۱.
کلید واژه ها:
جهانی شدن آموزش عالی بومی شدن برنامه ریزی درسی بین المللی شدن
در سال های اخیر، «بین المللی شدن» یکی از مباحث مهم محافل دانشگاهی بوده است. این موضوع دلالت بر تلفیق بُعد بین المللی، میان فرهنگی و جهانی در اهداف، کارکردها و نحوة آموزش دارد. بومی سازی، نظریه دیگری است که خواهان اشاعه، انطباق و رشد پارادایم دانش، فناوری، هنجارهای رفتاری و سرمایه های فرهنگی و ارزش های محلی خاص در موقعیت خاص است و همچون رویکرد بین المللی شدن، پاسخی در برابر پدیده جهانی شدن است. هدف مطالعه حاضر، بررسی ماهیت و الگوهای عملی بین المللی سازی برنامه های درسی و تبیین ربط و نسبت این رویکرد با نظریه های بومی سازی علوم و پدیده جهانی شدن است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی و تحلیلی است که تلاش شده موضوع تحقیق با بهره گیری از نظریات متخصصان حوزه علوم تربیتی و جامعه شناسی مورد بررسی و نقد قرار گیرد. یافته ها نشان می دهد بومی سازی و بین المللی شدن یکی از مهم ترین لوازم در عصر جهانی شدن، و رویکردی مهم برای احیای تفکر اسلامی در نظام علمی فرهنگی جهان است. اگرچه هر نظام آموزشی طبق آرمان ها و اهداف جامعه و با توجه به میزان اهمیتی که برای دانش ملی و دانش جهانی قائل است، راهکارها و فرصت های خاصی در ارتباط با رویکرد بین المللی سازی و بومی سازی علوم دارد، اما نظام هایی که دور از هرگونه افراط و تفریط در این زمینه قدم برداشته اند، توانسته اند نسبت به فرصت ها و چالش های پیش رو، تصمیمات مؤثرتری داشته باشند و در بحث تولید علم و تحقق رسالت های آموزش عالی، اثربخش تر عمل کنند.
۲.
کلید واژه ها:
دین دانشگاهیان عرفی شدن روحانیان معیار دین داری
در این مقاله معیارهای دین داری از نظر روحانیان و دانشگاهیان مورد بررسی قرار گرفته و مقایسه می شود. منظور از معیارهای دین داری، مبنایی است که بر اساس آن درباره دین داری خود یا دیگران داوری می شود.
با استفاده از نظر وبر در مورد رابطه شرایط اجتماعی با تفاسیر و تعابیر دینی و نیز نظریه های عرفی شدن و با توجه به ویژگی های اجتماعی دو گروه مورد مطالعه، از جمله ارتباط بیشتر دانشگاهیان با نهادهای علمی و ارزش های مدرن، این فرضیه مطرح شد که روحانیان و دانشگاهیان معیارهای متفاوتی برای داوری درباره دین داری دارند و دانشگاهیان تأکید بیشتری بر جنبه های عام اخلاقی و تأکید کمتری بر جنبه های مناسکی، جمعی و اخلاق شرعی یا فقهی دارند.
با استفاده از پرسشنامه ای که بر اساس یک مدل دین داری چندبعدی طراحی شد، نظر پاسخگویان دربارة میزان اهمیت معرِّف های مختلف ابعاد دین داری برای داوری درباره دین داری افراد پرسیده شد.
یافته های پژوهش نشان داد که دانشگاهیان و روحانیان در معیارهای دین داری مورد نظر خود، تأکید متفاوتی بر ابعاد مختلف دین داری دارند. در حالی که از نظر روحانیان، تمامی ابعاد دین داری دارای اهمیت زیاد و تقریباً یکسانی بودند، دانشگاهیان تأکید ویژه ای بر جنبه های عام اخلاقی داشتند.
۳.
