فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۹۶۷ مورد.
۴۱.

جمعیت و سیاست در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جمعیت جمعیت شناسی سیاسی سیاست بلوغ سنی برآمدگی سنی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۹۲
هدف این مقاله بررسی رابطه جمعیت و سیاست در ایران معاصر است. این پژوهش ضمن اذعان به رابطه دیالکتیک جمعیت و سیاست، تلاش می کند نقش تغییرات حجمی و ساختاری جمعیت را بر سیاست مطالعه کند. روش اصلی این مطالعه روش اسنادی و کتابخانه ای است. طبق نتایج، جمعیت ایران هم به لحاظ تحولات حجمی و هم به لحاظ تحولات ساختاری توانسته در برهه های زمانی مختلف از مسیرهای نهادی بر تحولات سیاسی تأثیر بگذارد. رشد جمعیت به همراه توسعه ناموزون منطقه ای و بخشی (بین نهادی) قبل از انقلاب توانست نهایتاً به انقلاب اسلامی منجر شود. در زمان جنگ رشد حجم جمعیت در کنار ساختار بسیار جوان حاصل از رشد دهه های گذشته، توانست نیرویی قابل برای مقاومتی هشت ساله عرضه کند. پس از جنگ فشار حاصل از حجم بالای جمعیت بر نهادهای دولتی و غیردولتی، چرخشی کلان در عرصه سیاستگذاری در حوزه جمعیت به همراه داشت که همان کنترل جمعیت بود. سال ها بعد، یعنی زمان کنونی، ساختار همان جمعیت کنترل شده مجدداً به صورت نیروهایی دیگر بر شانه های نهاد سیاست سنگینی می کند و مدیریت آن مستلزم سیاستگذاری های علمی و واقع گرایانه است.
۴۲.

پیشران های تغییر در سبک زندگی خانواده ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خانواده تحولات خانواده پیشران های تغییر تغییر ساختار خانواده تغییر کارکرد خانواده سبک زندگی خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۹ تعداد دانلود : ۳۴۶
خانواده یکی از کلیدی ترین نهادهای اجتماعی است که تقریباً در تمامی ابعاد و مؤلفه هایش از ماهیت شکل گیری و مفهوم گرفته تا ساختار، نقش و کارکردهای درونی و بیرونی در طول تاریخ و در جوامع مختلف دستخوش تحولات متعددی قرار گرفته است. هرچند روندهای همسویی در خصوص تغییرات خانواده در سراسر جهان مشاهده می شود، اما نوع، سرعت و میزان غالب تغییر و تحولات مؤلفه های مربوط به خانواده در جوامع مختلف یکسان نبوده و به بسیاری از عوامل تاریخی، اقتصادی، فنّاوری، اجتماعی و فرهنگی بستگی داشته است. شناسایی تحولات این حوزه، روندهای موجود و پیشران های تأثیرگذار بر تحولات آتی این نهاد نه تنها برای سیاست گذاران بلکه برای بسیاری از نهادهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار ارزشمند است. در این مقاله، با مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه عمیق، تغییرات خانواده ایرانی از حیث ماهیت، ساختار، کارکرد و سبک زندگی در طول نیم قرن گذشته دسته بندی و توصیف شده اند و مؤلفه ها و پیشران های عمده تأثیرگذار بر تحولات آتی این حوزه شناسایی شده اند. آگاهی از پیشران های شکل دهنده آینده گام مهمی در ارزیابی هزینه منفعت مفاد طرح هایی است که قرار است مبنای خط مشی گذاری در سطوح مختلف قرار گیرند.
۴۳.

تحلیل جامعه شناختی رابطه شاخص های اقتصادی-اجتماعی و نرخ زادووَلد در ایران در دوره 1398- 1370(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زادوولد سرانه تولید ناخالص داخلی مشارکت زنان در نیروی کار بیکاری تورم باسوادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷
در دهه های اخیر، نرخ زادووَلد در ایران با نوسانات زیادی همراه بوده است. اگرچه، این موضوع، به دلیل اهمیت آن، به طورِگسترده بررسی شده است، اما کمتر از چشم انداز کلان و طولانی مدت به آن پرداخته شده است. براین اساس، پژوهش حاضر تلاش نموده رابطه شاخص های اقتصادی-اجتماعی شامل سرانه تولید ناخالص داخلی، مشارکت زنان در نیروی کار، تورم، بیکاری و میزان باسوادی را با نرخ زادووَلد در دوره 1398-1370 مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش  از نوع تحلیل ثانویه کمّی است که به روش سری زمانی انجام شده است. جهت بررسی رابطه کوتاه مدت و بلندمدت متغیرهای تحقیق، از الگوی خودرگرسیونی با وقفه های توزیعی(ARDL)  در نرم افزار مایکروفیت استفاده شده است. بر اساس یافته های تحقیق، با بهبود شاخص های مشارکت زنان در نیروی کار، و میزان باسوادی، نرخ زادووَلد کاهش یافته است. بین شاخص های تورم و بیکاری با زادووَلد رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین بین سرانه تولید ناخالص داخلی با نرخ زادووَلد رابطه معناداری وجود ندارد. با استناد به یافته های تحقیق، نتیجه گیری می شود که نرخ زادووَلد در ایران، بیشتر، متأثر از شرایط کلان است تا شرایط خُرد.
۴۴.

تحلیل فضایی تأثیر مهاجرت داخلی بر تغییر ساختار سنی جمعیت در شهرستان های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی اثر ترکیبی مهاجرت ساختار سنی سطح توسعه یافتگی خود همبستگی فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۳۳۱
درحال حاضر، مهاجرت داخلی، به عنوان عامل اصلی تغییر جمعیت، در بسیاری از کشورها جایگزین باروری و مرگ و میر شده است و اصلی ترین روند شکل گیری الگوهای سکونت انسانی در داخل و بین کشورها است. به علاوه مهاجرت داخلی، به علت فرایند گزینشی بودن مهاجرت، منجر به بازتوزیع گروه های مختلف سنی می شود و ساختار سنی جمعیت را در مناطق مبدأ و مقصد تغییر می دهد. دراین راستا، این مقاله به بررسی تأثیر جریان مهاجرت داخلی بر تغییرات ساختار سنی جمعیت در شهرستان های کشور با استفاده از تحلیل ثانویه داد ه های سرشماری سال های 1390 و 1395 می پردازد. نتایج بیانگر بیشترین تأثیر مهاجرت بر تغییرات ترکیب جمعیت در سنین جوانی (29-15 سال) است. نتایج آزمون مورانز آیِ دومتغیره نیز نشان داد همبستگی فضایی بین سطح توسعه یافتگی و تغییرات ساختار سنی، ناشی از مهاجرت، وجود دارد. در واقع، مهاجرت منجر به افزایش سهم جمعیت جوان در شهرستان های بیشترتوسعه یافته، و کاهش آن در شهرستان های کمترتوسعه یافته شده است. در نتیجه، جریان مهاجرت داخلی می تواند با تغییر در ترکیب جمعیت جوان، که محور و منبع توسعه است، منجر به افزایش نابرابری های منطقه ای در کشور شود.
۴۵.

تحلیل نسلی- مقطعی تغییرات ازدواج زنان ایران با استفاده از جداول عمر زناشویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ازدواج تحصیلات الگوی سنی ازدواج تأخیر در ازدواج زنان نسلی جدول عمر زناشویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
مطالعات موجود در مورد وضعیت الگوی سنی ازدواج زنان در ایران، عمدتا مبتنی بر فرضیات مختلفی ازجمله تنگنای ازدواج و تغییرات بازار ازدواج است. درحالی که با افزایش سهم زنان تحصیل کرده، تحصیلات به طور مستقل می تواند بر الگوی سنی و تأخیر در ازدواج زنان تاثیرگذار باشد. در این مقاله سعی شده تا با تاکید بر اثر تحصیلات بر الگوی سنی ازدواج، تغییرات متوسط سال های تجرد زنان به صورت نسلی و مقطعی برآورد شود. داده ها به صورت مقطعی برای سال ۱۳۹۵ و به صورت نسلی برای سه کوهورت فرضی متولدین دوره ۶۵-۱۳۶۰، ۷۰-۱۳۶۵ و ۷۵-۱۳۷۰ به تفکیک سطوح تحصیلی و نقاط شهری و روستایی ساخته شد. سپس از طریق روش پیشنهادی کول تجربه نسلی ازدواج زنان برای هر سه کوهورت کامل گردید و نسبت های نسلی و مقطعی به تفکیک تحصیلات و نقاط شهری- روستایی وارد جدول عمر زناشویی شد. یافته ها حاکی از آن است که بیشترین متوسط سال های تجرد مربوط به زنان دانشگاهی است، به نحوی که کوهورت متولدین ۷۰-۱۳۶۵ بیشترین تأخیر و کوهورت متولدین ۷۵-۱۳۷۰ کمترین تأخیر ازدواج را تجربه خواهند کرد. مقایسه داده های شهری و روستایی نیز بیانگر آن است که با افزایش سطح تحصیلات، زنان روستایی نسبت به زنان شهری تأخیر در ازدواج بیشتری را تجربه خواهند کرد.
۴۶.

تحولات سن مناسب ازدواج در ایران و تعیین کننده های آن بین سال های 1383 تا 1394(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سن مناسب ازدواج سطح تحصیلات پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانواده ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۴۶
سن ازدواج از عوامل مهم پویایی جمعیت است که بر باروری، مرگ و میر و مهاجرت اثر دارد. از این رو مقاله حاضر به مطالعه تحولات الگوی سن مناسب ازدواج دختران و پسران براساس ویژگی های جمعیتی و اقتصادی- اجتماعی پرداخته و از داده های پیمایش ملی تحولات فرهنگی ایرانیان در سال 1383 و پیمایش ملی ارزش ها و نگرش های ایرانیان در سال 1394 استفاده کرده است. یافته ها نشان از افزایش میانگین سن مناسب ازدواج دختران و پسران تقریبا به اندازه یک سال طی دو مقطع مورد مطالعه دارد، میانگین سن مناسب ازدواج دختران از 3/20 سال در 1383 به 2/21 سال در 1394 و میانگین سن مناسب ازدواج پسران از 8/24 سال در 1383 به 7/25 سال در 1394 رسیده است. سهم متغیرهای اثرگذار طی این سال ها تغییر کرده، اما تحصیلات همواره عاملی کلیدی و موثر در تبیین تحولات سن مناسب ازدواج دو جنس نسبت به دیگر متغیرها بوده است. وضع شغلی و پایگاه اقتصادی-اجتماعی در سال 1383 اثری نداشته، اما در سال 1394 متغیری اثرگذار بوده اند. بنابراین، با توجه اهمیت تحصیلات و اشتغال در نگرش به ازدواج در سال های اخیر، به منظور ایجاد تحول در تشکیل خانواده و تسهیل ازدواج نیازمند تنظیم سیاست های حمایتی در این دو حوزه هستیم.
۴۷.

تحقیقات مهاجرت داخلی در ایران: مرور حیطه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت داخلی مرور حیطه ای الگوهای مهاجرت علل مهاجرت چارچوب آرکسی و اُملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۳۲۴
پژوهش های متعددی در چند دهه اخیر به بررسی  ابعاد و پیامدهای مهاجرت داخلی در ایران پرداخته اند. این مقاله با بهره گیری از روش مرور حیطه ای و چارچوب آرکسی و اُملی به بررسی پژوهش های مهاجرت داخلی در ایران در سه دهه اخیر پرداخته و در تلاش است تا تصویری از ویژگی ها، تعیین کننده ها و پیامدهای مهاجرت ارائه دهد. نتایج بیانگر تسلط روش های کمی و داده های پیمایشی در پژوهش های مهاجرت است. بیش از نیمی از پژوهش ها بر مهاجرت های روستا به شهر و حدود یک پنجم بر جریانات مهاجرتی و پیامدهای آن به استان تهران متمرکز بوده اند. همچنین، بیش از 52 درصد پژوهش ها، عوامل و بسترهای تعیین کننده مهاجرت داخلی، 31 درصد تبعات و پیامدهای مختلف مهاجرت بر مهاجران و مبادی و مقاصد مهاجرتی، 13 درصد روندها و الگوهای مهاجرت و در نهایت 3 درصد ویژگی های جمعیتی مهاجران داخلی را بررسی کرده اند. بعلاوه نتایج نشان داد که توسعه نابرابر، تمرکزگرایی امکانات و فرصت های اقتصادی و آموزشی، تغییرات اقلیمی، تفاوت های درآمدی، دستیابی به شغل، و شبکه های اجتماعی ازجمله مهمترین عوامل زمینه ساز مهاجرت داخلی در ایران می باشند. با این حال، حوزه مهاجرت داخلی در کشور نیازمند استفاده از شاخص ها و معیارهای جدید برای مقایسه های بین المللی، پرداختن به ابعاد و الگوهای نوپدید مهاجرت و بهره گیری از روش های کیفی است.
۴۸.

ازدواج مجدد سالمندان بیوه: مطالعه کیفی درک و تفسیر سالمندان از ازدواج مجدد در شهر سقز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سالمندان ازدواج مجدد سالمندی جمعیت بیوه گی کردستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۱۰
موضوع این مقاله ازدواج مجدد سالمندان است. هدف آن شناخت دیدگاه سالمندان بیوه و ازدواج مجددکرده درباره ازدواج مجدد با رویکردی تفسیرگرایانه است. این مطالعه در شهر سقز در کردستان ایران انجام شده است. رویکرد روشی این مطالعه کیفی و از نوع اتنوگرافی است. با نمونه گیری هدفمند با بیست نفر از زنان و مردان سالمند بیوه/ازدواج مجددکرده مصاحبه های عمیقی انجام گرفته است. متون مصاحبه ها با روش تحلیل محتوای کیفی متعارف تحلیل شده اند. یافته های  مطالعه نشان می دهند که نوعی رویکرد دوگانه جنسیتی نسبت به ازدواج مجدد در میان سالمندان زن و مرد وجود دارد. سالمند بیوه باقی ماندن دارای دو شکل خودخواسته و ناچاری است. ازدواج مجدد نیز دارای دو بعد ناچاری و خودخواسته است. آنان در هر دو  حالت ناچارند بیوه بمانند یا ازدواج کنند. ازدواج مجدد سالمندان با موانع متعدد اجتماعی و اقتصادی روبرو است، با اینحال یافته ها نشان می دهد که ازدواج مجدد پیشروانه نیز در جامعه اتفاق می افتد. این خواسته سالمندان، در کشاکش با ارزش ها و هنجارهای خانوادگی و اجتماعی، سعی در بازکردن فضایی برای خود در حوزه عمومی دارد. یافته های این پژوهش می تواند در راستای تدوین سیاست گذاری های خرد و کلان اجتماعی برای سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.
۴۹.

تجربه زیسته نقش های زنانه در بین مهاجرین افغانستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجران افغانستانی زنان فرزندآوری ازدواج سیاستگذاری فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷
زنان مهاجر افغانستانی، به عنوان بخش غیررسمی جامعه ایرانی، احساساتی را در ساختار خانوادگی و اجتماعی تجربه می کنند که می تواند در تولید یا بازتولید یک محیط فرهنگی، ورای آسیب شناسی آن، تأثیرگذار باشد. مطالعه پیش رو، با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی تفسیری، در پی روایت تجربه زیسته زنان مهاجر افغانستانی است. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته است و داده ها از طریق مصاحبه با 25 زن 18 تا 40 ساله ساکن در مناطق جنوبی شهر تهران جمع آوری و طبق مدل ون منن تحلیل شدند. برخی از مضامین اصلی استخراج شده، مانند بحران هویت، تشویش، و بسندگی به وضعیت موجود، نشان می دهند سنت های جامعه مبدأ، همچنان قدرتمندانه زندگی زنان مهاجر را تحت تأثیر قرار می دهند. توجه به نتایج چنین مطالعاتی در سطوح خرد و کلان سیاست گذاری فرهنگی ضروری است. در راستای مدیریت برنامه های حمایتی از مهاجران و سیاست های جمعیتی مانند فرزندآوری توصیه های سیاستی لازم ارائه شده است.
۵۰.

برآورد سطح، روند و الگوهای سنی- جنسی مرگ ومیر اضافی طی دوره پاندمی کووید-19 در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کووید-19 مرگ ومیر بیماری های عفونی سن ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹
به منظور آگاهی از تأثیر کووید-19 بر الگوی مرگ ومیر در ایران، در این مطالعه سعی شده است بر اساس داده های مرگ ومیر منتشرشده توسط سازمان ثبت احوال کشور، سطح و الگوی سنی و جنسی مرگ ومیر اضافی در ایران برآورد شود. داده های مربوط به مرگ ومیر هفتگی بر حسب سن و جنس از سال 1394 تا سال 1400 از سازمان ثبت احوال کشور و داده های مربوط به مرگ ومیر هفتگی ناشی از کووید-19 از گزارش های هفتگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شد و با استفاده از تابع پیش بینی رگرسیون هموارسازی نمایی، مرگ ومیر اضافی برآورد گردید. یافته ها نشان داد که آمارهای رسمی مرگ ومیر گزارش شده در کشور، تمام فوت های ناشی از کووید-19 را شامل نمی شود. همچنین، این بیماری، از ابتدای شیوع تا زمان انجام این مطالعه، باعث افزایش حدود 30 درصدی فوت ها در کشور شده است. نسبت جنسی فوت ناشی از کووید-19 در ایران 1/1 برآورد شد. بیش از 80 درصد از مرگ و میرهای ناشی از کووید-19 نیز در گروه های سنی 55 ساله و بالاتر رخ داده است. همانند برخی از کشورهای درحالِ توسعه، در ایران نیز به طور قابل توجهی مرگ های ناشی از کووید-19 کمتر گزارش شده است. نتایج این مطالعه، اهمیت گزارش سریع مرگ ومیر بر حسب همه علل را برای پایش همه گیری نشان می دهد.
۵۱.

ارائه راهبردهای تحولی شبکه خبر برای بهره مندی از ظرفیت های هم گرایی رسانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت رسانه هم گرایی رسانه ای رسانه های اجتماعی پلتفرم های رسانه ای شبکه خبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۵۵
در حوزه خبر و اطلاع رسانی، با ورود و گسترش رسانه ها و شبکه های اجتماعی و تنوع پلتفرم های رسانه ای در دنیای امروز، میزان وابستگی مخاطبان به رسانه ملی برای کسب اخبار و اطلاعات بسیار کاهش یافته است. در این پژوهش بررسی شده است که هم گرایی رسانه ای، چه در تولید رسانه ای و چه در مصرف رسانه ای، چگونه یکی از اصلی ترین راهبردهای رسانه ای برای تطبیق سازمان رسانه ای (به طور مشخص شبکه خبر) با شرایط روز بازار فنّاوری و نیاز مخاطبان است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی تحلیل مضمون و با ابزار مصاحبه عمیق و با نمونه گیری نظری از سه دسته مختلف جامعه آماری (شامل مدیران و مسئولان سازمان صداوسیما، استادان دانشگاه و متخصصان فعال رسانه ای) صورت گرفته و یافته های آن نیز با استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA کدگذاری و تحلیل شده است. با تحلیل کدهای استخراج شده از این پژوهش، پنج راهبرد اصلی برای بهره مندی شبکه خبر از ظرفیت های هم گرایی رسانه ای استخراج شدند: 1. هم گرایی در مالکیت پلتفرم ها و ابزارها؛ 2. آموزش و نهادینه شدن فرهنگ هم گرایی؛ 3. هم گرایی در ارائه پیام به مخاطب؛ 4. هم گرایی تاکتیکی با دیگر فضاهای رسانه ای و 5. هم گرایی ساختاری. همچنین راهکارهای اجرایی هر راهبرد ارزیابی و تحلیل شدند.
۵۲.

ارزیابی تأثیر قوانین و مقررات آموزش عالی بر توسعه مکاتب علمی در دانشگاه های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مکتب علمی دانشگاه ارزیابی قوانین و مقررات قوانین و مقررات آموزش عالی رویکرد سیستمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
حضور و پرورش مکاتب علمی در دانشگاه ها می تواند سرمنشأ گفت وگوی سازنده و پیشرفت علمی شود. به نظر می رسد برخلاف بسیاری از دانشگاه های جهان، چنین وضعیتی در دانشگاه های کشورمان وجود ندارد؛ به عبارت دیگر، دانشگاه ها به تقویت یک مکتب علمی خاص (اعم از داخلی یا خارجی) اهتمام نمی ورزند و عملاً اولویت بندی میان نظریه ها و مکاتب موجود وجود ندارد. پرسش پژوهش حاضر آن است که نقش قوانین و مقررات آموزش عالی در این وضعیت چیست؛ آیا قوانین و مقررات باعث شده که دانشگاه ها  نتوانند روی مکتب علمی خاصی متمرکز شوند؟ پاسخ به این پرسش طی دو مرحله انجام شد: اول، بر اساس رویکرد سیستمی به دانشگاه، با استفاده از روش گروه محوری، راهبردهای هفت گانه تقویت حضور مکاتب علمی در دانشگاه ها استخراج شدند. دوم، در چارچوب ارزیابی قوانین و مقررات، با استفاده از معیار راهبردهای هفت گانه مذکور، تمامی قوانین و مقررات مربوط به آموزش عالی، از نظر تأثیر آن ها بر حضور مکاتب علمی در دانشگاه ها، مورد بررسی قرار گرفتند. درمجموع، نتیجه این پژوهش آن است که قوانین و مقررات زمینه چندان مساعدی را برای توسعه حضور مکاتب علمی در دانشگاه ها فراهم نمی کنند.
۵۳.

برآورد پوشش ثبت مرگ بزرگسالان در نظام ثبت احوال ایران در دوره زمانی 1375 تا 1395: کاربرد روش توسعه یافته نسل های منقرض فرضی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ثبت احوال ثبت مرگ کم ثبتی روش های مبتنی بر توزیع مرگ ها ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۹۳
پوشش ثبت مرگ در کشورهای در حال توسعه دچار کم ثبتی است. هدف تحقیق حاضر بررسی پوشش ثبت مرگ در ایران در دوره زمانی 1375 تا 1395 است. داده های مورد استفاده شامل داده جمعیّت در سرشماری های 1375تا 1395 و داده مرگ ثبت شده در سال جاری در دوره مذکور است. پس از ارزیابی داده جمعیّت و مرگ، پوشش ثبت مرگ برآورد شده است. ضرایب پوشش ثبت مرگ با بکارگیری روش نسل های منقرض فرضی و در بازه های سنّی مختلف و به تفکیک جنس و برای سه دوره ی زمانی 1375 تا 1385، 1385 تا 1390 و 1390 تا 1395 در کل کشور برآورد شده است. متوسط ضریب پوشش ثبت مرگ بزرگسالان به ترتیب در دوره های زمانی مذکور برای مردان در محدوده مقادیر 76.7 تا 78.9، 86.2 تا 88.8 و 87.7 تا 89.9 و برای زنان به ترتیب در محدوده 71.7 تا 72.5، 79.2 تا 80.9 و 82.8 تا 84.6  برآورد گردید. نتایج نشان دهنده این است که داده های ثبت مرگ اگرچه دارای خطا کم ثبتی هستند، ولی این داده ها قابل اصلاح هستند و می توان با استفاده از آن ها به صورت مستقیم به برآورد شاخص های مرگ ومیر به تفکیک سنّ و جنس و شناخت روند و سطح مرگ ومیر در کشور پرداخت.
۵۴.

تحلیل محتوای سیاست های فرهنگی و موانع توسعه ای آن در دوران جمهوری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران توسعه سیاست گذاری فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۱۶
مقاله پیش رو به بررسی موانع و چالش های توسعه فرهنگی ایران در دولت های مختلف جمهوری اسلامی می پردازد. موضوع توسعه نه تنها در ح وزه جامع ه شناس ی توس عه، که در بسیاری از حوزه های جامعه شناسی، به طور اخص، و علوم اجتماعی، به طور اعم، مورد بحث قرار گرفته است. مسئله توسعه یکی از مسائل مهم در حوزه های انسانی اجتماعی به شمار می رود. جامع ه ای ران نیز، همانند دیگر جوامع درحال توسعه، در دهه های اخیر به دنبال دستیابی به توسعه بوده است. به لحاظ تبارشناسی تاریخی می توان گفت که روند توسعه در ایران از دوران قاجار، به وی ژه از زمان جنبش مشروطیت، آغاز شده است. بحث اصلی این مقاله آن است که در پرتو استقرار نظم جدید سیاسی پس از انقلاب اسلامی سهم متغیر فرهنگ در شکل گیری انقلاب اسلامی بسیار برجسته بوده، تا حدی که بسیاری از صاحب نظران ریشه های بنیادین رخداد انقلاب را در شبکه ای از مؤلفه ها و متغیر های فرهنگی ممزوج با ارزش های دینی تفسیر کرده اند؛ انقلابی فرهنگی که در مسیر توسعه خود با چالش ها و موانع برجسته ای، به علت تسلط پارادایم های متعارض (ایرانی، اسلامی و غربی)، مواجه بوده است. پژوهش پیش رو در صدد واکاوی و پاسخ گویی به این سؤال اصلی برآمده است که موانع عمده فرهنگی در دولت های جمهوری اسلامی که سبب عدم دستیابی جامعه ایران به توسعه فرهنگی شد چه بوده است و مهم ترین آن ها کدام اند. در این پژوهش رابطه بین توسعه فرهنگی و توسعه اجتماعی در دوران جمهوری اسلامی، ب ا اس تفاده از روش تحلیل گفتمانی، بررسی شده است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی، تحلیلی و گردآوری اطلاعات آن منابع کتابخانه ای و همچنین استناد به سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران در موضوع فرهنگ است. هدف مقاله فهم، کشف، اثرگذاری و پی بردن به ریشه های بنیادین و پنهان عدم توسعه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران است. یافته های پژوهش نشان می دهد که، علی رغم ایستار ذهنی بنیان گذاران انقلاب برای اعمال سیاست ها و وضع قوانین مترقی در حوزه توسعه فرهنگی، مؤلفه هایی همچون ضعف جامعه مدنی، بنیادگرایی و محافظه کاری، اعمال سیاست های متناقض فرهنگی در دولت های مختلف، وضع قوانین کارشناسی نشده، سیاست زدگی در موضوع فرهنگ و موانع تاریخی از مهم ترین موانع و چالش های توسعه فرهنگی کشور به شمار می روند.
۵۵.

تحولات باروری در ایران برمبنای نسبت توالی زنده زایی، 95-1385(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نسبت توالی زنده زایی باروری کل باروری نکاحی سیاست های جمعیتی فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۸۴
تحولات باروری مهم ترین مسئله جمعیتی سال های اخیر ایران بوده است که منجر به ابلاغ سیاست های جمعیتی شد که درآن بر نقش همه ارگان های مرتبط با مسائل جمعیتی تاکید شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی روند باروری در سرشماری های سه دوره گذشته بر مبنای نسبت فزایندگی زنده زایی است. این شاخص نسبت زنانی را نشان می دهد که تعداد مشخصی فرزند داشته و فرزندان بعدی را می خواهند. لذا اطلاعات مربوط به رتبه موالید در میان نمونه زنان همسردار 15 تا 49 ساله در نمونه دو درصدی سرشماری سال های 85 تا 95 که معادل 983000 نفر هستند، مورد تحلیل قرار گرفتند. نسبت توالی زنده زایی از بدون فرزند به یک (85 درصد) و از یک به دو فرزند ( 76درصد ) تقریبا ثابت بوده اما از سه به چهار فرزند کاهش داشت (75 درصد به 61 درصد). باروری تجمعی از 3.2 در سال 85  به 5.2 در سال 1395 رسید. درنتیجه فرزندآوری زنان متاهل در وضعیت قابل قبولی است، لیکن سیاست های جمعیتی مبتنی بر تقویت زیرساخت های اقتصادی، رفاهی مانند کاهش تورم و افزابش اشتغال و بهبود وضعیت مسکن منجر به افزایش ازدواج شده و در نهایت فرزندآوری را تقویت خواهد کرد.
۵۶.

سرمایه فرهنگی و باروری: مطالعه ای در میان زنان ازدواج کرده 49-15 ساله شهر رشت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باروری سرمایه فرهنگی تحصیلات زنان رشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۶۱
در چند دهه اخیر کاهش میزان های باروری به زیر سطح جانشینی در کشور امری فراگیر بوده است، اما تجربه استان گیلان در این زمینه چشمگیر است. براساس آخرین برآوردها، در سال 1399 میزان باروری کل این استان برابر با 1 فرزند بود. پژوهش حاضر در پی بررسی دلایل ذهنی نرخ پایین باروری است. رویکرد نظری مطالعه، رویکرد سرمایه ای پیر بوردیو و مفهوم «سرمایه فرهنگی» و مؤلفه های تشکیل دهنده آن (تجسم یافته، عینیت یافته و نهادین) است. روش پژوهش پیمایش، ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه، جامعه آماری زنان متأهل 49-15 ساله شهر رشت، روش نمونه گیری خوشه ای اتفاقی و حجم نمونه 391 نفر است. یافته ها نشان می دهند بی فرزندی و کم فرزندی حالت شایع در رفتار باروری  است و اکثریت پاسخ گویان (حدود 67 درصد) تصمیمی به باروری مجدد ندارند. طبق یافته ها، بین سرمایه فرهنگی و تمامی ابعاد آن (تجسم یافته، عینیت یافته و نهادی) و رفتار باروری (تعداد فرزند زنده به دنیا آمده هر زن) رابطه معنادار و معکوس حاکم است و با افزایش سرمایه فرهنگی، باروری کاهش می یابد. براین اساس، امروزه اگرچه عوامل ساختاری در باروری نقش دارند، نگرش ها، سلایق، ارزش ها و در نتیجه انتخاب ها نیز مهم هستند و نیاز به ایجاد هماهنگی در انتظارات ذهنی و موقعیت عینی خانواده ها وجود دارد.
۵۷.

مطالعه تطبیقی وجوه آرمان شهری و ویران شهری پوسترهای صلح یا ضدِجنگ طراحان معاصر صد سال اخیر ایران و امریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آرمان شهر ویران شهر صلح ضد جنگ پوستر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۳۲
در پژوهش پیش رو، با تحلیل محتوا از مباحث نظری جامعه شناختی، مؤلفه هایی را برای تحلیل پوسترها انتخاب کرده ایم. با اتکا به ویژگی های محتوایی آرمان شهری و ویران شهری، پوسترهای انتخابی از دو طراح گرافیک ایرانی قباد شیوا و مهدی سعیدی و دو طراح گرافیک امریکایی سیمور چواست و میلتون گلیزر را تحلیل و تفسیر کرده ایم. در سطح تفسیر پوسترها فراتر از تحلیل مؤلفه های تجسمی به این پرسش پاسخ داده ایم که آثار انتخابی دارای مؤلفه های آرمان شهری، ویران شهری است یا به این دو جنبه بی اعتناست. پوسترهای مهدی سعیدی، با حرکت از سطح آشکار اجزا و عناصر تجسمی به سمت سطوح محتوای پنهان، معانی ای چون به پرسش کشیدنِ ایده صلح در جوامع را با خود همراه دارد. در پوسترهای صلح قباد شیوا، زبان تصویر جهانی است و به عبارتی، هنرمند به دنبال طرح و سبکی از هنر است که دربرگیرنده سلیقه بین الملل باشد. سیمور چواست در مجموعه پوستر خود نیز بر این ایده اشتراک نظر دارد که بشریت نمی تواند از گزند جنگ و سلاح های نظامی در امان باشد. گلیزر هم برای بیان مفاهیم خود از زبان بدن بهره برده است که اغلب فهم مشترکی از آن وجود دارد. روی سخن فرم پرنده صلح با زبانی جهانی همه دولت هایی است که انگاره صلح در دست آن ها حالت های مختلفی به خود گرفته و بازیچه است. پوسترهای مهدی سعیدی و آثار امریکایی بیشتر بر وجوه ویران شهری تکیه کرده اند. قباد شیوا رویکرد انتقادی به نماد صلح جهانی اتخاذ نکرده و با تبعیت از نماد جهانی صلح بیشتر به جنبه های آرمان شهری توجه کرده است.
۵۸.

برآورد و تحلیل نخستین سود جمعیتی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تغییرات جمعیتی رشد اقتصادی حساب های ملی انتقالات نمایه سنی درآمد کار نمایه سنی مصرف نسبت حمایت اقتصادی پنجره فرصت جمعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۴۳
از آغاز کاهش باروری و در نتیجه کاهش نرخ رشد جمعیت ایران حداقل سه دهه گذشته است و در مورد اثر این تغییرات، خصوصاً تغییرات ساختار سنی بر اقتصاد ایران همچنان ناشناخته هایی وجود دارد. هدف از این پژوهش، سنجش و تحلیل اثر خالص و مستقیم این تغییرات بر رشد اقتصادی ایران، یعنی سود جمعیتی اول است. برای این کار، از روش متعارف در "حساب های ملی انتقالات" و نمایه سنی مصرف و درآمد از برآوردهای "حساب های ملی انتقالات ایران"  استفاده شده است. برآوردهای سود جمعیتی اول، سه مرحله متمایز ولی مرتبط را آشکار می کند. سود جمعیتی اول در دو مرحله اول و سوم، به ترتیب به دلیل افزایش جمعیت کودکان و سالمندان، منفی است و تنها در مرحله میانی (مرحله گذار) مثبت می شود. براساس نتایج این مطالعه، سهم سال های سالمندی از کسری چرخه عمر ایرانیان تا میانه قرن پانزدهم ه.ش. از حدود 10 درصد به بیش از 50 درصد خواهد رسید. اثرات مطلوب تغییر در ساختار سنی جمعیت ایران به شکل سود جمعیتی اول تا دهه اول قرن پانزدهم ه.ش. خاتمه خواهد یافت؛ هرچند تغییرات جمعیتی پنجره های دیگری از سود جمعیتی (رشد بهره وری) را خواهد گشود که بهره برداری از آن نیازمند برنامه ریزی و سیاست گذاری اجتماعی- اقتصادی است.
۵۹.

اثر سالخوردگی جمعیت بر رشد اقتصادی (مطالعه کشورهای عضو مناپ)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سالخوردگی جمعیت خودرگرسیون برداری داده های تابلویی مدل پانل پویا گشتاورهای تعمیم یافته رشد اقتصادی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۸۵
پدیده سالخوردگی جمعیت یکی از مهم ترین چالش های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی در قرن حاضر به شمار می رود. تغییرات جمعیتی می تواند تأثیر عمیق و مهمی بر رشد اقتصادی داشته باشد. هدف مطالعه حاضر بررسی و تحلیل، اثر سالخوردگی جمعیت بر رشد اقتصادی در 20 کشور عضو منا و پاکستان (مناپ) در بازه زمانی1960-2019 با بهره گیری از دو مدل اقتصادسنجی گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) و خودرگرسیون برداری داده های تابلویی (PVAR) می باشد. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که افزایش یک درصد رشد جمعیت موجب افزایش 0021/0 رشد اقتصادی شده است. در حالی که افزایش یک درصدی متغیرهای سهم جمعیت سالمند (65 سال و بیشتر) و نسبت وابستگی جمعیت سالمند به جمعیت در سن کار به ترتیب موجب کاهش 2804/0 و 0814/0 رشد اقتصادی می گردد. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد می گردد؛ دولت سیاست های تشویقی برای رشد جمعیت از جمله اختصاص مرخصی زایمان برای زنان، اختصاص منابع مالی به خانوارها برای فرزندآوری و سایر کمک های مالی به والدین را به همراه سیاست هایی در جهت کاهش اثرات سالمندی جمعیت، از جمله افزایش انباشت سرمایه و استفاده از روش های سرمایه بر در تولید و افزایش بهره وری نیروی کار از طریق آموزش و مهارت افزایی به کار گیرد.
۶۰.

بی فرزندی در ایران: یافته ها و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بی فرزندی باروری نگرش های جمعیت شناختی سیاستگذاری فرصت های شغلی و اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۱۳۷
پدیده "بی فرزندی"به عنوان یکی از برجسته ترین ویژگی های جمعیت شناختی مرتبط با رفتار باروری و الگوهای فرزندآوری در خانواده نوین و جهان معاصر، موضوع تحقیق حاضر است.اگرچه بی فرزندی در دوران قدیم نیز مشهود بود، اما قرن بیست ویکم نه تنها شاهد رشد شتابان بی فرزندی است، بلکه پیش بینی های جمعیت شناسان نشان می دهد که در سال های آینده نسبت زوجینی که هرگز صاحب فرزند نمی شوند، روند تصاعدی طی خواهد کرد. در کشور ما به پدیده بی فرزندی معمولا در حاشیه تحقیقات باروری و کم فرزندی پرداخته شده است. تحقیق حاضر به طورخاص و مستقل بر بی فرزندی متمرکز شده، و به طور همزمان متاهلین"بدون فرزند" ومتاهلین "خواهان بی فرزندی"را نیز کانون توجه قرار داده است. نتایج این تحقیق نشان داد که الگوی بی فرزندی در جامعه ما هنوز چندان برجسته نیست و در سطح "افراد و خانواده ها" نه تنها  تمایل و ترجیحی به آن وجود ندارد، بلکه حتی نسبت متاهلینی که درحال حاضر بدون فرزند هستند نیز اندک است. درعین حال، یافته های این تحقیق نشان دهنده دغدغه ها و چالش هایی همچون بالا بودن آستانه سنی بی فرزندی است که می تواند در آینده سبب افزایش احتمال ناباروری ناشی از بالابودن سن و نهایتا روند فزاینده بی فرزندی گردد.برهمین اساس، روندهای آتی بی فرزندی در ایران، تاحدود زیادی بستگی به این دارد که در سطح کلان "دولت و حکومت" تا چه حد سیاستگذاری های تاثیرگذار به منظور رفع دغدغه های خانواده ها و افراد جوان در زمینه همسرگزینی و فرزندآوری ازجمله در عرصه فرصت های شغلی و اقتصادی اتخاذ و اجرا خواهد شد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان