اعظم پرچم

بافت زبانی واژگان همواره نقش مهمی در تحلیل آیات دارد. قرآن پژوهان و مفسران در تفسیر، ابتدا به معنای واژگان توجه می کنند؛ ولی گاهی غفلت از رابطه لفظ با معنا و بی توجهی به مقتضای حال متکلم و مخاطب، موجب عدم تبیین دقیق معنای آیه یا واژگان شده یا بر ابهام آن افزوده است. بیانات مفسران ذیل گفتار موسی(ع) در آیه «وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّین» (شعراء: 20) متفاوت و دارای ابهام است. برخی از معانی منقول عبارت اند از: سرگشتگی و گمراهی، جهل به معنای نادانی و سفاهت، فراموشی. در این معانی، رابطه لفظ و معنا و نوع دلالت معنایی آن ازقبیل دلالت مطابقی، تضمنی و التزامی روشن نیست. این پژوهش درصدد است به بافت زبانی نظیر هسته اصلی معنای واژه «ضَلّ» و رابطه لفظ و معنای آن در آیه یادشده بپردازد و از قراین دیگر، نظیر مقتضای حال و مقتضای متکلم و مخاطب استمداد بجوید تا مفهوم آیه، روشن و تحلیلی گویا از آن ارائه شود.

برخی از جوامع دینی، به رغم ادعای دینداری، با وجود پیشرفت های علمی و اقتصادی، در ورطه سقوط و تباهی افتاده اند؛ زیرا، پیشرفت های علمی و اقتصادی به تنهایی، ضامن حفظ یک جامعه و تمدن آن نیست؛ بلکه، آنچه ضمانت حفظ جامعه و تمدن آن را به عهده دارد، داشتن تحول رو به جلو است. قرآن کریم، در مسیر تحقّق تحول رو به جلو، پایبندی بر موازین دینی و شریعت را، در کنار پیشرفت های گوناگون و همه جانبه، از ارکان اصلی حفظ جامعه می داند و در این راستا، جوامعی را برمی شمارد که به رغم پیشرفت های متعدد، دچار تزلزل و سقوط گشتند. نمونه ای از جوامعی که دچار آسیب کفرِ پس از ایمان شده، جامعه یهود است که به رغم ادعای ایمان به خدا و نبوت موسی(ع)، در مسیر پایبندی بر موازین دینی، دچار لغزش شد، تا جایی که انبیای الهی را کشته و در برابر پیامبر اسلام(ص) نیز ایستاد. این پژوهش، ابتدا آسیب های گریبان گیر جامعه یهود، که مانع از تحوّل رو به جلو شده و به رغم پیشرفت های اقتصادی، منجر به سقوط و تزلزل این جامعه گشته را، مورد بررسی قرار داده؛ سپس به مدد تحلیل مؤلفه های بافت اجتماعی و ذهنی، علت عدم توانمندی این جامعه را، در پایبندی بر موازین دینی، تبیین نموده است. رهیافت ها حاکی از آن است که، دو آسیب « دنیاطلبی و قومیت گرایی » ، پایبندی حاکمان، علما و آحاد جامعه یهود را، در اجرای برخی از موازین دینی و توحیدی، به ویژه تصدیق نبوت خاتم(ص)، به چالش کشانده است. در نتیجه این آسیب ها، جامعه یهود، از ارزش ها و آرمان های توحیدی و هویت اصیل دینی خود، فاصله گرفته و از تحوّل رو به جلو بازمانده و به ناهنجاری های رفتاری از قبیل: حسادت، نفاق، توطئه، کتمان و تحریف حقیقت، کفر و ایستادگی در برابر حق، مبتلا و به سقوط معنوی و مرگ تمدنی دچار گردیده است.

ثمود به عنوان قومی متمدن که توانایی مهندسی منابع طبیعی داشتند با جوامع پیشرفته امروز که دچار علم زدگی شده اند سنخیت دارند امری که نشان دهنده اهمیت شناخت زوایای مختلف این داستان قرآنیست.اما ابهاماتی در جزییات این داستان به ویژه در مورد ناقه صالح(ع) مشاهده می شود که سبب ایجاد اختلاف میان مفسران شده است. بدین سبب تصویرپژوهی به عنوان یکی از شاخه های علم زیبایی شناسی، به سبب وجود مولفه های اندیشه، زبان،عاطفه،حقیقت،خیال(تخییل، تشبیه و...) جهت توسعه معنایی و تبیین ابهامات متن ضرورت می یابد.ازطرفی شناخت بافت موقعیت که شامل بافت فیزیکی،اجتماعی و ذهنی، هدایت کننده مخاطب تصویر، به مراد متکلّم است. با شناخت مولفه های تصویرگری در بافت عصر نزول قرآن، مسیر تطبیق تصاویر جهت تربیت مخاطبان عصرهای مختلف هموارمی شود. در این مقاله سعی می شود به چگونگی ارتباط مولفه های تصویری ناقه در بافت فیزیکی، اجتماعی و ذهنی ثمود جهت تبیین مبهمات آیات ناقه و چیستی رهیافت های تربیتی این داستان در بافت موقعیتی عصر نزول و دیگر عصرها پاسخ داده شود. دراین تحقیق کوشش می شود، ابهامات مذکور با روش تلفیق مؤلفه های تصویرگری در موقعیت هم زمان نزول و عصرهای مختلف تبیین گردد. بافت فیزیکی-اجتماعی قوم ثمود که زمینه ساز بافت ذهنی"تکبّر"در میان آنان است، با مؤلفه های تصویرگری نمایش داده شده است.خداوند، به اقتضای این صفت، پیدایش شتر از دل کوه را، جهت اتمام-حجت و برنامه تقسیم آب را، جهت آزمایش ثمود، برگزید.خداوند با برشی از زندگی افرادی که با برتری جویی به مقابله با آیات خدا برخاسته اند، کفار مکّه را در بافت هم زمانی نزول(که هم چون ثمود علم و تمدن ساخت بنا در کوه نداشتند)و تمامی طغیانگران را در بافت درزمانی هشدار می دهد که سرانجامی سخت درپیش دارند.

سیاق از مهم ترین قرائن برای کشف معانی صحیح آیات است و عدم توجه به آن موجب ارائه تفسیری ناقص از قرآن خواهد شد و فهم درست از آیات را با مشکل مواجه خواهد کرد. مفسران و دانشمندان علوم قرآنى همواره به اهمیت دلالت سیاق در فهم درست آیات قرآنى توجه داشته اند. بنابراین توجه بیشتر و دقیق تر به سیاق، این معنا را مشخص می کند که از خود آیات می توان در فهم مراد کلام خداوند کمک گرفت. از جمله مکان هایی که سیاق می تواند در آن نقش بسزایی داشته باشد، عبارت های پایانی آیات قرآن است که با واژه ی «إنّ» آغاز می شود. این واژه در جمله های پایانی آیات به صورت تأکیدی بکار رفته است که بیشتر آنها علاوه بر تأکیدی بودن معنای تعلیل را نیز می رساند. این مقاله در صدد است نقش سیاق را بر «إنَّ» در چند نمونه از عبارات پایانی آیات قرآن بررسی نماید. لذا به منظور دریافت معنا و مفهوم «إنَّ» در آیات مورد بحث، تفاسیر «الفرقان، التحریر و التنویر، بحر المحیط، روح المعانی، کشاف، المیزان، مجمع البیان و نمونه» را مورد مطالعه قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که غالب نحویان برای «إنَّ» در مواضع مشخص شده معنای تأکید را پذیرفته اند و بدین ترتیب وقف بر سر آن و ابتدا از ما بعدش را جایز شمرده اند، در حالی که با توجه به تحقیق در مورد سیاق آیات قبل و بعد آیات مورد نظر و فضای نزول آیه و دیدگاه مفسران، «إنَّ» در تمام موارد معنای تأکید نخواهد داشت، بلکه در بیشتر موارد دلالت بر تعلیل می نماید.

چکیده از دیر باز، فهم عمیق آیات بر اساس سیاق، مورد توجه مفسران قرآن بوده است. تحلیل بافت های مختلف و روابط متداخل میان آیات، در راستای تبیین انسجام و پیوستگی معنایی آنها می باشد. بافت، قرینه مهمی است که قابلیت تطبیق مصادیق متعدد را در زمان های مختلف بوجود می آورد. بافت به دو دسته بافت درون متنی و برون متنی تقسیم می شود و منظور از بافت درون متنی، بررسی نقش عناصر زبانی در متن و تأثیر آن در تشخیص معنا می باشد و منظور از بافت برون متنی(بافت موقعیتی) همان موقعیت تولید متن است و عوامل مختلفی در آن تأثیر دارد.این مقاله در صدد است تا بر اساس نیازها و اولویت های علمی تفسیر، به مؤلفه های بافت موقعیتی و پیرامونی در آیات 8-20 بقره و 1-8 منافقون، بپردازد؛ تا از رهیافت آن، ابتدا تفسیر آیات، روشن شده سپس در راستای پیوند معنایی آیات، ارتباط متنی و دلالی الفاظ آیه، با بافت پیرامونی و نقش کنش گران، تبیین گردد.کلید واژه : تفسیرقرآن، بافت پیرامونی، بافت موقعیتی، بافت زبانی، منافقان

امروزه علی رغم پیشرفت های سریع علم و فناوری و امکانات رفاهی، خانواده ها دچار تزلزل شده اند. آنها نگرش صحیحی نسبت به حوادث و رفتارهای اطرافیان خود ندارند و با نگرش بدبینانه، به ارزیابی مسائل و مشکلات می پردازند. یکی از عواملی که می تواند در استحکام بخشی خانواده مؤثر باشد، خوش بینی است. این پژوهش ضمن مرور برخی پژوهش های روان شناسی و مراجعه به منابع اسلامی، به بررسی خوش بینی و ابعاد و مؤلفه های آن پرداخته، نقش آن را در استحکام خانواده تبیین نموده، و متغیرهای مرتبط با خوش بینی در استحکام خانواده را بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از این است که خوش بینی بر مبنای توجه به جنبه های مثبت زندگی، ارائه تفسیرهای صحیح از رفتار دیگران و انتظار نتایج خوشایند، بر پایه توجه و تفسیرهای مثبت مبتنی است. این طرز تفکر در دیدگاه اسلامی، حول محور توحید می گردد.

ترادف از جمله پدیده های مهم زبانی است که از دیرباز نظرات مختلفی در باره آن وجود داشته است. زبان شناسان متأخر، علت این اختلاف را عدم تعریف دقیق و جامع از این مسئله دانسته اند و پس از بیان تعریف ترادف، ترادف کامل را انکارنموده ,و یا تحت شرایط سختی آن را می پذیرند.آنان رابطه اشتراک و افتراق واژه ها را مطرح کردند و در این خصوص ، به نظریه ترادف سیاقی وجزئی رسیدند، ولی در باره تک تک واژه ها پژوهشی مستند ارائه نکردند. بافت و سیاق به عنوان مبنای اصلی ساخت کلام، نقش عمده ای در فهم مراد متکلم دارد و کشف آن مبتنی بر در نظر گرفتن قرائن کلام است و در مواردی تنها راه رسیدن به دلالت الفاظ بر معانی است. ولی با وجود مطالعات و تحقیقات زیاد در زمینه فهم واژگان مترادف قرآن، این روش کمتر مورد توجه قرار گرفته است. قرآن پژوهان هر چند ترادف واژه های قرآن را بررسی کردند و کتابهای ترادف در قرآن را نوشتند ،ولی بیشتر سعی شان را بر لغت گذاشته و در آثارشان به نقش اساسی قراین آیات در تعیین مراتب ترادف اشاره نکرده اند. این پژوهش، ضمن بررسی لغوی واژه های قران، براساس قراین درون متنی و برون متنی موجود درآیات قرآن ،نوع ترادف جزئی،سیاقی و کامل آنها را، مشخص کرده و توسعه واژگان مترادف را که برگرفته از متن قرآن است بررسی می کند. از جمله دستاوردهای این روش پیدایش شبکه معنایی واژه های مترادف قرآن و زایش مترادف های جدید در بستر آیات است.

در قرن اخیر، استفاده گسترده از فضای مجازی، مانند شبکه های اجتماعی، امری اجتناب ناپذیر است؛ ازاین رو، برای جلوگیری از بروز آسیب های اجتماعی این شبکه ها، فرهنگ سازی مناسب و آموزش استفاده صحیح از آن ها مهم است. ضعف سواد رسانه ای خانواده در استفاده از فضای مجازی، موجب بروز مشکلاتی چون سوءظن و بدبینی، تشویش و اضطراب، بی اعتمادی و نابودی روابط خانواده می شود. بنا بر نظر شهید صدر، استفاده کاربردی از آیات، بر شناخت نیازها و سؤال های روز مبتنی است و رسالت اسلام و قرآن، پاسخ گویی به این سؤال ها و رفع نیازهای روز است. پژوهش حاضر سعی دارد، نخست مشکلات خانواده ها را در عرصه فضای مجازی شناسایی کند و سپس، به راهکارهای اخلاقی قرآن در این باره بپردازد. صداقت، ایمان، تقوا و توکل می تواند صله رحم و فرهنگ ارتباط خانواده ها را در فضای حقیقی غنی سازد و برخی مشکلات فضای مجازی چون حرمت شکنی، غیبت، تهمت و بدزبانی را رفع کند. این هدف با توجه به آیات قرآن و تفسیر عملی آن ها در احادیث و سیره  (در داستان های انبیاء، ائمه و اولیای الهی) محقق می شود.

امربه معروف و نهی از منکر از احکام واجب و جزء وظایف مسلمانان است؛ با این وجود، دلایل متعددی مانع اجرای این فریضه ی الهی، در بسیاری از زمینه ها می شود. در بین شیوه های امربه معروف و نهی از منکر، روش هایی که منجر به نهادینه شدن معروف و برطرف نمودن منکر می گردند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. بنابراین، لازم است به مسائلی که پیرامون درونی شدن ارزش ها وجود دارد، پرداخته شود. در بین نهادهای اجتماعی، خانواده نقش اصلی را در این زمینه ایفا می کند. هرچقدر اعضای خانواده دارای وفاق بیشتری باشند، موفقیت افزون تری در نهادینه شدن مصادیق معروف و تربیت صحیح فرزندان کسب می نمایند. این مقاله درصدد است با توجه به آیات قرآن کریم که به تشکیل خانواده، مسائل مربوط به آن و زندگی خانوادگی انبیاء(ع) پرداخته، مفهوم وفاق خانواده را بیان کند و نقش وفاق خانواده را در درونی شدن ارزش های دینی و گسترش معروف در جامعه، واکاوی نماید.

از راه های زیربنایی برای گسترش امر به معروف و نهی از منکر، درونی کردن ارزش های دینی است که از آغاز کودکی و از درون خانواده تحقق می یابد. هدف این مقاله بررسی تأثیر سبک های فرزندپروری در تربیت کودکان و نقش آن در گسترش معروف و پیشگیری از منکر است. در این زمینه، سبک های فرزندپروری مطرح شده از سوی روان شناسان و اسلام تبیین و مقایسه شده و تأثیر اساسی ترین مؤلفه های فرزندپروری، یعنی «محبت» و «مراقبت» بررسی شده است. برخی از رهیافت های این پژوهش کاربرد سبک های فرزندپروری صحیح در مراحل رشد متفاوت است، هرچند بر محبت در تمام مراحل، تأکید فراوان شده است. «محبت»، همانندسازی و پیروی فرزندان را به دنبال دارد و «روش مسئولانه و محبت آمیز» موجب تسهیل درونی شدن ارزش های اسلامی می گردد. به طور معمول، کودکانی که والدین آنها مؤمن و متعهد باشند و با این روش تربیت شوند، با وارد شدن در هر گروه اجتماعی، خود به خود عامل به معروف و دوری کننده از منکر خواهند بود.

با توجه به پیامدهای ویران گر اختلافات زناشویی از جمله تأثیرات روانی و جسمانی در زوجین، گوشه گیری و ضعف کفایت اجتماعی، مشکل در پیشرفت تحصیلی فرزندان و تأثیرات منفی در تعالی جامعه لزوم بررسی راه کارهای مدیریت صحیح تعارض های زناشویی آشکار می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش تطبیقی و با تأکید بر روش شهید صدر مبنی بر اینکه در تفسیر موضوع های قرآنی بایستی از نتایج علوم انسانی بهره برد تا پس از عرضه ی آن بر قرآن و دریافتن دیدگاه قرآن درباره ی آنها پاسخ گویی به سؤال ها و رفع شبهه های روز میسر شود، ابتدا مبحث تعارضات زناشویی را در دانش مشاوره ی خانواده بررسی و سپس دیدگاه اسلام را در این باره مطرح و اشتراکات و اختلافات دو حوزه را در این موضوع بیان می کند. بنا بر یافته های پژوهش مشاوره خانواده در مدیریت تعارضات زناشویی به عزت نفس انسانی اهتمام می ورزد و اسلام علاوه بر آن از کرامت انسان، ایمان به خدا و ایجاد آرامش و برقراری رحمت و مودت بین افراد هم سخن می گوید. مدیریت تعارض های زناشویی در اسلام بر پایه ی توحیدمحوری و در مشاوره ی خانواده بر اساس انسان محوری است.

هر داستان دارای عناصری است که کالبد آن را به وجود می آورد؛از جمله داستان حضرت شعیب (ع)که به زندگی این پیامبر در شش سوره قرآن در سه چشم انداز کلی؛در ارتباط با مردم شهر مدین؛ اصحاب ایکه و خانواده می پردازد. هدف قرآن، داستان پردازی نیست ؛ولی در این سوره بسیاری از جنبه ها و عناصر داستانی متعارف ادبیات داستانی وجود دارد، هم چنین با تصاویر زنده و بدیعی که به وسیله الفاظ و تعابیری چند خلق شده اند، صحنه های شگفت و جذابی در پیش روی بیننده قرار داده چندان که گویی در زمان حال اتفاق افتاده است. مقاله حاضر به بررسی و تحلیل عناصر نمایسی و ادبی داستان حضرت شعیب (ع) از جمله طرح، کشمکش، شخصیت پردازی، زمان، مکان و گفتگو و همچنین عناصر ادبی آن نظیر عنصر عاطفه،خیال ، اسلوب و فکر می پردازد تا ملاحظه شود قرآن در بیان داستان های خود تا چه اندازه از شیوه هنری و ادبی بهره جسته، چگونه زبان هنر و ادبیات را وسیله ای مناسب و شایسته در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی خود قرار داده است.

واژه «محبت» یکی از کلیدی ترین واژه های اخلاقی قرآن کریم است. در این مقاله کوشش شده است لایه های معنایی محبت با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس کارکرد انواع سیاق مشخص شود و به این پرسش پاسخ داده شود که حوزه مفهوم محبت در قرآن چیست و شناخت لایه های معنایی چگونه در تبیین مفهوم محبت کمک می کند. این پژوهش با روش تحلیل محتوای آیات قرآن و قرینه های لفظی و حالی موجود در آیه (سیاق و روابط هم نشینی)، لایه های مختلف محبّت را تحلیل کرده است. بر اساس قراین لفظی و حالی آیات مرتبط با محبت و توجه به مراتب معنایی آن، روشن می شود که از دیدگاه قرآن اساس آفرینش بر پایه محبت است و محبت رابطه ای دو طرفه بین خدا و بنده است که آغازگر آن خداوند است و انسان ها نیز به فراخور ظرفیت مختلفشان از محبت الهی به صورت های گوناگون بهره مند می شوند. پیامبران بهره بالاتری از این محبت برده اند و مؤمنان زمانی می توانند محبت الهی را در خود افزایش دهند که دریابند غیر از خداوند معبود دیگری وجود ندارد و روح اخلاص در تمامی اعمال آنان حکم فرما شود و از فرستادگانش تبعیت کنند؛ چون ایشان مظهر اسمای الهی بر زمین اند، در مقابل، خداوند نیز لغزش های احتمالی آنها را می بخشد و آنها را غریق رحمت و مغفرت خویش می کند؛ اما کافرین به علت تعلق خاطر به دنیا و اختصاص ندادن محبت خود به خدا، خویشتن را از هدایت و رحمت الهی دور کرده اند و در دنیا و آخرت خسران زده هستند.

یکی از موارد مهم در تفسیر آیات قرآن کریم، توجه به سیاق است. تاکنون پیرامون سیاق، تعریف آن، کارکردها، محدوده و شرایط استفاده از آن، تحقیقات متعددی انجام گرفته؛ نوشتار حاضر صرف نظر از تمامی آنها، به بررسی کارکرد سیاق و انواع قرائن موجود در آن، جهت تفسیر و تبیین علت اختلاف آن دسته از آیات متشابه لفظی پرداخته که از ناحیه تعریف و تنکیر اسماء با یکدیگر متفاوت اند. مورد مطالعه این نوشتار، آیات 126 سوره بقره و 35 سوره ابراهیم هستند که در تمامی واژگان، همانند یکدیگر بوده و تنها از ناحیه تعریف و تنکیر واژه «بلد» با یکدیگر اختلاف دارند. واکاوی سیاقی هر یک از این آیات و بررسی انواع قرائن موجود در آنها، حاکی از آنست که تکرار این دو آیه، ناشی از تفنن در کلام نبوده و هر یک معنایی متفاوت با دیگری را افاده می نمایند. مطابق یافته های این پژوهش، در تبیین علت اختلاف این آیات، توجه به قرائن مختلف سیاقی همانند قرائن لفظی و نیز قرائن غیرلفظی همانند مقام کلام و مکان نزول این آیات، نقش ویژه ای را ایفا کرده و راهگشای مؤثری هستند. بنابراین جهت تفسیر و تبیین آیات متشابه لفظی، می بایست به تمامی ابعاد سیاق توجه نمود و از تمامی قرائن موجود در آن بهره برد.

در عهد جدید شادی دینی و معنوی، رسیدن به رستگاری از طریق ایمان به فدیه مسیح است؛ زیرا بشر در ابتدا دچار گناه ذاتی بوده و قربانی مسیح، او را باخدا آشتی داده است. از این رو، آموزه فیض مسیح مهم ترین نقش را در راه نجات و شادی فرد مسیحی دارد. با این تفاوت که در دیدگاه قرآن کریم، انسان از طریق انجام دستورات شریعت و در سیر تکاملی، به ارتباط با ملکوت دست می یابد و اتصال بدان، شادی حقیقی را در سطح بالاتری برای وی فراهم می سازد. این مقاله بر اساس آِیات عهد جدید و قرآن کریم و از طریق مطالعه تفاسیر معتبر قصد دارد مشترکات و متفرقات این موضوع را در قرآن و عهد جدید، بررسی نماید.

بشارت به وقوع ملکوت که ریشه در آموزه های یهودیت دارد، از تعالیم حضرت عیسی (ع) و مرکز رسالت او قرار گرفته است، زیرا نجات و رستگاری تنها در ملکوت خدا محقق می شود. ملکوت که در عهد جدید، بیشتر با زبان رمز و تمثیل بیان شده، از الوهیت عیسی(ع) آغاز و با تکامل انسان ها، کلیسا و ولایت حواریون، رجعت ثانی، رستاخیز، قیام مردگان، و داوری نهایی مرتبط است. در قرآن کریم ملکوت الهی از خدا آغاز گشته و با امر الهی، هدایت، امامت، یقین، و عرش مرتبط است. در نظام عرش الهی، پیامبران، حاملان عرش هستند که اجرای بخشی از تدابیر خداوند، یعنی هدایت انسان ها را بر عهده دارند و در این راستا از علم حضوری بهره مند شده و با ولایتی که در نفوس مردم دارند، به هدایت می پردازند. نوع دیگری از ملکوت در قرآن کریم جنبه همگانی داشته و محیط بر عالم مُلک است و مردم در صورت تزکیه نفس از طریق مشاهده باطنی وارد عالم ملکوت شده و بر این اساس جهان را خدامحور دیده و تنها خدا را شایسته پرستش و عبودیت دانسته و فقط از او استعانت می طلبند. این نوشتار، در صدد است از طریق متون دینی و تفاسیر مربوطه با بیان مفهوم و حقیقت ملکوت در عهدین و قرآن کریم، مبانی مشترک و مورد اختلاف را استخراج نماید.

جوهر تعالیم اخلاقی عهد عتیق، شباهت انسان به خداوند است که از طریق عمل به شریعت در زندگی دنیوی محقق می گردد. ازاین رو در تورات، اخلاق و شریعت با یکدیگر رابطه ا ی ناگسستنی دارند و طرح تربیتی حیات مقدس را فراهم می آورند. قداست دارای دو بعد سلبی و ایجابی است که نفیاً مستلزم تقوا و دوری جستن از همه چیزهایی است که مخالفت با اراده خداست و اثباتاً خود را وقف عبادت او کردن است. آنچه این مقاله بدان اهتمام می ورزد، تحلیل مفاهیم تشبه به خدا، قداست، توحید، عدالت، تقوا و برگزیدگی در عهد عتیق با توجه به آموزه معاد است. ازجمله رهیافت های مهم مقاله حاضر این است که از طرفی اخلاق در عهد عتیق بر محور قداست، توحید، عدالت، شریعت و تقواست و برگزیدگی قوم یهود براساس ایمان به خدا و رعایت عهد و میثاق است و مطلق نیست. از طرفی دیگر، بیشتر آموزه های دینی و اخلاقی در راستای آبادانی حیات دنیوی است و اسفار خمسه فاقد هرگونه اندیشه صریح نسبت به عالم آخرت به عنوان تضمینی برای اجرای ارزش های اخلاقی است و پهنای این آموزه در عهد عتیق به گستردگی قوانین شریعتی و آموزه های عبادی نیست!

امروزه در مباحث زبانشناسی نوین ثابت شده که بررسی متون مختلف از منظر ارتباطات غیرکلامی که زنجیرهایی از نشانه های گ سترده اس ت و پیام های متنّوّعی با توجه به بافت ارتباطی و هدف تعامل گران از آن ها دریافت می شود، می تواند به خوانشی ت ازه از متن منجر شده و از لایه های معنایی متعدد آن پرده برداری نماید. در این راستا پژوهش حاضر درصدد است متن قرآن کریم را از منظر نشانه های ارتباط غیر کلامی از جمله رفتارها، زمان، مکان و... بررسی کند تا پیام هایی که خداوند از طریق عناصر غیر کلامی به انسان منتقل نموده را رمزگشایی نماید. برهمین اساس بعد از معرفی انواع ارتباطات، با نگاهی میان رشته ای و با استفاده از نظریه های علوم ارتباطات، ارتباطات غیرکلامی بازتاب یافته در متن قرآن کریم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در آیات قرآن کریم پیام های مختلفی به واسطه ارتباطات غیر کلامی همانند آوایی، بینایی، بویایی، شنوایی و ... به آدمی منتقل شده که پرده برداری از آن ها درکشف پیام نهفته در متن سهم بسزایی داشته و موجبات تکثیر معانی آن را فراهم می نماید. بنابراین برای فهم بهتر و کامل تر مقصود خداوند، می بایست به این دسته از ارتباطات نیز توجه نمود و از آن ها برای راهیابی به مراد خداوند استفاده کرد.

مشابهت لفظی درباره آیاتی مطرح است که الفاظ آن ها از جهات مختلف با یکدیگر شباهتی سؤال برانگیز دارند. نوشتار حاضر تنها به بررسی آیات متشابه لفظی در مقوله ائتلاف اللفظ مع المعنی می پردازد و بر آن است به روش توصیفی تحلیلی، براساس کارکرد انواع سیاق و بهره مندی از دانش لغت، اختلاف میان آن ها را تبیین نماید. برای نیل بدین هدف، دو نمونه از آیات متشابه لفظی که الفاظ آن ضمن تناسب و هماهنگی با معانی، تنها در یک واژه قریب المعنی با یکدیگر اختلاف دارند، انتخاب و پس از کشف مجموعه واژگان تأثیر گذار در این آیات، با توجه به آن ها و نیز انواع سیاق، این تناسب ساختار و محتوا بازنگری و در نهایت بازسازی شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که توجه به انواع سیاق و مجموعه واژگان همنشین در این گونه آیات، نقش بسیار مؤثری در تبیین موارد اختلاف دارد به گونه ای که هر یک، در عین تناسب ظاهری، تناسب معنایی با یکدیگر نیز داشته و از حسن انتخاب مدبرانه ای برخوردارند تا جایی که اگر واژه دیگری، جای آن قرار گیرد، نمی تواند معنای نخست را افاده کند. توجه بدین امر، اعجاز قرآن را در ناحیه لفظ و معنا رقم زده و اندیشه تکراری بودن، تناقض و اختلاف میان آیات را از بین می برد.