پژوهش در هنر و علوم انسانی

هنر دیجیتال، پدیده ی متولد شده ی قرن حاضر، در برگیرنده ی گستره ای از آثار هنری و شیوه هایی است که از فناوری دیجیتال به عنوان بخش ضروری فرآیند خلق یا ارائه استفاده می کند. این هنر که در نتیجه ی همکاری بین رشته های مختلف هنری و علوم کامپیوتری به وجود آمده است و مهم ترین ویژگی آن چند منظوره بودن مفهوم است، دارای زیر مجموعه های متعددی در دنیا می باشد که یکی از آن ها هیبرید آرت است. کلمه ی هیبرید به معنی ترکیب دو عنصر مختلف در یک مفهوم واحد است که از سال 2003 میلادی به دنیای هنر وارد شد و تا کنون هنرمندان زیادی را درگیر خود کرده است. از آن جایی که این کشور با سیل مهاجران از کشورهای مختلف دنیا مواجه است، می توان گونه های مختلف فرهنگی-هنری زیادی را در آن پیدا کرد که به طرق مختلف با هم ترکیب شده اند. از این روی پژوهش پیش رو با روش مطالعه ی کتابخانه ای هیبرید آرت را در هنر اسلامی معاصر انگلستان مورد بررسی قرار داده است و مطالعات مذکور را با آثار هنری مربوطه تطبیق داده است. از جمله نتایج به دست آمده در این پژوهش می توان به وجود اهداف واحد در آفرینش آثار هنری گوناگون به دست هنرمندانی از یک فرهنگ مشترک، اشاره کرد.

این مقاله به بررسی عقاید و عملکرد برخی از کارگردانان و نویسندگان درباره درجات وفاداری به متن و یا ساختارشکنی٬ وارونه سازی٬ و استفاده از متن به عنوان پیش متنی برای ارائه دغدغه های هنری اجرا کنندگان می پردازد. میزان وابستگی تئاتر به متن و نویسنده این پرسش را برانگیخته است که آیا کارگردان را باید خالق اثر دانست یا تحقق بخش آن. این مقاله نشان می دهد که صاحب نظران تئاتر مدرن رابطه بین متن نوشته شده و اثر تئاتر اجرا شده را به صورت های مختلفی تفسیر کرده اند. درحالی که برخی کارگردانان کار خود را خدمت به نویسندگان دانسته اند و رضایت آنان را در اولویت قرار داده اند٬ برخی دیگر خود را خالق اثر دانسته و متن را تنها یکی از عناصر قابل حذف تئاتر می دانند. کنستانتین استنیسلاوسکی٬ جرزی گروتوسکی٬ وزولد میرهولد٬ ایلیا کازان٬ و گروه ووستر ازجمله مشاهیری هستند که نظرات آن ها در این مقاله به اختصار بررسی می شود. آنچه در این بررسی مشخص خواهد شد کمرنگ شدن نقش نویسنده به عنوان تنها خالق اثر و پیشروی تئاتر به سوی ابداعات٬ تنوع در فرم٬ و کار گروهی است. در پایان این مقاله ابداع در ارائه متن نه به معنای مرگ نویسنده بلکه نوعی ادامه دادن به متن و جان دوباره بخشیدن به ابعاد مختلف آن در نظر گرفته می شود.

از مهم ترین شاخصه های هنر اسلامی، معماری اسلامی است که با تأثر از جهان بینی اسلامی، توانایی جلوه دهی عرفان و تصوف را به نحو عالی داشته است. در این میان یکی از این ساختارهای هویت بخش در حوزه معماری اسلامی، ارسن مجموعه شیخ شهاب الدین اهری در شهر اهر است؛ مجموعه ای از دوران شکوفایی عرفان و تصوف در منطقه آذربایجان در قرون هفتم تا یازدهم ه. ق. این مجموعه تاریخی علی رغم بهره مندی از آرایه ها و تزئینات بی بدیل در حوزه معماری اسلامی با مفاهیم عمیق عرفانی تاکنون از بررسی-های کافی در زمینه شناخت کیفیات معماری و تجسد مضامین عرفانی آرایگانش، بی نصیب بوده است. بر این اساس، پژوهش پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه گردآوری اطلاعات مبتنی بر بررسی های میدانی و کتابخانه ای، کیفیت آرایگان معماری مجموعه شیخ شهاب را در ارتباط با طریقت عرفان و تطبیق آن با سلسله مراتب شکل گیری ارسن، بررسی نموده است. به عبارت دقیق تر، این پژوهش درصدد آن است با دقت در محتوای کالبدی اثر و بازخوانی مضامین و آرایگان معمارانه آن، ترابط و تلازم میان کیفیات تزئینات مجموعه با سرچشمه تفکرات عرفانی آن را بررسی نماید. با بررسی های انجام شده نتیجه می شود، مجموعه شیخ شهاب الدین اهری و آرایگان معماری وابسته آن متأثر از شرایط فرهنگی و اجتماعی هم عصر خود، تجسد عینی تفکرات عرفانی آئین متصوفه از قرن هفتم تا قرن یازدهم ه. ق می باشد.

هلاکوخان مغول پس از تصرف ایران و پایه گذاری حکومت خویش در شهر تبریز به سال 736 ه مکتبی هنری بر پایه سنت های هنری ایران پایه گذاری کرد که به مکتب تبریز اول مشهور است. در میان آثار بجای مانده از این مکتب نسخه خطی شاهنامه معروف به شاهنامه دموت از جایگاه ویژه ای برخوردار است که نگاره های آن نشانگر شاخصه های تصویری این مکتب است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی، گردآوری و تحلیل شاخصه های نگارگری دوره ایلخانان مغول در تبریز با نگاه ویژه به شاهنامه مصور دموت می باشد. این تحقیق با این پرسش آغاز گردیده است که «شاخصه ها و ویژگی های بارز نگارگری مکتب تبریز ایلخانی کدام است و نگاره های شاهنامه دموت دارای کدام ویژگی های سبکی می باشد؟» روش تحقیق تحلیلی–توصیفی است و به این منظور ابتدا به جمع آوری منابع تاریخی و دیگر اطلاعات لازم پرداخته سپس به تحلیل این اطلاعات پرداخته است. به عنوان نتیجه می توان به این نکته اشاره کرد که بیشتر نقوش حیوانی و گیاهی نگاره های بکار رفته در این مکتب متأثر از هنر چین بوده و تزئین لباس و پوشاک اشخاص مصور شده متأثر از هنر بیزانس می باشد. روش گردآوری اطلاعات استفاده از منابع مکتوب، کتابخانه ای و همچنین شبکه جهانی اطلاع رسانی (اینترنت) بوده است.

دوره ساسانیان هنر فلزکاری دارای ارج و مرتبه والایی در دربار بوده و همواره مورد توجه سلاطین و اشراف زادگان بود. در این دوره هنر فلزکاری به اوج شکوفایی خود رسیده و حتی در مدت زمانی کوتاه از مرزهای امپراتوری ساسانیان فراتر رفته و در مقام هدیه به عنوان نشان قدرت و مشروعیت سلاطین ساسانی به دربار سایر ملل راه یافت. در دوره هایی که خزانه سلاطین پر بود آثار فلزی از فلزات گران بها همچون طلا و نقره تهیه می شد و در زمان تنگدستی و رکود خزانه آثار هنری با آهن و فولاد ساخته شده و از روکش و نقوش طلایی و نقره استفاده شده است. هنرمندان برای تزئین سطوح خارجی و بعضاً داخلی این آثار گران بها عموماً از نقوش گیاهی و خصوصاً پیکره جانوران استفاده می کردند. دلبستگی هنرمندان این دوره به نمایش پیکره جانوران از درندگان، چهارپایان، پرندگان و حتی جانوران پنداری و ترکیبی همچون اژدها، سیمرغ، دیو، پری و جز آن ها، اغلب ریشه در اعتقادات اسطوره ای-دینی مردم این دوران داشته است. در این پژوهش، تلاش بر این است تا از طریق بررسی نقوش جانوری، گیاهی و هندسی، از لحاظ اسطوره ای، آیینی، فرم و مبانی عناصر و نیروهای بصری، با نوع و جایگاه این آثار در هنر فلزکاری این دوره، خصوصاً از لحاظ ارزش هنری شناسایی شود. روش انجام این پژوهش از نوع تحلیلی، توصیفی است و بر اساس ویژگی های تعدادی از ظروف دوره ی ساسانی موجود در موزه ها مانند بشقاب، کاسه، جام، ابریق، ریتون و جواهرآلات انجام گرفته است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش فیش های تحقیقاتی، مشاهده آثار هنری، مطالعه ی کتابخانه ای، همچنین استفاده از سایت های اینترنتی موزه های داخلی و خارجی محل نگهداری آثار فوق الذکر بوده است. نتایج کلی حاکی از آن است که نقوش در هنر فلزکاری ساسانی، تنها جنبه تزئینی ندارند بلکه نماینده معانی و مفاهیم آیینی و فرهنگی هستند که با اولویت قرار دادن پیام نمادینِ اصول و مبانی هنری تا حد زیادی در جهت افزودن زیبایی هنری، محتوا نیز مد نظر قرار می گیرند.