درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۸۴۱ تا ۱۱٬۸۶۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۱۸۴۱.

بررسی تطبیقی چیستی «تأویل» از دیدگاه آیت الله جوادی وآملی وآیت الله معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 150 - 165

کلید واژه ها: تفسیر تأویل بطن حقیقت عینی خارجی آیت الله جوادی آیت الله معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۰
واژه «تأویل» در قرآن به معانی مختلف به کار رفته است. اکثر مفسران ذیل آیه هفت سوره آل عمران به معنا شناسی آن پرداخته اند. این مقاله، با هدف بررسی تطبیقی دیدگاه علامه جوادی و آیت الله معرفت درباره چیستی «تأویل» به روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته و به این نتیجه رسیده است که: هر دو مفسر تأویل را به «ارجاع و بازگشت» معنا کرده اند. منتها محل ارجاع هر کدام متفاوت است. بنابراین، هر یک از ایشان، معنای متفاوتی از  چیستی تأویل در قرآن ارائه داده اند. با وجود این که در اکثر نوشته هایشان هر دو معتقدند همه آیات قرآن دارای تأویل هستند، اما آیت الله معرفت، تأویل را مقابل تفسیر و معنایی، خلاف ظاهر آیه می داند، اما علامه جوادی تأویل را حقیقت عینی خارجی می داند. به نظر ایشان، تأویل آیات قرآن، رسیدن از راه مثال به ممثل است.
۱۱۸۴۲.

تحلیل تحولات تفسیر اجتماعی قرآن (با مطالعه موردی نظریه حکومتی اسلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ 49 - 80

کلید واژه ها: تفسیر اجتماعی نظریه حکومتی المنار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۲
تفسیر اجتماعی یکی از گرایشهای نوین تفسیری است، که بیش از یک سده از پیدایی آن میگذرد. با اینکه در آثار تفسیرپژوهی، جوانب آن شناسانده شده، اما تاکنون تحولات رخداده در آن و فراز و فرودهایش بررسی نگردیده است. از دیگرسو، از مهمترین مباحثی که در تفاسیر اجتماعی بازتاب زیادی دارد، تلاش مفسران جهت استنباط نظریه حکومتی اسلام است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به تبیین و تحلیل نظریه حکومتی اسلام از نگاه مفسران اجتماعی اهل سنت و شیعه می پردازد و در صدد است، به طور نسبی، تحولات پدیدآمده در این دو فضای علمی را بشناسد و در پی آن، برداشتی از کلّیّت تحولات رخداده در گرایش اجتماعی برنماید. دو پرسش اصلی این پژوهش چنین است: دیدگاه مفسران اجتماعی اهل سنت و شیعه در سده اخیر، پیرامون نظریه حکومتی اسلام، دستخوش چه سان دگرگونیهایی شده است؟ درک این دگرگونیها بروز چه تحولاتی را در گرایش اجتماعی مینمایاند؟ به نظر میرسد نظریه حکومتی مفسران اهل سنت طی سده گذشته از نظر محتوایی تحول چندانی نیافته و تنها برخی اصلاحات شکلی متناسب با مباحث روز در آن دیده می شود؛ در حالی که گویا نظریه حکومتی مفسران شیعه همراه با تحول محتوایی و شکلی است. این دگرگونی به عنوان جزئی از کل نشان میدهد که گرایش اجتماعی در فضای تفسیرنگاری معاصر اهل سنت، عمدتاً به دلیل چیرگی تفسیر المنار بر دیگر تفاسیر سنی، به جز برخی تحولات شکلی، فراز و فرودی نداشته است؛ حال آنکه این گرایش نزد مفسران اجتماعی شیعی، با پویایی و روزآمدی بیشتری همراه بوده و هست.
۱۱۸۴۳.