کلید واژه ها:
فرهنگ دانشگاهی بیگانگی دانشگاهی بیگانگی تحصیلی هویت رشته ای بیگانگی هدفمند
مطالعات تجربی انجام شده در حوزه فرهنگ دانشگاهی در ایران نشان از جامعه پذیری و فرهنگ پذیری دانشگاهی ناکارآمد و منفعل دانشجویان و جدایی و بیگانگی آنها از ساختار، فرایند و فرهنگ دانشگاهی مطلوب دارد. احساس و نگرش بی قدرتی، بی هنجاری، انزوای اجتماعی و در کل بیگانگی از خود، فرایند تحصیل، فضای دانشگاه، اساتید و دیگر دانشجویان به طور فزاینده در اندیشه و احساس طیف قابل توجهی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم انسانی و اجتماعی رواج یافته است. پژوهش حاضر با الهام از روش شناسی تلفیقی به دنبال آن است تا پدیدار شناسی تجربه بیگانگی تحصیلی و دانشگاهی را از منظر دانشجویان و بر اساس تجربه زیسته و روایت آنها باز سازی و تشریح کرده و ضمن نشان دادن ویژگی و عوامل اجتماعی درونی و بیرونی مؤثر بر این تجربه، سنخ شناسی از نوع و میزان آن به دست داده و در نهایت استراتژی ها و واکنش دانشجویان به این تجربه را آشکار سازد. طراحی تحقیق مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساخت یافتة کیفی است که در سنت نظریه مبنایی با حدود 40 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم انسانی و اجتماعی شهر تهران انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد مؤلفه های اصلی تجربه بیگانگی تحصیلی و دانشگاهی ضمن ارتباط و تأثیرپذیری مستقیم از سیاست فرهنگ، آثار و پیامدهای اجتماعی، روانی و اقتصادی مهمی در زندگی دانشجویان دارد. فاصله گزینی یا بیگانگی دانشگاهی هدفمند، تطابق گزینشی با انتظارات و هنجار های شناختی دانشگاهی و ایجاد هماهنگی و تعادل بین نیاز ها و ارزش های شخصی با خود دانشگاهی و رسمی (خرده فرهنگ شاگرد اولی ها) گونه های عمدة تجربه بیگانگی و استراتژی های مواجهه با آن برای دانشجویان محسوب می شوند.
۴.
کلید واژه ها:
فرهنگ نشانه شناسی چشم انداز فرهنگی جغرافیای فرهنگی
مطالعة آثار و عملکردهای مکانی و فضایی به عنوان بخشی از رفتارهای انسان در مطالعات نشانه شناختی امروزی کاربرد دارد. این آثار انسان ساخت حاوی اطلاعات و معانی است که موضوع بحث دانش نشانه شناسی است. از آنجا که چشم انداز فرهنگی منعکس کننده فرهنگ حاکم بر آنهاست، می تواند معانی مورد نظر خالق اثر یا «انسان» را نشان دهد؛ از این رو نشانه شناسی «چشم اندازهای فرهنگی» یکی از راه های فهم و کشف معنا در محیط زندگی انسان است و در این راستا چشم اندازهای فرهنگی به مثابه «متن» و «زمینه» یا «بافت» مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند. برای فهم این متن ها یا زمینه ها از طریق چشم اندازهای فرهنگی می توان به نحوه دلالت نشانه ها و معانی موجود در آنها پی برد.
این پژوهش به دنبال آن است که به کمک دانش و روش نشانه شناسی، معنا و محتوای چشم اندازهای فرهنگی را روشن کند. همچنین نقش نمادها و نشانه های فرهنگی در تولید معنا را تبیین کند. این پژوهش نشان می دهد که در چشم اندازهای فرهنگی به عنوان «متن» و هم «زمینه» و با لحاظ شرایط زمانی، نشانه ها و نمادهای فرهنگی نقش مهمی در تفسیر و فهم معناهای نهفته در آنها ایفا می کند. چون این آثار به عنوان واقعیت های خارجی و عینی در ارتباط با حقیقت درونی و باطنی انسان است که از طریق آنها می توان معنای مورد نظر را کشف و تفسیر کرد.
۵.
