فرهنگ پژوهش

سوره مبارکه مائده بیانگر مبانی و اصول متعدد سیاسی است. حق حاکمیت الهی بر هستی، انحصار قانونگذاری خداوند را بیان می دارد و اطاعت از رسول و پذیرش ولایت الهی از جمله حقوقی است که مردم باید رعایت نمایند. در مقابل حاکم اسلامی نیز موظف است قوانین الهی را اجرا نموده و بر طبق عدالت رفتار نماید و نسبت به حق حیات شهروندان خویش حساس باشد. از سوی دیگر اصولی برای سیاست خارجی و سیاست داخلی دولت اسلامی در این سوره آمده است که می توان به اصل وفای به عهد و اصل نفی سلطه در سیاست خارجی و اصل مهم برقراریِ نظم و امنیت در اجتماع از اصول مهم سیاست داخلی دولت اسلامی است که در سوره مائده به آنها تاکید شده است.

جنگ و صلح از مهمترین مباحث سیاسی است که در سوره مبارکه انفال بدان پرداخته شده است. اسلام جنگ و درگیری را اصل نمی داند، بلکه بنا بر ضرورت بدان روی می آورد. جهاد در اسلام نه برای تحمیل عقیده و اجباراکراه مردم به قبول اسلام، بلکه در راه خدا و برای تحقق ارزش های انسانی و رفع موانع تعقل و اندیشه است. بررسی و مطالعه سوره های قرآن کریم خصوصا سوره مبارکه انفال نشان می دهد  که اسلام صلح عزت مندانه را بر جنگ مقدم داشته است. البته در همین سوره جامعه اسلامی را به هوشیاری و هرگونه آمادگی دفاعی و نظامی در دوران صلح در برابر جبهه باطل فرا خوانده است.

تشکیل دولت و حکومت از ضرورت های اولیه زندگی سیاسی و اجتماعی بشر بوده و ادیان الهی به خصوص اسلام به آن توجه داشته و علماء و اندیشمندان اسلامی در شکل و نوع دولت ها دارای نظر بودند. مقاله حاضر در صدد بیان دیدگاه دولت مطلوب آیت الله نائینی و امام خمینی و مقایسه این دو می باشد. دولت مطلوب آرمانی هر دو اندیشمند، حکومت معصوم7 و دولت مطلوب مقدور آیت الله نائینی «دولت مشروطه» و دولت مطلوب مقدور امام خمینی «جمهوری اسلامی» است. برای شناخت بهتر دولت مطلوب موردنظر این دو اندیشمند، ساختار و کارکرد یا کارویژه آن مورد بررسی قرار می گیرند. در این مقاله بر این نکته تاکید خواهد شد که دولت مطلوب موردنظر این دو اندیشمند با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی هم در بخش ساختار و هم کارکرد دارای اشتراکات و افتراقاتی هستند.

حضرت امام خمینی(ره) رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی حرکت انقلابی خود را با پشتوانه قرآن کریم به انجام رساندند و در این مسیر با توجه به تفاسیری سیاسی که از آیات الهی ارائه دادند، به این حرکت عظیم مشروعیتی الهی بخشیدند. بنابراین مسأله مقاله حاضر این است که امام خمینی(ره) در تفسیری که از قرآن ارائه داده اند چگونه نظام های سیاسی قرآنی را مطرح کرده اند؟ (مسأله). البته این امر منوط است به عرضه سوالات به تفسیر سیاسی امام خمینی(ره) و استخراج پاسخ مناسب که در این تحقیق با روش تیندر این امر صورت پذیرفته است (روش). گونه شناسی نظام های قرآنی و تقسیم آنها به نظام های حق و باطل و همچنین بیان کارویژه های مخصوص به هر کدام از این نوع نظام ها از اهم نکات به دست آمده در این مقاله می باشد. از جمله مهمترین کارکردهای نظام های سیاسی حق محور می توان به، دعوت مردم به توحید و قیام برای خداوند و برپایی عدالت در جامعه اشاره نمود و همچنین از جمله اصلی ترین کارکردهای نظام های باطل می توان به ایجاد فساد در روی زمین اشاره کرد (یافته ها). از آنجایی که موضوع نظام های سیاسی و کارکردهای آنها را می خواهیم به تفسیر سیاسی امام خمینی(ره) عرضه کرده و مسائل آن را استخراج کنیم بنابراین با در دست داشتن برخی پیش فرض ها از جمله جامعیت و جاودانگی قرآن کریم و با هدف به تصویر کشیدن مرجعیت علمی آیات الهی، قدم در این مسیر نهاده ایم (هدف).

جهانى شدن با رشد و گسترش تکنولوژى ارتباطات و اطلاعات، کشورها را در سطوح مختلف سیاسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و امنیّتى، تحت تأثیر قرار داده است؛ این تأثیرات مى تواند به صورت، محدودیّت ها و فرصت ها ظاهر شود. پیامدها و تأثیرات آن بر امنیّت فرهنگی جمهورى اسلامى ایران نیز از یک سو مى تواند فرصت ها و امکاناتى را نظیر افزایش آگاهى هاى عمومى، فراهم شدن امکان بهره برداری ازتجارب و دستاوردهای جهانی، معرفی و ترویج زبان فارسی و فرهنگ ایرانی - اسلامی باشد واز سوى دیگر با ایجاد محدودیّت ها و چالش هاى امنیّتى در زمینه قومیّت،هویّت، ارزش ها و با هدف همگن سازى و یک دست نمودن جهان از طریق جهانی کردن کالاهاى مصرفى و ارزش های خاص فرهنگى، سعى دارد تا علاوه بر عالمگیر ساختن ارزش ها و الگوهاى زندگى و رفتارى خود، همچنان سردمدار نظام الگوی خاص فرهنگی باشد.

حرکت جهان به سمت حکومت واحده براساس نوع تکوین تمدن ها باعث شده است که هر تمدنی برای خود یک تئوری را ارائه بدهد تا بتواند بر تمدن ها غلبه پیدا نماید. تفاوت در منشا شکل گیری تمدن ها باعث تعاریف متعدد از تمدن شده است. تمدن اسلامی برای معرفی خود امروزه در قالب انقلاب اسلامی با شعار گسترش عدالت در جهان پرچمدار نهضت اسلامی شده است که در میان متفکران اسلامی، فارابی، امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری یک نگاه همگرا در جهت تولید فکر و اندیشه برای تمدن سازی دارند که بر اساس چارچوب نظری علل اربعه که در این نوشتار استفاده شده عدالت به عنوان عنصر و شاخصه اصلی تمدن اسلامی در اندیشه این سه متفکر اسلامی جریان دارد و مفاهیم دیگر مانند آزادی و امنیت و ... در کنار عدالت معنا پیدا می نمایند. در علت مادی همه سازه های تمدنی و امکانات مادی به صورت عادلانه تقسیم و توزیع می شوند و سازمان ها و نهادهای جامعه که علت صوری محسوب می شوند باید عادلانه و هم سو با مبانی عدالت عمل نمایند و فاعلین تحقق تمدن نیز دارای صفت عدالت هستند و غایت تمدن نیز با رسیدن به عدالت، موجب سعادت و هدایت فرد و جامعه می شود. مساله این نوشتار جایگاه عدالت در تمدن سازی از منظر فارابی، امام(ره) و مقام معظم رهبری است که براساس علل اربعه به تفصیل آن می پردازیم.

تحولات انقلابی در منطقة خاورمیانه و شمال آفریقا نقطه عطفی در تاریخ سیاسی این منطقه محسوب می شود. اهمیت این تحولات چنان است که حساسیت و توجه بسیاری از بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای را در پی داشته است. در این میان کشورهایی همچون ایران، ترکیه، عربستان و قطر بازیگران مهم منطقه ای محسوب می شوند که هر کدام از آنها اهداف و منافع خاص خود را دارند.در این رساله در پاسخ به سؤال اصلی یعنینقش ایران در تحولات سیاسی 2016-2011 مصر در مقایسه با کشورهای عربستان، ترکیه و قطر مشخصشد که ایران در جهت تغییر ساختار سیاسی حکومت مصر و ایجاد ساختار حکومت مردمی و اسلامی ایفای نقش نمود، در حالیکه عربستان در ابتدا در پی حفظ ساختار نظام سیاسی موجود و سپس کنترل انقلاب برآمد و سیاست های افراطی عربستان باعث انحراف در انقلاب مصر گردید. قطر و ترکیه نیز در پی تغییر حکومت و ایجاد ساختار جدید با گرایشات إخوانی بودند. ترکیه به طور خاص بدنبال حاکمیت إخوان با مدل اسلامی ترکیه بود.