تاثیرگذاری مبانی فقهی بر تحول سیاست های حقوقی- تقنینی

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 123 - 95

کلید واژه ها: فقه پویا دولت مشروعیت حکمرانی سیاست های تقنینی اجتهاد فقه شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۲۹
سیاست های تقنینی، جهت گیری و خط مشی قانون گذار را در وضع قوانین و مقررات مشخص می نماید. این سیاست ها که در چارچوب سیاست های کلی نظام تدوین می شوند، به جهت شرعی بودن نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران طبق اصل چهارم قانون اساسی، می بایست بر مبانی فقهی استوار باشند. با عنایت به نقش بنیادین گفتمان فقهی در شکل گیری سیاست های مختلف حقوقی-اجتماعی، تاکید بر پویایی فقه و استناد به این امر در امور زیربنایی و مباحث کلان حکومتی، زمینه ساز بازنگری در بسیاری از سیاست گذاری ها و رویکرد های انعطاف ناپذیر در عرصه قانون گذاری خواهد بود. این پژوهش به منظور امکان سنجی تحول راهبردی در سیاست های تقنینی دولت، با رویکردی توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که چه تحولاتی و با چه زمینه ها و رویکردهایی در زمینه مشروعیت حکمرانی در فقه شیعه صورت گرفته است؟ در این مقاله تحولات صورت گرفته در مفاهیم راهبردی نظام حقوقی و سیاسی بنا به جهات مختلف ازجمله ویژگی های اجتماعی و سیاسی حاکم بر زمانه و جامعه، بررسی و نظریات علما و اندیشمندان مطرح و تحلیل می گردد و توجه به دگرگونی عمیق نظریات علما و اندیشمندان شیعی پیرامون دولت و حوزه سیاست پس از مشروطیت، این تحول می تواند مبنایی برای دگرگونی راهبردی در سیاست های تقنینی به خصوص قانون گذاری نوین در زمینه های چون بانکداری و مقابله با فساد اداری باشد.
۱۱۸۴۴.

بررسی تطبیقی چگونگی تکلم خدا با حضرت موسی علیه السلام در تفاسیر فریقین، با تأکید بر آیه 30 سوره قصص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 204 - 229

کلید واژه ها: تکلم خداوند حضرت موسی (ع) آیه 30 سوره قصص مفسران فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۵۹
تفسیر آیاتی که در آن از تکلم خداوند سخن رفته، یکی از اختلافات حل ناشده ای است که همواره میان مفسران وجود داشته و دارد. از جمله آیاتی که به تکلم خدا اشاره دارد و مفسران بسته به عقاید و آراء خود دیدگاه های متفاوتی را در تفسیر آن ارائه داده اند، آیه 30 سوره قصص می باشد. این آیه به چگونگی تکلم خدای تعالی با حضرت موسی(ع) اشاره دارد. مفسران فریقین نظرات متفاوتی را پیرامون این آیه بیان داشته اند که می توان آن نظرات را به پنج دسته تقسیم کرد: 1- خدا با صوت خویش با موسی(ع) سخن گفت. 2- خدا با کلام نفسی که منزه از حروف و اصوات است با موسای کلیم سخن نمود. 3- خدا از طریق خلق اصوات در درخت با حضرت موسی(ع) تکلم کرد. 4- خدا از طریق تجلی یافتن در درخت با موسی(ع) سخن گفت. 5- خداوند از طریق وحی و به واسطه فرشته وحی، با موسی(ع) هم کلام شد. در مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با گرایش انتقادی، همه دیدگاه ها بررسی و ارزیابی شد و این نتیجه حاصل شد که فقط دیدگاه پنجم – به دلیل سازگاری با وجوه مختلف نحوی که برای آیه ذکر شده و همچنین سازگاری با سایر آیات قرآن و عدم مخالفت با موازین عقلی– تفسیر صحیحی است. 
۱۱۸۴۵.

بررسی و نقد شیوه ها و روش های تفسیری عبدالکریم خطیب در «التفسیر القرآنی للقرآن»

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 33 - 59

کلید واژه ها: تفسیر اجتماعی روش تفسیر التفسیر القرآنی للقرآن عبدالکریم خطیب علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۹
عبدالکریم خطیب از مهم ترین مفسران اجتماعی معاصر محسوب می شود که از حوزه جغرافیایی مصر برخاسته و با هدف ارائه اصول کلی حاکم بر نظام اجتماعی اسلام، با شیوه ای نظری تشریحی و تحلیلی، آیات قرآنی را پردازش کرده است. هدف از پژوهش حاضر، تبیین روش تفسیری خطیب در التفسیر القرآنی للقرآن و نقد شیوه های تفسیری او است. در این جستار با روش توصیفی – تحلیلی و به کارگیری سیاق درون متنی، متن التفسیر القرآنی للقرآن مورد واکاوی شده و در چهار بخش به بررسی و نقد شیوه ها و روش تفسیری خطیب پرداخته شده است. مهم ترین یافته های این پژوهش از رهگذر استخراج مبانی و روش تفسیری خطیب این است که وی متأثر از مکتب تفسیری عبده و به سبب گوناگونی انجام پژوهش های علوم قرآنی و همچنین استفاده از روایات تفسیری، تفسیر آیات را بسیار توسعه بخشیده است؛ ولی در جایی که تفسیر بدون استفاده از روایت دشوار است، به عقل خود تکیه و به تدبر در آیات بسنده کرده است. از ادعای مفسر برمی آید که وی در تفسیر آیات قصد دارد تا آنجا که ممکن است از دیگر آیات قرآن بهره گیرد؛ اما در برخی از آیات که انتظار می رود مفسر در تفسیر آیه از خود قرآن استفاده کند، چنین چیزی دیده نمی شود و وی به تحلیل های شخصی اکتفا می کند و به دیگر آیات قرآن استناد نمی کند. علاوه بر آن مبنای خطیب در انتخاب آیات تفسیرکننده آیات دیگر مشخص نیست؛ بنابراین وی گاهی آیه ای را شاهد برای تفسیرش می آورد که تنها در الفاظ مشترک اند، اما لزوماً در مفهوم چنین نیستند.
۱۱۸۴۶.

