تحقیقات فرهنگی ایران

خانه امروزی با خانه سنتی یا پیشاصنعتی، تفاوت های چشمگیری دارد. عوامل پرشماری در تغییرات خانه دخیل بوده اند، اما هیچ یک از آن ها به اندازه ورود فناوری ها بر خانه و فضاهای خانگی تأثیرگذار نبوده اند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی فرایند پیوند و همنشینی خانه های ایرانی و دستگاه های رسانه ای و تأثیرات متقابل آن ها بر یکدیگر است. در این مقاله، تلاش کرده ایم تا فارغ از وجه محتوایی رسانه ها که اغلب موردتوجه قرار می گیرد با تمرکز بر فرهنگ مادی دستگاه های رسانه ای و به ویژه تلویزیون، فرایند هم زمان خانگی شدن دستگاه های رسانه ای و رسانه ای شدن خانه ها در ایران را بررسی کنیم. یافته های این پژوهش نشان می دهد که دستگاه های رسانه ای در هنگام ورود به درون خانه های ایرانی و در روند خانگی شدن، با مقاومت هایی از درون و بیرون روبه رو بوده اند. ویژگی مشترک این مقاومت ها، با وجود خاستگاه متفاوتشان، ایدئولوژیک بودن آن هاست. همچنین، برپایه یافته های پژوهش، فرایندی از رسانه ای شدن خانه در ایران قابل تشخیص است که با ورود رادیو و به تبع آن، برق، به درون خانه ها ی ایرانی آغاز شده و به تدریج، امروزه به سوی هوشمندسازی روزافزون خانه درحال حرکت است. با حرکت در این مسیر، خانه خود به یک شبه رسانه تبدیل می شود؛ رسانه ای که با ارتباط و پیوند با خانه های دیگر، محله ها، و شهرهای هوشمند، درحال حرکت به سوی «خانه متصل» است.

مقاله حاضر، شرایط و زمینه های شکل گیری حکمرانی خوب را در رسانه های اجتماعی با تأکید بر مؤلفه پاسخ گویی، واکاوی کرده است؛ با استفاده از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای، و از طریق نمونه گیری نظری و هدفمند، تعداد 20 نفر از فعالان حوزه رسانه و مدیران شبکه های اجتماعی انتخاب شده و با آن ها مصاحبه های عمیقی انجام شد. نمونه گیری در این پژوهش تا مرحله اشباع داده ها ادامه یافت. داده های گردآوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری، و گزینشی، تحلیل شده و در قالب خط داستان (شامل 15 تم اصلی و 1 تم نهایی)، الگوی پارادایمی و طرح واره نظری ارائه شدند. نتایج پژوهش نشان می دهند که «قدرت رام شده حاکمیت» در پی مجموعه عواملی مانند منگنه نرم پاسخ گویی، کنترل و نظارت معکوس، کنشگری شبکه ای مردم، و گروه های فشار شبکه ای به همراه تأثیرپذیری از مجموعه عوامل زمینه ای و مداخله گر ایجاد می شود و پس از به کارگیری راهبردهایی چون بهنجارسازی پاسخ گویی، عمل گرایی مطلوب، فعالیت شبکه ای ارکان حاکمیتی، پاسخ گویی نهادی حاکمیت، و حرکت به سوی ایجاد یک نظام پاسخ گویی برخط، اعتماد عمومی و همبستگی اجتماعی به عنوان نتیجه نهایی بروز می یابد. طرح واره نظری و همچنین، الگوی پارادایمی پژوهش، این نتایج را به گونه ای دقیق تر تفسیر خواهند کرد. نتیجه نهایی اینکه، پاسخگویی در فضای رسانه، علاوه بر توسعه حکمرانی خوب باعث زایش اعتماد عمومی خواهد شد.

