۱.
کلید واژه ها:
اخلاق آزادی سیاست توحید فطرت عقل اختیار
اخلاق و آزادی از دغدغه‌های بنیادین بشر و جزء اصلی‌ترین نیازهای وی بوده که از دیرباز در امور فردی و اجتماعی نمود پیدا کرده است. این بحث در دوره‌ی معاصر اهمیتی مضاعف یافته و توجّه بسیاری از اندیشمندان را به خود معطوف کرده است. امام خمینی به عنوان بزرگ‌ترین نماد آزاداندیشی و بزرگ‌ترین منادی آزادی و اخلاق در جهان معاصر، در لابه لای آثار و گفتارهای خویش این مسأله را مورد بحث و گفتگو قرار داده است. از دیدگاه ایشان، آزادی شرایط و زمینه‌ی پرورش اخلاق را در جامعه‌ی فراهم می‌آورد و اساساً تحقق جامعه اخلاقی در گرو داشتن آزادی است. همچنین آزادی بی‌حد و حصر نبوده و به وسیله‌ی اخلاق و قانون محدود می‌شود. برهمین اساس، جستار حاضر با ایضاح مفهومی آزادی و اخلاق به پژوهش درباره‌ی این دو و نسبت آنها با یکدیگر پرداخته و دیدگاه امام خمینی را واکاویده است.
۲.
کلید واژه ها:
اخلاق زیستی کرامت انسانی قتل نفس شبیه‌سازی انسانی اخلاق کلونینگ
امروزه بحث از شبیه‌سازی در کانون توجه صاحب‌نظران عرصه‌های گوناگون قرار دارد. مخالفان به کار بستن این تکنیک، دلایلی بر ضد آن اقامه می‌کنند. برخی از این دلایل کلامی، پاره‌‌ای فقهی و برخی اجتماعی‌اند. اما کسانی با نگاه اخلاقی بر آن شده‌اند تا شبیه‌سازی انسانی را از منظری اخلاق نقد کنند. با رویکرد اخلاقی عمدتاً پنج دلیل بر ضد شبیه‌سازی انسانی اقامه شده است: یک. نقض کرامت ذاتی انسان، دو. ایجاد انسان‌های درجه دوم، سه. استفاده ابزاری از انسان‌ها، چهار. ودیعه بودن جسم انسان و پنج. نابودی جنین‌های ناخواسته. نویسنده مقاله این دلایل را گزارش و سپس به تحلیل آنها پرداخته و قوت آنها را سنجیده است.
۳.
کلید واژه ها:
اخلاق اسلام ایمان معنی‌شناسی
پژوهش در مفاهیم دینی- اخلاقی در قرآن، راههای مختلفی دارد؛ نظیر: علم کلام و الهیات یا فقه اسلامی. راه علمی دیگر آن است که مفاهیم را از زبان قرآن بیان داشت؛ یعنی روش تجزیه و تحلیل زبانشناسانه که بر مفاهیم و واژگان قرآنی اعمال می‌شود. در این دیدگاه، به ساخت معانی واژههای ارزشی در قرآن در زمینه‌ی اخلاق و رفتار توجه می‌شود که هرکدام از واژگان، میدانهای معنی‌شناسی مختلفی دارند که مبیّن و تکمیلکنندهی معنای یکدیگرند و با یکدیگر، جهانبینی و تفکر قرآن را روشن میسازند. در این روش، ارتباط واژگان، ارتباط الفبایی نیست و دستگاه قرآنی عبارت است از میدانهای مختلف معنی‌شناسی که با یکدیگر مرتبطند و در بافتها و سیاقهای مختلف قرآن بطن قرآنی را آشکار میسازند.
۴.