کلید واژه ها:
جامعه شناسی علم الگوی نظری سیستم های نوآوری شیوه های تولید علم شیوه تولید بومی دانش ساختار سایه خود بازآفرینی خود عقلانی شبکه ها و خوشه های نوآوری
هدف از این مقاله تحلیل جامعه شناختی شیوه های تولید علم، بررسی رویکردهای نوین در این زمینه، تشریح رویکردهای موجود در ارتباط با کاربرد الگوی بومی در تولید دانش و سرانجام دستیابی به رهیافت های حاصل از تحلیل و بحث های مذکور به منظور برنامه ریزی در فضای تولید دانش در جامعه ایران بود. پس از بررسی رویکردهای مطرح در جامعه شناسی علم، مراحل مختلف توسعة این علم بررسی شد. از سوی دیگر چون تولید علم فرایندی درگیر در ساختارهای اجتماعی و ارتباطات اجتماعی است، به منظور طرح و بررسی تحولات اخیر در شیوه تولید دانش، سه پارادایم یا الگوی نظری تولید دانش مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. همچنین کاربرد الگوی بومی در تولید دانش مورد بررسی قرار گرفت و دو دسته رویکرد در این زمینه معرفی شدند که هریک ایده هایی را در ارتباط با دانش بومی و بومی سازی دانش مطرح کردند. در پایان کوشش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که رهیافت مباحث مطرح شده برای جامعه ایران چه مواردی می تواند باشد؟
۶.
کلید واژه ها:
مهارت مشارکت اجتماعی تنوع فرهنگی مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی
هدف از این پژوهش، مطالعه «نقش به کارگیری مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی مدیران دبیرستان های شاهین شهر در ارتقای سطح مشارکت اجتماعی دانش آموزان در سال تحصیلی 89-1388» بود. نتایج پژوهش نشان داد میانگین مشارکت اجتماعی دانش آموزان بر حسب میزان به کارگیری مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی تفاوت معناداری داشت و با افزایش مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی مدیران، میزان مشارکت اجتماعی دانش آموزان نیز ارتقا یافته بود. از طرفی میانگین مشارکت اجتماعی دانش آموزان بر حسب میزان به کارگیری مهارت های مدیریت تنوع دینی ـ مذهبی و بر حسب میزان به کارگیری مهارت های مدیریت تنوع قومی ـ نژادی نیز متفاوت و معنادار بود؛ از این رو می توان عامل به کارگیری مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی (در ابعاد تنوع قومی ـ نژادی و تنوع دینی ـ مذهبی) توسط مدیران را در افزایش سطح مشارکت اجتماعی دانش آموزان مؤثر دانست.
۷.
کلید واژه ها:
تهران هویت اردبیل زبان شناسی جامعه شناسی زبان خودرو نویسی
هدف پژوهش حاضر بررسی خودرونوشته های تهران و اردبیل است. با اینکه خودرونوشته ها قابلیت این را دارند که بتوانند موضوعی برای مطالعه در علوم مختلف قرار گیرند، تاکنون مطالعه ای جامع و علمی در مورد خودرونوشته ها در ایران صورت نگرفته و فعالیت های انجام شده در این ارتباط تنها محدود به جمع آوری و دسته بندی نوشته ها شده است. در این پژوهش به این پدیده از دیدگاه علم زبان شناسی نگریسته شده است. مسائلی که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته اند عبارتند از: بررسی نوع نماد های به کار رفته، بررسی نوع خطوط، مضامین مختلف خودرونوشته ها، بررسی تأثیر نوع خودرو بر نوشته ها، بررسی گرایش خودرونوشته ها به لحاظ هویتی و مطالعه گرایش خودرونوشته های دارای مضمون اسم خاص به جنسیت خاص. نتایج مطالعه نشان می دهد خودرونوشته های این دو شهر از میان نمادهای زبانی، تصویری و ریاضی بیشتر از نماد زبانی بهره برده اند و به لحاظ خط از میان خط های فارسی و لاتین بیشتر از خط فارسی برای نگارش استفاده شده است. در هردو شهر، نوع خودرو بر مضمون خودرونوشته ها تأثیر دارد و به لحاظ مضمون، بیشترین گرایش به مضمون مذهبی است. در هر دو شهر مورد مطالعه به لحاظ هویتی خودرونوشته ها بیشتر به سمت هویت ملی ـ اسلامی گرایش دارند. در مورد گرایش جنسیتی اسم های خاص در هر دو شهر تهران و اردبیل گرایش به جنسیت مذکر است.
