تحقیقات فرهنگی ایران

این پژوهش در بستر مطالعات فرهنگی و از زاویة دید فرهنگی انتقادی به مقولة آگهی های تلویزیونی پرداخته است. پژوهش حاضر، برای خوانش فرهنگ از لابلای آگهی های تبلیغاتی بر روی نهاد خانواده متمرکز شده است و خانواده را از دو بعد جنسیت و نسل، یعنی از منظر روابط جنسیتی و روابط نسلی مورد تحلیل قرار داده است. تمرکز اصلی تحقیق بر محور سیاست بازنمایی آگهی های تبلیغاتی تلویزیون سراسری ایران از سبک روابط دوجانبة جنسیتی زن- شوهر و روابط دوجانبة نسلی والد- فرزند در خانواده های ایرانی است که در ذیل آن می توان به فهم ساختار قدرت در خانواده دست یافت. پژوهش با بهره گیری از روش کیفی نشانه شناسی بر اساس اصول عام نشانه شناسی و با پیروی از اصول «دلالت های مرتبة اول» که بیشتر در محور هم نشینی نمود می یابد و «دلالت های مرتبة دوم» منتسب به رولان بارت که در محور جانشینی نمودگار است، انجام شده است. این مطالعه نشان می دهد که تبلیغات تلویزیونی در «وجه ذهنی قدرت» با نمایش انگاره های ذهنی هم خوان با نظام مردسالار و در «وجه عینی قدرت» با نمایش کلیشه هایی که در گام اول مردان (از منظر جنسیتی) و در گام دوم والدین (از منظر نسلی) تصمیم نهایی را می گیرند، به بازتولید شکاف قدرت و نابرابری در روابط خانوادگی می انجامد.

مقالة حاضر بر اساس پیمایشی است که در مورد رابطة تلویزیون با پایبندی مذهبی در بین جوانان ساکن شهر مشهد انجام شده است. جامعة آماری این تحقیق جوانان 18-24 سالة ساکن شهر مشهد است و نمونه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی با انتساب مناسب حجم نمونه انتخاب شده است. در تحلیل یافته های تحقیق از روش های آماری آزمون T، تحلیل واریانس یک طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیونی یک و چندمتغیره استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که با افزایش میزان تماشای تلویزیون از سوی جوانان، میزان پایبندی مذهبی آنان نیز بیشتر می شود. همچنین با افزایش میزان تماشای برنامه های تفریحی و سرگرم کننده، برنامه های علمی آموزشی، برنامه های مذهبی و ارشادی و تماشای بخش های خبری، شاهد افزایش پایبندی مذهبی هستیم و با کاهش علاقه به این نوع برنامه ها از میزان پایبندی به مذهب کاسته می شود.

مطالعة این امر که سینمای ایران در دهة چهل و پنجاه خورشیدی به چه تخیلی در باب تهران دامن زده است از اهداف اصلی نگارش این مقاله به شمار می رود. این مطالعه از خلال تفسیر چهار فیلم که از تأثیرگذارترین فیلم های دو دهة مورد نظر در دو سر طیف عامه پسند (گنج قارون: سیامک یاسمی)، (خاطرخواه: امیر شروان) و نخبه گرا (خشت و آیینه: ابراهیم گلستان)، (رگبار: بهرام بیضایی) قرار می گیرند به انجام رسیده است. نتایج این تحلیل بیانگر این نکته است که هرچند سینمای عامه پسند و نخبه گرا در ظاهری متفاوت شهر را به تصویر کشیده اند، تحلیل این آثار نشان می دهد که هر دوی این فیلم ها که هرکدام یک جریان فکری غالب در زمانة خود را نمایندگی می کرده اند، نگاهی منفی به شهر داشته اند و تناقضات موجود در بطن آن را در وضعیتی حاد به نمایش می گذارند.

هدف پژوهش حاضر واکاوی قرائت زنان از تماشای سریال های شبکة ماهواره ای جم (GEM TV) است. این پژوهش از نوع کیفی و به شیوة مصاحبة ساخت نیافته است. جامعة آماری این پژوهش شامل کلیة زنان مخاطب سریال های شبکة جم در شهر کامیاران است. به منظور انتخاب نمونه از روش غیراحتمالی نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. حجم نمونة مورد استفاده برای انجام مصاحبه 26 نفر است. علاوه بر مصاحبه از روش کتابخانه ای نیز به منظور تکمیل اطلاعات بهره گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش کدگذاری و تفسیر کد های به دست آمده، استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که مصاحبه شوندگان بیشتر تمایل دارند که وضعیت زندگی زنان این سریال ها را با وضعیت زندگی خود مقایسه کنند.همچنین یافته ها نشان داد که زنان اکثراً معتقدند که این سریال ها تأثیر چندانی بر روی آنها ندارد. در این رابطه به نظر می رسد که محیط و جامعه تغییرات ناخودآگاهی را که در افکار آنان به وجود آمده است، نادیده می گیرد و تمایل دارد که همان شرایط قبلی را بازتولید کند. درکُل می توان گفت که زنان، خواهان تغییرات در روابط با مردان، سهیم شدن در قدرت و کسب استقلال هستند.

