پژوهش در هنر و علوم انسانی

پژوهش در هنر و علوم انسانی

پژوهش در هنر و علوم انسانی سال ششم مرداد 1400 شماره 3 (پیاپی 35)

مقالات

۱.

تحلیلی بر ابعاد زیباشناختی آبریز شجاع بن مُنعه موصلی

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۳۰۴
هنر-صنعت فلزکاری شهر موصل، یکی از مهمترین مکاتب فلزکاری در دوره اسلامی و به ویژه در قرن ششم و قرن هفتم هجری و در زمان فرمانروایی خاندان آلزنگی و به طور خاص، بدرالدین لؤلؤ مهمترین حکمران این خاندان بود. هنرمندان و صنعتگران موصلی در این دوره توانستند با بهرهگیری و تأثیرپذیری از فنون ساخت و تزئین آثار فلزی که از تمدنهای گذشته و همجوار نظیر تمدن ساسانی و تمدنهای همعصر، به ویژه تمدن درخشان سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان شده بود، بهترین آثار را با به-کارگیری خلاقیت و نوآوری در ساخت و تزئین با هویت بومی، فرهنگ و آداب موصل تولید کنند. از انواع تولیدات مشهور موصل میتوان به آبریزهای ساخت این مکتب اشاره داشت که یکی از عمدهترین تولیدات در عرصه ساخت ظروف فلزی بوده است. آبریز شجاعبن منعه موصلی، یکی از برجستهترین آبریزهای مکتب فلزکاری موصل است که به لحاظ فنشناختی و زیباشناختی و ارزش های جامعه شناختی و مردمشناختی، میتواند منبع خوبی برای شناسایی جامعه و طبقه مردمِ موصل قرن هفتم هجری باشد. این آبریز با پیشرفتهترین فن ریختهگری ساخته و با کیفیترین شیوه تزئین یعنی ترصیعکاری با نقره، آراسته شده است. روایتهای نقشپردازی شده از نوع موضوعات رایج آن روزگار جامعه موصل(طبقه اشراف و فرودست) است. موضوعات کنده کاری شده بر بدنه آبریز عبارت است از: ورزش(کشتی)، موسیقی، رقص، شکار، نبرد و آرایش کردن میباشد. این مقاله از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات هم کتابخانهای است
۲.

سیر تاریخی شکل گیری طرح چهارفصل در قالی ایران

تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۶
قالی ایران بخش مهمی از اصالت و هویت خود را مدیون طرح و نقش خویش است. طرح ها و نقوش قالی ایران در بستر زمان و متناسب با فرهنگ جوامع تولیدکننده ابداع و برای نسل های بعدی به یادگار مانده اند. طرح قالی چهارفصل یکی از طرح های اصیل قالی ایران است که در دوره قاجار به جامعه قالی ایران و جهان معرفی شد. مساله اصلی پژوهش حاضر فقدان منابع مکتوب در مورد پیشینه طرح چهارفصل است. از این رو هدف از پژوهش مطالعه سیر تاریخی و پیوندهای فرهنگی طرح چهارفصل در قالی ایران است. مطالعات نشان داد طرح چهارفصل در دوره قاجار و توسط میرمصور تبریزی و مبتنی بر اصالت های هنر و فرهنگ ایران ابداع شد. پیوندهای نزدیک طرح چهارفصل با طرح های باغی، ریشه این طرح را به بستر فرهنگی پیش از اسلام می رساند. پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی و به روش کیفی و به صورت توصیفی تحلیلی به انجام رسیده است.
۳.

از نقد سینما تا نقد معماری؛ جستاری در مفاهیم مشترک

تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۲۲۹
در قرن حاضر ارتباط میان معماری و سینما به عنوان رویکردی جدید مطرح است. سینما و معماری به عنوان علوم دارای چهارچوب ساختاری منسجم، علیرغم تمایزاتی که با هم دارند؛ دارای تشابهاتی نیز می باشند؛ که البته متون مختلفی از جنبه انتقادی به بحث پیرامون این موضوع پرداخته اند. در یک نگاه کل نگر می توان به وجود ارتباط تعاملی بین فضای سینما و فضای معماری اشاره کرد. لذا هدف این مقاله شناسایی و تدقیق مولفه های ارتباط دهنده سینما و معماری است. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی–تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای استفاده گردیده است. در این راستا ابتدا به مطالعه روش های نقد سینما و معماری پرداخته شد. سپس نحوه ارتباط سینما و معماری مورد مطالعه قرار گرفت و در نهایت مولفه های مشترک سینما و معماری شناسایی و تدقیق شد. نتایج تحقیق حاکی از شناسایی پنج مولفه مشترک میان سینما و معماری است. پیشنهاد می شود نتایج حاصل از این تحقیق مورد استفاده اندیشمندان حوزه سینما و معماری قرار بگیرد تا بتوانند با ایجاد رابطه تعاملی میان سینما و معماری به ایجاد معماری مفهومی بر پایه سینما تاثیرگذار باشند.
۴.

