پژوهش در هنر و علوم انسانی

با ورود به دوره مدرن و مطرح شدن زمان به مثابه بعد چهارم، مقوله زمان در هنرهای گوناگون مورد توجه گرفت. در هنر عمومی نیز، مقوله زمان مورد توجه فعالان این هنر بوده است. مسئله زمان در هنر عمومی عموماً در رابطه با دوام و عمر آثار، تأثیر دائمی یا موقت بودن آنها و بازنمایی زمان در آثار هنر عمومی کنکاش شده است. حال آنکه در رابطه با هنر عمومی، بررسی جایگاه زمان باید علاوه بر هویت هنری و تجسمی آثار، در ارتباط با هویت عمومی آن ها نیز مورد بررسی قرار گیرد. چرا که هستی هنر عمومی نه تنها بر شیء هنری، بلکه به عمومی بودن آن نیز مبتنی است. در همین راستا مقاله حاضر به بررسی عنصر زمان در هنر عمومی با در نظر گرفتن عمومی بودن آن می پردازد. مسئله این تحقیق این است که ویژگی عمومی بودن به عنوان عامل تمایز هنر عمومی از سایر انواع هنری، چه تأثیری بر جایگاه عنصر زمان در این هنر دارد. به این منظور پس از بررسی زمان در رابطه با هویت هنری هنر عمومی، منشأ ماهیت عمومی این هنر و ارتباط زمان با آن مورد تحلیل داده بنیاد قرار گرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از زمان-محور بودن هستی شناسی هنر عمومی است.

حسن ختام شاهنامهنگاری در ایران، نسخه عمادالکتاب است که به عنوان واپسین نمونه دستنویس و مصور قاجاری کمتر مورد مداقه قرار گرفته است. این شاهنامه با حدود چهار هزار بیت اضافات، بخشی از متن گرشاسپنامه را نیز در خود جای داده که ازجمله آنها داستان کمان کشیدن گرشاسپ پهلوان در محضر قیصر روم است. آنچه در پی میآید در پاسخ به این پرسش است: تطبیق متن ادبی و تصویر در مجلس مذکور از شاهنامه عمادالکتاب چه چیزی را نشان میدهد؟ فرضیه آن است که این نگاره در حدود سبک قاجاری به متن ادبی وفاداری نشان داده است. هدف، تحلیل تطبیقی متن ادبی و نگاره از نسخه مهجور عمادالکتاب است. این مقاله با نمونهگیری هدفمند نشان میدهد نقاش به جهت تأکید بر هویت ایرانی یا شاید هم به سبب اشتباه گرفتن گرشاسپ پهلوان با گرشاسپ، پادشاه پیشدادی مورد اشاره در متن شاهنامه، او را در هیئت ملوکانه فتحعلیشاهی به تصویر درآورده و بهعکس قیصر روم را برخلاف متن ادبی در حالت ایستاده، به صورت دست به سینه مجسم ساخته و در تجسم پوشش وی به کلاه دستارپیچ فرمانروایان محلی بسنده کرده است. بههرروی عدول نقاش از جزییات ظاهری متن ادبی و اتخاذ مسند شاهانه برای گرشاسپ به دلالت معنایی حقانیت وی نسبت به قیصر روم انجامیده است.

روابط بین اروپا و جهان اسلام دارای تاریخی طولانی و پر فراز و نشیب است که می توان آن را در سه کلمه ی جنگ های خونین، تبادلات فرهنگی و تقابلات اقتصادی بررسی کرد. کشور ایتالیا در دنیای غرب یکی از کشورهایی است که به طور مستقیم با هر سه نوع این تبادلات در ارتباط مستقیم بوده است. از آنجایی که حضور مسلمانان در این کشور در سال ۸۲۷ میلادی و با فتح سیسیل آغاز شد و به صورت بسیار آهسته در جغرافیای این کشور پیش رفت، میتوان تاثیر آن را در فرهنگ و هنر کشور ایتالیا -به خصوص جنوب و مرکز آن- بررسی کرد. پژوهش های پیرامون چرایی و چگونگی این تاثیرات فرهنگی در دو دهه ی اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مقاله ی پیش رو در پی آن است که با بررسی حضور اشیا اسلامی و الگوهای مشتق شده از این هنر در نقاشی و معماری استان توسکانی-به عنوان مهم ترین مرکز هنری در مرکز ایتالیا- چگونگی تاثیر ارتباطات دیپلماسی بر هنر را توضیح دهد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هنر اسلامی در انواع مختلف آن به عنوان نمادی از تمدن اسلامی مورد توجه هنرمندان ایتالیایی بوده است. این مقاله با استفاده از منابع تاریخی و روش پژوهش کتابخانه ای به تطبیق آثار مذکور پرداخته و خلال آن روابط جاری بین استان توسکانی و کشورهای اسلامی را بررسی کرده است.

پژوهش حاضر تحت عنوان مطالعه تطبیقی گنبد "نیایشگاه هندوها" با "خواجه خضر نبی" در بندرعباس به مطالعه تطبیقی معماری گنبد در هر دو بنا می پردازد. لذا با مطالعه و تحقیق در هر دو بنا و مشاهده از نزدیک درمی یابیم که از نظر قدمت تاریخی حائز اهمیت و رتبه جهانی می باشند. در گذشته های بسیار دور هندوها جهت تجارت و بازرگانی با ایران مراودت هایی داشتند که در کنار این رفت وآمد و دادوستدها نیاز به برگزاری آئین مذهبی بود. لذا در سال 1310 ه.ق در زمان حکومت محمدحسن خان سعدالملک این بنا تأسیس شد و پیروان مکتب برهمنی که به خدای ویشنو اعتقاد داشتند در آن به عبادت پرداختند. از همین رو در معماری خواجه خضر نبی نیز تفاوت ها و تشابهاتی وجود داشت که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.

این پژوهش به شرح و تحلیل «فرآیند پیش نگری» در عکاسی فتوشیمیایی با نگاهی به مشکلات ایجاد شده در پی حذف آن در عکاسی دیجیتال و نحوه احیاء و بکارگیری مجدد آن در عکاسی دیجیتال می پردازد. پرسش های پژوهشی این تحقیق عبارتند از: «فرآیند پیش نگری» چه تاثیراتی در عکاسی به جای می گذارد؟ چه راهکارهایی را می توان برای احیاء «فرآیند پیش نگری» در عکاسی دیجیتال ارائه نمود؟ این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که «فرآیند پیش نگری» عاملی مهم و تاثیرگذار در عکاسی فتوشیمیایی برای دستیابی به تصویری بی عیب از نظر تکنیکی است اما در عکاسی دیجیتال فرآیند پیش نگری نادیده گرفته می شود. نتایج حاصله بیانگر آن است گه نبود این فرآیند باعث ایجاد مشکلاتی می شود که با در نظر گرفتن راهکارهایی می توان این مشکلات را از بین برد یا گم گرد و نهایتا فرآیند پیش نگری را احیاء نمود. برای این منظور می توان اعمال زیر را انجام داد: عدم استفاده عکاس از LCD دوربین یا مانیتور اکسترنال هنگام ثبت عکس دیجیتال، استفاده از منظره یاب اپتیکی، بکارگیری ابزارهای ارزیابی غیرچشمی تصویر هنگام انتخاب تنظیمات دوربین و به تاخیر انداختن رویت عکس تا زمان انتقال آن به کامپیوتر.

کاشیکاری یکی از شیوه های نقش پردازی آرمان گرایانه در تزئینات معماری سنتی ایران است. در دوره قاجار، نقشینه کردن دیوار ابنیه عمومی و خصوصی با شمایل و مضامین مذهبی جلوه ای نوین یافت. کاشی نگاران قاجار در نقش پردازی، کتب ادبی، تاریخی و مذهبی، سنت های کهن نگارگری و اسلوب های غربی را منبع الهام قرار دادند. چهره نگاری و شمایل نگاری از ائمه معصومین(ع) و پیامبران یکی از موضوعات مورد توجه و از اصلی ترین مضامین هنر دینی آن ها بود که تا به امروز هنوز ادامه دارد. از دوره صفویه تا قاجار شمایل نگاری های بسیاری در شهرهای مختلف ایران توسط هنرمندان و به دستور حاکمان یا بزرگان وقت ایجاد شد که به نوعی نقش مذهب و تاثیر قصص و آیات قرآن را نشان می دهد. در بسیاری از بناهای شهر شیراز شمایل نگاری انجام شده که شامل باغ، حمام، خانه و ... می باشد. هدف از این مقاله بررسی بناهایی است که شمایل نگاری حضرت یوسف(ع) و حضرت سلیمان(ع) در آن ها کار شده و با توجه به محدودیت بازدید از برخی خانه های بافت تاریخی متاسفانه یک خانه در بررسی این مقاله قرار گرفته است.