فرهنگ پژوهش

انسجام به معناییکپارچگی ملت، عامل استحکام جامعه است و مخاطبان آن نیز توده های ملت، مسئولین نظام و دستگاه های دولتی می باشند.با تعمق در اندیشه سیاسی اسلامی می توان به نظریات بنیادین و اصول اساسی اسلام در حوزه اجتماع و سیاستدست یافت که اگر این نظریات در یک جامعه به ویژه جامعه، چند فرهنگی مورد توجه قرار گیرد، انسجام و توافقات سیاسی میان گروه های قومی و فرهنگی موجود در یک جامعه میسر خواهد شد. برای برقراری انسجام سیاسی در جوامع اسلامی به ویژه جوامعی که با تنوع فرهنگی مواجه هستند، استخراج شاخص های انسجام از منابع اسلامی ضروری می باشد. این تحقیق که با روشی توصیفی – تاریخی صورت می گیرد، ضمن بررسی منابع دینی مانند قرآن و حدیث و همچنین گفتار اندیشمندان مسلمان، شاخص های انسجام در تفکر سیاسی اسلام را بررسی و استخراج می نماید. اهمیت شناخت این شاخص ها در طراحی الگویی اسلامی از انسجام در جوامع اسلامی به ویژه جوامع دارای تنوع فرهنگی مشخص می گردد.

انسان در همه عرصه های زندگی محتاج رهبرانی است که او را به سمت کمال و موفقیت سوق دهند. عرصه سیاست که عرصه قدرت و پیش بردن انسان ها از موضع فرادستی به سمت هدف مورد نظر است، از مهم ترین این عرصه هاست. به اعتقاد مسلمانان و به ویژه شیعیان، تنها مرجع و منبع رهبری و هدایتگری در عرصه سیاست و قدرت، دین اسلام و به ویژه قرآن کریم است. آیات فراوانی در قرآن کریم مرتبط با هدایت سیاسی هستند. بخش مهمی از این آیات، بایسته هایی را برای هدایت سیاسی بیان می کنند. این نوشتار با عنوان «بایسته های هدایت سیاسی در قرآن کریم»، به بررسی و توضیح آیاتی می پردازد که متضمن الزامات هدایت سیاسی هستند.  این پژوهش با استفاده روش تحلیل مضمون انجام شد. در این روش، به دلیل اینکه یک روش کیفی است، فرضیه ای نخواهیم داشت و پژوهش حاضر به منظور کشف مفاهیم مرتبط با مساله مورد تحقیق، انجام می شود. در یک تحلیل مضمونی، مضامینی از داده ها استخراج و به صورت نظم یافته ارائه می گردد. این مضامین در سه سطح پایه، سازمان دهنده و فراگیر، از داده ها استخراج شده و تحلیل نهایی به وسیله این مضامین صورت می گیرد. به کمک این روش، 27 مضمون پایه استخراج گردید و از این مضامین، 11 مضمون سازمان دهنده انتزاع شد. در نهایت عنوان بایسته های هدایت سیاسی، برای مضمون فراگیر انتخاب شد. بایسته های هدایت سیاسی، حلقه ربط مضامین به یکدیگر می باشد. برای عرضه مساله به قرآن کریم، از روش تفسیر موضوعی استنطاقی بهره گرفته شد. در این روش، مسائل و مباحث خارج از قرآن کریم به قرآن عرضه شده تا رأی قرآن کریم نسبت به آن موضوع کشف و استخراج شود. بر همین مبنا، اصول و قواعد تفسیر موضوعی بایستی مد نظر قرار گیرد. در این تحقیق سعی شد با استفاده از تفاسیر معتبر و با استفاده از روایات، این اصول مراعات گردد.

این پژوهش دنبال این است که رقابت سیاسی مطلوب از منظر قرآن کریم چه رقابتی است. برای رسیدن به جواب ابتدا می بایست اصول بایسته رقابت سیاسی از منظر قرآن کریم بحث شود و بعد آسیب های رقابت سیاسی از منظر قرآن کریم بحث شود و در نهایت رقابت سیاسی مطلوب از منظر قران کریم ارائه شود که مبتنی بر شاخصه هایی می باشد. رقابت سیاسی از منظر قرآن کریم رقابتی است که ثبات و آرامش سیاسی را به دنبال دارد، و هدفش تعالی و جامعه را به سمت بهشت سوق می دهد و دارای اصولی است که اگر کسانی معتقد به این اصول نباشد، اجازه ورود به عرصه رقابت سیاسی را نباید داده شود. من جمله عدالت، تقوای الهی، قانون پذیری و قانون مندی، شایسته سالاری و کارآمدی و اخلاق. این اصول باعث می شود که از آفات و آسیب های وارده در عرصه رقابت سیاسی بدور باشند که در قرآن کریم به مواردی اشاره شده است از جمله اتهام، فرافکنی، غیبت، خدعه و فریب، اهرم قرار دادن دین و استفاده ابزاری از دین برای کسب قدرت، حس برتری، قدرت طلبی و ... که در ادامه به آن اشاره شده است. که اگر این اصول و آسیب های رقابت سیاسی رعایت شود به رقابت سیاسی مطلوب و سالم و مثبت خواهد رسید رقابتی که مبتنی بر شاخصه هایی چون کسب رضای خدا، دعوت به خیر و خوبی و بهشت و فضیلت می باشد، که باعث تشکیل حکومت اسلامی و معرفی الگویی نمونه از اسلام در عرصه رقابت سیاسی را بدنبال خواهد داشت.

نائینی به عنوان فقیه نامداری که در عرصه سیاست وارد شد، اولین فقیهی است که به صورت رسمی به تألیف کتاب در تبیین مردم سالاری مورد پذیرش دین و پایه های حکومت مورد تأیید دین پرداخت. نائینی حکومت را به دو نوع تملیکیه و ولایتیه تقسیم می کند که دارای ویژگی های متضادی هستند. نائینی جوهر مردم سالاری را حاکمیت اراده مردم می داند که در حکومت ولایتیه متبلور است و حکومت ولایتیه ای که بر طبق معیارهای اسلامی است تبدیل به حکومت اسلامی مطلوب نائینی می شود که خود پایه هایی دارد: مساوات، آزادی، شورا، حاکمیت اکثریت، تفکیک قوا.

دغدغه ی این پژوهش پرداختن به ظرفیت های سیاسی حج از منظر امام خمینی; است. زیرا حج از منظر ایشان فراتر از یک عبادت صرف است و بلکه دارای ابعاد سیاسی اجتماعی نیز می باشد که می تواند پاسخگوی بحران های موجود در عالم اسلام باشد.. مهم ترین ظرفیت های سیاسی حج از منظر امام; عبارتند از: حج محل تحکیم و وحدت بین مسلمین، چاره جویی و حل مشکلات مسلمین، مطرح کردن انقلاب ایران به عنوان الگو، تبلیغات و بیدارگری و هشدار در مورد توطئه های استکبار، کانون برائت و مبارزه علیه استکبار. می باشد.

ینده پژوهی و علم سیاست دو حوزه مطالعاتی هستند که تعاملات اساسی با هم دارند. برای تحلیل تعاملات بین این دو علم و روشن ساختن کاربرد آینده پژوهی در مطالعات سیاسی ابتدا باید نسبت این دو دانش را با یکدیگر بررسی کرد. علم سیاست به تحلیل و بررسی جنبه های سیاسی پدیده های اجتماعی نظر دارد. بر اساس آنچه در علم سیاست مرسوم است: تحلیل سیاسی به انسان کمک می کند تا جهانی را که در آن زندگی می کند، بهتر بشناسد و از میان شقوق گوناگون پیش روی خویش، بهترین را انتخاب کند و بالاخره موفق شود بر تغییرات کوچک و بزرگ که هر کدام یکی از جنبه های لاینفک زندگی می باشند تأثیر بیشتر ببخشد. اگر آینده را متشکل از تعامل چهار عنصر رویدادها، روندها، تصویرها و اقدامات بدانیم، مطالعه و پردازش افق های آینده و به دست آوردن تصویر روشن و مطلوب از آن در گرو شناخت تغییرات و تحولات و نحوه مواجهه با آنهاست. ارائه چهارچوبی منسجم و دستیابی به درک نظام مند از پاسخ های محتمل به این تغییرات و تحولات نیازمند ابزارها، راهبردها و اقداماتی است. آینده پژوهی به عنوان یک دانش کاربردی یکی از ابزارهایی است که در تحقق و ایجاد این امر به ما کمک می کند. آینده پژوهی با نگاه آگاهانه، دقیق و با استفاده از روشها و تکنیک های خود به ارائه راهکارهایی پیرامون مواجهه و مدیریت تغییرات و تحولات و ایجاد یک چشم انداز جامع و عملی از آینده علم سیاست می پردازد. بنابراین شناخت تغییرات و تحولات در عرصه مطالعات سیاسی، تصمیم گیران و سیاستمداران را نسبت به تصمیم گیری، سیاستگذاری و برنامه ریزی دقیق تر یاری می نماید و آنها را برای مواجهه فعالانه تر با چالش های پیش روی آگاه می سازد، علاوه بر این روشهای آینده پژوهی می تواند موجب توسعه مطالعات سیاسی گردد. و این مهم تنها از طریق شناخت وجوه کاربردی روشهای آینده پژوهی در مطالعات سیاسی امکان پذیر می باشد. در مقاله حاضر سعی می شود تا کاربردهای آینده پژوهی در علم سیاست مورد بررسی قرار گیرد.

دو کشور ایران و مصر به عنوان دو کانون اصلی تمدن شرق و دو قدرت منطقه ای و تاثیرگذار جهان اسلام، اشتراکات تاریخی و فرهنگی زیادی با یکدیگر دارند که این امر می تواند از یک سو محرک مناسبی برای بهبود روابط آنها باشد و از سویی دیگر قابلیت تاثیرگذاری بر مخاطبان منطقه ای و بین المللی داشته باشد. در این میان توجه به اشتراک در دین، قرآن، سنت نبوی9، محبت به اهل بیت:، گردشگری و توریسم، تبادلات علمی و فرهنگی علما، نخبگان، دانشگاهیان و همکاریدرزمینهشبکه هایارتباطی، رسانه ای، قرآنی و فقهی می تواند نقش موثری در تقویت همگرایی و پیوند دوکشور دارد.  شناسایی این فرصت ها می تواندگامی مهم و موثری در تدوین سیاست های راهبردی دوکشور درجهت بهبود روابط دوجانبه و تأمین منافع دوکشور باشد.