درخت حوزه‌های تخصصی

این ﭘﮋوهش به بررسی عوامل نقش مند در جهت فرایند همگونی در زبان های ایرانی جنوب غربی بر مبنای دیدگاه سیبویه پرداخته است. بدین منظور، پنج فرایند همگونی در این زبان ها مورد بررسی قرار گرفته اند. به باور دبیرمقدم (1393) زبان های ایرانی غربی جنوبی عبارتند از فرسی، لارستانی، لارکی، دلواری، بختیاری، دوانی و لری. واحد بررسی ها تکواﮊ و واﮊه، و جایگاه های مورد بررسی، مرز هجا و پایانه می باشند. به منظور گردآوری داده ها، هم از منابع کتابخانه ای و هم میدانی بهره گرفته شده است. از جمله دستاوردهای این ﭘﮊوهش این است که مشخصه های ذاتی که مربوط به جایگاه و روش تولید هستند مانند ]+تیز[، ]+خیشومی[، جزو مشخصه های غالب در جهت همگونی است و واج های دارنده چنین مشخصه هایی قدرت لازم در غلبه و همگون کردن سایر واج ها را دارند. همچنین، قدرت نسبی جایگاهی آغازه نسبت به پایانه، یکی دیگر از عواملی است که جهت همگونی را در این زبان ها، مشخص می کنند و هنگامی که این دو عامل در فرایند با یکدیگر رقابت می کنند، خنثی شدگی روی داده و باعث بازداری از بروز همگونی می گردد. همگونی پیشرو در این زبان ها رایج تر از پسرو می باشد.

بر مبنای طرح واره شناختی «پویایی نیرو» لئونارد تالمی، همان طور که در رویدادهای طبیعی جریان نیرو وجود دارد، در ساختارهای زبانی نیز این نیرو انعکاس می یابد و از این حیث، زبان ها به دو گروه «فعل بنیاد» و «تابع بنیاد» تقسیم می شوند. در گروه اوّل رویدادهای مربوط به پویایی نیرو ازراه فعل و در دوم، در قالب مداری بر حول ریشه فعل و راه تابع بازنمایی می شوند. هدف پژوهش حاضر، بازنمایی زبانی رویدادهای حرکتی در گویش کردی سورانی در چارچوب این مقوله معناشناختی است. داده های پژوهش حاضر ازراه مصاحبه حضوری از بیست گویشور هنجار به دست آمده است. در مواردی که برای بیان افعال حرکتی چند شکل گفتاری وجود داشت، براساس فرهنگ لغت مردوخ، صورت استنادی آن ثبت شد. تحلیل (260) فعل حرکتی از میان (300) پاره گفتار نشان داد که الگ وهای (حرکت + شیوه) و (حرکت + مسیر)، پربسامدترین الگوها در افعال این گویش هستند؛ همچنین آمار (65) درصدیِ بازنمود مفاهیم معنایی مسیر ازراه تابع، نشان داد که گویش سورانی به سمت زبان های تابع بنیاد گرایش بیشتری دارد.

این پژوهش به بررسی درگیر شدن زبان آموزان در سه فرآیند انتخاب بازخورد، انتقال معنا و انتقال ساختار در نگارش مشارکتی رایانه ای در بستر تعاملات چندرسانه ای و متن-محور پرداخته است. به این منظور در مرحله نخست، نگارش مشارکتی 30 تن از زبان آموزان ایرانی به روش تجزیه و تحلیل محاوره ای در انتخاب انواع بازخورد (شناختی ، فراشناختی ، احساسی ، بازقالب ریزی و استنتاجی) در دو بستر تعاملات رایانه ای بررسی شد. نتایج تحلیل مجذور کای بر فراوانی بازخوردهای رمز گزاری شده در داستان واره های زبانی (LRE) نشان داد که در بستر تعاملات چندرسانه ای و متن-محور، درگیر شدن زبان آموزان با انواع مختلف بازخورد به هنگام نگارش مشارکتی بطور معنا داری متفاوت است. در مرحله بعد، به منظور بررسی داستان واره هایی که در آنها زبان آموزان به میزان بیشتری درگیر انتقال معنا و انتقال ساختار بودند، تجزیه و تحلیل محاوره ای در دو بستر تعاملات رایانه ای انجام شد. سپس زنجیره های نشانگر، محرک، پاسخ و واکنش در داستان واره ها به هنگام انتقال معنا و انتقال ساختار توسط زبان آموزان شمارش شد. نتایج تحلیل مجذور کای بر واحدهای کد گزاری شده انتقال معنا و انتقال ساختار، نشان دهنده تفاوت معنادار در قابلیت دو بستر نگارش مشارکتی برای درگیرکردن زبان آموزان در انتقال معنا و انتقال ساختار بود. نتایج این تحقیق به جنبه های متفاوت دو بستر تعاملات چندرسانه ای و متن-محور در تسهیل روند یادگیری مهارت نگارش تاکید کردند که شامل طیف وسیعی از فرایندهای تولید نوشتار در زبان آموزان می باشد.