تبیین کارکردهای معنایی گرافیک سایه در سینما؛ مطالعه موردی: فیلم شاهین مالت

تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۶۴
سایه در فیلم، یک مفهوم تکنیکی و محتوایی است که به بیانگرترین عنصر سینمایی بدل شده و مفهومی گسترده دارد. این مسئله که سایه پدیدهی قابل خوانش بوده و همچنین تحلیل آن از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است، مساله کلیدی این مقاله میباشد. بسیاری از سبکهای سینمایی از قابل خوانش بودن این ابزار برای انتقال سریع مفاهیم درونی فیلم به مخاطبانشان استفاده کردهاند. در این مقاله با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی سعی شده است، مفاهیم و کارکردهای ساختاری سایه در فیلم مورد تامل قرار گیرد. بنابراین در این راستا ضمن بررسی کارکردهای معنایی سایه، به تحلیل مفاهیم سایه و کارکرد آن در فیلم نوآر پرداخته شده و در نهایت فیلم شاهین مالت به عنوان نمونهای مطرح در این سبک، با تاکید بر فرم و اندازه سایه که در برگیرنده مفاهیم پنهان در ارتباط با کاراکترها هستند، تحلیل و بررسی می شود.
۵.

مطالعه ارگونومی ساختار پوشاک در طراحی لباس مشاغل ایرانی

تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۴۰۰
در ارگونومی ساختاری پوشاک، هدف اصلی افزایش بهره وری با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط کار است. طراحی یکدست نمونه لباس های کار برای مصارف مختلف کاری در ایران به صورت یکسان، این مسئله را مطرح نموده است که رابطه طراحی الگو و یا ساختار پوشاک با نوع فعالیت کارگر چگونه است. همچنین با هدف دستیابی به شیوه ای برای اجرای نمونه های کاربردی اقدام در طراحی توسعه محور لباس کار در ایران صورت پذیرد. بنابراین با استفاده از روش کتابخانه ای و میدانی اطلاعات اولیه مورد نیاز جمع آوری گردید و سپس با توجه به رابطه میان نوع فعالیت و نیاز مبتنی بر آن در طراحی پوشاک، با استفاده از روش کیفی به توصیف ویژگی های اولیه پرداخته و سپس با تحلیل پنج نمونه لباس در پنج شغل از مشاغل صنعتی به عنوان نمونه های مورد مطالعه هدفمند، میان نیاز فیزیکی بدن کارگر و طراحی لباس نمونه های نهایی طراحی گردید. در واقع در شیوه توصیفی تحلیلی بکار رفته از شیوه تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که لباس کار در ایران بدون توجه به نوع شغل و تأثیر آن بر بهره وری و نوع نیاز کارگران طراحی می شود. این در حالی است که هر شغل، باید لباس مخصوص به خود را داشته باشد و هر حرکت فیزیکی بدن در مدت زمان کار، رابطه ای مستقیم با الگو یا ساختار لباس کار دارد.
۶.

نقش تعامل در طراحی لباس هوشمند در ارتباط با مخاطب

تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۲۶۱
لباس هوشمند متناسب با تحولات فکری و علمی بشر در دوران معاصر از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. اهمیت این نوع لباس ها به گونه ای است که مهندسین و هنرمندان به کمک دیگر متخصصین حوزه نساجی و پزشکی و ... همه با هم برای نیازهای مختلف جامعه از این نوع لباس ها طراحی می کنند. ازاین جهت این لباس ها به دو صورت کاربردی و زیباشناسانه در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفت. هدف اصلی در پژوهش حاضر این بود که چه ارتباطی میان لباس هوشمند به عنوان متغیر اول و تعامل به عنوان متغیر دوم وجود دارد که ازاین رو با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و با اتخاذ رویکرد کیفی به روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر داده های متنی و تصویری لباس های هوشمند در دو حوزه علمی و آثار هنری مورد تحلیل محتوایی قرار گرفته اند که مسئله اصلی یعنی عملکرد هر کدام از لباس های هوشمند از منظر تعامل با مخاطب مورد کنکاش قرار گیرد و پاسخی به سؤال اصلی پژوهش باشد که لباس هوشمند دارای چه ویژگی هایی است و نقش تعامل در آن چیست؟ ازاین رو یافته های پژوهش نشان داد به طورکلی لباس های هوشمند مرتبط با عصر تکنولوژی و یا استفاده از علم الکترونیک و مکانیک نمی باشد و این مقاله صرفاً مبتنی بر تحولات تکنولوژی در عصر حاضر به لباس هوشمند اضافه شده است لباس های هوشمند بر روی حواس انسان تاثیر می گذارند بنابراین آنچه به عنوان نتیجه نهایی در این پژوهش رقم خورد بدین گونه است که لباس هوشمند در تعامل با مخاطب گاهی در روبروی مخاطب و گاه ی بر روی بدن مخاطب قرار می گیرد و در هر دو صورت گاهی به صورت علمی خواسته ای از نیازهای انسانی را پاسخ می دهد و یا در خدمت هنرمند ایده و یا فکر هنرمند را در قالب آن پیام هوشمند ارائه می دهد بنابراین لباس هوشمند لباسی نیست که صرفاً در حوزه طراحی لباس قرار گیرد و از سه حوزه طراحی لباس، هنر و علم کمک میگیرد تا در نهایت نیاز خواسته شده را برطرف نماید.
۷.

تفاوت های هدایت بازیگر در تئاتر و سینما با تاکید بر روش های هدایت بیان و بدن بازیگر

تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۹۲
کارگردانی و هدایت بازیگر در تصویر نسبت به نمایش، از اندازه کمتری برخوردار است و متفاوت است. در حقیقت به دلیل نوع برخورد با مخاطب که گستره ارائه آن هاست با یکدیگر اختلاف ایجاد می کنند. برای تحقیق در این گستره باید هر دو (نمایش، تصویر) جداگانه بررسی شده تا به تفاوت ها پی برده شود و این در بدن و بیان و کادر شکل می گیرد و هدایت آن ها در جاهایی یکسان و در بسیاری متفاوت است. آموزش و شناسایی جایگاه های برخورد این دو گستره نیازمند دانش و تجربه ی فراوان و تحلیل و چالش و کاوش است تا بتوان در این دو گستره به خطا نرفت.
۸.

طرحی در عشق شناسی ملاصدرا به موازات طرحی در نقد هنر هایدگر

تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۷۰
حکمت متعالیه ملاصدرا، رابطه ای است بین وجودشناسی فلسفی و زیبایی شناسی آنتولوژیک، که پیوند این زیبایی شناسی با لغت مبدع وی، یعنی «صنایع لطیفه» مرتبط است. به موازات این مبانی، علیرغم تعابیر متفاوت با فیلسوف نامدار، "هایدگر"، می توان در بطن کلامشان، وجوهات مشترک را استنباط کرد. این پژوهش سعی دارد مواضع این دو فیلسوف را، مورد بررسی قرار دهد؛ بنابراین پرسش اصلی مقاله را در باب آراء ملاصدرا قرار می دهد و بدون ارجحیت یکی بر دیگری، موضوعات متشابهی را با تأکید بر رویکردی صرفاً توصیفی، بیان کند و به این پرسش پاسخ دهد که: چه چیزی در نظام وجود شناسی ملاصدرا، نگاه او را به گفته آنچه خود وی، "صنایع لطیفه" می نامد، معطوف نموده است و نزدیکی این وجودشناسی، با آراء فیلسوف معاصر، هایدگر، چه می تواند باشد؟ در نتیجه، کلام نزدیک به هم این دو فیلسوف از شش جنبه اینکه؛ گرچه ملاصدرا و هایدگر، یگانگی و قرابتی با یکدیگر ندارند، اما هردو از یک نحوه تحقق، سخن به میان آورده اند که در طی فرایند تولید اثر هنری در انسان صورت می پذیرد. ملاصدرا از این شیوه شکل گیری به "کمال نفسانی" و هایدگر از آن به "رسیدن انسان به فهم اصیل از خویش" تعبیر کرده است.
۹.

مروری بر اهمیت نشانه شناسی در هنر تئاتر و عناصر نمایشی

تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۱۷
تئاتر مجموعه ای از نظام های نشانه ای است. بنابراین این نشانه ها هستند که نمایش را از یک شکل اجرایی عادی و معمولی به اثری اندیشه ای و مورد نظر مخاطب تبدیل می کنند. نمایش امروز در زندگی و فرهنگ مردم جایگاه ویژه ای پیدا کرده است اگرچه در گذشته بیشتر در جشن ها یا مراسم ها برای توده مردم اجرا می شد اما امروز به یکی از اشکال هنرهای ارتباطی و اندیشه ای تبدیل شده است که رفتارهای انسان امروزی را در اجتماع که پایه های فرهنگی آن جامعه است تحت تأثیر قرار می دهد. در این مقاله نگارنده پس از بررسی تاریخچه و ریشه شناسی این هنر در قسمت دوم این مطالعه نیز، با مد نظر قرار دادن اطلاعات در قسمت های اول به بحث شناخت نشانه در عناصر نمایش اشاره شده و عناصر مختلف را تمرکز بر ارکان واقع گرایی و رئالستیک از منظر نشانه شناسی مرور می کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۴