۸.
کلید واژه ها:
جنسیت سن شهر تبریز بحران هویت فرهنگی تأثیرپذیری از دوستان
فرایند هویت مشخص می کند که فرد از لحاظ روانی و اجتماعی کیست و چه جایگاهی دارد؛ به بیان دیگر، هویت یابی، کنشگر اجتماعی را قادر می سازد که برای پرسش های بنیادی معطوف به کیستی و چیستی خود پاسخ مناسب و قانع کننده ای پیدا کند. بحران هویت فرهنگی به معنای گسستن و بیگانه شدن انسان از اصل و ریشه های فرهنگی است که در آن زیسته و با آن آمیخته و نیاز به پیوستن به اصل و ریشه های فرهنگی دیگر دارد که در قالب فراموشی و یا کم ارزش دانستن فرهنگ و آداب و رسوم فردی و بی توجهی به آن بروز می یابد. هدف این مطالعه، بررسی برخی از عوامل مرتبط با بحران هویت فرهنگی در بین دانش آموزان دبیرستانی تبریز است که به شیوه پیمایشی انجام شده است. در این بررسی به منظور تبیین و تعریف بحران هویت فرهنگی، نظریات نظریه پردازان کنش متقابل نمادین با نظریه پارسونز تلفیق شده و بر نظریه بحران های هابرماس انطباق داده شده است. لازم به ذکر است بحران هویت فرهنگی با متغیرهایی چون میزان علاقه مندی و توجه به زبان قومی و تاریخ مشترک، میزان تقید نسبت به انجام اعمال دینی و سنت ها، میزان تأثیرپذیری از دوستان و همسالان و... سنجیده شده است.
نتایج تحلیل های نشان می دهد متغیرهای تأثیرپذیری از گروه دوستان و همسالان، تحصیلات فرد، جنسیت و تأثیرپذیری از ماهواره به ترتیب بیشترین اثرات را در تبیین متغیر وابسته یعنی بحران هویت فرهنگی داشته و حدود 41 درصد از واریانس بحران هویت فرهنگی را تبیین کرده اند. همچنین متغیر طبقه اجتماعی نیز نتوانسته سهمی در تبیین متغیر وابسته داشته باشد.
۹.
کلید واژه ها:
فرهنگ توسعه سیاسی قومیت فرهنگ سیاسی فرهنگ مدنی
توجه به مقوله فرهنگ در حیطه سیاست امر تازه ای است. عمده مباحث مطرح شده در رابطه با فرهنگ سیاسی در جامعه علمی ایران مبتنی بر تز کلاسیک آلموند و وربا یعنی بحث «فرهنگ مدنی» بوده است. نوشتار حاضر در راستای واکاوی پیوند فرهنگ و سیاست، تأکید خود را بر بررسی گونه شناسی فرهنگ سیاسی مبتنی بر تز نوپدید اینگلهارت و ولزل (2005؛ 2009) نهاده است.
این نوشتار از نظر کنترل شرایط پژوهش یک بررسی پیمایشی، از نظر وسعت پهنانگر و از نظر زمانی، مقطعی است (نیمة دوم سال 1388). جامعه آماری آن کلیة افراد بالای 18 سال شهر سنندج و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 340 نفر تعیین شده است. پرسشنامة طراحی شده با روایی سازه های مناسب (بر اساس ضریب آلفای کرونباخ) برحسب نسبت سن، منطقه محل سکونت و تحصیلات افراد توزیع شده است.
نتایج تحقیق حاکی از وجود نوع فرهنگ سیاسی مستعد دموکراسی در میان مردم ساکن سنندج است. نتایج همچنین نشان از وجود رابطه مثبت میان انتخاب رویکرد متساهلانة قومی در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و نوع دموکراتیک فرهنگ سیاسی دارند.