شکاف کام و لب نوعی ناهنجاری مادرزادی در سقف دهان و لب بالا است و موجب ایجاد اختلال در دستگاه گفتار می شود. نوشتار پیش رو با هدف بررسی فضای واکه ای در کودکان دارای شکاف کام و لب ترمیم شده و کودکان دارای مجرای گفتار طبیعی با توجّه به متغیّرهای بیماری و واک داری، واکه های زبان فارسی را در کلماتی با الگوی CVC بررسی کرده است. این کلمات به وسیله دوازده شرکت کننده (شش کودک دارای شکاف کام و لب ترمیم شده و شش کودک سالم) خوانده شد و با استفاده از نرم افزار پرت ضبط شد؛ سپس، مقادیر بسامد سازه های اوّل و دوم اندازه گیری و تجزیه و تحلیل آماری شد. نتایج نشان داد که بیماری بر بسامد سازه اوّل واکه های [æ, e, u] و بسامد سازه دوم واکه های [æ, ɒ, o, u] و واک داری بر بسامد سازه اوّل واکه های [æ] و [e] تأثیر معناداری دارد؛ همچنین نتایج نشان داد که فضای واکه ای در کودکان بیمار پیشین تر و افتاده تر از فضای واکه ای در کودکان سالم است و فضای واکه ای در محیط واک دار متفاوت از محیط بی واک است.

هر چند که واژه یاب به عنوان ابزاری سودمند در آموزش زبان شناخته شده است، تأثیرات احتمالی شکل ها و اندازه های آن مورد پژوهش قرار نگرفته است. بر این مبنا، مقاله حاضر به بررسی تأثیر اندازه های مختلف نمونه های واژه یاب (دو جمله کامل، یک جمله کامل و جمله ناتمام) بر یادگیری پیوسته و طولانی مدت واژه های جدید پرداخته است. شرکت کنندگان پژوهش حاضر، 66 دانشجوی زبان انگلیسی سطح متوسط به بالا بودند که با بهره گیری از آزمون تعیین سطح و از سه کلاس انتخاب شدند. هر گروه 63 واژه جدید را در یکی از این سه اندازه دریافت کردند. آموزش واژه های جدید مدت هفت جلسه به طول انجامید. در هر جلسه، برخی از واژه ها در نمونه های واژه یاب با اندازه های اشاره شده به سه گروه ارائه شده و زبان آموزان به استنباط معنای واژه ها با بهره گیری از بافت پرداختند. یافته ها نشان داد گروهی که واژه های جدید را در بافت دو جمله ای دریافت کرده بودند، در یادگیری پیوسته موفق تر عمل کردند. هر چند، تفاوت معنا داری مابین دانش واژگانی سه گروه در آزمون تأخیری یافت نشد. همچنین، میانگین گروهی که واژه ها را در جمله های ناکامل دریافت کرده بودند، پائین تر از دو گروه دیگر بود. یافته های این پژوهش می تواند به آموزش و یادگیری واژه از طریق واژه یاب کمک کند.

مقال ه حاضر به بررسی خطا های دانشجویان فارسی زبان (دوره کارشناسی) در ترجمه افعال پیشوندی پرکاربرد از روسی به فارسی می پردازد. جهت انجام این پژوهش، برخی از افعال پیشوندی پرکاربردِ موجود در کتاب های آموزشی زبان روسی که برای تدریس افعال پیشوندی به خارجی زبانان در نظر گرفته شده اند، موردبررسی قرار می گیرند. همچنین فرهنگ های دوزبانه روسی فارسی که به منزله یکی از ابزارهای آموزشی در کلاس های درس دانشجویان فارسی زبان مورداستفاده قرار می گیرند، بررسی و تحلیل شده اند. براساس پژوهش حاضر، مشکلات ایجادشده برای دانشجویان فارسی زبان به هنگام یادگیری افعال پیشوندی روسی فقط به عدم دانش کافی آنان از مقوله فعل پیشوندی روسی محدود نمی شود، بلکه این مشکل ارتباط تنگاتنگی با منابع آموزشی موجود در تدریس مبحث فعل به فارسی زبانان دارد. از سوی دیگر می توان چنین استنباط کرد که مشکلات ایجادشده حین یادگیری افعال پیشوندی روسی با کمبودهای موجود در برنامه های آموزشی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی نیز ارتباط تنگاتنگ دارد. سؤال اساسی تحقیق جاری بررسی علل ایجاد خطاهای دانشجویان فارسی زبان در به کارگیری افعال پیشوندی روسی است. گفتنی است هدف این پژوهش، یافتن دلایل بروز خطا از سوی دانشجویان فارسی زبان در ترجمه فعل روسی، و همچنین ارائه راه حلی مناسب برای ازمیان برداشتن مشکلات ایجادشده به هنگام تدریس این مقوله از گفتار است.