کلید واژه ها:
واقع‌گرایی اخلاقی شناخت‌گرایی اخلاقی ناشناخت‌گرایی اخلاقی
بحث از هستی‌شناسی حقایق اخلاقی از مهم‌ترین مسایل فلسفه‌ی اخلاق به شمار می‌رود و اتخاذ دیدگاه مناسب و شایسته در این وادی، تأثیری مهم و چشمگیر بر سایر مباحث و قلمروهای فلسفه‌ی اخلاق خواهد داشت. در هستی‌شناسی بحث از واقع‌گرایی و غیر‌واقع‌گرایی مطرح است. واقع‌گرایی بدین معناست که موجوداتی بیرون از عالم ذهن و ادراک وجود دارند؛ در مقابل، غیر‌واقع‌گرایی بدین معناست که چنین موجوداتی وجود ندارند، یا دست‌کم در وجود آنها تردید است. از آن‌جا که در این مقاله بر آنیم یکی از دیدگاه‌های ناشناخت‌گرایی اخلاقی را در مقابل با واقع‌گرایی بررسی نماییم لذا در مقدمه به طور اختصار کلیاتی از واقع‌گرایی اخلاقی بیان می‌شود؛ سپس به بیان دیدگاه ناشناخت‌گرایی و نقد آن می‌پردازیم.
۵.
کلید واژه ها:
سعادت شقاوت عقل نظری عقل عملی انسان
ملاصدرا در حکمت متعالیه افزون بر عقل از نقل نیز استفاده نموده و در مباحث فلسفی خود از آیات قرآن و روایات متأثّر شده است. وی نیز مانند هر مسلمان دیگری بر این باور است که اسلام با منبع وحی راه و رسم سعادت انسان را تعیین می‌کند. بر همین مبنا، در بحث سعادت و شقاوت، با توجه به آیات و روایات، سعادت انسان را در تکامل عقل نظری و شقاوت او را نقطه‌ی مقابل آن معرفی می‌کند.
۶.
کلید واژه ها:
عقل اخلاق ملاصدرا قاضی عبدالجبار فضایل اخلاقی
ملّاصدرا و قاضی‌عبدالجبّار معتزلی از جمله اندیشمندانی هستند که در باب فلسفه‌ی اخلاق اندیشیده و خصوصاً به نقش عقل در اخلاق توجّه داشته‌اند. برخی از کارکردهای عقل در اخلاق از منظر این دو اندیشمند، به لحاظ معرفت‌شناختی را می‌توان در چهار محور عمده خلاصه کرد: 1. ادراک مبانی اخلاق؛ 2.تشخیص مصادیق ارزش‌های اخلاقی؛ 3. تشخیص مصالح و مفاسد؛ 4. تحریک به فعل و کسب فضایل و نیز تحریص به دفع و ترک رذایل اخلاقی. این مقاله به تبیین و بررسی آراء این دو اندیشمند در چهار محور مذکور می‌پردازد.
۷.
کلید واژه ها:
شکاکیت اخلاقی معرفت‌شناختی پیرهونی آکادمیک
در این پژوهش برآنیم نخست رابطه‌ی شکاکیت را با معرفت‌شناسی توضیح دهیم؛ و در ادامه بعد از تبیین موضع شکاکیت اخلاقیِ معرفت‌شناختی در یک ساختار کلی فلسفی و تعریف آن، تأثیر آن را در حوزه‌ی عمل بیان کنیم. سپس اقسام شکاکیت اخلاقیِ معرفت شناختی و برخی از استدلالات آن را به اضافه‌ی پاسخ‌هایی که مخالفان در برابر این استدلالات ارائه کردند مطرح می‌کنیم. شکاکیتِ اخلاقیِ معرفت‌شناختی، قسمی از شکاکیت اخلاقی است که توجیه را در باورهای اخلاقی بررسی می‌کند. این شکاکیت معتقد است ما برای معرفت داشتن باید توجیه معرفتی، ایجابی، کافی و کامل داشته باشیم و بر آن است که ما در مورد هیچ‌یک از معارف خود چنین توجیهی نداریم؛ لذا معرفت به معنای واقعی نداریم.
