مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

حسن خلق، موضوعی است که در قرآن و روایات بسیار مورد تاکید قرار گرفته است و همواره از مسلمانان خواسته شده است که با دیگران با حسن خلق برخورد کنند. لازمه ی این دستور پی بردن به مبانی نظری حسن خلق است، زیرا زمانی امید آن می رود که حسن خلق آنچنان در جامعه ای همه گیر شود که مبانی نظری آن از آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام به درستی استخراج شده باشد و هر فردی دقیقا بداند که باید چه نوع نگاهی به خدا، انسان و جهان داشته باشد که باعث بروز رفتارهای صحیح اجتماعی شود. در این مقاله سعی شده است پس از تبیین معنای دقیق واژه حسن خلق، مبانی نظری آن در سه دسته خداشناسی، انسان شناسی و جهان شناسی بررسی شده و در هر دسته با استناد به آیات و روایات مشخص شود که هر کدام از این موارد چه تاثیری در حسن خلق دارند. نتیجه بدست آمده اینکه حسن خلق در فرد تا حدود زیادی به نوع شناخت و نگاه وی به خداوند، انسان و جهان بستگی دارد و تاثیر این معارف و نگاه ها در خوش اخلاق بودن فرد نسبت به سایر علل بیان شده در این زمینه، بنیادی تر و با اهمیت تر به نظر می رسد.

اخلاق عارفانه ،اخلاقی است که عرفاء و متصوفه مروج آن بوده اند و محور آن، مبارزه و مجاهده با نفس است هدف این مکتب اخلاقی ، تربیت انسان کامل است. انسان کامل که عصاره خلقت و جامع جمیع نشآت وجود و غایت آفرینش ما سوا است. علامه جعفری از جمله کسانی است که در طرح مباحث اخلاقی دارای رویکرد عرفانی می باشد ولی دراین جا سعی شده است که به چهره اخلاق عرفانی ایشان توجه شود که توجه به اخلاق یکی ازمولفه هایی می باشد که سبک زندگی را هدایت می کندو به سرمنزل مقصود می رساند تا اخلاق نباشد قدم از قدم نمی توانیم برداریم بدین شناخت دلالت های تربیتی دیدگاه وی مبادرت نماییم.پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی اخلاق عرفانی در اندیشه تربیتی علامه محمدتقی جعفری پرداخته است. . براین اساس می توان چنین نتیجه گیری نمود که عارف بدون اخلاق معنی ندارد و باید متصف به صفات اخلاقی مانند:یقظه وبیداری،بینایی دل ،معرفت نفس،تفکر،ابتهاج(فناء فی الله) وصال حق و... باشد.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی و بسترسازی مولفه های موثر بر نهادینه کردن ارزش های اخلاقی ( مطالعه موردی: دبیران مدارس متوسطه منطقه دهلران) است. این تحقیق از لحاظ هدف جزء تحقیقات کاربردی بوده، که با استفاده از روش توصیفی-پیمایشی انجام شده است، جامعه آماری شامل 136 نفر از دبیران مدارس متوسطه منطقه دهلران در سال 1393 است، حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان و کرجسی 101 نفر تعیین شد، و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای 52 مرد و 49 زن انتخاب گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه با استفاده از نظر جمعی از دبیران و کارشناسان آموزش و پرورش به دست آمده، و اعتبار پرسشنامه 82/0 محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون خی دو و آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که به طور کلی در وضعیت موجود مولفه های موثر بر نهادینه کردن ارزش های اخلاقی در بین دانش آموزان مدارس متوسطه منطقه دهلران در سطح مطلوبی نمی باشد. از دیدگاه دبیران مدارس متوسطه منطقه دهلران در وضعیت موجود فضای فیزیکی مدارس متوسطه و فعالیت های سازمان های بیرون از مدرسه با نهادینه کردن ارزش های اخلاقی در دانش آموزان مطابقت دارد. اما محتوا درسی کتب موجود مدارس متوسطه، فعالیت های تربیتی معلمان و مربیان پرورشی، شیوه های تربیتی والدین دانش آموزان، فعالیت های رسانه ها با نهادینه کردن ارزش های اخلاقی در دانش آموزان مطابقت ندارد. و در وضعیت موجود درونی شدن ارزش های اخلاقی در بین دانش آموزان در سطح مطلوبی نمی باشد. و همچنین آخرین یافته پژوهشی نشان داد که از نظر رتبه بندی مهمترین عامل تاثیر گذار بر نهادینه کردن ارزش های اخلاقی دانش آموزان در وضعیت موجود معلمان و مربیان پرورشی با میانگین رتبه (85/3) و کمترین عامل فضای فیزیکی مدارس با میانگین(22/2)شناخته شده است.