اختلال طیف اُتیسم همواره با اختلال کاربردشناختی زبان همراه است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر داستان های اجتماعی دیداری و شنیداری و تمرین های کاربردشناختی بر بهبود مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی کودکان دارای اُتیسم انجام شده است. این پژوهش از نوع کار آزمایی بالینی با طرح پیش آزمون پس آزمون است. آزمودنی ها با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند که شامل 19 کودک 7 تا 9 ساله دارای اختلال طیف اُتیسم سطح یک (نیاز به نظارت و حمایت) بود. آن ها برنامه مداخله ای را طی 18 جلسه انفرادیِ 45 الی 60 دقیقه، به شکل سازمان یافته دریافت کردند. یافته های پژوهش بیانگر این بود که برنامه مداخله ای به کار رفته، مهارت های کاربردشناختی این کودکان را ارتقا داده و بر خرده مقیاس های مربوط به مهارت های کاربردشناختی در پرسش نامه چک لیست ارتباطی بیشاپ (1998) تأثیر مثبت داشته است (05/0 >p ). براساس نتایج به دست آمده داستان های اجتماعی دیداری و شنیداری محقق ساخته و تمرین های کاربردشناختی در این داستان ها، بر بهبود مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی کودکان دارای اُتیسم مؤثر بوده است.

به کارگیری استعاره به عنوان راهبردی زبانشناسی، دیری است که موردتوجه سیاستمداران در سراسر دنیا قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی کارکرد استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون (1980) در سخنرانی های سه تن از اعضای دولت تدبیر و امید آقایان روحانی، جهانگیری و ظریف است. مسئله اصلی پژوهش آن است که نشان دهد استعاره های مفهومی چگونه در کلام این مقامات سیاسی نمود یافته و کارکرد آنها در جهت سازمان دهی واقعیت های سیاسی چگونه قابل تبیین است. بدین منظور داده ها را به شیوه کتابخانه ای گردآوری و به روش تحلیلی مورد بررسی قرار داده ایم. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استعاره های سیاسی در  حوزه های مبدأ متفاوت به کاررفته اند که عبارتند از سفر، جان بخشی (انسان، حیوان و گیاه)، جنگ، ورزش، ساختمان و پدیده های طبیعی که در میان آن ها، سفر بیش ترین و پدیده های طبیعی کم ترین میزان استفاده را داشته اند. نتایج به دست آمده مبین این واقعیت است که استعاره دارای کاربرد مهم فن ّبیانی و متقاعدکنندگی در گفتمان سیاسی است و نقش بسزایی در انتقال پیام های سیاسی اعضای دولت تدبیر و امید دارد. آنچه محرز است، آن است که استعاره علاوه بر تسهیل تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی برای مخاطبان، به این سیاستمداران فرصت داده که به شیوه ای راحت تر مباحث مدنظر خود را تبیین کنند، تا احساسات مخاطب را برانگیزند. آن ها می کوشند به کمک استعاره،  برخی از جنبه های گفتمان سیاسی را پررنگ و یا پنهان کرده تا به مدد آن بتوانند در جهت اعمال باورهای خود، به اقناع مخاطبان بپردازند. باید گفت استعاره های مفهومی با جلوه های گوناگون در راستای مقاصد گفتمان دولت تدبیر و امید، موسوم به گفتمان اعتدال نمود یافته اند. بنابراین استعاره ها می توانند به عنوان ابزاری کارآمد و قدرتمند در اختیار خبرنگاران، تحلیل گران سیاسی و محققان حوزه گفتمان سیاسی قرار گیرند تا از این رهگذر آنان به تحلیل پیام های مقامات سیاسی، و تسهیل رمزگشایی آن بپردازند. لذا نتایج حاصل از این پژوهش می تواند برای این دسته از متخصصان و در نهایت برای سنجش نبض سیاسی کشور سودمند باشد.

