درخت حوزه‌های تخصصی

دشواژه ها، یکی از حوزه های مشکل ساز در ترجمه هستند. فرهنگِ لغت، از جمله ابزارهایی است که مترجم ها برای از بین بردن این مشکل از آن بهره می جویند. دانستنِ ویژگی فرهنگ ها در حوزه دشواژه ها، به مترجم ها کمک می کند تا فرهنگِ مناسب را انتخاب کنند. پژوهش حاضر، به منظورِ بررسیِ راهکارهای ترجمه دشواژه ها در مدخل های «fuck»، «hell»، «shit»، «dead» و «drunk» در دو فرهنگ پرکاربرد هزاره و آریان پور بر پایه راهکارهای ترجمه داوودی (Davoodi, 2009) انجام گرفته است. هدف این مقاله، بررسی مقابله ای مدخل های مورد اشاره بود تا با روش تحلیلی-توصیفی به پرسش های پژوهش پاسخ داده شود. نخست اینکه، کدام راهکارها در این دو فرهنگ برای ترجمه دشواژه ها به کار رفته است؟ دوم، آنکه آیا فراوانیِ دشواژه ها با راهکارهای ترجمه در این فرهنگ ها ارتباط دارد؟ سوم اینکه، کدام فرهنگ در برگردان دشواژه ها موفق تر عمل کرده است؟ یافته های پژوهش نشان داد در فرهنگ هزاره ، دشواژه های بیشتری نمایان شده است. همچنین با بهره گیری بیشتر از راهکارهای حسنِ تعبیر و دشواژه، ترجمه قابل قبولی در پیوند با دشواژه برای دریافت کنندگان زبان مقصد ارائه شده است. این در حالی است که در فرهنگ آریان پور دشواژه های کمتری دیده می شود و تأثیر دشواژه در زبان مقصد با بهره گیری از راهکار سانسور کم رنگ شده است. به این ترتیب، فرهنگ هزاره در پیوند با دشواژه های پیکره موردِ بررسی، موفق تر عمل کرده و به منظور معادل یابی، دشواژه های این پیکره از جنبه کمّی و کیفی، انتخاب مناسب تری برای مترجم ها خواهد بود.

پژوهش حاضر سلسله مراتب قرض گیری زبان ترکی آذربایجانی از زبان فارسی را مطالعه کرده است. داده ها به شیوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. بخش عمده داده ها را تعاملات زبانی گویشوران ترکی آذربایجانی مناطق مرکزی استان اردبیل تشکیل می دهد. تحلیل داده ها نشان می دهد که گویشوران ترکی آذربایجانی افزون بر الگوهای جملات مرکّب زبان خود، با قرض گیری تکواژهای دستوری از الگوهای جملات مرکّب زبان فارسی نیز در پاره گفتارهای خود استفاده می کنند؛ همچنین گروه های اضافه و ملکی فارسی فراوانی به صورت ترکیب های قرضی در ترکی آذربایجانی به کار می روند، امّا هنوز ساخت اضافه و ملکی فارسی به صورت یک وام الگو به ترکی آذربایجانی وارد نشده است. گروه های حرف اضافه و پسوند – تر زبان فارسی نیز به مثابه عناصر رمزگردانی شده در گفتار دوزبانه ها نقش آفرینی می کنند و با توجّه به معیار تمایز قرض گیری از رمزگردانی، نمی توان آن ها را عناصر قرضی درنظر گرفت. ارزیابی نتایج پژوهش در چارچوب سلسله مراتب تغییرات حاصل از تماس زبانی و پیشرفت همگرایی استولز و استولز (1996) نشان می د هد که الگوی پیوند بندهای جملات مرکّب ناهم پایه زبان فارسی در ترکی آذربایجانی تثبیت شده است، امّا وام گیری الگویی هنوز در سطوح دیگر ساخت زبان ترکی آذربایجانی، ازجمله ساخت گروه ها و واژه ها اتّفاق نیافته است.

