پژوهش در هنر و علوم انسانی

پژوهش در هنر و علوم انسانی

پژوهش در هنر و علوم انسانی سال سوم آبان 1397 شماره 4 (پیاپی 12)

مقالات

۱.

بازشناسی ساحت وجودی فطرت به عنوان سامانه معرفتی معمارمسلمان در خلق اثر معماری و شهرسازی اسلامی (با تکیه بر آموزه های دینی و قرآنی)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۴۲۳
سیستم یا نظام فطری معمار مسلمان به عنوان نظام معنادار درونی در ادراک و خلق اثر جایگاه ویژه ای دارد و ازآنجاکه در روابط کالبد معماری و هنری و تعامل آن ها با محیط، نظام عینی کارکرد مناسبی دارد؛ ولی در تعاملی که معمار و مخاطب با اثر برقرار می کنند، نظام فطری کارایی دارد. حقیقت در شناخت شناسی و جایگاه اندیشه دینی به عنوان یک نگرش کلی در نظام فطری انسان مطرح است. به عبارتی آنچه نظام معناداری را در هر حوزه ای از دانش ایجاد می کند؛ برگرفته از فطرت انسان است. ازاین جهت نظام فطری در دین اسلام مؤلفه هایی را برمی تابد که با شناخت و ایجاد ارتباط بین آن ها می توان معماری را در جهت تحقق یک هدف متعالی که همان حیات طیبه و احسان است، سوق داد. با تعریف و شناخت مؤلفه های قرآنی به عنوان اجزای نظام فطری، رابطه معنادار و به هم پیوسته آن ها را در حوزه معماری و شهرسازی تبیین نماید. ازآنجاکه هدف از پژوهش حاضر بر مؤلفه های دینی استوار گردیده است؛ اما واژه نظام واژه ای است که بر اساس روش شناسی علمی غربی به نام سیستم مطرح گردیده است که لازم است که ابتدا این واژه از جهت نگرش غربی تعریف گردد و سپس تطبیق آن با مفهوم نظام در اسلام و به تبع آن نظام فطری اسلامی مطرح گردد و یا به عبارتی تلاش شده است با تعریف و شناخت مؤلفه های قرآنی به عنوان اجزای نظام فطری، رابطه معنادار و به هم پیوسته آن ها را در حوزه معماری و شهرسازی تبیین نماید و با روش کیفی، نقش مؤلفه های دینی در اندیشه نظام مدار معماری و شهرسازی مشخص گردیده تا وصول به غایت و کارکرد حیات طیبه و درنتیجه حسن(زیبایی) در معماری و شهرسازی اسلامی امکان پذیر گردد.
۲.

تقابل (نقش بزکوهی و درخت) بر روی تپه شاه فیروز سیرجان با ظروف سنگ صابونی تمدن جیرفت

تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۳۲۴۰
انسان ابتدایی با به تصویر درآوردن باورهایش و بهره از محیط زندگی خود، نقوش و علائمی را بر دیوار غارها، صخره ها و ظروف دست ساز خود نقش کردند. این نقوش روشی برای انتقال پیام، نشان دادن افکار و وسیله ای برای بیان آرزوها و ترس های بشر بوده اند. همانند نقش بزکوهی و درخت که با زندگی مردم آن روزگار درآمیخته اند و جزئی از میراث باارزش آن ها شدند. بز کوهی حیوان ملی ایران و همیشه مرکز قدرت محسوب می شده است، همراه با درخت که منبع باروری، حیات و دارای خیروبرکت است، نشان از اهمیت، فراوانی و جایگاه مهم این نقوش در باور و اساطیر آن روزگار به شمار می روند. این مقاله با روش تحلیلی -توصیفی سنگ نگاره ها را به عنوان کهن ترین اثر هنری منبعی منحصربه فرد برای شناخت بیشتر هنر قبل از تاریخ معرفی می کند. نقوش حک شده بر صخره زیبای شاه فیروز سیرجان نشان از پیشینه تاریخی این منطقه دارد، به همین صورت پیدایش تمدن عظیم حوزه هلیل رود در جیرفت که باعث کشف اشیا بسیار باارزشی شد گویای قدمت دیرینه این خطه می باشد. دو نقش بزکوهی و درخت را می توان هم بر روی سنگ نگاره های تپه شاه فیروز و هم ظروف بسیار زیبا سنگ صابونی تمدن جیرفت مشاهده کرد. گرچه مشترکات فرهنگی و تشابه افکار، باورها و عقاید باعث به تصویر کشیده شدن این نقوش بر روی یافته های این مناطق شده است. اما تقابل محیط زیست باعث آرایه ای متفاوت از این دو نقش در این مکان ها شده است. با این وجود نیاکان این سرزمین ها تلاش کرده اند با نقش کردن حیوانات و گیاهان طبیعت اطراف خود را به نمایش بگذارند، و آن را تحت کنترل درآورده و رام خود کنند. این تصاویر هویت، فرهنگ و هنر این مردمان به شمار می رود که می توان در این آثار شور زندگی و امید به آینده را مشاهده کرد.
۳.