تلفن همراه امروزه جزء جدانشدنی مناسبات و ارتباطات روزمره محسوب می شود، و با توجه به پیشرفت های روزافزون این وسیلة ارتباطی، مطالعه در مورد آن ضروری است. هدف اصلی پژوهش حاضر توصیف و تبیین فرهنگ مصرف تلفن همراه با استفاده از شاخص های سبک زندگی در بین دانشجویان است. چارچوب نظری این پژوهش نظریة مصرف بوردیو است. این پژوهش مطالعه ای پیمایشی با حجم نمونة چهارصد نفر، با استفاده از ابزار پرسش نامه بر روی دانشجویان دانشگاه دولتی و علوم پزشکی شهرکرد است. نتایج پژوهش نشان می دهد که نظریة مصرف بوردیو در جامعة مورد مطالعه به میزان زیادی رفتار مصرفی دانشجوها در ارتباط با تلفن همراه را به خوبی تبیین می کند. همچنین نتایج مربوط به شبکه های اجتماعی مجازی، نظریة گمنامی در فضای مجازی را در زمینة مصرف برنامه های نرم افزارهای پیام رسانی وایبر، لاین، واتس آپ و... را تأیید می کند.

هدف این پژوهش مطالعة عوامل مؤثر فرهنگی اجتماعی و روان شناختی در خودکشی و شناسایی آنها به صورت بوم شناختی و همچنین مقایسة این عوامل در بین زنان اقدام کننده به خودکشی در دو کشور ایران و تاجیکستان است، که با استفاده از رویکرد روش شناسی کیفی انجام شده است. نمونه گیری از افراد به صورت اشباعی، شصت نفر (از هر کشور سی نفر) ، از طریق مصاحبه های عمیق (با پایایی مناسب) انجام شده و تا اشباع داده ها ادامه یافته است. نتایج این مطالعه که مبتنی بر داده های کدگذاری شدة حاصل از مصاحبة عمیق انجام شده بود نشان داد که عوامل مهم دخیل در خودکشی در هر دو کشور ایران و تاجیکستان، که ریشه در فقر و فقر سنتی دارد، به ترتیب اهمیت عبارت اند از: 1. خشونت خانوادگی 2. القای فرهنگی (از کودکی با ذهنیت گفتار تهدید به خودکشی در مشاجرات والدین آشنا می شوند) 3. روابط سرد خانوادگی 4. ازدواج اجباری 5. مسئولیت بیش ازاندازه 6. فقدان حریم خصوصی 7. چندهمسری 8. تعصبات نامعقول 9. فقدان ارتباط مناسب بین نسل ها. تفاوت موجود بین دو کشور این است که در مورد چندهمسری، مردان تاجیک علی رغم قانون تک همسری، چندزنی را به صورت غیرقانونی انتخاب می کنند که پشتوانة قانونی ندارد. همچنین در مورد تعصبات نامعقول، از دفن زن مسلمان منتحر در گورستان مسلمانان، امتناع می ورزند.

چرخش فرهنگی و اهمیت یافتن فرهنگ در جامعة معاصر بی تردید این عرصه را محملی جدی برای تولید و بازنمایی شکاف و نابرابری ها ساخته است. تلاقی نابرابری ها در دسترسی به سرمایه ها با زندگی شهری که موضوع محوری در حوزة مطالعات فرهنگی شهر به شمار می آید، به ندرت موضوعی برای مطالعات تجربی نظام مند در ایران بوده است. مطالعة حاضر با اتکا به پیمایشی معرف و بزرگ مقیاس در شهر تهران به دنبال نشان دادن توزیع نابرابر سرمایة فرهنگی در تهران و سازوکارهایی است که سکنة شهر برای تولید سرمایه ها به کار می بندند. نتایج پژوهش در مجموع ضمن ترسیم دورنمایی از نابرابری ها در شاخص های مختلف سرمایة فرهنگی شهری، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هم زمان فضا و زندگی شهری را در تولید این سرمایه ها نشان می دهد. نتایج این مطالعه با آشکار ساختن برخی کاستی های مربوط به ادبیات موجود سرمایه، مفاهیم و زمینه های جدیدی را در فهم نابرابری های اجتماعی در متن جامعه ایران معرفی می کند.

در سال های اخیر، بحران های محیط زیستی یکی از مهم ترین چالش هایی است که در قرن حاضر بشر با آن روبه روست. بسیاری از دانشمندان برای کاهش بحران های محیط زیستی یا پیشگیری از آنها به راه حل های فناورانه روی آورده اند. بااین حال، برخی از آنها، ضرورت و لزوم برقراری ارتباط و تعامل جدید بین طبیعت و انسان، و همچنین نیاز به یک فرهنگ محیط زیستی جدید را مطرح کرده اند. پژوهش حاضر بر آن است تا فرهنگ محیط زیستی و عوامل مؤثر بر آن را در شهر شیراز بررسی کند. این تحقیق با استفاده از روش پیمایش، روش نمونه گیری خوشه ای و بهره گیری از پرسش نامه انجام شده است. در مجموع، 402 پرسش نامه کامل جمع آوری شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که فرهنگ محیط زیستی با متغیرهای امکانات و خدمات ارائه شده، احساس کارآمدی و آموزش محیط زیستی رابطه ای مثبت و معنادار دارد و با متغیرهای دانش محیط زیستی و هنجار اجتماعی دارای رابطه ای غیرمعنادار است. نتایج آزمون رگرسیون چندمتغیره بین متغیرهای مستقل و فرهنگ محیط زیستی نشان می دهد که از بین متغیرهای واردشده در مدل، دو متغیر فرصت ها و امکانات ارائه شده و احساس کارآمدی معنادار هستند.