این مقاله با هدف اصلی کشف و افشای مضامین پنهان و آشکار تمارض اجتماعی در عمل شخصیت های فیلم «قهرمان»، اثر اصغر فرهادی، انجام شده است. ازآنجاکه، به نظر برخی منتقدان و متفکران، محتوا و مضامین سینمای ایران با مسائل و رویدادهای روز جامعه پیوند عمیقی دارد، این پژوهش، همچنین، مداقه ای است بر تعاملات اجتماعی و تحلیل زندگی روزمره در ایران معاصر. پژوهش حاضر به روش کیفی و با فن تحلیل محتوا انجام شده است. در این مقاله درصدد آن هستیم که دریابیم: «ما چه نیازی به برساختن قهرمان داریم؟» و «پدیده های تمارض اجتماعی و قهرمان پروری در زندگی روزمره چه ارتباطی با همدیگر دارند؟»؛ برپایه یافته های این پژوهش، پدیده هایی مانند تمارض اجتماعی و قهرمان پروری در زندگی روزمره، در رابطه متقابل و دیالکتیکِ کوشش و ناکامی، ناکارآمدی نهادهای اجتماعی و سیاسی، کیش فردیت، اخلاق گرایی ایدئولوژیک، ناامنی هستی شناختی و کاهش سرمایه اجتماعی، به تولید و بازتولید یکدیگر می پردازند و شاید تمارض اجتماعی و قهرمان پروری به مثابه راهبردهایی برای بقا، به ویژه بقای آبرو و مقبولیت اجتماعی در تعاملات و زندگی روزمره، آخرین نوع از کنش های اجتماعی و ابتکار عمل برای حفاظت از خود و جامعه باشند.

انقلاب فناورانه دستاورد موج سوم انقلاب هاست، که تغییر و تحولاتی ملموسی در تمام صنایع از جمله صنعت گردشگری به وجود آورده است. پیشرفت فناوری فرصت های جدیدی برای گردشگری مجازی به وجود آورده. از این رو، تجربه سفر مجازی و بررسی رفتار گردشگران تبدیل به موضوع مهمی برای مطالعات گردشگری شده است. بر این اساس، شناسایی و تبیین رویکردهای نظری در حوزه رفتار گردشگران مجازی هدف این مقاله است. این مطالعه به طور نظام مند به مرور پژوهش هایی در مورد رفتار گردشگر مجازی می پردازد. در همین راستا، 27 مقاله منتشر شده در پایگاه داده اسکوپوس از سال 1999 تا 2022 برای استخراج شاخص های رفتار گردشگران مجازی بررسی شده است. یافته های کمی نشان می دهد، کشورهای پیشرو درزمینهٔ پژوهش های گردشگری مجازی، چین و آمریکا هستند. مهم ترین رویکردهای نظری به رفتار گردشگران، به ترتیب مدل پذیرش فناوری، نظریه محرک-ارگانیسم-پاسخ، رفتار برنامه ریزی شده، نظریه جریان، بازیابی توجه، غوطه وری و حضور است. به منظور شناسایی مؤلفه های اصلی در مطالعات مربوط به رفتار گردشگران مجازی، از تحلیل محتوا استفاده شد، و در پایان، چارچوب مفهومی از محتوای مقالات استخراج شد. مهمترین و مؤثرترین نظریه ها در این زمینه نظریه پذیرش فناوری است. این در حالی است که هنوز این نظریه به خوبی درک نشده است، و ابعاد زیادی از آن ناشناخته است.

