درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۸۶۱ تا ۲٬۸۸۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۲۸۶۱.

انسان کامل براساس اندیشه های عرفانی امام خمینی (ره)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) 49-64

کلید واژه ها: امام خمینی (ره) انسان کامل ضرورت انسان خلیفه الله عرفان شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۴۹
این نوشتار کوشیده است به روش تحلیلی توصیفی با مرور تمام آثار عرفانی حضرت امام، ضرورت و ویژگی های انسان کامل را ذکر کند. حضرت امام در آثار متعدد عرفانی، پس از پرداختن به ضرورت انسان کامل، به ویژگی های او و نقشی که در عالم هستی ایفا می کند، پرداخته است. انسان کامل تنها مخلوقی است که می تواند تمام اسما و صفات الهی را در خود متجلی سازد. ازاین رو خداوند انسان را برای خود برگزید. از میان ویژگی های فراوانی که امام راحل برای انسان کامل برشمرده است می توان به مظهریت او نسبت به اسم جامع الله، جامعیت، برزخیت، مرآتیت، خلق به صورت و با دو دست حق، و خلیفه الله بودنش اشاره کرد.
۲۸۶۲.

انتقال قوانین مالیاتی عصر ساسانی به جهان اسلام در قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۲۸-۵

کلید واژه ها: اعراب مسلمان تشکیلات مالی خراج ساسانیان مالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۸۰
کشته شدن یزدگرد، آخرین شاه ساسانی در سال 31، در شمال شرق ایران توسط آسیابانی گمنام یکی از رویدادهای مهم تاریخ ایران محسوب می شود. با قتل این پادشاه به حیات سیاسی ساسانی خاتمه داده شد و ایران از نظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، دچار تغییر و تحول شد. به رغم پایان حکومت ساسانی، عناصر تمدنی آن حکومت از جمله قوانین مالیاتی که سابقه دیرینه ای داشت به دوره اسلامی انتقال یافت. درباره شیوه انتقال و چگونگی تأثیرگذاری این قوانین تاکنون پژوهشی مستقل صورت نگرفته است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که قوانین مالیاتی ساسانی در چه بسترهایی انتقال یافته و در حوزه مالیاتی چه تأثیری بر قرون نخستین اسلامی گذاشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که قوانین مالیاتی ساسانی از جمله مقاسمه، عشور، مساحی و جزیه در قرون نخستین اسلامی مورد استفاده قرار گرفته و در بسترهای مالی، جغرافیایی و فرهنگی انتقال یافته است.
۲۸۶۳.

اقدامات فرهنگی - آموزشی بانوان مسلمان صدر اسلام در حرمین شریفین تا سقوط عباسیان

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 29 - 49

کلید واژه ها: اقدامات فرهنگی زنان اقدامات آموزشی زنان حرمین شریفین نقش زنان در جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۱
حرمین مکه و مدینه، جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان دارد. در این میان، زنان مسلمان در دوره های مختلف تاریخ اسلام، در زمینه های گوناگون، دارای اقدامات موثر بوده و برخی از این اقدامات، به دلیل جایگاه ویژه حرمین شریفین، در این دو مکان مقدس واقع شده است. امروزه جامعه اسلامی به حضور زنان و اقدامات فرهنگی و آموزشی آنان نیاز دارد و اقدامات زنان صدر اسلام می تواند الگویی برای نقش آفرینی امروز زنان باشد. پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سؤال است که اقدامات فرهنگی-آموزشی بانوان مسلمان در حرمین شریفین از صدر اسلام تا پایان حکومت عباسیان چه بوده است؟ روش این پژوهش، توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که زنان از همان صدر اسلام، به اقدامات فرهنگی آموزشی همچون علم آموزی، نقل حدیث، شاگردپروری، تبلیغ اسلام و بهره گیری از شعر و خطابه پرداخته اند و میزان این اقدامات، با فاصله گرفتن از صدر اسلام و رهبری دینی، تغییر کرده و در مواردی، تعداد بانوان فعال کاهش یافته است. همچنین رویکرد زنان از اقدامات فرهنگی آموزشی به امور غیرفرهنگی از جمله حضور در اجرای مراسم های آوازه خوانی تغییر یافته است.
۲۸۶۴.