پژوهش حاضر برای تحلیل وضعیت مهارت های زبانی و ادبی برون دادهای نظام متوسطه کشور، شامل دانش آموختگان پایه دوازدهم انجام شده است. براساس پرسش های پژوهش مهارت های خواندن، نوشتن، شنیدن و سخن گفتن دانش آموختگان و تأثیر متغیر جنس و رشته از طریق نمونه گیری هدفمند در هفت مرکز استان شامل آذربایجان شرقی، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران، فارس، یزد و مرکزی، در سال تحصیلی 1396 1397، با نمونه آماری 282 پسر و 327 دختر در سه رشته تحصیلی انسانی، تجربی، ریاضی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد دانش آموختگان در هیچ یک از مهارت ها به امتیاز سطح تسلط در مهارت های زبانی دست نیافته اند. با این حال، دستِ کم در سه مهارت نوشتن، شنیدن و سخن گفتن موفق به دریافت امتیاز کمینه و عبور از سطح ناتوانی شده اند. همچنین، دختران در تمامی مهارت های چهارگانه امتیاز بالاتری کسب کرده اند و تفاوت امتیاز آن ها با گروه پسران معنادار بوده است. از نظر رشته های تحصیلی، در رشته انسانی بیشترین امتیاز مربوط به مهارت سخن گفتن و با فاصله ای اندک، مهارت نوشتن بوده است. در رشته های تجربی و ریاضی بیشترین امتیاز به مهارت نوشتن تعلق یافته است. اختلاف نتایج در مهارت های خواندن و نوشتن برای رشته های انسانی در مقایسه با رشته های تجربی و ریاضی معنادار بوده است، در حالی که بیشترین توجه ساختار آموزشی بر مهارت خواندن است، نتایج حاصل نشان می دهد که در تمامی رشته های تحصیلی پایین ترین امتیاز مربوط به مهارت خواندن بوده است. واکاوی نتایج ارزشیابی بیانگر آن است که دستیابی، حتی به کم ترین سطح تسلط در مهارت های زبانی و ادبی برای دانش آموختگان ممکن نشده و سیاست های آموزش زبان و ادبیات فارسی در مدارس با موفقیت همراه نبوده است.

کیش زروانی از جمله انشعابات دین زردشتی است که از دیرباز در ایران باستان رواج داشته است. این کیش حول محور زروان) خدای زمان) می چرخد؛  بر اساس کیهان شناختِ این کیش، زروان به عنوان خدای اعلی و پدر اورمزد و اهریمن شناخته می شود، که پس از به وجود آوردن این دو، آفرینش و خلق جهان را به اورمزد و اهریمن می سپارد.  زروانیسم کیش و مکتبی فکری و فلسفی است که به قول برخی صاحبنظران تاریخ ادیان از شاخه های دین زردشتی به حساب می آید که پیرامون بدنه این دین پیچیده و بارور شده است در حالیکه در ریشه با این درخت مشترک است. این بررسی بر آن است تا تاریخ اساطیری کیش زروانی را بیشتر باز شکافد و با معرفی بیشتر اسطوره  زروان و کیهان شناخت و فلسفه زروانی، بر اساس سه متن پهلوی بندهش ، گزیده های زادسپرم و مینوی خرد جنبه های بیشتری از آموزه های این کیش ایران باستان را باز شناسد. 

حالات چهره در زبان های اشاره برای بیان مفاهیم دستوری به کار می رود (Pfau & Quer, 2010; Reilly, 2006; Wilbur, 2000; Dachkovsky & Sandler, 2009). از جمله مفاهیم دستوری که در زبان های اشاره با حالات چهره بیان می شوند می توان وجهیت، ساخت های شرطی، سببی ، مبتدا، پرسشی و امری را نام برد (Lackner, 2019). دو ناحیه نیمه بالایی (حالات ابرو و چشم ها ) و نیمه پائینی صورت (حالات لب و دهان) هرکدام در بیان مفاهیم دستوری مختلفی دخیل هستند. در این مقاله، با تحلیلی در چارچوب دستور شناختی، به طور ویژه مفهوم «چرخه کنترل» (Langacker, 2013) تلاش می شود نقش حالات صورت در دستور زبان بررسی شود. بسیاری از مفاهیم دستوری در زبان با مفهوم چرخه کنترل قابل تبیین هستند. چرخه کنترل در لایه های مختلف فیزیکی، ذهنی، حسی و اجتماعی زیست انسان قابل بررسی است و در زبان شناسی و شکل گیری دستور زبان ابزار سودمندی برای تحلیل های زبانی در اختیار ما قرار می دهد. چرخه کنترل شامل چهار مرحله است که هر کدام از این مراحل یک وضعیت ذهنی و عملی را نشان می دهد و می توان این وضعیت را به یکی از مفاهیم دستور زبان مرتبط دانست. هدف دیگر این مقاله آن است که در چارچوب زبان شناسی شناختی به طرح و بحث این پرسش بپردازیم که چگونه زبان هایی کاملاً جدا از یکدیگر در بیان بعضی مفاهیم دستوری شباهت های صوری دارند. با بررسی داده ها و یافته های پژوهش های گوناگون از زبان های اشاره ایرانی، آمریکایی، اسپانیایی، ایتالیایی و موارد مشابه به بررسی شباهت ها در حوزه های مختلف دستور زبان های اشاره و نقش حالات چهره در شکل گیری دستور زبان می پردازیم.