مسائل محیط زیستی ناشی از رفتارهای انتفاعی انسان ها با طبیعت از یک سو، و لزوم انجام برنامه های سازگاری با تغییرات آب و هوایی از سوی دیگر، و نیز ناتوانی دستگاه های اجرایی در اجرای کامل برنامه ها، سبب اهمیت یافتن مشارکت گسترده همه گروه ها، ازجمله سمن های محیط زیستی، می شود. مشارکت از عوامل گوناگونی تأثیر می پذیرد که یکی از این عوامل برخورداری از سرمایه فرهنگی است. هدف مقاله حاضر، تحلیل جامعه شناختی تأثیر سرمایه فرهنگی اعضای سمن ها بر مشارکت محیط زیستی است. روش انجام پژوهش، پیمایش بوده و برای گرد آوری داده ها از روش پرسش نامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را همه اعضای سمن های محیط زیستی شهر تهران تشکیل داده اند. حجم نمونه 376 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی نسبی انتخاب شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که سرمایه فرهنگی و مشارکت بیشتر پاسخ گویان در «حد متوسط و بیشتر» است و با افزایش سرمایه فرهنگی و هریک از ابعاد آن به گونه ای جداگانه، مشارکت افزایش یافته و اعضای برخوردار از سرمایه فرهنگی توانستند با به کارگیری سازوکارهای خلاقانه در موارد زیر نقش داشته باشند: ایجاد انگیزه برای مشارکت مردم و سرمایه گذاران، اجرای برنامه های نمادین با هدف ترویج، انتقال دانش و آموزش محیط زیستی، تسهیل گری، مطالبه گری، توان افزایی، افزایش تعامل با جامعه، تأثیرگذاری بر دولت و جوامع محلی، و.... به این ترتیب، می توان نتیجه گرفت که سمن های محیط زیستی می توانند در ایجاد زمینه های پایداری در بین مردم نقش داشته و مروجان خوبی برای برساخت مسائل محیط زیستی در سطح جامعه باشند.

در تحلیل انتقادی ادوارد سعید از «شرق شناسی»، بازنمود تصویری شرق در هنر و پژوهش های علمی غرب و محاط کردن آن در نظم استعماری و معنابخشی به آن، تنها تحریفی ایدئولوژیک برای دستیابی به نظمِ جهانِ سیاسی نوظهور (دوران مدرن) نیست، بلکه آرایش و تصور کاملاً منسجمی است که مشرق زمین را به عنوان واقعیتی متمایز، با فاصله از جهان غرب و ابژه ای برای برآوردن میلِ شناخت غربی، سازماندهی و تولید می کند. با این نگاه، نمایشگاه جهانی نیز عرصه و فرصتی برای نمایش دنیاهای متفاوت غربی/ شرقی است؛ جایی که فرهنگ های متقابل منطقی/ خیالی و نظمِ تاریخی/ بی نظمی اسطوره ای در مقابل هم، درون ویترینی صف آرایی می کنند. دراین میان، حضور ایران به دلیل موقعیت راهبردی تازه به دست آمده در دوره پهلوی اول و به سبب تاریخ کهنِ علم و هنرش در نزد مستشرقان و نهادهای دانش غربی اهمیت ویژه ای یافت و لازم بود که متناسب با طبقه بندی ساختار دانش و تاریخ نگاری وابسته به آن، بازنمایی شود. غرفه های ایران در نمایشگاه های جهانی، منابعی بودند که مفاهیم و قواعد سیاست زده خوانش تاریخی هماهنگ با شرق شناسی شرق شناسان، برپایه آن ها ساخته می شدند. در اینجا به منظور روشن تر شدن بحث و به عنوان نمونه، بر راهبردهای رویارویی گفتمانی حضور ایران در سه نمایشگاه جهانی هنر فیلادفیا (1926)، هنر و معماری برلینگتون (1931)، و بروکسل (1935) تمرکز کرده ایم. مقاله حاضر با تکیه بر رهیافت تحلیل گفتمان، در جست وجوی پاسخی است برای پرسش «انتظارات گفتمان شرق شناسانه چگونه از مسیر برگزاری نمایشگاه های جهانی برآورده می شد؟» تا رابطه ای معنادار میان رهیافت های اورینتالیستی و اهداف آن با بازنمایی کالبدی، محتوایی، و کارکردی معماری این غرفه ها پیدا کند. یافته ها نشان داد معماری غرفه های ایرانی در این نمایشگاه های جهانی به گونه ای است که ایستادن در میانه توقعات گفتمان شرق شناسی را مانند شیئی موزه ای بازمی تاباند که هنر ایران را در نظم نمایشگاهی محاط و محصور کرده است و به غرب برای نمایش ایران اگزوتیک یاری می رساند.