نقد تحلیلی سه شبهه ابن تیمیه درباره شأن نزول آیه «ولایت»

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۲۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۴۱ 7 - 28

کلید واژه ها: آیه ولایت شأن نزول آیه ولایت شبهات ابن تیمیه درباره شأن نزول آیه ولایت پاسخ های نقضی به شبهه ابن تیمیه پاسخ های حلی به شبهه ابن تیمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۸
یکی از مهم ترین آیات مورد استناد دانشوران شیعی در راستای اثبات امامت حضرت علی بن ابی طالب(ع)، آیه معروف به آیه «ولایت» است. ابن تیمیه با طرح چندین شبهه، کوشیده است تا دلالت این آیه بر امر مذکور را مورد خدشه و انکار قرار دهد. از جمله شبهات طرح شده توسط این چهره مشهور اهل سنت، شبهاتی است درباره شأن نزول آیه مورد اشاره و قطع ارتباط آن با امامت امام علی(ع) در این نوشتار (که با استفاده از منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی و تحلیلی تدوین یافته است)، شاهد نقد تحلیلی این سلسله از شبهات خواهید بود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن تیمیه نخستین کسی است که با صراحت، نزول آیه «ولایت» در راستای اثبات امامت امام علی(ع) را انکار نموده و مدعی اجماع بر تکذیب آن گردیده است. با توجه به اینکه جمعی از دانشوران اهل سنت همانند طبری، ابن ابی حاتم رازی و بغوی و... (که مورد وثوق ابن تیمیه می باشند)، درستی شأن نزول مذکور را تأیید نموده اند، نادرستی و برخلاف اجماع فریقین بودن موضع ابن تیمیه در مورد شأن نزول «آیه ولایت»، حقیقتی تردیدناپذیر است. همچنین کثرت روایات دال بر صحت شأن نزول مورد نظر و مستند بودن پاره ای از نظرات فقهی تعدادی از فقیهان به آنها، حاکی از حجت و معتبر بودن آنها است.
۲۸۶۵.

بازخوانی پیام و دلالت سوره فتح و ارتباط آن با ولایت امیرالمؤمنین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 221 - 236

کلید واژه ها: سوره فتح صلح حدیبیه فتح مکه ولایت امیرالمومنین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۱۱
با وجود کارآمدی روش تفسیر قرآن به قرآن برای کل سورقرآن، کاربست این روش تفسیری به دلیل ابهامات در برخی سور و آیات مانند سوره فتح، اهمیت بیشتری دارد. برای نمونه ترتیب نزول دو سوره فتح و مائده، شباهت های مضمونی و واژگانی دو سوره، رهنمونگر مفاهیم و تفسیری متفاوت از آیات این سوره خواهد شد. مضمون کلی سوره درباره فتح و الطاف الهی حاصل از آن، رفتار منافقان، مشرکان و معافین از رزم، توصیف پیامبر و پیروان آن حضرت است. با بررسی و بیان دلایل قرآنی و روایات، مشخص خواهد شد که این سوره علاوه بر اشتمال آن بر حوادث فتح مکه، در ورای خود از مفاهیمی خطیر مانند مقدمه چینی ابلاغ ولایت و تبیین رفتار و عاقبت موافقان و مخالفان آن سخن می گوید. این استدلال، مبتنی بر ادله و نشانه هائی چون نزول سوره فتح پیش از سوره مائده، تشابه مضمون میان آیات این دوسوره باهم، وجود بشارات غفر ذنب نبی، نصرعزیز، صحبت از منافقان و جاودانگی اسلام و در آخر ترسیم چهره نبی مکرم و همراهان ایشان در قرآن، انجیل و تورات؛ است که همه اینها نشانه ای از زمینه چینی خداوند برای بحث ولایت امیرالمؤمنین است.
۲۸۶۶.