کارکردهای مقاومت در حوزه اقتصاد از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴۷ 177 - 204

کلید واژه ها: مقاومت اقتصاد مقاومت در حوزه اقتصاد کارکرد مقاومت در اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۴۲
کارکرد مقاومت در حوزه اقتصاد برخاسته از آموزه های قرآنی و واقعیات دنیای کنونی است. مقاومت در حوزه اقتصاد، در مقابل دسیسه های مستکبرین و مشرکان رشد و نمو پیدا کرده. در راستای رهنمودهای اسلام نیز با حفظ امنیت و عدالت اقتصادی دارای برنامه ای هماهنگ است. این مقاله در پی این پرسش است که کارکردهای مقاومت در حوزه اقتصاد از منظر قرآن و روایات چیست؟ . با توجه به عنوان پژوهش روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. از نتایج و یافته های این مقاله، معین و مشخص شدن کارکردهای مقاومت است که موجب رهایی انسان و جامعه از مشکلات اقتصادی عصر حاضر خواهد بود. همچنین با برطرف نمودن موانع و اجرای کارکردهای اقتصادی اسلامی می توان به مقاومت در حوزه مقاومت دست یافت. کارکردهای ارائه شده تکمیل کننده و وابسته به یکدیگرند که مردم و دولت در اجرا و به ثمر رساندن آنها موثرند. هدف از این مقاله تبیین مقاومت، استخراج کارکردهای عملی و کاربردی مقاومت در حوزه اقتصاد از دیدگاه قرآن و روایات است. لذا با تکیه بر مبانی قرآنی می توان در شرایط بحران با مدیریت و راهکار اقتصادی الگوی عملی برای حکومت اسلامی و تامین کننده نیاز جامعه اسلامی را پایه گذاری کرد.
۱۱۸۴۷.

مطالعه تطبیقی مصادیق و معنای «بیّنات» در قران کریم با تأکید بر دیدگاه مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 128 - 149

کلید واژه ها: بینات بررسی تطبیقی مصداق مفهوم شناسی تفاسیر فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۸۳
واژه بیّنات از واژگان کلیدی قرآن کریم به شمار می آید که 51 بار در قرآن کریم به صورت جمع و 17 بار به صورت مفرد در سیاق های مختلف تکرار شده است. این واژه در آیه 25 سوره حدید در کنار کتاب و میزان از عوامل برپایی قسط در جامعه معرفی شده است. این هم نشینی با واژه کتاب که به قرآن اشاره دارد، اهمیت جایگاه بیّنات را نشان می دهد. از این رو پژوهش حاضر در صدد است مصادیق و معنای بیّنات را در قرآن کریم بر اساس دیدگاه های مفسران فریقین مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور مقاله حاضر به روش توصیفی-تطبیقی پس از بررسی معنای بیّنات با استفاده از معاجم مختلف، آیاتی که دربردارنده این واژه هستند، استخراج کرده، سپس با مطالعه تطبیقی تفاسیر مختلف، مصادیق بیّنات را مورد بررسی قرار می دهد. این پژوهش نشان می دهد بیّنات در قرآن کریم گاه در مصادیق مادی و گاه معنوی به کار رفته است. از مصادیق مادی بیّنات می توان به معجزات پیامبران و آثار باقیمانده از گذشته اشاره کرد. مصادیق معنوی بیّنات شامل کتب آسمانی به خصوص قرآن، علم و بصیرت الهی و استدلال و برهان های عقلی و نیز ولایت امام علی(ع) می شوند. بررسی تطبیقی تفاسیر فریقین نشان می دهد که مفسران در مصادیق مرتبط به پیامبران یعنی معجزات و استدلال های آنها و نیز مصداق قرآن کریم اتفاق نظر دارند. تنها در آیاتی که به کتمان بیّنات اشاره شده است، اختلاف نظر دیده می شود و فقط مفسران شیعه بر اساس تفاسیر روایی، ولایت امام علی(ع) را از مصادیق بیّنات کتمان شده بیان کرده اند.
۱۱۸۴۸.

