فرهنگ پژوهش

الزام سیاسی در عمده متون و نوشته ها در ضمن بحث مشروعیت سیاسی مورد بحث قرار می گیرد. چرایی اطاعت پذیری و اینکه «چرا انسان ها باید از حاکم در جامعه اسلامی اطاعت کنند؟» از منظر فلسفه سیاسی اسلام با روشی توصیفی تحلیلی پاسخ داده می شود. توجیه الزام سیاسی در نظام های سیاسی گوناگون متفاوت است. هر نظامی بر اساس اعتقادات و اهدافی که از زندگی اجتماعی سیاسی دنبال می کند به نحوی این مسئله را توجیه می کند. دیدگاه های غیر دینی با اصولی مانند قانون طبیعی یا اراده انسانی در قالب؛ اختیارگرایی، غایت گرایی و وظیفه گرایی و در مقابل دیدگاه های مبتنی بر حاکمیت الهی با تاکید بر مرجعیت الهی در صدد توجیه و تبیین اطاعت پذیری از حاکم می باشند. رویکردهای مذهبی به ویژه اسلامی، الزام سیاسی را در قالب یک اندیشه ی وحیانی و مدعی سیاست ارایه می کنند و عمل درست را با توجه به محتوای دینی توجیه می کنند، در چنین حالتی الزام سیاسی به گونه ای الزام دینی می باشد؛ یعنی تعهد و تکلیف فرد به متابعت از حاکمیت الهی و قوانینی که از سوی یک مرجع ماورایی طبیعی و توسط واسطه ای به مردم ابلاغ گشته است. در فلسفه سیاسی اسلام، با بیان مبانی؛ خداشناسی، انسان شناسی و فرجام شناسی و گره زدن آْن ها به یکدیگر لزوم اطاعت از حاکم الهی اثبات می شود. با توجه به خصوصیات انسانی و اجتماعی نوع بشر، اثبات حقانیت حاکمیت الهی با براهین عقلی و سعادت طلبی ذاتی انسان ها اثبات می شود. به دنبال توجیه لزوم اطاعت پذیری و الزام سیاسی در برابر حاکم الهی، ثمرات و آثار فراوانی در ابعاد فردی و اجتماعی زندگی انسان برای او اثبات می گردد. به این ترتیب است که انسان به رغم خصلت آزادی خواهانه و میل و گرایش طبیعی به آزادی، خودخواسته و با میل باطنی، خویشتن را در چارچوب این الزامات که به ظاهر نوعی محدودیت است قرار می دهد.

انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی با مشارکت طبقات مختلف مردم، بازاریان، احزاب سیاسی، روشنفکران، دانشجویان، روحانیون و دیگر اقشار مخالف حکومت پهلوی در ایران انجام پذیرفت (تاریخچه) با وجود نگاشته شدن آثاری درباره بازتاب انقلاب اسلامی ایران در عراق و سوریه (پیشینه) هنوز مقایسه بازتاب انقلاب اسلامی در عراق و سوریه که حزب واحدی به نام حزب بعث داشتند بر اساس نظریه پخش به خوبی تبیین نشده است. (مسئله) بنابراین سوالی که در این پژوهش طرح می شود این است که بازتاب انقلاب اسلامی ایران در عراق و سوریه بر اساس نظریه پخش چگونه است؟ (سوال اصلی) امروزه بر جهانیان ثابت شده که پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر دو کشور عراق و سوریه بعثی بازتاب داشته و تاثیرگزار بوده است. (فرضیه) در این پژوهش برای پاسخ به سوال اصلی از روش توصیفی، تحلیلی و استنباطی با استفاده از نظریه پخش استفاده شده است (روش) میزان اثرگزاری انقلاب اسلامی در دو کشور عراق و سوریه متفاوت بوده بطوریکه در کشور عراق موجب رشد نهضت های اسلامی- انقلابی ازجمله (جریان حکیم - صدر) گردیده درحالیکه در کشور سوریه بسیاری از این گروه ها ازجمله (جریان اخوان المسلمین) به انزوا رفته اند. (یافته ها)

از میان حقوق سیاسی شهروندی، حق انتخاب و نظارت بر مسئولین از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ما در نوشتار حاضر به بررسی فقهی این حق می پردازیم. ابتدا به بررسی امکان ثبوتی این حق پرداخته و اشکال خود متناقض بودن (پارادوکس) این حق را با توجه به اندیشه سیاسی اسلام که مشروعیت حاکمیت را از بالا به پایین و متعلق به خدا می داند، مطرح و به جواب آن می پردازیم. بعد از آن، قاعده کلی و قانون بالادستی در مورد بحث را از ادله و امارات، استخراج کرده که هنگام شک بتوان به این قاعده رجوع کرد. سپس به بررسی ادله خاص در مورد بحث می پردازیم از جمله قرآن، روایات، سیره عقلاء، سیره معصومین و اصحاب، و دلیل عقل. و در نهایت به بررسی اصل عملی که در مورد بحث جاری می شود، پرداخته می شود. تلاش نگارنده بر این بوده است که شیوه به کاربسته شده، شیوه اجتهادی که فقهاء در طرح بحث از آن استفاده می کنند، باشد.

یکی از اساسی ترین مسائل جمهوری اسلامی ایران، حفظ امنیت و ارتقای محیط امنیتی کشور با استفاده از فرصت ها و مهار تهدیدات می باشد. خاورمیانه، منطقه مهمی است که دارای اهمیت استراتژیک و ژئوپلتیک خاصی بوده و امنیت و ثبات در آن، ارتباط مستقیمی با امنیت ملی جمهوری اسلامی داشته و لذا شناخت تحولات منطقه، گام مهم و مؤثری در حفظ امنیت کشور می باشد. تحولات جدیدی که در این منطقه رخ داده است، باعث تغییر در ساختار قدرت در منطقه شده و تهدیدات و فرصت هایی را برای محیط امنیتی ایران، به وجود آورده و امکان ایفای نقش ایران در شکل دهی به محیط منطقه ای جدید را افزایش داده است. در مقاله حاضر، با توجه به نقش قدرت های فرامنطقه ای در تحولات اخیر خاورمیانه، سعی شده است تا با نگاهی به مهم ترین این تحولات- از فروپاشی شوروی و حوادث پس از یازده سپتامبر از جمله حمله به افغانستان و عراق و طرح خاومیانه بزرگ تا انقلاب های عربی- تهدیدات به وجود آمده برای محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران، بررسی گردد.

جنبش اسلامی پاکستان به علت نقاط ضعف و تهدیدهای پیش رو در رسیدن به هدف خود ناکام بوده است از آنجا که در عصر بیداری اسلامی فرصت های جدید پیش روی این جنبش قرار گرفته است، این تحقیق به بررسی فرصت ها و چالش های جنبش اسلامی پاکستان در عصر بیداری اسلامی می پردازد. نقاط قوت جنبش اسلامی پاکستان عبارت است از هویت اسلامی مردم پاکستان، قوی بودن ایدئولوژی اسلام گرایی، و فعالیت گسترده گروه های اسلام گرا. نقاط ضعف جنبش اسلامی پاکستان عبارت است از تفرقه، رهبری واحد و انتخاب راهبردهای ناکارآمد. مهمترین فرصت های پیش روی جمهوری اسلامی پاکستان، پیروزی انقلاب اسلامی ایران، خیزش های مردمی در برخی کشورهای عربی در اثر وقوع موج جدید بیداری اسلامی، ظهور و تشکیل شبکه های اجتماعی مجازی باشد؛ همچنین مهم ترین تهدیدات پیش روی این جنبش عبارتند از: فشارهای آمریکا به دولت پاکستان برای محدود کردن فعالیت گروه های اسلامی پس از حوادث ۱۱ سپتامبر، حمایت عربستان سعودی از جریان های تکفیری و فعالیت طالبان در نزدیکی مرزهای پاکستان می باشد.

دولت اسلامی جهت حفظ ماهیت خود لازم است نظارت خود را در ساحت ها و شؤون مختلف اداره کشور، یک نظارت فقهی قرار دهد زیرا در این صورت است که منتسب شدنش به اسلام صحیح شمرده می شود. بنابراین ضروری است جهت نظارت نمودن دولت اسلامی برتغییرات جمعیتی، معیارهایی از درون فقه در اختیار ایشان قرار گیرد تا آن را به کار گیرد. هدف از این پژوهش کیفیت استفاده از قواعد فقهی به عنوان بخشی از ظرفیت های فقه برای به دست آوردن معیار های فقهی جهت نظارت دولت در حوزه تغییرات جمعیتی می باشد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سوال است که چگونه می توان از ظرفیت های قواعد فقهی جهت به دست آوردن معیار فقهی برای نظارت دولت اسلامی استفاده نمود؟ نتایج به دست آمده در این مقاله نشان می دهد که می توان از هر یک از قواعد  حرمت اختلال نظام، لا حرج، لا ضرر و نفی سبیل، به دلیل گستردگی بسیاری که در ابواب مختلف فقه دارند، به عنوان معیار فقهی جهت نظارت دولت اسلامی بر تغییرات جمعیتی استفاده نمود.