تحلیل و بررسی آیات وراثت بهشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱شماره ۵۰ 87 - 118

کلید واژه ها: آیات وراثت بهشت کافر اعمال خداوند مالکیت حقیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۲
در شش آیه ی قرآن کریم ، بهشت با عنوان «ارث» توصیف شده است. هر ارثی از سه رکن وارث ، موروثٌ منه و میراث تشکیل شده است ، که مصداق وارث و میراث در آیات مذکور ، به ترتیب عبارتند از: مؤمنان و بهشت ، اما نسبت به موروثٌ منه ، میان مفسران اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر اساس روایات بر این باورند که کافر ، موروثٌ منه است؛ یعنی مؤمنان جایگاه کفار در بهشت را به ارث می برند. برخی دیگر معتقدند که انسان بهشت را از اعمال خود به ارث می برد. بسیاری از مفسران بر اساس پیش فرضِ عدم انطباق معنای ارث بر بهشت ، این واژه را بر یکی از معانی مجازی- همچون: اعطاء ، بقاء و مالکیت- حمل کرده اند. این پژوهش با تحلیل و بررسی آیات ، به این نتیجه دست یافته است که موروثٌ منه ، خداوند متعال است با این توضیح که مؤمنان ، با ایمان و اعمال صالح خود با خداوند پیوند معنوی برقرار کرده ، و نتیجه این پیوند آن است که بهشت را از خداوند به ارث می برند.
۲۸۶۷.

انطباق سنجی استخراج رمزارزها با جعاله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و نهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۱) 65 - 96

کلید واژه ها: استخراج رمزارز ارز دیجیتال جعاله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۰۲
امروزه وقوع پدیده های نوظهور در حوزه فناوری، فقها را جهت انطباق دادن آنها بر ابواب فقهی و قاعده مند کردن مواجهه با آن رویدادها به تلاشی مضاعف فرامی خواند. یکی از این فناوری ها استخراج «رمزارزها» است. با توجه به شباهت ابتدایی آن با «جعاله»، در این جستار، انطباق سنجی استخراج رمزارزها با قواعد، ارکان و شروط جعاله موردبررسی قرار گرفته است. بررسی ها با روش تحلیلی نشان می دهد می توان ایجاب عام فعلی صادره از طراح سیستم رمزارزها را «جاعل» در نظر گرفت و آن را بر جعاله عام تطبیق داد؛ همچنین پاداش استخراج رمزارزها را «جعل»، محلّل و مقصود عقلا دانست و ماینر را نیز «عامل» در نظر گرفت. «عمل» در استخراج رمزارزها معلوم و مشخص بوده و از طریق سی پی یو (CPU)، جی پی یو (GPU) و ای سیک (ASIC) انجام می گیرد. تنها مشکل انطباق سنجی، در اهلیت تصرف «جاعل» نمود می یابد؛ چه، احراز این شرط به دلیل ناشناس بودن «ساتوشی ناکاموتو» -مبدع رمزارزها- ممکن نیست؛ مگر آنکه عدم امکان عرفی طراحی رمزارزها به توسط مجنون و کودک و هزینه بر بودن طراحی آن، مؤید عدم محجوریت مالی مبدع باشد. گفتنی است انطباق استخراج رمزارزها با جعاله به معنای مشروعیت آن نیست، بلکه در این زمینه مشکلاتی مانند مالیت رمزارزها و همچنین سفهی بودن استخراج آنها باقی می ماند که باید در جستارهای دیگر موردبررسی قرار گیرد.
۲۸۶۸.

ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون زندگی

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 115 - 149

کلید واژه ها: اخلاق رفتاراخلاقی سود و زیان مقیاس سود و زیان اعتباریابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۲۹
این پژوهش با هدف ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون زندگی انجام شد. در این پژوهش از روش ترکیبی (از نوع طرح اکتشافی) استفاده شد. در مرحله اول (بخش کیفی) با روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناختی، ابتدا با 222 نفر مصاحبه (مصاحبه ساختاریافته) انجام شد. روش نمونه گیری در دسترس و براساس اشباع نظری بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مصاحبه ها از روش تحلیل محتوای آشکار استفاده شد. نتایج دو عامل سود (سود روانشناختی و سود موقعیتی) برای چرایی انجام دادن و دو عامل زیان (زیان روانشناختی و زیان موقعیتی) برای چرایی انجام ندادن رفتارهای اخلاقی را نشان داد. در مرحله دوم (بخش کمی)، براساس کدگذاری و تدوین مضامین اطلاعات حاصل از بررسی مصاحبه ها، دو مقیاس سود (33 گویه ای) و زیان (26 گویه ای) برای اندازه گیری عامل های شناسایی شده ی سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی، و زیان موقعیتی ساخته شدند. سپس براساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 1093 نفر دانش آموز دبیرستانی مقطع متوسطه دوم (515 نفر دختر و 578 نفر پسر) در شهر همدان در پژوهش شرکت کردند. برای بررسی روایی ابزار از روش های تحلیل عاملی اکتشافی، روایی محتوایی و روایی همزمان و برای بررسی پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عامل اکتشافی، 4 عامل سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی و زیان موقعیتی را نشان داد. ضریب پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس سود 954/0 و برای خرده مقیاس های سود روان شناختی و سود موقعیتی به ترتیب 918/0 و 934/0 و ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس زیان 965 /0 و برای خرده مقیاس های زیان روان شناختی و زیان موقعیتی به ترتیب 949/0 و 928/0 به دست آمد. بر پایه یافته های پژوهش می توان گفت که مقیاس های سود و زیان از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و می تواند در موقعیت های گوناگون کاری، تحصیلی، اجتماع، خانوادگی، سیاست، و اقتصاد در رابطه با علت انجام دادن و انجام ندادن رفتارهای اخلاقی به کار برده شود.
۲۸۶۹.

گستره دلالت قرآن کریم بر تأیید یا رد حکمرانی ملکه سبأ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 223 - 203

کلید واژه ها: حکومت زنان سوره نمل مدیریت زنان ملکه سبأ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۹
برخی محققان بر این باورند که خداوند در داستان ملکه سبأ هیچ انتقادی به حکومت داری وی نکرده است؛ از این رو حکمرانی وی مورد تأیید است؛ زیرا قرآن کریم هنگام نقل سخن یا رفتار منفی، بلافاصله تذکر می دهد. در مقابل، برخی دیگر از محققان با وارد کردن اشکالات متعددی از قبیل عدم استناد مسلمانان به این داستان، اخباری بودن لحن قرآن در نقل داستان و غیره، حکمرانی ملکه را مورد تأیید خداوند ندانسته ا ند. روشن شدن ابعاد مختلف این داستان و توسعه ادله قرآنی احکام فقهی ایجاب می کند این داستان از این زوایه مورد بررسی قرار گیرد. بررسی تحلیلی- انتقادی نظرات موافقان و مخالفان نشان می دهد اولاً : نقل بدون اعتراض مطلبی در قرآن می تواند نشانه تأیید آن باشد (وجود مقتضی)؛ ثانیاً : با وجود وارد نبودن بسیاری از اشکالات مخالفان، اما برخی از آن ها صحیح هستند (وجود مانع). از این رو علی رغم وجود مقتضی، نمی توان حکومت داری ملکه را مورد تأیید خداوند دانست.
۲۸۷۰.

مراقبه (دهیانه) در مهایانه بودایی براساس آمیتایور دهیانه سوتره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 46 - 29

کلید واژه ها: آمیتایوردهیانه دهیانه سرزمین پاک سوتره مراقبه مهایانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۱۳۸
مراقبه، که در آیین بودایی دهیانه نام دارد، از روش هایی است که با مهار ذهن به منظور دریافت حقیقت امور می تواند انسان را از فشارهای زندگی مادی رهایی ببخشد و به سوی زندگی معنوی توأم با آرامش روانی سوق دهد. با توجه به وجود روش های گوناگون دهیانه در سنت بودایی و ورودشان به کشور ما با فرهنگی متفاوت، نیاز به بررسی آن مطرح می شود. فقدان تحقیقات آکادمیک معتبر در این زمینه در کشور ما بر ضرورت انجام این تحقیق می افزاید. پرسش اصلی این نوشتار چیستی، تبیین مبانی، اهداف و چگونگی روش ها و مراتب دهیانه و نیز نتایج آن در شاخه مهایانه از دین بودایی بر اساس متن آمیتایوردهیانه سوتره است که از متون مراقبه ای مکتب «سرزمین پاک» بودیسم مهایانه است. ازاین رو، کوشیده ایم با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس مطالب ارائه شده در سوتره فوق و نیز مراجعه به سایر منابع بودایی به پرسش های مذکور پاسخ دهیم.
۲۸۷۱.

