نظامیات در ادبیات فارسی: ( مطالعه موردی؛ اسکندرنامه نظامی گنجوی)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم و فنون نظامی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳۳
63 - 84
حوزه های تخصصی:
از درونمایه های قابل اعتنا در آثار ادب فارسی مقوله نظامیّات است. مُراد ما از نظامیات شامل آن اُموری می شود که به اَمر و رأی نظامی پرداخته می شود. نظامی گنجوی از سرایندگان برجسته ادبیات رزمی و بزمی بشمار می رود. یکی از آثار برجسته نظامی در حوزه ادبیات رزمی اسکندرنامه است این اثر که در دو بخش ( شرفنامه و اقبالنامه) تدوین شده است شرح جنگاوریهای اسکندر مقدونی است. نظامی در اسکندرنامه سه تصویر متمایز از اسکندر ترسیم می کند. در این پژوهش به یکی از این تصاویر پرداخته می شود. تصویری که او را پادشاهی صاحب تخت و تاج، ولایت ستان و جهانگیر نشان می دهد. اسکندر برای دست یافتن به این همه توفیق در عرصه نظامی از کدام شیوه و شگرد بهره برده است. مولفه های کامیابی او در عرصه نظامیگری چه اُموری بوده است. و در نهایت منش شخصی او از کدام ویژگی نظامی بهره مند بوده است. مهمترین یافته های این پژوهش جایگاه، اهمیت و امکان بکارگیری اندیشه های قدما می باشد،مشخص گردید تا زمانی که آدمی از روی غریزه به نبرد می پردازد، مولفه هایی از قبیل: انتخاب محل جنگ، نحوه آرایش سپاه، ترکیب جمعیتی سپاه، استفاده از قومیتهای گوناگون در ترکیب لشگر، روحیّه جنگاوری، دادن وعده غنایم جنگی و پاداش مادی، دیده بانی، حفاظت از مناطق تصرف شده، استفاده از حربه رُعب و وحشت افکنی در میان سپاه دشمن، رجز خوانی، عنصر موسیقی یا مارش نظامی، مین گذاری، استفاده از منجنیق، مقابله به مثل، که از شگردهای مورد اِعتنای اسکندر در نبرد با مخالفین بوده به شکلهای نوینی کاربرد خواهد داشت.