پژوهش حاضر ساختار ایدئولوژیک روزنامه های ایران را به لحاظ واژه های به کار رفته در بازنمایی زبانی مجرم، قربانی و جرم در چارچوب سبک شناسی انتقادی جفریز (2010) بررسی پیکره بنیاد کرده است. بدین منظور، متون مربوط به جرائم در شش روزنامه کثیرالانتشار کیهان، اطّلاعات، رسالت، جوان، آفتاب و شرق در بازه زمانی یک ساله از خرداد (1395) تا خرداد (1396)، به-صورت نمونه گیری پنجاه شماره از هر روزنامه به طور تصادفی نظام مند جمع آوری و پیکره ای یک میلیون کلمه ای تنها شامل مطالب مرتبط با جرم ایجاد و با نرم افزار انت کانک بررسی شد. یافته های پژوهش نشان داد که از (81) عنوان جرم بازنمایی شده، جرائم علیه اشخاص با (33%) بیشترین فراوانی و جرائم اخلاقی با (5/1%) کمترین فراوانی را دارند؛ همچنین با توجّه به استخراج (108) کلمه هدف به کار رفته در بازنمایی مجرمین و (76) کلمه هدف به کار رفته در بازنمایی قربانیان می توان گفت که بازنمایی مجرمین و قربانیان براساس سن، جنسیت، روابط فامیلی، شغل و نقش اجتماعی، نقش در جرم و همچنین بازنمایی فاقد شخصیت صورت پذیرفته؛ بازنمایی مجرمین بیشتر برحسب نقش در جرم ارتکابی با (62%) و کمتر برحسب سن با (4%) انجام شده و بازنمایی قربانیان بیشتر برحسب جنسیت با (5/31%) و کمتر برحسب شغل با (4%) صورت پذیرفته است. .

  تعریف نگاری، شاید مهم ترین نقشِ فرهنگ های یک زبانه باشد که بسته به هدف های نگارشِ آن ها و مخاطب هایشان، به شیوه های گوناگون انجام می پذیرد. یکی از شیوه های تعریف نگاری، بهره گیری از روابط مفهومی در فرهنگِ لغت است. پژوهش حاضر، بر آن است تا بر مبنای روشی تحلیلی-توصیفی، اهمیت استفاده از روابط معنایی در تعریف نگاری را برجسته نماید.  به این منظور، با به کارگیری چارچوب نظری کاساگراند و هِیل (Casagrande & Hale, 1967)، روابط معنایی در تعریف نگاری نمونه های استخراج شده از فرهنگ بزرگ سخن (Anvari, 2002) مورد واکاوی قرار گرفته اند. نمونه های پژوهش، با در نظر گرفتنِ این نکته که بتوانند حوزه های معنایی گوناگونی را در برگیرند، به صورت تصادفی انتخاب شدند. هدف از این بررسی، آن است که ببینیم آیا به کارگیری روابط معنایی به کارآمدی بیشتری در تعریف نگاری می انجامد و آیا به کارگیری روابط معنایی در تعریف نگاری، نیازمند کاربرد شیوه های متفاوتی در فرهنگ نویسی است؟ بررسی طبقه بندیِ سیزده گانه روابط معنایی در چارچوب نظری پژوهش نشان داد که الگوی نظری مورد اشاره به دلیل دقت و ظرافت در مرزبندیِ میانِ روابط معنایی، شایستگیِ آن را دارد که در فرهنگ های موضوعی با محوریت عناصر فرهنگ محورِ زبان، به کار گرفته شود. بررسی داده های پژوهش نشان می دهد که بهره گیری از روابط مفهومی در تعریف نگاری های فرهنگ بزرگ سخن، بیشتر به صورت ترکیبی مرسوم بوده است.

در یادگیری زبان بیگانه، زبان آموز همواره با چالش های مختلفی دست و پنجه نرم می کند و بندرت قادر است بدون یاری گرفتن از افراد صاحب نظر پیشرفت قابل توجهی در مهارت های زبانی کسب کند. مقاله پیش رو با درنظرگرفتن همین محدودیت، به معرفی پیکره ها ی زبانی و چگونگی استفاده از آنها در امر آموزش زبان می پردازد. پیکره متنی امروزه به مجموعه ای از متون گفتاری و نوشتاری دیجیتالی شده گفته می شود که از نمونه های زبانی جمع آوری شده از حوزه های مختلف تشکیل شده و در پژوهش های زبانی مورد استفاده پژوهشگران قرار می گیرند. قصد نگارنده البته این نیست که با استفاده از پیکره به بررسی تحولات زبانی بپردازد، بلکه سعی بر این است تا نشان دهد، زبان آموزان نیز می توانند با استفاده از پیکره های متنی و مستقل از دیگران بر بسیاری از مشکلات مربوط به یادگیری زبان غلبه کنند. برای تبیین این مسئله روند تولید یک پیکره، شیوه جستجو در آن با استفاده زبان پرس و جوی پیکره و حل و فصل برخی از مشکلات زبانی شرح داده می شوند.

سیدحمیری ازجمله شاعران آیینی سراست که برای تبیین حقایق تاریخی، درعین حال که بر خردورزی و عقلانیت تکیه دارد، از زبان احساس نیز بهره می برد. او هنرمندانه، فرم را دستمایه ی آفرینش مفاهیم و مضامین جدید قرار می دهد به گونه ای که توجه شنونده را می رباید و معنای موردنظر خود را در ذهن وی تثبیت می نماید. سروده های خویش را بر «سهل ممتنع» که سازه ی هنری نیرومندی ست، بنا می نهد. نگارندگان در این جستار برآنند تا با مطالعه ی کیفی و درپیش گرفتن روش نقد زبانی، «چکامه طلایی» سیدحمیری را بررسی نمایند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که سیدحمیری بااستفاده از ظرفیت موسیقایی «بحر کامل»، به وحدتِ حال و تجربه ی روحی نایل می آید. ضرب آهنگ و خوش نوایی این چکامه حاصل پاره ای از تکرار های آوایی ست که نشان از گزینش آگاهانه ی خالق این اثر هنری دارد. وی با بهره گیری از تکرارهای نامرئی و واژه هایی که از طول موج صوتی یکسان برخوردارند، لذت صوتی و شنیداری را برای خواننده پدید می آورد تا به شعر خویش تنوع و زیبایی ببخشد. سیدحمیری در سطح معنایی شگفتی آفرین است. وی با استفاده از زبانی که رام دستان اوست، به رغم رویکرد هنرمندانه ی وی به هنجارگریزی و احیا و ساخت ترکیبات نو، همانند دیگر شاعران آیینی، روح معنا را به پای تندیس فرم، قربانی نمی سازد.

تلاش ساموئل بکت در کنار زدن ساختار انسان محور فصلی جدید در آثار دراماتیک وی ایجاد می نماید که نه تنها در آن خبری از جدال اصالتاً کانتی میان انسان و جهان پیرامون او در جهت اثبات برتری انسان نیست، بلکه مؤکد ظهور نگاهی شیءمحور به اصل وجود انسان است. براین اساس این دیدگاه، شخصیت های خلق شده در آثار نمایشی بکت، یا دَرکی از ماهیّت کاربردمحور اشیاء ندارند و یا خود را هم سنگ سایر اشیاء حاضر در جهان پیرامون می داند. نکته قابل تأمّل در این چرخش دیدگاه بکت متأثر از دو برداشت فوق را می توان به این ترتیب تعریف نمود: خروج شیء از حالت وجودیِ ابزار محض و تبدیل شدن آن به شیء مستقل با امکان بازخوانی واقعیت بر اساس ماهیّت کاربردی خود از یک سو؛ و سقوط انسان توانا مدرن در پرتگاه سکون از سویی دیگر. آنچه این مقاله به تحلیل آن خواهد پرداخت عبارت است از انطباق دیدگاه شیءگرای بکت با فلسفه هستی شناسی پسامدرن در جهت شناخت بعدی ناشناخته از تفکر انتقادی او که در آن انسان و شیء در لایه های متفاوت از هستی شناسی برابری می کند. لذا این مقاله با بررسی نمایشنامه بازی بدون کلام ۱ و با نگاهی منطبق بر فلسفه پسامدرن شیءگرای گراهام هارمن بر آن است تا نگاه منتقدانه بکت به وضعیت انسان در اواخر قرن بیست را فارغ از دیدگاه های تکراری پژوهش های انتقادی پیشین بررسی نماید. دست آورد پژوهشی مقاله حاضر را می توان معرّفی و سپس بررسی چهارچوب هستی شناسی نوینی دانست که در آن از انسان متعال مدرن تنها خسی در صحرای صحنه پسامدرن بکت باقی مانده است؛ صحرایی که هبوط انسان گرایی را نوید می دهد.

A substantial body of research has revealed that EFL students conceive of a monolingual dictionary primarily as a repository of definitions to the almost utter neglect of the other entry components. Since existing lexicographical Sudanese literature has uncovered an even more subsidiary role for monolingual dictionaries, further investigations were needed to verify whether knowledge and skills to tap the inexhaustible resources of the dictionary can be enhanced through direct teaching regiments. Hence, the aim of the current study is to empirically gauge the efficacy of integrating these reference skills within a conventional Enhancement Course. A dictionary pre-test was administered to two homogeneous groups attending a Study Skills Course at The University of Khartoum, Sudan. The performance was measured against a slightly modified version of the test following a tailor-made structured module presented to the experimental group. The results of both groups in the pre-test were unsatisfactory and generally congruent with the findings of the original study. Yet, statistically significant differences were registered in the performance of the experimental group regarding overall and individual entry components. In view of the importance and increasing sophistication of monolingual dictionaries, this study is yet one more proof of the pedagogical usefulness of equipping students with dictionary training as part of their syllabuses. Thus, entry composites such as definitions, phonetic and grammatical information, and diatonic and diaphasic labels shall constitute an integral part of teaching strategies in the phonology, syntax, semantic, and sociolinguistic domains.

ساخت های کامل ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳی، از مقوله های دستوری بحث برانگیز و دارای پیچیدگی از جنبه صوری و معنایی است. علت این پیچیدگی را باید در این ویژگی جستجو نماییم که از یک سو با گذشته و از سوی دیگر با زمان حال پیوند دارد. هم گذشته و هم کامل در پیوند با رویدادی به کار می روند که پیش از هنگام گفتار رخ داده اند، هر چند در مورد ساخت کامل، بر خلاف گذشته، نقطه زمانی ویژه ای مد نظر نیست. ساخت کامل می تواند به همه بازه زمانی رخدادی که ما از آن گفتگو می کنیم یا به هر بخشی از آن پیوند داشته باشد. افزون بر این، پیوند رویداد با نقطه ارجاع وابستگی ساخت کامل را با زمان حال نمایش می دهد که در مورد گذشته نقلی، همان زمان گفتار یا «پیوند با اکنون» است. از سوی دیگر پیوند ساخت های کامل با نمود و زمان دستوری نیز به پیچیدگی آنها می افزاید. در این تحقیق به دو نوع ساخت کامل گذشته نقلی و گذشته نقلی استمراری می پردازیم. بر این پایه، انگیزه نگارش این نوشتار فراهم آوردن تبیینی از کارکردهای گوناگون این دو ساخت در زبان فارسی امروز است به ویژه این که فراوانی کاربرد آنها نسبت به سایر ساخت ها گسترده تر است. در این نوشتار، که داده های آن بیشتر از زبان گفتاری معاصر و از محتوای سریال های تلویزیونی، فیلم های سینمایی، گفتگوهای خبری، روزنامه ها، گاهنامه ها، پیکره زبانی بیجن خان و نیز در برخی زمینه ها برای پشتیبانی از پیشنهادها، از نثر گذشته فارسی نیز فراهم آمده است، با تحلیلی نقش گرایانه از ساخت های یادشده در چهارچوب رویکرد نقشی-رده شناختی دریافتیم که بارزترین کارکردهای گذشته نقلی آگاهی های غیر مستقیم، فراکنش زمانی، کارکرد تجربی، خبر داغ، کارکرد جهانی و شگفت نمایی هستند و گواه نمایی و استمرار رویداد از مهمترین کارکردهای گذشته نقلی استمراری به شمار می رود. افزون بر این دو ساخت یاد شده هم زمان در بر دارنده مفهوم زمان و نمود هستند.

حادثۀ چرنوبیل یکی از حوادث دردناک عصر ماست که در زمان خود به دلیل مسائل سیاسی چندان به آن پرداخته نشد. کتاب «زمزمه های چرنوبیل» اثر سویتلانا آلکسیویچ به شیوۀ مستندنگاری و مصاحبه با بازماندگان این حادثه، به شرح این ماجرا پرداخته است. کتاب مذکور پس از برنده شدن جایزۀ نوبل، از شهرت جهانی برخوردار گردید و به بسیاری از زبان های زندۀ دنیا ترجمه شد. نوشتار حاضر ضمن معرفی کتاب و ترجمۀ آن، به شرح ماجرای چرنوبیل می پردازد.

بنیان دستور جهانی چامسکی به ارائه پاسخ به این پرسش معطوف است که شالودة نظریه پردازی در زبان شناسی چیست (چامسکی، ١٩٨٦). نخستین پرسشی که در این زمینه مطرح می شود، این است که «دانش زبانی از چه تشکیل می شود؟» از دیدگاه چامسکی، دانستن یک زبان به منزلة قرار داشتن در وضعیت ذهنی خاصی است که مشخصة آن، ساختار شناختی خاص متشکل از دستگاه قواعد و اصول است. پرسش دیگری که شالودة نظریه پردازی در زبان شناسی است، این است که «دانش زبانی چگونه فرا گرفته می شود؟» این پرسش به مشکل منطقی فراگیری زبان می انجامد که جنبة خاصی از مشکل افلاطونی است. پاسخ چامسکی به این پرسش در تمامی آثارش، فرضیة ذاتی بودن زبان است که طبق آن، انسان از دانش زبانی ذاتی و غیرآگاهانه برخوردار است که قوة زبان نام دارد. دستور جهانی مربوط به ماهیت این دانش پیشینی برحسب همگانی های زبانی است که نظریة اصول و پارامترها نام دارد. براساس تعامل این اصول با پارامترهای برخوردار از ارزش مقید و غالبا"" دوگانه است که همگانی های زبانی و تنوع زبانی در اردوگاه چامسکی تبیین می شود (چامسکی، ١٩٩٣، ١٩٩٥؛ چامسکی و لاسنیک، ١٩٩٣). یکی از جذابیت های اصلی دستور جهانی، ارائه پارامترهایی است که دستورهای قابل اکتساب را محدود می کند و حیطة از پیش تعیین شده ای را مشخص می کند که هر دستور خاص، در چارچوب آن قرار می گیرد. یکی از این پارامترها که چامسکی (١٩٨٢) خصوصا"" پس از پلموتر (١٩٧١)، تارالدسن (١٩٧٨)، یگلی (١٩٨٢)، و ریتسی (١٩٨٢) وضع کرد، پارامتر ضمیرافکنی است. این پارامتر معین می کند که آیا می توان فاعل یک جمله یا بند را حذف کرد یا خیر. این پارامتر دارای دو ارزش است: ضمیرافکنی و ضمیرگذاری. براساس دستور جهانی، زبان های ضمیرافکن مانند فارسی و ایتالیایی، دارای جمله های بدون فاعل اند، حال آنکه، زبان های ضمیرگذار مانند انگلیسی و فرانسه، فاقد این جمله هااند. این مقاله به نقد پارامتر ضمیرافکنی از منظر (١) قابلیت فراگیری این پارامتر، (٢) نقش عوامل گفتمانی، منظورشناختی، و معنایی، (٣) تقسیم ساده انگارانة زبان ها به ضمیرافکن و ضمیرگذار می پردازد.

مشکلات فراروی ترجمة ‌آثار روسی به زبان فارسی دلایل مختلفی دارند. در مقالة حاضر با تأکید بر مشکلات گریبانگیر ترجمه‌های انجام گرفته از زبان میانجی به بررسی ترجمة‌‌ داستان «نایب چاپارخانه» اثر آلکساندر پوشکین و آسیب‌شناسی این مشکلات می‌پردازیم. در بحث و بررسی مقاله، ابتدا به تعاریف و نظریه‌های مختلف دربارة ترجمة ادبی، بیان ویژگی‌های ترجمة ادبی و سپس به‌ طبقه‌بندی اشکال‌های موجود در ترجمة‌ فارسی نایب چاپارخانه پرداخته ‌شده ‌است. اشکال‌های موجود در ترجمة اثر فوق در چند سطح مختلف روی داده‌اند: انتقال اسامی‌ خاص و عناوین و القاب به ‌زبان مقصد، ترجمة ساختارهای دستوری پیچیده موجود در متن اثر که گمان می‌رود مترجم میانی آنها را به درستی درنیافته و ارائة ترجمة توضیحی و تفسیری برای بسیاری از جملات کوتاه و درک نادرست معانی واژگان مختلف. در نتیجه‌گیری مقاله به این اصل مهم اشاره ‌شده که در ترجمه‌های انجام گرفته از زبان‌ میانجی، به‌علت ایجاد تغییرات بسیار در مفهوم، سبک و ساختار اثر ادبی، اصالت اثر حفظ نشده و نمی‌توان به‌ترجمه مطلوب دست یافت.

قرآن کریم به سبب دارا بودن آموزه های بلند آسمانی و گنجینه های فراوانِ صرفی، نحوی و بلاغیِ زبانِ عربی، همواره مورد توجه دانشمندان و عربی پژوهانِ سراسرِ جهان قرار گرفته است. به این ترتیب، ترجمه این کتاب ارزشمند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو، هر ساله هزاران مقاله و پایان نامه با محوریتِ ارزیابی ترجمه های قرآن کریم به نگارش در می آید تا چند و چونیِ درستی ترجمه این کتاب مقدس، آشکار شود. از میان ترجمه های فارسی قرآن کریم، همواره ترجمه های وفادارِ آن، موردِ توجه و استقبال بیشترِ خوانندگان و پژوهشگران قرار گرفته است؛ از جمله مترجم هایی که با وفاداری تمام، این مصحف گران مایه را به زبان فارسی ترجمه کرده اند، می توان افرادی همچون مکارم شیرازی (Makarem Shirazi, 2001)، مشکینی (Meshkini, 2015)، الهی قمشه ای (Elahi Qomshee, 2006)، خرمشاهی (Khorramshahi, 1997) و فولادوند (Fooladvand, 1997) را نام برد. هر چند، ترجمه های آن ها نسبت به متن قرآن کریم وفادار بوده، ولی همچون هر اثر ادبی دیگری- همچنان که از شایستگی های بسیاری بهره مند است، ممکن است از کاستی هایی به دور نباشد. به این ترتیب، پژوهش حاضر با تکیه بر الگوی ارزیابی ترجمه ارائه شده به وسیله کارمن گارسس (Garces, 1994) و بر مبنای سطح دوم این نظریه (سطح صرفی و نحوی) ترجمه های این مترجم ها را در حوزه «مای شبیه به لیس» مورد پژوهش و ارزیابی قرار داده است. پس از بررسی، این یافته به دست آمد که مهمترین عامل در ضعف ترجمه های موردِ اشاره در این حوزه، معادل یابی نکردنِ درست در زبان مقصد و نادیده گرفتن بی پرده گویی های خداوند در این کتاب ارزشمند (قبض نحوی) بوده است.

در این مقاله تاریخ تطور نظریه رتوریکی از حدود چهارصد قبل از میلاد تا نخستین قرن میلادی بررسی می شود. در این پانصد سال چهارچوب های نظری رتوریک سنتی پی ریزی شده و این اصول تا قرن ها بدون تغییر یا با اندک تغییری استمرار یافته است. نخستین اندیشمندی که با رویکردی منطقی مباحث رتوریک را در کتابی مستقل مطرح کرده، ارسطو است، به همین دلیل در این سیر تاریخی نظریه رتوریکی ارسطو با دقت نظر بیشتری بررسی شده است. مباحثی که ارسطو در کتاب <em>خطابه</em> مطرح کرده است، بعدها با تفاوت های فاحش و گاه با تفاوت های اندکی بسط و تفصیل یافته است و مدرسان خطابه در روم از جمله سیسرون و کوئینتیلیان نظریه رتوریک سنتی را به نوبه خود گسترش داده اند. پس از بررسی نظریه ارسطو، نظریه رتوریکی مدرسان خطابه در روم ارزیابی و تفاوت های آن با نظریه ارسطو یادآوری شده است. مجموعه مباحثی که تحت عنوان نظریه رتوریکی ارسطو و نظریه رتوریکی مدرسان خطابه در روم، مطرح می شود، چهارچوب های نظریه رتوریک سنتی به شمار می آید. در این مقاله شباهت ها و تفاوت هایی نظریه رتوریکی ارسطو با نظریه رتوریکی معلمان خطابه در روم بررسی می شود و مشخص می گردد رومیان بر میراث ارسطو چه افزوده اند.