مجازی بر هویت قومی بود؛ اگرچه از دید بعضی از محققان، اثرات منفی فضای مجازی نیز نادیده گرفته نشده بود. تقویت مرزبندی ها و رشد انشعابات کوچک قومی ازجمله اثرات منفی قلمداد شده بود. همچنین، به زعم پژوهش ها، نشانه هایی از جریان هویت زدای قومی نیز قابل کتمان نیست.

با پر رنگ شدن نقش شبکه های اجتماعی در زندگی روزمره و ورود آن ها به جریان اصلی رسانه ای دنیا، رسانه های سنتی تولیدات خود را متحول کردند و شبکه های اجتماعی را به عنوان رقیب قدرتمند پذیرفتند و درنتیجه، مخاطبان منفعل دیروز به کاربران فعال امروز تبدیل شدند. باتوجه به اینکه برنامه های ورزشی بخش عظیمی از محبوبیت و تولیدات تلویزیونی را به خود اختصاص داده است، هدف این پژوهش واکاوی شیوه هایی است که برنامه ساز می تواند با استفاده از ظرفیت های صفحه نمایش دوم، آن ها را به کار گرفته و باعث شکل گیری تعامل دوسویه بیننده با برنامه ورزشی تلویزیون شود تا نبود فناوری تلویزیون تعاملی در ایران را پوشش دهد. صفحه نمایش دوم به عنوان یک وسیله جانبی (رایانه، موبایل یا تبلت) به منظور همراهی با صفحه اول (تلویزیون)، جهت ایجاد ارتباط با صفحه اول ظهور پیدا کرد. پژوهش حاضر، با تکیه بر نظریه هم گرایی رسانه ای و به روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعه اسنادی مقوله های اساسی را استخراج کرده و سپس پنج قسمت از پنج عنوان برنامه ورزشی تلویزیونی (نود، ورزش و مردم، باشگاه، فوتبال 120 و گزارش ورزشی) را مورد تحلیل و مطالعه قرار داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که صفحه نمایش دوم می تواند مخاطبان را به خالق محتوا تبدیل کرده و توانایی آن ها را به بیش از یک اظهارنظر کننده ارتقا دهد و برنامه ساز ورزشی با پیاده سازی امکانات تعامل با بیننده، از داده های ورزشی و فعالیت های اجتماعی آن ها فراتر رفته و از انگیزه و اطلاعات بینندگان/کاربران، برای تولید قالب های مختلف برنا مه سازی تعاملی در تلویزیون استفاده کند تا زمینه تعامل و بیان دیدگاه های مخاطبین بیشتر از هر وقت دیگر مساعد شود.

جایگاه تلویزیون که تا پیش از این بیشترین سهم را در سبد مصرف رسانه ای مخاطبان داشت، حالا با تحولات سریع حوزه رسانه های نوین به جد در معرض تهدید است. هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی راهکارهایی برای استفاده از ظرفیت های پهن باند در ارتقای جایگاه تلویزیون در سبد مصرف رسانه ای مخاطبان است. برای شناسایی این راهکارها با استفاده از روش دلفی کلاسیک به خبرگان حوزه علوم ارتباطات و متخصصانی که در زمینه رسانه های بر بستر پهن باند خبرگی نظری و یا تجربی داشتند، رجوع شد. 21 نفر از ایشان با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش دلفی در سه دور اجرا شد که در مرحله اول از طریق روش مصاحبه عمیق و در مراحل بعدی به کمک پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات مورد نیاز گردآوری شد. نهایتاً اعضای پنل دلفی درباره 21 راهکار که در 5 بخش «محتوایی»، «مدیریتی»، «تکنیکی»، «خط مشی گذاری» و «تجاری- اقتصادی» طبقه بندی شده بودند، به اجماع نظر رسیدند. از مهم ترین راهکارهای محتوایی شناسایی شده می توان به «تولید محتوای مختص فضای مجازی» و «تغییر در مدل خبررسانی»؛ از مهم ترین راهکارهای مدیریتی به «مخاطب شناسی بستر پهن باند» و «ارتقای سطح سواد رسانه ای کاربران»؛ از مهم ترین راهکارهای تکنیکی به «تحول در حوزه آرشیو» و «استفاده از ظرفیت بازخوردگیری برای واکاوی ویژگی های کاربران»؛ از مهم ترین راهکارهای خط مشی گذاری به «تنظیم مقررات روشن» و «تعامل بازیگران حوزه پخش فراگیر صوت و تصویر در فضای مجازی» و از مهم ترین راهکارهای تجاری- اقتصادی به «خلق ارزش افزوده برای فروش محصولات بیشتر» و «ایجاد بستر مناسب برای فروش محصولات» اشاره کرد.

در جوامع امروزی با پیشرفت علم و تکنولوژی، اطلاعات تبدیل به یک فرا وسیله شده است. در این بین افراد فعال در این دهکده جهانی ضمن رضایت از امکانات ارتباطی جدید، در تلاش اند که در حفظ حریم خصوصی خود کوشا بوده تا حقوق ایشان توسط افراد سوء استفاده گر مورد تجاوز قرار نگیرد. در این مقاله، ابتدا مفهوم حریم خصوصی را بررسی نموده، سپس مبنا و ماهیت این حق در خدمات ارزش افزوده تلفن همراه به عنوان بخشی از خدمات مبتنی بر فضای مجازی مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا با مطالعه تطبیقی قوانین کشور هند که شباهت نسبی ای با قواعد حریم خصوصی در ایران دارند سعی خواهد شد تا به درک بهتر خواننده در اعمال این قوانین در کشور کمک شود.

هدف این مقاله، بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی - به طور اخص فیسبوک - بر بالا بردن سرمایه اجتماعی در جامعه است.مسأله مورد بررسی، مطالعه کنش های کاربران ایرانی در سایت فیس بوک و شناسایی شاخص های نشان دهنده سرمایه اجتماعی در این سایت است. سؤال اصلی تحقیق عبارت است از: آیا افراد با سرمایه اجتماعی بالاتر در شبکه اجتماعی مجازی فیسبوک، از سرمایه اجتماعی بالاتری در جامعه نیز برخوردارند؟ فرضیه اصلی این پژوهش عبارت است از: بین سرمایه اجتماعی افراد در شبکه اجتماعی مجازی فیس بوک و سرمایه اجتماعی آن ها در جامعه رابطه وجود دارد. چارچوب نظری مورد استفاده شامل نظریه سرمایه اجتماعی پاتنام که شبکه ها و هنجارها را، مؤلفه های اصلی تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی می داند و نظریه پیر بوردیو و نظریه فرانسیس فوکویاما و جامعه شبکه ای کاستلز است. روش این تحقیق پیمایش و ابزار مورد استفاده در آن دو پرسشنامه است. نمونه مورد مطالعه شامل 80 نفر است که به روش تصادفی هدفمند و تصادفی گلوله برفی از میان دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته ارتباطات دانشگاه سراسری علامه طباطبائی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات که در شبکه اجتماعی فیسبوک عضویت دارند، انتخاب شده است. داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه ها، با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و براساس نتایج نهایی به دست آمده، فرضیه اصلی تحقیق پذیرفته شد.

امروزهتردیدی وجود ندارد که توسعه و گسترش اینترنت و همچنین بهره مندی از این ابزار نوین ارتباطی، نیازمند یک نظام حقوقی مدون و منسجم است. نظام حقوقی مورد نظر باید بتواند ضمن تأمین آزادی این رسانه نوین، مانع سوءاستفاده احتمالی از آزادی بیان شده و به مردم اطمینان دهد که دسترسی و استفاده آن ها از رسانه های اینترنتی ارزان، امن و پایدار خواهد بود. در بین رسانه های اینترنتی، پایگاه های اطلاع رسانی یا همان سایت های خبری به لحاظ نقش و تأثیری که بر تأمین حق آزادی بیان دارند، شاید بیش از سایر این رسانه ها نیاز به نظام حقوقی مدون و منسجم دارند.  در این مقاله تلاش شده تا با توجه به اهمیت پالایش پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی، اصولی برای پالایش صحیح و قانونمند این رسانه های نوین ارائه گردد. به همین منظور اصول هفتگانه آزادی اینترنت، مداخله حداقلی دولت ها، قانونمندی، شفافیت، امکان دادخواهی، هوشمندی و آموزش بر مبنای اسناد حقوق بشری، مصوبات یونسکو و توصیه نامه های شورای اروپا و همچنین تجربیات کشورهای پیشرو در زمینه حقوق ارتباطات شناسایی و مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند.