پژوهش در هنر و علوم انسانی

یکی از مهم ترین و متفاوت ترین اقشار جامعه ایرانی، ایل ها و عشایر است و زنان رنگ و بوی حیات ایلی و عشایری است. زنانی که خود بخشی از هویت ایلی و عشایری هستند و در آفرینش و ماندگاری هویت هنری اقوام، سهمی مؤثر و انکارناپذیر دارند. ازاین رهگذر، آفرینش هنرهای بومی، ایلی و عشایری که ازآن به دست بافته ها یاد می شود، بخشی مهمی از هویت هنری قومی و ایلی است. دست بافته های ایلی و عشایری برآیند و بازتابی از احساس، اندیشه ، باورها و آرمان های زنان هنرمند، در سایه جهان بینی شخصی و جمعی است که با بیانی رمزی و نمادین و در قالب طرح ها و نقش های انتزاعی، تجریدی، رنگ های بومی و طبیعی به صورت ذهنی و به کمک قوهّ ی خیال در جهت مرتفع کردن نیازهای زندگی، آفریده می شوند. چوقا، برجسته ترین پوشاک و بالاپوش ایل و عشایر بختیاری و بخشی از هویت هنری و قومی است که توسط زنان ایل بافته می شود. به زعم بسیاری از صاحب نظران فرهنگ بختیاری، طرح و رنگ های چوقا بازتاب سنت ها، اندیشه ها و باورهای فردی و قومی بختیاری است که با زبانی نمادین نمودار می شود. این بالاپوش اصیل، سنتی و قومی دارای ظرفیت و استعداد نهفته کارآفرینی با حفظ اصالت و بر مبنای ایجاد خلاقیت و نوآوری در کاربرد براساس نیازهای جامعه امروز است. دراین مقاله ضمن توصیف و بازتاب بخشی از فعالیت های زنان عشایر بختیاری، به مطالعه، بررسی، تحلیل و توصیف فعالیت هنری زنان یعنی بافت انواع دست-بافته ها و به طور خاص چوقا و ابعاد هنری و نمادین آن پرداخته می شود. پژوهش حاضر از نوع بنیادین و روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات هم به صورت توأمان میدانی و کتابخانه ای است.

عقیده بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که شخصیت انسان در 6 سال اول زندگی او شکل می گیرد. با توجه به تاثیرات قابل توجه محیط به عنوان یکی از عوامل موثر بر رشد کودک و به ویژه تاثیر فضای معماری در بهبود و افزایش قابلیت های جسمی و حرکتی، و همچنین رشد ذهنی و عاطفی و اجتماعی کودکان، برای طراحی فضایی منطبق با شرایط کودکان نیازمند شناخت دقیق از ویژگی های رشد کودک می باشیم. در اینجا این سوال مطرح است که اندیشه اسلامی چه راهکارهایی را در خصوص محیطی مناسب رشد کودک پیشنهاد داده است، و ویژگی های یک مهدکودک مناسب برای رشد کودک با توجه به آموزه های اسلامی چیست. هدف این مقاله، ارائه اصول و الگوی اسلامی برای طراحی مهدکودک می باشد. در این مقاله سعی گردیده با رویکردی اسلامی و با استناد به مفهوم رشد از دیدگاه شهید مطهری و ابن سینا و با روش استدلال منطقی و تفسیر و تحلیل در اصول، اهداف و روش های تربیتی آ ن ها، مولفه ها و کیفیت های محیطی مکانی مناسب رشد کودک استنتاج گردد و در نهایت اصولی برای طراحی فضای کودک منطبق با این کیفیات و شرایط، استخراج شود. با توجه به این که انسان به طور پیوسته در تعامل با خود، خدا، جامعه و طبیعت می باشد، لازم است برای رشد کودک به این ارتباطات توجه ویژه ای مبذول داریم.برای ارتباط کودک با دیگران، به فضاهای جمعی برای بازی و آموزش، برای ارتباط او با خدا فضاهایی برای قصه گویی و فضایی برای انجام تئاترهای قرآنی و فضاهایی جهت شناخت طبیعت و ... را می توان متصور شد.