مطالعه فرهنگی موسیقی و اسلام از منظر مردم شناسی موسیقی (از عصر باستان تا دوره اسلامی)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۷۲۱
موسیقی نشانه ای از نظام هماهنگ آفرینش است، مایه تهذیب و آرامش خوی است و در سوق دادن انسان به زندگی آرام و هماهنگ در جامعه و بهبود حیات اجتماعی و سیاسی تأثیر بسزایی دارد. موسیقی عظمت آرزویی منزلت آدمی را به وی گوشزد می کند. نگارنده در این پژوهش با روش اسنادی کتابخانه ای کاربرد موسیقی و هنر آوایی را در بستر جامعه ایران از نگاه مردم شناسی موسیقی موردبررسی قرار داده است. بسیاری از مظاهر طبیعت، ندای موسیقی را ایجاد می کند. صدای آبشار، ریزش باران، وزش باد از میان برگ های درختان، چهچهه ی بلبل و . . . هریک نغمه ای از نوای طبیعت است. انسان در میان این اصوات به دنیا آمد، مبانی موسیقی را از طبیعت آموخت و بعد برای پرستش خدایان آوازهایی را می خواند که تدریجاً به صورت مذهبی و آوازهای دسته جمعی در آمد. در میان تمام ملت ها و به خصوص م ردمان آس یایی، م وسیقی و ادبیات در اجرای آیین های دینی از چنان نقش و اهمیتی برخوردار است که درگذشته هیچ آیینی بدون م وسیقی یا ادبیات مخصوص به خود به اجرا درنمی آمد. به همین دلیل است ک ه در میان این ملل، م وسیقی دی نی و آیینی مهم ترین بخش هنر و موسیقی بوده است. مهارت در نواختن آلات و ابزار موسیقی نیز اهمیتی برابر بامهارت در موسیقی اسطوره ای یا غیردینی داشت. «موسیقی دینی» در ادیان مختلف ازجمله اسلام همواره وج ود داشته و منشأ آثار ه نری گ وناگونی نیز شده است.
۴.

تاثیر هنر بر کنترل خشم در دانش آموزان متوسطه دوره دوم شهر بندرعباس با رویکردی بر هنر نمایش و موسیقی

تعداد بازدید : ۱۱۰۵ تعداد دانلود : ۵۵۵
هنر در همه ی عرصه ها تأثیر خود را به خوبی نشان داده است. اگرچه تا چندی پیش هنر جایگاه ثابتی نداشته و تلاش جهت از میان برداشتن آن می شد، اما امروزه نه تنها برای ماندگاری آن تلاش می شود بلکه متولیان آن نیز به دیگران پیشنهاد می دهند که برای اوقات فراغت، استفاده در کسب وکار، استفاده در آموزش و همچنین تسلط بر رفتارها و آگاهی ها فردی و تمرکز در فعالیت های روزمره از آن استفاده نمایند. هنر در شاخه های گوناگون به خوبی ثابت کرده است که می تواند در بین خانواده جای داشته باشد. امروزه هنرهای فراوانی نظیر موسیقی، نمایش، نقاشی و ... وجود دارند که خانواده های زیادی را به خود مشغول ساخته و تلاش می شود تا با سرگرم شدن به این فعالیت ها از خشونت و رفتارهای مشابه آن دوری نموده و تا سر حد امکان به رفتارهای ملایم و دور از هرگونه تشنج اجتماعی زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند. خشونت در بین نوجوانان و دانش آموزان مقطع دبیرستانی به رفتاری اطلاق می گردد که منجر به صدمه زدن به طرف مقابل می گردد. روش تحقیق به صورت کتابخانه ای و فرا تحلیل نظری است که در برخی موارد از نتایج آخرین تحقیقات درباره موضوع مذکور استفاده شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل (فردی، تعادل بین فردی و اجتماعی، اقتصادی و تأثیر هنر بر رفتارهای خشونت آمیز دانش آموزان مقطع دبیرستانی)، ابعاد و میزان خشونت علیه هم سن و سالان، پیامدهای (روانی، ذهنی، جسمی، اخلال در روابط اجتماعی) و شیوع این پدیده و راه های جلوگیری از آن است.
۵.

نقش دین در هویت انسان

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۰۴۷ تعداد دانلود : ۸۸۳
در میان آفریده های خداوند متعال، انسان بارزترین آن هاست. آیاتی که درباره نشانه های قدرت الهی است، از انسان آغاز می شود. «من آیاته ان خلقکم من تراب ثم اذا انتم بشر تنتشرون». در اسلام، انسان ها دعوت به شناخت اصالت وجودی خود شده اند. از طرف دیگر خودشناسی، مقدمه خداشناسی است. اگر انسان خود را خوب بشناسد، خدای خود را نیز بهتر می شناسد. رشد هویت در انسان بدون رشد خودآگاهی امکان پذیر نیست. انسان ها دارای ارزش های بالقوه هستند، که اگر به فعلیت برسند، او را به مقام انسان واقعی می رساند. در این راستا، دین و تعالیم مذهبی راه گشا هستند و به انسان در جهت رسیدن به کمال و تعالی و دستیابی به مقام والای انسان کامل کمک می کنند. ما نیز به عنوان یک مسلمان در جامعه ایران، متأثر از آموزه های دینی هستیم. به نوعی می توان گفت که هویت ایرانی و اسلامی یکی است. برای مصون ماندن از بحران هویت، پایبندی به دین ضرورت دارد. تعالیم ادیان آسمانی مخصوصاً دین مبین اسلام درزمینه هویت پذیری بسیار غنی است. زیربنای هویت از هر نوع و با هر عنوانی که باشد، دین و مذهب است و بحران های هویتی در صورت بی توجهی یا کم توجهی به مباحث دینی پیش می آید. با توجه به مطرح شدن مباحثی چون عصر جهانی شدن و تهدید هویت ملی و دینی؛ ضرورت اهتمام بیشتر مسئولین به بحث هویت یابی احساس می گردد. پژوهش حاضر با رویکرد بررسی نقش دین در هویت انسان صورت گرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
۶.

قاعده احسان و نقش آن در معافیت از جبران خسارت

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۲۶۳ تعداد دانلود : ۵۶۱۰
قاعده احسان یکی از قواعد فقهی مسلّم و مؤثر در حقوق اسلام و دارای گستره وسیعی است که مورد توجه بسیاری از فقها و حقوقدانان قرارگرفته است، به طوری که از آن به عنوان رافع مسئولیت و ضمان نام برده می شود. طبق این قاعده اگر شخص محسن قصد رساندن سود به دیگری یا دفع ضرر از دیگری داشته باشد با رعایت تبصره هایی مثل داشتن حسن نیت و وارد نکردن زیانی بیش از زیان اول، عمل او مسئولیت آور نیست. زیرا اگر با نیکوکار مانند زیانکار رفتار شود سبب اجتناب انسان از احسان می گردد. ارزش عمل نیکوکارانه و قبح مجازات نیکوکاران تا بدان جاست که خداوند نیز درآیات متعددی از قرآن مقدس، محسنین را مورد دوستی و محبت خود قرار داده است. هدف این پژوهش، استفاده از مستندات نقلی و عقلی قاعده احسان و استناد به منابع فقهی، حقوقی، دانشگاهی و تحقیقات مختلف با تکیه بر قرآن و حدیث است تا اثبات کند که احسان یکی از موارد معافیت از جبران خسارت و مسقط ضمان قهری می باشد و با اشاره به قوانین مدنی و جزایی مرتبط با این قاعده نشان داده شده است که می تواند جایگاه مهمی را در روابط خصوصی شهروندان و نظام حقوقی ایران کسب کند.
۷.

بحران آب و خشکسالی (چالش ها و راهکارها)

تعداد بازدید : ۳۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۰۵۹
آب از نهاده های اصلی کشاورزی و رکن اساسی توسعه کشاورزی به شمار می رود. بحران آب چالشی بزرگ برای کشور ایران و تمام کشور های جهان است. آب جایگاه ویژه ای در توسعه پایدار کشاورزی دارد و مصرف نادرست آن موجب عدم دستیابی به پایداری در توسعه کشاورزی می شود. کشور ایران با قرار گرفتن در ناحیه ی گرم و کم بارش جهان نه تنها با معضل تأمین آب مورد نیاز کشاورزی بلکه با تهیه و دسترسی به آب شرب بهداشتی هم رو به رو می باشد. عدم انجام تحقیقات لازم در بخش پیش بینی خشکسالی در سال های گذشته و یا عدم توجه به تحقیقات به عمل آمده، موجب بروز بحران آب در کشور ایران شده است. این بی تدبیری و عدم توجه، ضربات بزرگ و جبران ناپذیری به تمام بخش های اصلی کشور و زندگی روزانه مانند روند سریع بیابان زایی، پدیده ریزگرد ها، مهاجرت روستاییان، معضلات اجتماعی، کاهش تولیدات کشاورزی و غیره را به دنبال داشته است. در این تحقیق که به صورت مروری و با استفاده از منابع مکتوب کتابخانه ای و سایت های اینترنتی تهیه شده، مسأله آب، بحران آب و بخش کشاورزی، توسعه پایدار و مدیریت بحران آب بررسی و راهکار هایی را در پایان ارائه می نماید.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۴