شهر های امروزی سرشار از نمادها و نشانه هاییست که گاه واجد معنای عمیق هستند و گاه عاری از هر گونه معناهای زیباشناسی می باشند. المان هایی که گاه می توانند هویت بخش باشند و از بستر تاریخ، فرهنگ و هنر یک سرزمین برخاسته باشند و المان هایی که فاقد هر گونه ویژگی های هویتی و فرهنگی هستند و حتی المان هایی که، روی ستیز با فرهنگ جامعه را دارند و با فرم ها و معانی خویش باعث استحاله فرهنگی افراد یک جامعه می باشند. پس بررسی و تحلیل نماد های شهری و نگاه موشکافانه و عمیق تر به آن، مسئله بسیار مهمی در طراحی شهر های امروزی است. در پژوهش های انجام شده درباره المان های شهری مطالب زیادی ارائه شده اما در این مقاله سعی بر این است تا از منظری دیگر به این موضوع نگاه شود و با مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و انجام مصاحبه های هدفمند این موضوع بررسی شود که خود انسان مسلمان می تواند یک نماد شهری بوده و به عنوان خلیفه الله جلوه و نمود جمال و کمال خداوندی باشد و با اعمال و کردار خود بر شهروندان و استفاده کنندگان از محیط تاثیر بگذارد .اهمیت بررسی این موضوع که انسان می تواند یک نماد شهری باشد بحث تاثیر متقابل بین محیط و رفتار می باشد زیرا یک محیط واجد ویژگی های الهی می تواند بر رفتار مردم تاثیر بگذارد، رفتار الهی مردم نیز می تواند منجر به ایجاد یک محیط دارای ارزش های ماورائی باشد و ما حصل ادامه این تاثیر متقابل شهری سرشار از معانی عمیق الهی میباشد، شهری که سیمایی با هویت دارد. رفتار و ارتباط انسان با محیط به دو شکل صورت می پذیرد ارتباط کلامی و غیر کلامی. در این پژوهش ارتباط غیر کلامی مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه موردی انتخاب شده سروان نیروی انتظامی محمد رضا هیکلی است که در حوزه فعالیت خود یعنی شهرستان همدان و تقاطع سعیدیه به واقع نمودی از یک انسان تاثیر گذار می باشد. در این نوشتار سعی بر این است تا موضوع نماد ها از زاویه دیگر بررسی شود .

بحث از ماهیت و چیستی اخلاق در طول تاریخ فلسفه فراز و نشیب های بسیاری داشته و هر اندیشمندی با توجه به نظام فکری خویش جایگاهی به اخلاق داده است. ویتگنشتاین به عنوان بزرگ ترین و تأثیرگذارترین فیلسوف تحلیلی قرن بیستم در اندیشه متقدم خویش که حول محور زبان و تصویری بودن آن می گردد نگاهی بدیع به اخلاق دارد. این نگاه به اخلاق معلولِ نظریه وی در باب زبان و معناست. در این نوشتار بر آنیم تا با روشی تحلیلی و توجه به مبانی اندیشه ویتگنشتاین متقدم به جایگاه اخلاق در اندیشه وی پرداخته و نشان دهیم که چگونه با نگاه به زبان و همچنین تصویری لحاظ کردن آن می توان نگاهی دیگر به اخلاق داشت و در ادامه به نقد این دیدگاه خواهیم پرداخت. حاصل مقاله آنکه با تصویری لحاظ کردنِ زبان، اخلاق در حوزه امور ناگفتنی قرار می گیرد و نمی توان آن را به زبان آورد و بیانی معنادار از آن ارائه کرد. این دیدگاه مورد نقد و چالش های جدی قرار دارد، بطوریکه تاب مقاومت در برابر این انتقادات را نداشته و ناچار رأی به ابطال آن خواهیم داد.

هدف تحقیق حاضر بررسی زمینه های اخلاقی در مکتب جئوکلاسیک می باشد. موضوع اقتصاد اخلاقی از دهه 1990 بار دیگر در ادبیات علم اقتصاد مخصوصاً پس از بحران های دهه اول هزاره سوم مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که برخی معتقدند که اقتصاد خود یک زیر مجموعه ای از اخلاق می باشد و علم اقتصاد بدون توجه به اخلاق بی معناست. از طرفی مکتب جئوکلاسیک تمرکز اصلی خود را بر روی زمین به عنوان مهمترین عامل تولید و شبیه مکتب فیزیوکرات ها در سیر اندیشه های اقتصادی عوامل طبیعی را مورد تاکید قرار داده است. به عبارت دیگر مکتب جئوکلاسیک ترکیبی از عقاید کلاسیک ها وفیزیوکرات ها بوده است، ولی نسبت به برخی از اصول این مکاتب انتقاد کرد. هنری جورج فیلسوف و تئوری پرداز قرن نوزدهم به عنوان بنیا نگذار این مکتب است. دراین راستا با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی رابطه اخلاق و این مکتب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آنست که مکتب جئوکلاسیک از مهم ترین مکاتبی است که به نقش اخلاق در اقتصاد بسیار تاکید شده است. علاوه بر این، مکتب جئوکلاسیک حتی جامعه ای را که نظام اقتصادی اش براساس اصول اخلاقی نباشد پایدار نمی داند. با وجود اینکه اقتصاددانان حرفه ای در آن زمان بر نظریه جدایی اقتصاد از اخلاق تاکید داشتند، هنری جورج متعقد بود که اخلاق عنصر تفکیک ناپذیر اقتصاد است و اقتصادی که مبانی اخلاقی نداشته باشد دیر یا زود از هم خواهد پاشید. از دیدگاه جئوکلاسیکها موضوعاتی از قبیل فقر، بیکاری، عدالت با تاکید بر مالیاتها وتوزیع درآمد و ثروث، بحران زیست محیطی از مواردی است که بدون توجه به مبانی اخلاقی علم اقتصاد قابل بحث و بررسی نمی باشد.

این پژوهش با هدف آسیب شناسی تربیت اخلاقی دا نشجویان دانشگاه کاشان از منظر برنامه درسی پنهان صورت پذیرفت. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری آن دانشجویان دانشگاه کاشان در سال 93-1392 می باشدکه تعداد 330 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به شیوه تصادفی طبقه ای ا نتخاب گردیدند. داده های این پژوهش از طریق اجرای یک پرسش نامه محقق ساخته و4 سؤال باز پاسخ به شیوه مصاحبه جهت اجرای پژوهش به روش پدیدار شناسی جمع آوری گردید. پرسش نامه آسیب های تربیت اخلاقی براساس مؤلفه های فردی (شجاعت، صداقت، صبر، توکل و وجدان) و اجتماعی (احترام، امانت داری، وفاداری و حسن خلق) مورد بررسی قرار گرفت. روایی پرسشنامه به صورت محتوایی و سازه تأیید گردید. پایایی پرسش نامه از طریق ضریب آلفای کرانباخ 94/0 برآورد گردید. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که رشد و پرورش فضائل اخلاقی و یا آسیب های اخلاقی و روی آوردن دانشجویان به ضد ارزش ها غالباً نتیجه برنامه دسی پنهان و غیر رسمی بوده است تا برنامه درسی رسمی وآشکار. در عین حال، نتایج این پژوهش نشان داد که بین تک تک مؤلفه های فردی و مؤلفه های اجتماعی تربیت اخلاقی رابطه وجود دارد.