فرهنگ ایران با سابقه چند هزار ساله و هنر این سرزمین که سابقه ای همپا با فرهنگ آن دارد توانسته اند در کنار هم به خلق آثاری شگفت انگیز و متحیرانه دست بزنند که چشمان هر بیننده ای را به خود خیره سازند. جشن های ملّی که از عناصر اصلی فرهنگ هر کشوری به شمار می آیند، در ایران دارای اهمیتی بایسته و خاص هستند؛ و ایرانیان نیز همواره به برگزاری این جشن ها همت ویژه ای مبذول داشته اند. در این میان، هنرمندان ایرانی با حکاکی کردن این مراسم خاص و جالب توجه برروی سنگ توانسته اند هم در به یاد ماندن این آداب و رسوم سهم به سزایی داشته باشند و با بازنمایی آن برای نسل های آینده در برپایی این جشن ها در سال های آتی قدمی مفید بردارند و هم هنر بی مانند خود را به جهانیان بنمایانند و دریابند که چگونه هنر ایران زمین توانسته است این آداب ورسوم قدیمی خود، به ویژه جشن های ملّی باشکوه و باعظمت را به دیگر ملت ها نشان دهد. پژوهش حاضر برآن است تا درحد توان به جشن باستانی نوروز و انعکاس آن بر هنر همان دوره بپردازد و سعی کرده تا اهمیت حفظ و نگهداری آداب و رسوم اصیل و غنی خود را به نسل جوان خاطر نشان کند و بگوید که با پایبندی در به اجرا درآوردن این جشن باشکوه، کهن و ریشه دار خود، در پربارکردن هرچه بیشتر این فرهنگ اصیل همت بگمارد و در پاسداری از آن بکوشد. همچنین بتواند قدمی اندک در راه اعتلای هرچه بیشتر این جشن های ملّی میهنی و هنر این مرز و بوم بردارد.

نمادهای تصویری به دست آمده از هر فرهنگ و تمدنی رابطه ای تنگاتنگ با باورها و اعتقادات آن اقوام دارد، ناگزیر از اسطوره ها تأثیر می پذیرد. نقوش بیان تصویری خواست ها، بیم ها و امید ها و حامل استعانت از قوای طبیعت برای زندگانی بهتر در این جهان و آمرزش ابدی در آن جهان هستند. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موجودات ترکیبی در هنر مارلیک و زیویه پرداخت. با بررسی آثار بدست آمده از این، شاید بتوان به تحلیل هایی دست زد که نتایج آن پرده از رموزی در مورد آیین ها، نظامات تمدنی و حتی دغدغه های ایرانیان در این عصر بر دارد. اهمیت و ارزش بررسی این آثار و نقوش از آن جایی آشکار می شود که با پی بردن به اختصاصات و اشتراکات نماد های آن ها می توان به نتایجی قطعی در پیوستگی فرهنگ های ایرانی در آن زمان پی برد.

از گذشته های دور، «خوشنویسی» و «تذهیب» جزو ارکان اصلی در حوزه ی کتاب آرایی به حساب می آمد و همواره مورد توجه هنرمندان و هنرشناسان بوده است. اگرچه تذهیب به عنوان هنری مستقل در هنرهای اسلامی محسوب می شود اما همواره آن را به عنوان زیرمجموعه ای از خوشنویسی و یا مینیاتور می شناسند. سعی هنرمندان مسلمان این بوده است تا در طول زمان، کیفیت و جایگاه این هنر را بهبود بخشیده، هویت آن را آشکارتر نمایند. از این رو کیفیت و چگونگی تذهیب قرآن های خطی در هر دوره متفاوت از دوره های پیشین بوده، دارای خصوصیات منحصر به فرد است. دغدغه ها و دلایل فراوانی باعث انگیزه ی محقق به ورود به این حوزه شده است؛ ابتدا دغدغه ی فراموشی این هنر قدسی، ارزشمند و کهن در دوران معاصر، و در پی آن دستیابی به نگاه و بینشی عمیق تر و کامل تر نسبت به هنر تذهیب، به ویژه تذهیب قرآن های خطی، در دوره های مطرح و پرآوازه ی این هنر در ایران. بررسی خصوصیات تذهیب قرآن های خطی سه دوره ی هنری مهم و تاثیر گذار در ایران (تیموری، صفوی و قاجار) موضوع این مقاله است که با مطالعه ی مبانی نظری و عملی مربوط به کتاب آرایی و تذهیب قرآنی و جایگاه تذهیب در فرهنگ اسلامی آغاز شده و با بررسی خصوصیات تذهیب هر یک از این ادوار، و نیز مطالعه ی دقیق تذهیب برخی نسخه ی قرانی ادامه می یابد. نسخ قرآنی موجود در «موزه ی ملی ملک تهران»، «موزه ی هنرهای تزیینی اصفهان» و «موزه ی آستان قدس مشهد» مهم ترین جامعه ی آماری این پژوهش است و در کنار آن تصاویر کتب مختلف نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.

از آنجا که در زمینه روش شناسی هنر پژوهش ها اندک است پژوهش حاضر به دنبال بررسی وضعیت روش شناختی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته های هنرهای تجسمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز است. برای رسیدن به این هدف، روش تحلیل محتوا انتخاب شد. تمام پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته های ارتباط تصویری، نقاشی و عکاسی در فاصله سال های 1390 تا 1395 که تعداد 134 پایان نامه دفاع شده بود و 120 مورد از آنها در دسترس بود مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات از طریق فرم اطلاعاتی محقق ساخته انجام گرفت و تجزیه تحلیل اطلاعات بدست آمده از طریق نرم افزار spss انجام شد. تجزیه و تحلیل یافته های توصیفی و تحلیلی نشان دادند پایان نامه ها از نظر ضرورت تحقیق، بیان مسئله، آیین نگارش، تدوین فرضیه ها، وضوح سئوالات، عنوان پژوهش، ارتباط نتیجه گیری با اهداف پژوهش، اثبات یا رد فرضیات و رویکرد تحقیق از نظر هدف و پژوهش در مرتبه خوب، معیار های پاسخ به سئوالات مهم، یافته ها، چهارچوب نظری، نمونه گیری، جامعه هدف، ارتباط نتیجه گیری با پیشینه پژوهش، اصطلاحات مهم و محدودیت های مطالعه در رده متوسط و بقیه شاخص ها در مرتبه ضعیف ارزشیابی شده اند. در مجموع اکثر پایان نامه ها از کیفیت متوسط برخوردارند اما در برخی موارد پایان نامه ها با ضعف عمده ای روبه رو هستند؛ از جمله در نوشتن پیشینه و چارچوب نظری که در اکثر پایان نامه ها این بخش وجود ندارد یا به درستی به آن پرداخته نشده است.

خواندن در صفحات نمایش دیجیتال، امروزه تبدیل به یک عادت روزانه شده است. تایید این مدعا، تغییر گرایش های خواننده گان به استفاده ی بیش تر از رسانه های دیجیتالی مانند پایگاههای اینترنتی و سرویسهای مختلف همچون اجتماعات مجازی، نرمافزارها و کتابهای الکترونیک و غیره به جای رسانه های چاپی است. با درنظر گرفتن این مساله و به منظور ارتقاء سطح خوانایی در صفحات نمایش دیجیتال، طراحان باید سطح آگاهی خود را برای انتخاب هرچه بهتر فونت و نیز نحوهی تایپنگاری مناسب در صفحه ی نمایش به ویژه برای خواندن متن های طولانی افزایش دهند. از این رو، هدف از مقاله ی حاضر، گشودن بحثی مقدماتی در مورد ماهیت حروف در رسانهی دیجیتال و عوامل تاثیرگذار بر امر خوانایی و بازخوانشپذیری در حوزهی این رسانه میباشد. در واقع، نوشتار حاضر پس از پرداختن به سیستمهای رمزگذاری و فرمتهای مختلف فونت در رسانههای دیجیتال، به مسالهی خواندن از روی صفحهی نمایش پرداخته است. همچنین، کیفیت بصری تایپفیسها و پیکربندی متن در صفحات نمایش، به عنوان متغیرهای تایپنگاری در امر خوانایی و بازخوانشپذیری مورد بحث قرار گرفته اند. بدیهی است خوانش یک متن در رسانه های دیجیتال با عوامل ذکر شده پیوند تنگاتنگ داشته و دیزاین مناسب آن ها میتواند سهم به سزایی در کاهش خستگی چشم در هنگام مطالعه و افزایش سرعت خوانایی و بازخوانش پذیری داشته باشد.