گونه شناسی تحلیلی روایات تأویلی مرتبط با آیات حج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۹) 7 - 36

کلید واژه ها: قرآن کریم تأویل آیات حج روایت تأویلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۱
آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می شود، دارای تأویل اند و بهترین راه دست یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل بیت: می باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل بیت: به عنوان همتای قرآن به شمار می روند.  در بسیاری از روایات به تأویل آیات قرآن پرداخته شده است؛ اما در تفاسیر و کتب روایی، روایات تأویلی از روایات تفسیری تفکیک نشده است؛ بنابراین جداسازی روایات تأویلی از روایات تفسیری و تعیین نوع تأویل آنها اهمیت و ضرورت می یابد. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که در روایات تأویلی مرتبط با آیات حج چه نوع تأویلاتی صورت پذیرفته است؟ در این راستا، بر اساس معنای اصطلاحی تأویل قرآن در آیات و روایات، روایات تأویلی مرتبط با آیات حج از بین روایات تفسیری ذیل آن آیات، استخراج و با روش توصیفی تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این روایات وجود دارد که عبارت اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اطلاق یا عموم آیه.
۲۸۷۲.

وظیفه مکلف در فرض فقدان فتوای مجتهد اعلم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی تا اجتهاد سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 5 - 24

کلید واژه ها: مجتهد اعلم فقدان فتوا مکلف احتیاط در واقع احتیاط در آراء فقها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۴۵
مجتهد اعلم، در برخی از مسائل شرعی، به سبب نداشتن مطالعه یا دست نیافتن به نتیجه نهایی یا برخی ملاحظات، فتوایی بیان نمی کند. در این موارد باید بررسی کرد که اگر امکان رعایت احتیاط در واقع وجود دارد، آیا مکلف می تواند احتیاط را رها کند و از راه دیگری مانند تقلید از مجتهد اعلم بعدی، به وظیفه خود عمل کند؟ پیدایش این دست مسائل در گرو چهار عامل اصلی قابل رده بندی و ارزیابی است: 1. مطالعه نداشتن مجتهد اعلم درباره مسئله معین؛ 2. بررسی مسئله معین از سوی مجتهد اعلم، بدون دستیابی به نتیجه و بدون تخطئه دیدگاه دیگر فقها؛ 3. ترک فتوا از سوی مجتهد اعلم به همراه تخطئه ادله سایر دیدگاه ها؛ 4. ترک افتا به سبب رعایت برخی مصالح. برای برخی از صورت های چهارگانه، تقسیمات دیگری نیز قابل بیان است که در تحقیق ذکر خواهند شد. طبق دیدگاه برگزیده، وظیفه مکلف در هر یک از این صورت ها، یکی از چهار حکم زیر خواهد بود: 1. وجوب مراجعه به مجتهدان اعلم بعدی؛ 2. تخییر در مراجعه به مجتهدان بعدی؛ 3. احتیاط میان آراء فقها؛ 4. عمل به فتوای اظهارنشده مجتهد اعلم.
۲۸۷۳.

ماهیت کیفری انقلاب رنگی؛ جرم سیاسی یا بغی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی تا اجتهاد سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 50 - 74

کلید واژه ها: حکومت اسلامی خروج بر امام وجوب حفظ نظام سیره علوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۵۱
انقلاب های رنگی یا مخملی از جمله ابزارهای جدید براندازی حکومت ها است. مقاله حاضر، به بررسی ماهیت کیفری این پدیده اجتماعی و ارزیابی انطباق عناوین جرم سیاسی و بغی بر آن پرداخته است. بازخوانی چیستی و شرایط پیدایی انقلاب رنگی و توجه به مؤلفه های جرم سیاسی، حاکی از تمایز ماهوی انقلاب رنگی از جرم سیاسی است. چنان که از نظرگاه قانون گذار، انطباق بغی بر انقلاب رنگی منتفی است. اما با توجه به ادله فقهی بغی، می توان گفت انقلاب رنگی، گونه ای از بغی است؛ زیرا آنچه مانعِ بغی انگاشتن انقلاب رنگی است، شرط مسلحانه بودن قیام، در جرم بغی است؛ در حالی که با بررسی مبانی جرم انگاری در بغی، چنین شرطی به عنوان شرطِ بغی قابل اثبات نیست و ادله ای چون معتبره بزنطی و سیره امیرالمؤمنین% در جنگ صفین، بیان گر آن است که خروج مسلحانه، شرط باغی شدن نیست؛ بلکه صرف اقدام عملی برای براندازی حکومت اسلامی یا محدود کردن گستره آن در صورتی که همراه با شرایط دیگر بغی باشد، سبب باغی شدن فرد است.
۲۸۷۴.

دلالت شرط ضمنی تساوی عوضین بر خیار غبن حادث در قرارداد اجاره(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی تا اجتهاد سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 101 - 128

کلید واژه ها: غبن حادث شرط غیر مصرح تعدیل قرارداد رویه های قضایی نوسانات بازار تورم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۹۳
حقیقت شرط، ربط بین دو چیز بوده و نیاز به تصریح در متن قرارداد ندارد؛ بنابراین شرط ضمنی و غیر مصرَّح، نافذ است. مهم ترین دلیل خیار غبن، شرط ضمنی عرفی بر تساوی عوضین است. این شرط، شامل غبن حادث پس از قرارداد اجاره تا پایان مدت اجاره نیز می شود؛ چه آنکه اعتبار تساوی فی الجمله عوضین در طول زمان قرارداد اجاره، موافق نگاه عرف است. وجود شرط ضمنی تساوی عوضین، از زمان انعقاد قرارداد اجاره تا پایان مدت قرارداد، در واکاوی رفتار عرف نسبت به این قرارداد آشکار می شود. شرط تعدیل در قوانین موضوعه، پذیرش تعدیل قضایی از سوی مراجع و قضات و حکم به لزوم مصالحه در فتاوای فقها در نوسانات غیرمنتظره پس از قرارداد اجاره و... از مؤلفه های رفتاری عرف است که بر اعتبار شرط ضمنی یادشده صحه می گذارد. غبن حادث در اثر نوسانات بازار یا تغییر کاربری عین مستأجره، با اثبات خیار مرتفع می شود. البته در صورتی که تعدیل مال الاجاره یا نفی ضمان کاهش ارزش پول، در ضمن قرارداد شرط شود، غبنی پدید نخواهد آمد.
۲۸۷۵.

اصطلاح «جوهر» در کلام اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۳ فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۹۳) 171 - 195

کلید واژه ها: جوهر جُزء لا یَتَجَزا کلام اسلامی امامیه کلام معتزلی کلام فلسفی اصطلاحات کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۸
شناخت صحیح و دقیق معانی اصطلاحات ب هکار رفته در دانش کلام اسلامی یکی از پی شنیازها و مقدّمات ضروری هرگونه مطالعه و تحقیق در متون کلامی است. با توجّه به دگرگون یها و تطوّرات مفهومی بسیاری از اصطلاحات کلامی در ادوار و مکاتب مختلف، بررسی و گزارش تحوّلات معنایی واژگان فنّی دانش کلام در تاریخ این علم از اهمّیّت بسیاری برخوردار در کلام » جوهر « است. در این مقاله، دو معنای اصلی اصطلاح اسلامی تعریف و تبیین م یگردد و تحوّل معنایی اصطلاح مزبور در فرایند گذار کلام اسلامی از گفتمان معتزلی به گفتمان فلسفی بازنموده م یشود.
۲۸۷۶.

تبیین فضای صدور روایات درباره اسم اعظم برپایه مطالعه تاریخ انگاره از عصر نزول تا تثبیت باور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 61 - 90

کلید واژه ها: اسم اعظم تسمیه بسمله حروف مقطعه فواتح سور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۱۵۶
در احادیث نبوی، روایات بزرگان دین، ادعیه، اساطیر، نظریه پردازی های متکلمانه و مفسرانه و اخلاقی، و باورهای عامیانه جهان اسلام اشارات فراوانی می توان به نامی برای خدا یافت که از آن غالباً با تعبیر «اسم اعظم» یاد می شود. مسلمانان معتقد اند می توان تصرفاتی بزرگ در هستی با ذکر یا همراه داشتن این اسم نمود. باور به امکان چنین تصرفی با برخواندن نام خدا یا دست کم باور به برخورداری برخی نام ها از خواصی غریب سابقه ای کهن در عصر پیش از اسلام دارد. بااین حال، اشاره ای صریح در قرآن به اسمی اعظم یا هرجور نامی ویژه با خواص متفاوت برای خدا نمی توان یافت. زمان و نحوه مطرح شدن این انگاره در جهان اسلام و عوامل مؤثر بر اشاعه فرهنگی آن بالکل ناشناخته اند و با وجود شهرت این اسم و گستره باورها درباره خواص آن کم تر می توان تبیینی از تاریخ انگاره اسم اعظم و سیر تحول آن در گذر زمان یافت. مطالعه کنونی تلاشی در همین مسیر است. می خواهیم شواهد حاکی از پیدایی و رواج تدریجی انگاره اسم اعظم در فرهنگ اسلامی را تا زمان تثبیت نهایی آن مرور کنیم. چنین مروری را بر گزارش ها درباره عصری پی خواهیم گرفت که در آن اسم اعظم هنوز قبول عام نیافته بود و نظریه پردازی ها در تبیین نسبت آن با دیگر باورهای اسلامی و دستگاه های عقیدتی مختلف نیز رواجی محدود و اندک در میان برخی اقلیت ها داشت. چنان که خواهیم دید، این دوران تا نیمه های سده 2ق به طول انجامید و امام باقر (ع) نقشی مهم در تعدیل نگرش ها به اسم اعظم و ایجاد زمینه برای پذیرش عمومی شکل اصیل آن در جهان اسلام ایفاء کردند.
۲۸۷۷.

اقتضائات فقهی در تربیتِ مبتنی بر عادت، تحلیلی اجتهادی بر دیدگاه امام علی علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 35 - 69

کلید واژه ها: عادت ملکه تعلیم وتربیت اقتضائات فقهی تحلیل اجتهادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۵۶
مفهوم عادت، از مضامین موردتوجه صاحب نظران در امر تربیت به شمار می رود. در این فرآیند، به وسیله تمرین و تکرارِ یک کنش، دشواری انجام آن به تدریج آسان شده و جزئی از خلق وخوی انسان می گردد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی اقتضائات فقهی تربیتِ مبتنی بر عادت ازمنظر امام علی علیه السلام است. مراد از اقتضائات فقهی، مواردی است که به غیراز مباح در احکام خمسه آمده و شامل واجب، مستحب، حرام و مکروه می شود. بدین منظور بیانات مرتبط با مفهوم عادت، از کلام امیرالمؤمنین علیه السلام بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و سپس اقتضائات موردنظر به کمک روش اجتهادی، استخراج و تحلیل شد. یافته های پژوهش عبارت اند از: ابتنای عادات بر حق مداری، کنترل مبدأ گرایشی، مواجهه فراکنشی با عادات نامطلوب، بسترسازی در بازاندیشی ارادی، شکیبایی در جایگزینی عادت، ایجاد مقبولیت عاطفی، اِعمال ریاضت هدفمند، اجتناب از تغییر در طبع بنیادین، تقدم رذیلت زدایی بر فضیلت آفرینی، صیانت از عادات مطلوب. بررسی یافته ها نشان می دهد که برخی اقتضائات مذکور، «بنیادی» و بعضی «ضمنی» هستند. اقتضائات بنیادی نیز خود بر سه قسم «پیشینی»، «فرآیندی» و «پسینی» به مکلف یعنی مربی تعلق می گیرند.
۲۸۷۸.

تبیین فرایند به کارگیری مدرسان در نظام آموزشی حوزه های علمیه قدیم شهر قم، یک مطالعه کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 93 - 119

کلید واژه ها: حوزه علمیه قدیم قم مدرسان طلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۴۰
تبیین فرایند به کارگیری مدرسان در نظام آموزشی حوزه های علمیه قدیم شهر قم، هدف این تحقیق بود. بدین منظور با روش تحلیل مضمون و با ابزار مصاحبه پاره ساختاریافته به بررسی هدف تحقیق پرداخته شد. جامعه آماری عبارت بود از کلیه مدیران مدارس برادران و مسئولان حوزه علمیه شهر قم که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب شدند. نمونه گیری هدفمند به شیوه ای انجام شد که پس از بررسی نظرات 23 نفر از متخصصان، تحقیق به اشباع نظری رسید. روایی صوری و محتوایی سؤالات مصاحبه توسط متخصصان و پایایی تحلیل ها از روش پایایی بازآزمون (91%) و پایایی بین کدگذران (82%) تأیید گردید. یافته های تحقیق در پنج بخش مورد اشاره قرار گرفت. در بخش اول زمینه های موجود در حوزه علمیه (شامل: تدریس طریقت دارد نه موضوعیت، آزادی طلاب در انتخاب درس و مدرس، عبادت بودن تعلیم وتربیت و سیستم مالی مدارس حوزه)، در بخش دوم برنامه ریزی نیروی انسانی (شامل: بررسی برنامه های سال تحصیلی آینده، برآورد نیازهای مدرسه، کشف طلاب جوان و مستعد، برنامه ریزی حداکثری کلاس ها به شکل منعطف)، بخش سوم که نیرو یابی است (شامل: شرح شغل مدرس، تعیین شرایط احراز شغل، شناسایی مدرسان و تعیین فهرست احتمالی متقاضیان)، بخش چهارم که مرحله انتخاب (شامل: پذیرش و مصاحبه، آزمون کتبی و شفاهی، تحقیقات محلی، بررسی سوابق، مصاحبه با مرتبطین فرد، دریافت نوارهای صوتی تدریس، تصمیم گیری نهایی، انجام مرحله اختبار) و بخش پنجم که مرحله انتصاب (یک قرارداد شفاهی و موقت) است را در برمی گیرد.
۲۸۷۹.

قاریان جاعل حدیث در جریان جعل حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 7 - 28

کلید واژه ها: احادیث موضوعه جریان جعل حدیث مقری مکتب مُوَدِّب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۲۲۱
احادیث معصومان k پس از قرآن، سرچشمه هدایت است، اما در طول تاریخ دچار تحولاتی شده است. وجود احادیث جعلی در شیعه و اهل سنت، لزوم شناخت احادیث صحیح و سقیم را چندبرابر می کند. یکی از راه های شناخت احادیث موضوع، شناخت جریانات جعل حدیث است. مسلمانان در دوره های متأخرتر از طریق مطالعه تاریخ و آثار حدیثی به برخی از جریانات جعل حدیث پی بردند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، به یکی از جریانات مؤثر در حوزه حدیث، یعنی قاریان پرداخته است. قاریان، از ابتدای نزول وحی، نقش اثرگذاری در تشکیل جامعه اسلامی و پیشبرد اهداف آن داشته اند؛ که گاهی این نقش در جهت منفی و در حمایت از خلفا شکل می گرفت. جعل احادیث در فضایل خلفا و تطبیق مهدی موعود بر خلفا، جعل احادیث فقهی و کلامی، به خاطر مستند ساختن اجتهادات و فهم نادرست خود به حدیث نبوی، جعل احادیث سبعه احرف به دلیل مشروعیت بخشی به قرائات خود، از حوزه های جعل حدیث توسط قاریان است.
۲۸۸۰.

A Reflection on the Interactional Functionalism of the Holy Qur’an with Science(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۱, ُSpring and Summer ۲۰۲۲ 91 - 108

کلید واژه ها: Quran Inclusion science Interaction Function

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۱۰۰
The Holy Qur'an is a complete and comprehensive heavenly book from God Almighty, which has been given the attention and reflection of thinkers and scholars of the Qur'an with the aim of meeting the needs of mankind in every age. The purpose of the present research is to answer the question of the feasibility of entering the Qur'an in the field of science and its quality. The research method is analytical-descriptive and with a view on the practical interaction of the Qur’an with other sciences. One of the innovations of the research is a special look at the amount of Qur’anic teachings entering different fields of science. The results of the research estimates show that this interaction is an obvious matter in theoretical sciences such as: jurisprudence, principles of jurisprudence, literature, history, economics, physics and in the field of experimental sciences such as: agricultural and animal husbandry sciences, natural resources and environment, zoology, botany and Chemistry, as a stream-creating matter, a pattern and a guiding line in the direction of the perfection of science and, accordingly, in the direction of the happiness of human beings.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان