فرهنگ پژوهش

پیدایش غلو و گروه های غالی از زیان بارترین انحرافات درون شیعه بود که در تخریب کردن چهره تشیع، تأثیر بسزایی داشت. این گروه - در طول تاریخ - خود را به عنوان شیعه در صفوف شیعیان جای داده اند و با مطرح کردن عقاید خرافی و جعل احادیث، زمینه تبلیغات منفی برای دشمنان و مخالفان دین اسلام را فراهم ساخته و زمینه نفرت دیگر مسلمانان را از تشیع فراهم می آورد. این مقاله غالیان را به دو طیف غالیان منحرف و دروغ گو و طیف متهمان به غلو تقسیم نموده و تلاش دارد تا افرادی چون مفضل بن عمر جعفی، محمد بن سنان، سهل بن زیاد و ... از غلو پاک نموده و آنان را جزء «غالیان سیاسی» به شمار آورد در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، به این چالش در منابع رجالی پاسخ داده شده است که طایفه ای از روات به غلو، ارتفاع و مذاهب فاسد، متهم گردیده اند در حالی که از آن سو مورد اعتماد مشایخ بزرگ حدیثی قرار گرفته اند. این دوگانگی، علما و اندیشمندان رجالی را بر آن داشته که با نظریات خود، دو گانگی موجود را تبیین کنند. چهار نظریه در تبیین این دوگانگی و راه برون رفت از این چالش موجود است. در پایان به ویژگی های میراث حدیثی آنان و گزارشی از روایات متهمان به غلو و همچنین عمده مباحث رایج میان این افراد، پرداخته شده است.

شکل گیری و شکست قیام بزرگ «فخ» علیه خلافت عباسی در بین مکه و مدینه در سال 169 هجری، شکل گیری حکومت ادریسیان در مغرب را در پی داشت که حدود دو قرن ادامه یافت و در این مدت توانست مؤلفه های مختلفی از ماهیت و چهره تمدن اسلامی را در مرحله اجرا به ظهور و بروز برساند. با توجه به ثبت تاریخی دولت ادریسیان به عنوان اولین دولت شیعی و نقل محافل بودن بحث از جایگاه و اهمیت زن در عصر کنونی، تحلیل و بررسی وضعیت و نقش زنان در این دوره در عرصه های اقتصاد، سیاست، فکر و فرهنگ دارای اهمیتی دو چندان می باشد. نتایج این تحقیق می تواند رویکرد یک حکومت شیعه در قبال زنان و از طرف دیگر نقش آفرینی های مستقل زنان در دوره حکمرانی این حکومت را روشن سازد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، محتوا و مصادیق متنوعی از جایگاه زنان در معماری، حکومت، نظام قدرت، مهندسی شهری، کارآفرینی و فعالیت اقتصادی زنان را استخراج و ارائه می کند.

حج یکی از ارکان اصلی اسلام است که شاهد تحولات فراوانی بوده است. حج عبادتی است که با دیگر عبادات تفاوت دارد؛ زیرا شاهد اجتماع بزرگی از همه قومیت ها و مذاهب اسلامی است. طبق بیان ائمه: روح حج با ولایت آمیخته است و حج بدون ولایتِ اهل بیت: عبادت کاملی نیست. از آنجا که پس از پیامبر9 حج دستخوش تغییرات فراوانی از لحاظ عبادی، سیاسی و فرهنگی شده است، سیره ائمه: می تواند بهترین راهگشا برای مسلمین باشد. ما با روش توصیفی و تحلیلی به این نتیجه رسیدیم که سیره اهل بیت در حج، سیره ای عبادی- سیاسی بوده و ایشان از این اجتماع عظیم برای بیان حقائق اسلام و حقانیت ولایت اهل بیت: استفاده می کردند و سیره فراموش شده پیامبر9 را احیا می نمودند.

سودمندی علوم از مسائل کلیدی و کاربردی هر علم به حساب می آید تا آنجا که یکی از رؤوس ثمانیه علم (اصول هشتگانه علم) فایده و سودمندی است. سابقه این بحث در علم تاریخ بسیار طولانی است اما از قرن 18 میلادی علم تاریخ وارد فضایی جدید و متفاوت به نام «فلسفه تاریخ» شد. طرح این عنوان علاوه بر ایجاد چالش سبب شد تا در بین مورخان و فیلسوفان نظرات مختلفی به وجود آید. این رخداد سبب باز نگری مسلمانان نسبت به میراث تاریخی خود از جمله سودمندی، شیوه نگارش و قالب های تدوین تاریخی و دیگر مسائل از این دست شد. براین اساس هدف تحقیق پیش رو، گردآوری و گونه شناسی سودمندی های دانش تاریخ برای معرفت افزایی از نگاه مورخان مسلمان می باشد. گونه شناسی روشی است که از آن برای به ثمر رسیدن این غایت استمداد شده است. در ضمن گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده است.

امامان معصوم: همواره الگویی مناسب برای انسان ها بوده اند و برسی ابعاد مختلف سیره آن بزرگواران می تواند به عنوان راهنمایی کامل در همه امور زندگی قرار گیرد. بخش مهمی از زندگی امام علی7 پرداختن به خودآرایی ظاهر و محیط آرایی پیرامون خود بوده است. مسئله اصلی در این مقاله این است که خودآرایی ومحیط آرایی در سیره امام علی7 چگونه بوده است؟ به همین منظور سیره خودآرایی و محیط آرایی در دوران حیات امام علی7 مورد برسی قرار گرفت. روش تحقیق در این مقاله به لحاظ جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است و از روش اجرای تحقیق؛ توصیفی وتحلیلی است. در پاسخ به پرسش حاضر به این نتیجه دست یافتیم که که اقتضائات اجتماعی هر دوره از زندگی معصومان: به ویژه میزان سطح درآمد و زندگی عموم مردم جامعه از شاخصه های مهم وتاثیر گذار در میزان زیادی وکمی خودآرایی ومحیط آرایی بوده است. چون در دوران امیر مومنان علی7 مردم مدینه در سختی قرار گرفته و اقتضای شرایط جامعه ایجاب می کرد که حضرت در حضور جمع به خودآرایی کمتر و ساده زیستی بیشتری پرداخته اما این گونه ساده زیستی هیچ گاه به منزله دوری کردن از خودآرایی سیمای ظاهری ومحیط آرایی پیرامون خود به خصوص در محیط خانه نبود بلکه امام علی7 در حضور خانواده به خودآرایی پرداخته وهمیشه سعی در ایجاد محیطی آراسته برای اهل خانه بوده است و در ایجاد محیط مناسب پیرامون خود از هیچ تلاشی فرو گذاری نکرده است.

شاه اسماعیل صفوی با تصرف تبریز و به تخت نشستن در این شهر، یک دولت یک پارچه ملی را در ایران تشکیل داد و مذهب تشیع اثنی عشری را به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام کرد. در ساختار جدید سیاسی، اجتماعی و مذهبی جدید که شاه اسماعیل پی ریزی کرد، روحانیون شیعه از جایگاه و اعتبار ویژه ای برخوردار و در تحولات گوناگون عصر صفوی بسیار تأثیرگذار شدند. یکی از چالش های موجود عصر صفوی که البته چالش جدی همه حکومت ها محسوب می شود، بحران های زیستی است که روحانیون شیعه در مقابله با آن نقش مؤثری داشتند. سید نعمت الله جزایری روحانی برجسته اواخر عهد صفوی است که سعی کرده تا با تألیف کتاب و راهنمایی مردم با بحران زیستی امراض واگیردار مثل طاعون مقابله کند. در این مقاله نقش متولیان مذهبی - فرهنگی عهد صفوی با تاکید بر شخصیت سید نعمت الله جزایری با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.

سیره تبلیغی یکی از ابعاد سیره رسول گرامی اسلام9 است که می توان از آن درس های زیادی برای پیشبرد دین در جامعه حاضر برداشت کرد. از آنجایی که عقل جایگاه مهمی در دین مقدس اسلام دارد یکی از نکاتی که در سیره تبلیغی باید به آن توجه کرد، جایگاه و نقش عقل و خرد ورزی در تبلیغ دین است. در این مقاله به روش اسنادی و کتابخانه ای به تبیین جایگاه عقل و خرد ورزی در سیره تبلیغی رسول خدا9 پرداخته شده و با دسته بندی روایات رسول خدا9 در مورد عقل سعی شده است به گوشه ای از سیره گفتاری آن حضرت اشاره شود. همچنین با بررسی مصادیق عملی توجه به عقلانیت در تبلیغ دین مثل اتخاذ روش های عقلانی برای تبلیغ دین، تبلیغ عملی عقلانیت و بهره گیری از عقل برای ایجاد رشد عقلی در جامعه، جایگاه عقل در سیره عملی آن حضرت مورد بررسی قرار گرفته است.