بازپژوهی دلایل صحت بیع معاطات با تأکید بر آرای امام خمینی

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 45 - 24

کلید واژه ها: بیع معاطات صحت افاده ی ملکیت امام خمینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۲۱۰
از جمله موارد اختلافی اقسام بیع میان فقهای امامیه، بیع معاطاتی است لذا تحقیق در مورد ادله صحت بیع معاطات از منظر فقه امامیه لازم و ضروری است بنا بر این هدف اصلی این تحقیق صحت بیع معاطات از منظر فقه امامیه با تأکید بر آراء امام خمینی است که به صورت تبیین تشریح، توصیف و تحلیل، به این موضوع پرداخته شده است که عده ای از فقها، معاطات را بیعی متزلزل می دانند، مثل علامه حلی و محقق حلی و برای اثبات ادعای خود دلیل هایی ذکر کرده اند. مثل روایت، اصل و اجماع. اما عده ای از فقها از جمله امام خمینی معاطات را صحیح و آن را لازم می دانند و برای اثبات ادعای خود ادله ای ذکر کرده اند و نظریه کسانی که بیع معاطات را لازم و صحیح نمی دانند را رد می کند . بنابراین شروطی که در بیع لازم است و همچنین تمام خیارات ، در بیع معاطات به قوت خود موجود می باشند.
۱۱۸۴۹.

بازپژوهی تطبیقی جایگاه سنت در تفسیر قرآن به قرآن با تأکید برتفسیر المیزان و الفرقان

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 115 - 89

کلید واژه ها: تفسیر قرآن به قرآن سنت علامه طباطبایی صادقی تهرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۱۷
یکی از اساسی ترین مسائل مرتبط با روش تفسیری قرآن به قرآن، بررسی جایگاه روایات تفسیری در این روش تفسیری است. علامه طباطبایی و استاد صادقی تهرانی از مفسران شیعی و مشهور در این روش تفسیری هستند. برخی از پژوهشگران بر این باورند که این دو اندیشمند با تکیه بر روش تفسیر قرآن به قرآن، منکر رجوع به سنت در تفسیر قرآن هستند. اگر چه ظاهر ابتدایی برخی عبارات این دو تفسیر موهم چنین مطلبی است ولی توجه به قرائن موجود در کلام ایشان و توجه به مشی عملی آنان در تفسیر قرآن، خلاف این مطلب را ثابت می کند. از منظر علامه، قرآن کریم در دلالت لفظی و در بیان مرادات واقعی مستقل است و نقش سنت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) تنها نقش تعلیمی و هدایتی است در فهم آنچه قرآن بنفسه و مستقلاً دلالت بر آن دارد. استاد صادقی تهرانی نیز قرآن کریم را در بیان مرادات واقعی خود مستقل می داند به طوری که معصوم می تواند آیات قرآن را با تکیه بر خود قرآن تفسیر کند. اما قاصرین با توجه به درجه قصورشان در رسیدن به مقاصد قرآن کریم، نیازمند بیان معصوم بوده به طوری که در پناه بیان معصوم به همان چیزی می رسند که قرآن بنفسه و مستقلاً دلالت بر آن داشت. این نوشتار با روش تطبیقی به جایگاه سنت در تفسیر قرآن به قرآن از منظر دو تفسیر المیزان و الفرقان اشاره کرده است و پس از آن به بررسی تطبیقی نمونه هایی از آیات قرآن در این دو تفسیر پرداخته است
۱۱۸۵۰.

بررسی تطبیقی دیدگاه قرآن با نظریات راجرز، مازلو و ویکتور فرانکل درباره تقویت اراده

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 97-120

کلید واژه ها: قرآن تقویت اراده روان شناسی انسان راجرز مازلو ویکتور فرانکل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۵۸
در دنیای امروزی اراده یکی از عوامل کارایی در ابعاد مختلف زندگی است که مواجهه با چالش های ذهنی را زیاد کرده و باعث رشد و پیشرفت زندگی شخصی و کاری می شود. این موضوع یکی از موضوعات اساسی روان شناسی انسان گرا محسوب می شود که از آن برای تقویت خودآگاهی انسان استفاده می شود. از سوی دیگر مطالعه آیات قرآن نشان می دهد که شمار زیادی از آیات به اراده و راه های تقویت آن ارتباط دارند. در پژوهش حاضر سعی شده است که با روش تحلیلی - توصیفی و با مراجعه به آیات قرآن و نظریه روان شناسان مکتب انسان گرا راهکارهای لازم در امر تقویت اراده افراد بیان شود. از دیدگاه قرآن انسان اشرف مخلوقات خداست و با توانمندی های بی نهایت به سوی خداوند در حال حرکت است، استعدادهای انسانی فقط در مسیر تقرب الهی شکوفا می شوند لذا ازنظر قرآن عواملی چون تقوای الهی، جهاد، روزه، نماز، صبر، تزکیه نفس و... موجب تقویت اراده و حرکت انسان می شوند. حال اینکه در نظر راجرز محور اصلی برای پیشرفت و تقویت اراده خود فرد است، او و مازلو بر این باورند که سرشت آدمی نیک است به گونه ای که بدون راهنمایی دیگران می توانند رشد و ترقی کنند و اراده قوی داشته باشند. بر اساس نظریه ویکتورفرانکل عاملی که در تقویت اراده افراد بسیار نقش دارد، فناپذیر بودن آن هاست، باتوجه به این که فرد پایان مطلق دارد باید از تمام لحظه های زندگی اش نهایت بهره را ببرد و برای رسیدن به اهدافش تلاش کند.
۱۱۸۵۱.

بینامتنی قرآنی-روایی در دفتر ششم مثنوی معنوی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 163 - 193

کلید واژه ها: قرآن کریم احادیث مثنوی معنوی بینامتنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۷۷
وامگیری از قرآن کریم روایات در قرون قبل، از طریق انواع ادبی ، چون اقتباس، تضمین،تلمیح و...صورت میپذیرفته است ؛ ولی از سال 1966م. طی نگرشی نو، خوانش متون از زاویه «نظریه بینامتنیت» ارایه شده توسط ناقد بلغاری «ژولیا کریستوا»، درآثار گوناگون خصوص در آثارادبای مسلمان در حوزه متون ادبی صورت پذیرفته است. هدف تلاش حاضر شناخت، معرفی وبیان میزان بینامتنیت روایی درالفاظ ومضامین اشعار دفتر ششم مثنوی معنوی اثر جلال الدین محمد بلخی به روش توصیفی – تحلیلی وبا استقراء الفاظ ومضامین روایات و احادیث درابیات است. باتحلیل وبررسی روند بینامتنیت دراشعاردفتر ششم (متن حاضر) واحادیث (متن غایب) درمییابیم که این شاعر چیره دست، دست مایه ی آموزههای اخلاقی و عرفانی خود را از غنی ترین منابع آموزشی اسلام وام گیری نموده است. در برخی ابیات به لحاظ ساختاری ولفظی ودر برخی دیگر از حیث مضمون ومحتوا از آیات وروایات بهره برده است. کاربرد روابط مضمونی ومحتوایی آیات وروایات به لحاظ کیفیتی (به صورت اشاره یا اقتباس معنایی)در تعداد کثیری از ابیات دفتر ششم که تناص از نوع نفی متوازی (امتصاص) و نفی کلی (حوار) را پدید آورده است.
۱۱۸۵۲.

مؤلفه های رفتار سیاسی حضرت موسی (ع) با فرعون

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶ 134 - 177

کلید واژه ها: قرآن موسی (ع) فرعون رفتار سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۴۳۸
قرآن به عنوان جامع ترین و متقن ترین منبع آنچه را که بشر در مسیر رشد و تعالی نیاز دارد را تبیین نموده است. از جمله نیازهای اساسی مسئله رفتار و تعامل با رقبا است که نوشتار حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی آیات قرآن کریم، مؤلفه های رفتار سیاسی حضرت موسی (ع) با فرعون زمانش را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است؛ تا از این رهگذر مخاطبان کلام وحی نحوه چگونگی رفتار با فرعونیان را به خوبی فراگیرند. در همین راستا این مؤلفه ها به سه دسته: آماده سازی ابزارهای مبارزه علیه فرعون، مبارزه علمی علیه نظام معرفتی فرعون و سرانجام مبارزه عملی علیه فرعون، تقسیم گردیده است. برآیند پژوهش نشان می دهد که گرچه فرعون زمان موسی (ع) مرده و از بین رفته؛ اما خلق و خوی، منش و رفتارهای او هنوز باقی است؛ دلیل این امر هم این است که در هر زمانی فرعون دیگری به وجود می آید؛ چنانکه رسول خدا (ص) با فرعون های زمان خود درگیر مبارزه و نبرد بود. پس مسیر مبارزه جبهه حق علیه باطل همیشه بوده و خواهد بود؛ لکن در این مبارزه و رفتار با متخاصم و عدو از روش های که حضرت موسی (ع) و سایر انبیا بهره جسته اند باید پیروی نمود تا نتیجه محقق گردد. همچنین روشن شد که درگیری میان حق و باطل حتمی و همیشگی است لکن مسلمانان مطمئن باشند که جبهه حق پیروز و جبهه باطل و فرعونی محکوم به شکست بوده و روزی نابود خواهد شد همچنان که تاکنون این چنین بوده است.
۱۱۸۵۳.

معناشناسی «کتم» در قرآن بر اساس روابط همنشینی

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 9-36

کلید واژه ها: معناشناسی کتم روابط همنشینی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۹۵
قرآن با همان واژگان و کلمات مورد استعمال عرب معانی جدیدی را به وجود آورد. در واقع انقلاب قرآن یک انقلاب معناشناختی بود. قرآن دارای ساختار منسجم و به هم پیوسته است. حروف، کلمات و ضمایر و نسبت های افعال به کار رفته در جملات و عبارات قرآن کاملاً سنجیده و منطقی است و تناسب معنوی واژگان با یکدیگر رعایت شده تا از لحاظ معنوی نیز بافت منسجمی به وجود آورد. واژه ها در ترکیب عبارات و جمله ها، در قلمروى وسیع تر از معناى وضعى استعمال مى شوند. کاربرد انواع آرایه هاى ادبى (مجاز، کنایه، استعاره، تشبیه، تمثیل و...) روشنگر این موضوع است. یکی از روش-های فهم متون تکیه بر اصل روابط همنشینی و جانشینی است. بنابراین برای فهم معانی قرآن باید واژه های آن را در تقابل و همنشینی با دیگر واژه ها کشف کرد. پژوهش حاضر به بررسی واژه «کتم» و ساخت های متعدد آن در قرآن با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از مطالعات واژه شناسانه از طریق لغت و تحلیل همنشینی واژه ها در کنار یکدیگر پرداخته است. با تکیه بر روش معناشناسی، واژه «کتم» که در لغت به معنای پنهان کردن است، با واژه های «شهاده»، «حق»، «تبدون»، «ایمان»، «بیّنه»، «خَلَقَ»، «أنزَلَ»، «علم»، «فضل»، «حدیث»، «مخرج» همنشین شده است.
۱۱۸۵۴.

بررسی تفسیری آیه تبلیغ با تکیه بر ارزیابی دیدگاه ناسازگاری سیاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ ۶۶-۴۷

کلید واژه ها: آیه تبلیغ قاعده سیاق نظام روایات ولایت امیرالمؤمنین(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۲۵
آیه تبلیغ که از آیات شاخص در موضوع ولایت است، در طول تاریخ معرکه آراء مفسران فریقین بوده است. برخلاف دیدگاه اکثر مفسران اهل سنت، دیدگاه اکثر مفسران شیعی حاکی از دلالت آیه بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) است. البته روایات دال بر این معنا محدود در مصادر روایی شیعیان نیست و در برخی مصادر روایی اهل سنت منعکس شده است. بر این پایه بعید نیست که اختلاف ها در مورد دلالت آیه، ریشه در امری غیر از روایات داشته باشد و آن چگونگی فهم ارتباط موجود میان آیه تبلیغ و آیات اهل کتاب است. فهم نادرست این ارتباط، زمینه طرح دیدگاه ناسازگاری سیاقی در استدلال به آیه تبلیغ بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) را فراهم آورده است. در این راستا نگاهی توصیفی تحلیلی به دیدگاه و خاستگاه آن نشان می دهد: الف. آیه تبلیغ خواه پیوستگی نزولی با آیات اهل کتاب داشته باشد و خواه نداشته باشد، با توجه به متوقف نبودن دلالت آیات اهل کتاب بر آیه تبلیغ و تغییر لحن در آیه تبلیغ، آیه ای معترضه است؛ ب. آیه تبلیغ با دلالت بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) به حسب معنا به آیات اهل کتاب مرتبط است؛ ج. روایات صادره از معصومان(ع) در خصوص آیه تبلیغ، کوششی هوشمندانه به منظور اثبات نادرستی این دیدگاه بوده است.
۱۱۸۵۵.

تأثیر مجازات زندان بر پیشگیری از تکرار جرم با تأکید بر آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 39 - 58

کلید واژه ها: مجازات زندان پیشگیری تکرار جرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۷۷
توجه جدی به مسائل و مشکلات ناشی از زندانمسأله ای بسیار مهم و اساسی است که همکاری و همیاری همه جانبه قوای سه گانه و نیز مردم جامعه و چه بسا خود زندانیان را می طلبد. لذا هدف تمامی نظام های کیفری در سال های اخیر کاهش توسل به این مجازات و از بین بردن آثار مخرب آن بوده و هست و تصویب قوانین و لوایح و آیین نامه های متعدد، و نیز برگزاری همایش ها و کارگاه های آموزشی متعدد، گویای این امر است. لذا این پژوهش با هدف بررسی نقش زندان در پیشگیری از تکرار جرم با تأکید بر آموزه های قرآنی به روش توصیفی- تحلیلی نگارش شده است.
۱۱۸۵۶.

ایمان به وعده های الهی و هدفمندی زندگی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 275 - 304

کلید واژه ها: خلقت عبادت دنیا استخلاف نصرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۹۱
در نگرش جهان بینی الهی، عالم و آدم هدفمند بوده و در مسیر خاصی در حرکت می باشند. اساس خلقت بر رسیدن به لقاء الهی بوده و برای رسیدن به آن برنامه های مشخصی تبیین گشته است. در همین امر، نقش ایمان به وعده های الهی در هدفمندی و جهت دهی شاکله بینش و روش زندگی انسان، از جمله مسائل مهمی است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. در اهمیت و ضرورت این مهم، باید اذعان نمود، بعداز علم به هدفمندی زندگی، داشتن انگیزه درست و امید به زندگی می تواند نقش بسزایی در حیات انسان ایفا نماید. ایمان به وعده های الهی، نقش راهبردی مهمی در حیات انسان دارد که در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام به آن اشاره شده است. در این تحقیق، ضمن تعریف هدفمندی خلقت، ابتدا به برخی از اهداف مهم خلقت انسان از جمله عبادت، بهره مندی از رحمت الهی و اقتضای فیاضیت الهی، و سپس نگاه قرآن کریم به وعده های الهی و نقش ایمان و اثربخشی مهم آن ها در حیات دنیوی و اخروی انسان، به روش توصیفی- تحلیلی پرداخته شده است.
۱۱۸۵۷.

سلامت معنوی؛ مفاهیم و چالشها

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال اول زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱

کلید واژه ها: سلامت معنوی معنویت مذهبی بودن ابزارها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۱
یکی از انواع چهارگانه سلامت، سلامت معنوی است که ابزارهای مختلفی برای سنجش آن در مورد افراد و گروه های مختلف و بررسی ارتباط سلامت معنوی با دیگر انواع سلامت (جسمی، روانی و اجتماعی) ساخته شده است. علی رغم گستره عظیم پژوهش های انجام شده، مشکلات بسیاری همچون ابهام در تعریف سلامت معنوی، عدم توافق کلی بر مفاهیم اساسی مربوط به مسأله، عدم تبیین مرزهای سلامت معنوی و معنویت، عدم دستیابی به ابزارهایی مناسب جهت سنجش سلامت معنوی (عدم طراحی صحیح سؤالات، سنجش دیگر حیطه های سلامت به جای سلامت معنوی، عدم اعتبار و پایایی برخی ابزارهای سنجش و...) و استفاده از نمونه های کوچک و غیر قابل تعمیم، همچنان به چشم می خورد. با توجه به نفس مسأله، به نظر می رسد انجام پژوهش های متقن علمی مبتنی بر «منبع زلال معنویت»، از جمله اقداماتی است که ممکن است در پاسخگویی به مشکلات فوق کمک کند.
۱۱۸۵۸.

میدان معناشناختی واژه های زعم، مریه و ریب در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 136 - 155

کلید واژه ها: قرآن کریم معناشناسی میدان معنایی ایزوتسو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۹
یکی از روش های معناشناسی، نظریه ایزوتسو است که در حوزه واژگان قرآنی کاربرد دارد. ایزوتسو برای استخراج معنای واژگان، با نگاهی به معنای واژه در شعر جاهلی به تطوّر معنایی توجّه نموده و واژگان کانونی، کلیدی و فرعی را مشخّص می نماید. سپس با هفت روش (تعریف بافتی، جانشینی واژگان، واژگان متضادّ، میدان معنایی، صورت منفی واژگان، ترادف عبارات و کاربرد در بافت غیردینی) معنای واژگان را مشخّص می نماید. این پژوهش، پس از مشخّص نمودن نوع واژگان، با روش توصیفی-تحلیلی به تأثیر هر واژه در میدان معنایی پرداخته است. سپس معناشناسی واژگان «زعم»، «مریه» و «ریب» با استفاده از بخش های قابل پیاده سازی نظریه ایزوتسو انجام شده است. از خلال این جستار مشخّص شد واژگان «زعم»، «مریه» و «ریب» در شعر جاهلی، کاربرد داشته امّا در کاربرد قرآنی به ترتیب دارای معنای اساسی «عقیده باطل»، «شکّ لجوجانه» و «شکّ معاندانه» است. از سه واژه مورد بررسی، «مریه» و «ریب» در قرآن در باب افتعال به کار رفته اند و این موضوع نشان دهنده آن است که این دو میدان معنایی قابلیّت تأثیرگذاری بیشتری دارند.
۱۱۸۵۹.

مؤلفه های شناسای داده های تمدنی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 25 - 49

کلید واژه ها: مؤلفه های شناسا داده های قرآنی داده های تمدنی الگوی کشف داده های تمدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۲۳
نخستین چالش فراروی مفسر موضوعی در فرایند مراجعه قرآن، شناسایی و استخراج داده های قرآنی مربوط به مسئله است. این مقاله کوشیده است با تعیین مؤلفه های شناسای داده های تمدنی قرآن و ساخت الگوی کشف و استخراج داده های تمدنی قرآن، اولین چالش فراروی به سخن درآوردن قرآن درباره نظریه تمدن را حل کند. نتیجه کاربردی تعیین مؤلفه های شناسای داده های تمدنی در قرآن، کشف و استخراج بیشینه و بهینه داده های تمدنی در کتاب الهی است. مقاله بر داده های اصل تمدن متمرکز است و به ویژگی های آن نمی پردازد. پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی، مؤلفه های شناسای داده های تمدنی قرآن را تعیین و الگوی استخراج آن ها را ارائه کرده است. به طور معمول، قرآن پژوهان داده های تمدنی قرآن را به روش استقرایی گردآوری و تدوین می کنند و روش قیاسی را به کار نمی گیرند. مقاله با استفاده توأمان از دو روش استقرایی و قیاسی، مؤلفه های شناسای داده های تمدنی را به لحاظ ظرف، موضوع و محمول، تعیین و الگوسازی می کند. مؤلفه های شناسا از این قرارند: به لحاظ ظرف «دنیایی بودن»، به لحاظ موضوع «انسانی بودن»، «اجتماعی بودن» و «بزرگ بودن» و به لحاظ محمول «ساخته اختیاری».
۱۱۸۶۰.

بررسی تطبیقی اخلاق بنی اسرائیل در قرآن و تورات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 247 - 276

کلید واژه ها: قرآن تورات بنی اسرائیل موسی ویژگی های اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۱۰
قرآن بیش از هر قومی به بیان سرگذشت قوم یهود یا بنی اسرائیل از زوایای مختلف پرداخته است. معیار قرآن در پرداختن به سرگذشت پیشینیان، عبرت آموزی به آیندگان و اصلاح رفتار آنان است، معیاری که در همه داستان های قرآنی دیده می شود. با توجه به اهتمام فراوان قرآن به داستان بنی اسرائیل این سؤال مطرح می شود که آنان چه ویژگی های اخلاقی داشته اند که این همه مورد توجه قرآن قرار گرفته اند؟ در همین حال آیا این ویژگی ها فقط در قرآن مطرح شده یا در تورات، کتاب آسمانی یهود نیز آمده است؟ با بررسی و جمع بندی آن دسته از آیات قرآن که درباره بنی اسرائیل سخن می گویند و تطبیق آن با عبارات تورات، می توان به ویژگی های اخلاقی آنان پی برد، ویژگی هایی که برخی از آن ها به دوران موسی(ع) و برخی دیگر به دوران پیامبر اسلام(ص) بازمی گردد. گرچه ظاهر برخی از آیات قرآن و عبارات تورات، از برتری بنی اسرائیل بر دیگران سخن گفته است. با بررسی دقیق و همه جانبه درمی یابیم که تصویری که قرآن و تورات از قوم بنی اسرائیل نشان داده اند، در مجموع تصویری منفی و مذموم است.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان