مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

این تحقیق به بررسی جایگاه آموزه های اخلاق اسلامی در مشاوره زناشویی می پردازد. تمایز اخلاق از سایر آموزه های اسلامی، ساختار توصیه های اخلاقی و روش استفاده از آن ها در مشاوره در این تحقیق بیان می شود. برداشت توصیه ها از متون اسلامی با روش اجتهاد دانش اسلامی است که براساس تحلیل محتوای متون اسلامی صورت می گیرد. براساس نتایج این تحقیق، توصیه های اخلاق اسلامی در سه محور روابط کلامی با همسر (صداقت، احترام، سپاسگزاری، ملایمت، پرهیز از موانع گفتگوی مؤثر و شنونده خوب بودن)، صفات غیرکلامی مرتبط با همسر (حُسن خلق، مدارا، بخشش، توافق، تفاهم، سعه صدر مالی و امانت داری) و صفات متمرکز بر خود (عدالت، صبر، مراقبت و حسابرسی از خویش، تمرکز بر اصلاح خود و اهتمام به خویشتن) قرار می گیرد. روش استفاده از اخلاق اسلامی در مشاوره نیز در ضمن پرسش های سقراطی، آموزش کوتاه در جلسات، ارائه الگوی عملی اخلاق از سوی مشاور و دادن تکالیف برای بیرون جلسه بیان شده است.

ارائه وحی و احکام و معارف دینی به صورت جذّاب و شکیل، تأثیر به سزایی در پذیرش آن از سوی جامعه انسانی و در نتیجه نیل به سعادت برای آحاد ملت دارد؛ امّا میزان توفیق هنرمند قدسی در این رسالت عظیم بسته به طهارت خیال و پاکی ضمیر اوست، همان طور که از زمان سقراط و افلاطون مطرح است، منشأ هنر، قوه خیال است. این مسئله در میان فلاسفه اسلامی نیز به تفصیل بیان شده است. بنیان گذار عالم مثال در حکمت اسلامی، سهروردی است و پس از آن صدرالمتألهین به تبیین آن پرداخته است. به عقیده ایشان هر نمادی که در هنر مطرح می شود، به عنوان سمبلی است که از عالم خیالِ منفصل، توسط قوه خیالِ (متصل) هنرمند به صورت محسوس ارائه می شود؛ بنابراین، هنرمند بسته به اینکه اشتغال خاطر به چه اموری داشته باشد، قوه خیال خود را تربیت می کند و می پرورد، «از کوزه همان برون طراود که در اوست.» در این مقاله پس از آشنایی اجمالی با قوه خیال (متصل و منفصل) از نظر فلاسفه اسلامی، به بیان جایگاه چیستیِ هنر پرداخته شده است، سپس رابطه طهارت خیال با هنر مقدس به تفصیل بیان می شود.

کوشش های روانشناختانه و جامعه شناختانه نظام سلطه در هنجارزدایی اخلاقی از خانواده های اسلامی، مسئله ای است که توجه به آن در بهبود اخلاقی خانواده و جلوگیری از فروپاشی و حذف خانواده به ویژه در جامعه ایران که داعیه دار ارزش های اخلاقیست، تأثیرگذار است. خانواده از آن جهت در زمره اهداف نظام سلطه قرار گرفته است که با وجود آن بر اساس مؤلفه های تأکیدشده در نظام اخلاقی اسلام، دست یابی آنان به دیگر اهداف سیاسی و اقتصادی ناممکن می نماید. در نگاه آنان، خانواده چنان قلعه ای است که اگر فتح شود، فتح دیگر قلعه ها و سنگرهای مدنظر به سهولت می انجامد. در این بین روابط زوجین که اوّلین عناصر در شکل گیری خانواده هستند، بسیار اهمیّت دارد. روابط قبل از ازدواج، حین ازدواج و پس از ازدواج از جمله اهدافی است که با تخریب و تهی کردن آن ها از مفاهیم اخلاقی و هنجارهای اسلامی، خیمه خانواده متزلزل و به ویرانی می انجامد.

سبک زندگی اسلامی در مقیاس با دیدگاه جامعه شناسان و روانشناسان از جامعیّت بیشتری برخوردار است. در این بین، یکی از ابعاد سبک زندگی اسلامی، سبک زندگی پیشوایان معصوم (ع) در تربیت کودکان است. به همین دلیل، نوشتار حاضر درصدد پاسخ گویی به این مسئله است که سبک زندگی پیشوایان معصوم (ع) در تربیت کودکان قبل و بعد از تولد چگونه بوده است؟ در سبک تربیتی پیشوایان معصوم (ع) قبل از تولد فرزندان به اموری همانند انتخاب همسر و مادر شایسته، تغذیه حلال و رعایت آداب اسلامی در مباشرت و بعد از تولد برای رشد جسمانی، عاطفی، عقلانی و ... به اموری چون تغذیه کودک به ویژه شیر مادر، عقیقه کردن، گفتن اذان و اقامه در گوش چپ و راست، انتخاب نام نیک و زیبا، تراشیدن سر و صدقه دادن به اندازه موهای تراشیده شده، دعا، محبت و مهرورزی، آموزش فرزندان، آموزش احکام دین، بازی کردن، رعایت عدالت و پرهیز از تبعیض توجه شده است.

در بسیاری از آیات کلام اللّه مجید، "عمل صالح" که از فضیلت های اخلاقی است، در کنار "ایمان به خدا" که شرط پذیرش اعمال است، به کار رفته است. بررسی فراوانیِ ترکیب ایمان و عمل صالح در قرآن و کیفیت قرارگیری این آیات در کنار یکدیگر، هم چنین ثمرات حاصل از این تلفیق، نتایج ارزشمندی را در پی خواهد داشت. در میان آیات هفتادگانه قرآن که ایمان و عمل صالح در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، ایمان و عمل اهل کتاب، مصادیق اعمال صالح و مراتب مؤمنانِ صالح از دیگر موضوعاتی است که در آیات مدنظر، پرداخته شده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به ثمرات تلفیق ایمان و عمل صالح و جایگاه ایمان در پذیرش عمل از جانب خداوند است. پژوهش پیش رو، از آن جهت که قرآن تمام انسان ها به جز مؤمنان صالح را در خسران می بیند، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا براساس کلام اللّه مجید تنها عمل صالحی که با ایمان همنشین باشد، مورد پذیرش است و عمل بدون ایمان و هم چنین ایمان بدون عمل نه تنها مورد پذیرش خداوند نیست؛ بلکه عذاب دنیوی و اخروی را نیز در پی خواهد داشت. تفسیر مرجع در این پژوهش، تفسیر المیزان از علامه طباطبایی بوده و روش تحقیق نیز کتابخانه ای، اسنادی است.

اهمیّت تربیت دینی برای دختران دبیرستانی، سبب شده است تا برنامه های بسیاری در این راستا از طریق خانواده ها تنظیم و اجرا شود؛ ولی در بسیاری از موارد به اهداف مدنظر خود نرسیده اند؛ لذا این پژوهش به بررسی و آسیب شناسی برنامه های یادشده پرداخته و با توجه به آموزه های امیرالمؤمنین، راهکارهایی را برای رفع این آسیب ها ارائه نموده است. در این تحقیق برای گردآوری داده ها از روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شده است. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته ای است که روایی صوری و محتوایی آن توسط استاد راهنما و مشاور و چند تن از اساتید مجرب تأیید شده است. جامعه آماری این تحقیق، شامل کلیه دبیران دینی، عربی، مشاوران و مربیان پرورشی ناحیه چهار آموزش و پرورش اصفهان است که در سال تحصیلی90- 1389مشغول به کار بوده اند. بر اساس فرمول، حجم نمونه 85 نفر از آن ها به صورت تصادفی برای تکمیل پرسش نامه ها انتخاب شدند. در این پژوهش برای مشخص نمودن پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که 9/0محاسبه گردیده و تجزیه و تحلیل آن با استفاده از نرم افزار آماری spss-18 در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که آسیب ناشی از تمام عوامل آسیب زا در خانواده (فقر اعتقادی فرهنگی، وضعیت اقتصادی و فقر عاطفی) بالاتر از سطح متوسط است