درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های نظام واکه ای گویش لری خرم آبادی باتوجّه به تأثیر جنسیت گویشوران ازمنظر آواشناسی صوت شناختی سازمان دهی شده است. دراین راستا، پارامترهای صوت شناختی فرکانس پایه، فرکانس دو سازه نخست، دیرش و شدت واکه های ساده گویش لری خرم آبادی براساسِ 10 گویشور (5 مرد، 5 زن) بررسی شدند. گویشوران 1620 نمونه آوایی حاوی واکه های /ɑ ، y ، ø ، o ، u ، ə ، a ، e ، ʏ ، ɪ ، i/ تولید کردند. براساس نتایج، کمترین میزان فرکانس پایه در واکه /a/ و بیشترین مقدار در گروه مردان و زنان به ترتیب در واکه های /e/ و /ʏ/ مشاهده شده است. ازنظرِ افراشتگی واکه های /a/ و /i/ به ترتیب بازترین و بسته ترین واکه های این گویش اند. واکه های /i/ و /o/ به ترتیب پیشین ترین و پسین ترین واکه های لری خرم آبادی هستند. بیشترین و کمترین دیرش به ترتیب در گروه مردان متعلق به واکه های /ø/ و /ʏ/ و در گروه زنان متعلق به واکه ها ی /ɑ/ و /ə/ است. بیشترین میزان شدت در واکه های لری خرم آبادی برای واکه /e/ و کمترین شدت در گروه مردان در واکه /a/ و در گروه زنان در واکه /u/ گزارش شد. درمجموع، فرکانس پایه، فرکانس دو سازه نخست و دیرش واکه های لری خرم آبادی در زنان بیشتر از مردان است و در پارامتر شدت عکس این موضوع صادق است.

هدف از مقاله حاضر مطالعه توصیفی-تحلیلی همبستگی احتمالی بین توالی صفت/ مبنای مقایسه و مفعول/فعل و بررسی توالی غالب صفت/مبنای مقایسه و مفعول/فعل در گونه های زبانی تالشی و گیلکی، از زبان های شمال غربی ایران، بر اساس نظریه سوی انشعاب درایر می باشد. به همین منظور پس از بررسی گرایش و همبستگی غالب توالی های فوق، نتایج با الگوهای مشاهده شده درایر مقایسه شد. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه ساختاریافته بر اساس پرسشنامه تدوین شده ای شامل 60 جمله و عبارت فارسی با 10 گویشور سالخورده بی سواد و کم سواد از هر یک از گونه های تالشی و گیلکی به ترتیب از اهالی شهرستان های هشتپر و بندرانزلی در استان گیلان گردآوری شد. نتایج نشان می دهد همبستگی آشکاری بین توالی مبنای مقایسه-صفت با توالی مفعول-فعل در گونه تالشی وجود دارد که به خوبی با یافته های درایر مطابقت دارد، ولی در گونه گیلکی هر دو توالی صفت-مبنای مقایسه و مبنای مقایسه-صفت با توالی مفعول-فعل بطور مساوی کاربرد دارد. بنابراین هیچ ادعای قطعی دال بر بسامد توالی مبنای مقایسه-صفت که با نظریه سوی انشعاب درایر مطابقت داشته باشد در گونه گیلکی وجود ندارد. گرچه هر دو گونه تالشی و گیلکی به گروه زبانهای فعل پایانی تعلق دارند اما گرایش توالی صفت/مبنای مقایسه می تواند وجه تمایزاین گونه های زبانی به شمار رود. این مطالعه می تواند بستر مناسبی در راستای بررسی بیشتر سطح گسترده ای از توالی واژه گونه های زبانی متعلق به یک خانواده زبانی باشد.

در این مقاله تلاش می شود تا به تحلیل زبان شناختی و ادبی شعری از بهمن علاءالدین (شَوِ چهارده «شب چهارده») و شعری در ستایش وی از فیض الله طاهری اردلی (تا لَوتِه غزل خونِ کُنی باز به آواز «تا لب غزل خوانِ خود را به آواز می گشایی») پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا این اشعار به خط بختیاریِ پیشنهادی آنونبی و اسدی (2018) ترانویسی شد؛ سپس ترجمه فارسی و انگلیسی و «میان نویسی» ( interlinearization ) آن ها ارائه گردید. به دنبالِ آن، تحلیل زبان شناختی این دو شعر با تمرکز بر ساخت های واجی و دستوری آمده است. ازآنجایی که بختیاری گونه های متعددی دارد، این تحلیل ها، تفاوت های زبانی بین این دو شعر را برجسته ساخته است. از چشم انداز ادبی، تلاش شده است به مهم ترین ویژگی های زبانی، صوَر خیال و آرایه های ادبیِ مطرح در اشعار پرداخته و تحلیلی از آن ها ارائه شود.

هدف نوشتار پیش رو، بررسی این مسئله است که ترجمه متون اروپایی در ایران، چگونه در افق تاریخی ایران پدیدار گشت و تأثیرات شکلی و مضمونی آن بر ترجمه متون دوره پیشامشروطه چه بود. به منظور پیشبرد کار از روش تحلیل تاریخی و تفسیر متون ترجمه شده استفاده می شود. دستاورد پژوهش نشان می دهد که در رابطه ترجمه متون اروپایی با تحوّلات تاریخی ایران در دوره مذکور، دو دیدگاه غالب، قابل طرح است: الف) دیدگاهی که این حرکت را نتیجه کوشش عدّه ای از مُبلّغان مذهبی و مأموران سیاسی خارجی از جمله گوبینو می انگارد. به باور پیروان این دیدگاه، حرکت مستشرقان و نمایندگان دستگاه های سیاست خارجی بیگانه از سر انگیزه های خیرخواهانه و برای بهبودی جامعه ایرانی بود و یا انگیزه تبلیغ مذهبی و پیشبرد اهداف سیاسی کشور متبوعشان در این زمینه اثرگذار بود؛ ب) رویکردی که حرکت ترجمه را صرفاً به بصیرت و آزادمنشی تعدادی از حُکام و صدراعظم ها نسبت می دهد. مطابق این نظر، گروه مذکور شناخت مشاهده ای و یا معرفتی نسبت به تحوّلات اروپا داشتند و با یک درک تاریخی از آن بر انجام ترجمه به مثابه اقتباس الگوهای فکری و فرهنگی جدید روی آوردند تا به زعم خود راه میان بُری از تجارب دنیای بیرونی بیابند. طرفداران هر یک از دیدگاه های مذکور به جهت یک سونگری به مسئله، قادر به شناخت واقعی نشده اند؛ زیرا رابطه حرکت ترجمه و ظهور تحوّلات در عصر تاریخی مذکور را باید به صورت دیالکتیکی ‑تأثیر و تأثّر متقابل‑ در نظر گرفت. به عبارت روشن تر، خوانش اندیشه علمی و فکری اروپا، اُفق تاریخی جدیدی را برای ایرانیان رقم زد که زمینه ساز تحوّلات نوظهور در عصر قاجار شد و متقابلاً، کیفیّت تحوّلات بر مضمون و جهت گیری های حرکت ترجمه (سنخ شناسی موضوعی آثار ترجمه شده) اثرگذار بود.

در پرونده های موجود در دادگستری بخشی وجود دارد که به «نظریه کارشناسی» مربوط می شود. در واقع قاضی با ارجاع پرونده به کارشناس و دریافت نظر ایشان، حکم یا رأی نهائی را صادر می کند. نکته درخور توجه پیرامون نظریه های مذکور آن است که بسیاری از آن ها مورد اعتراض واقع می شوند و ممکن است پیرامون یک رویداد واحد نظرهای متفاوتی از سوی کارشناسان به قاضی ارائه شود. بر این اساس و با توجه به نقش محوری نظریه کارشناس در دعاوی حقوقی، جستار حاضر به واکاوی گفتمان نظریه کارشناسی در دادگاه می پردازد. در واقع در جستار حاضر تلاش بر این است که پس از واکاوی گفتمان نظریه ها، علت تناقض های موجود در نظر کارشناسان محرز گردد. سوال اصلی پژوهش آن است که «نظریه کارشناسی» به عنوان یک گفتمان قضایی دارای چه مولفه هایی است و آیا وجود تناقض در نظریه های کارشناسان منوط به مولفه های مذکور است. در راستای پاسخ به سوال های مذکور، نگارندگان به بحث و بررسی نظریه های کارشناسی در نوزده پرونده قضایی مربوط به حوادث کار و تصادف شهر شیراز (1398-1399) پرداختند. یافته ها موید آن هستند که نظریه کارشناس علاوه بر مولفه های روایت و ضد روایت دارای مولفه «موضع گیری» نیز می باشد و مشخصه های زبانی آن به صورت آشکار در نظریه ها قابل مشاهده است

بررسی فهرست واژگان هسته ای یا پایه در زبانهای مختلف و عمدتا به منظور اهداف آموزشی از دیرباز مورد توجه بوده است و فهرست های متعددی از واژگان پایه زبان انگلیسی به عنوان مهمترین زبان بین المللی که در تمام جهان تدریس می گردد فراهم آمده است. در پژوهش حاضر به بررسی واژه های آموزش داده شده در کتاب زبان انگلیسی سال اول راهنمایی تحصیلی سابق می پردازیم و می کوشیم به شیوه تطبیقی به این پرسش پاسخ دهیم که واژگان کتاب مذکور تا چه میزان با فهرست واژگان پایه زبان انگلیسی و فارسی انطباق دارد و به عبارت دیگر دانش آموز ایرانی با آموختن این کتاب با چه میزانی از این واژگان هسته ای آشنا می شود. داده های پژوهش از فهرست های معتبر واژگان پایه زبانهای فارسی و انگلیسی و متن کتاب مورد بحث انتخاب گردیده و پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و از طریق تحلیل تطبیقی متن با فهرست های مذکور انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که کتاب درسی سال اول راهنمایی نظام فعلی آموزشی کشورمان از نظر انطباق با فهرست های واژگان پایه زبان انگلیسی انطباق قابل قبولی دارد. این یافته می تواند برای برنامه ریزان آموزشی و سیاستگذاران علمی کشور در آسیب شناسی کتب درسی و بهبود کیفیت علمی آنها مفید واقع گردد.

روان شناسی زبان از میان رشته ای های جدید زبان شناسی است که یکی از پرسش های کلیدی مطرح در آن، چگونگی درک و بیان و اکتساب زبان است. به دلیل متفاوت بودن ویژگی های زبان ها، لازم است مطالعات روان شناسی زبان به صورت زبان ویژه بررسی شوند. هدف از این مطالعه بررسی جامع و نظام مند مطالعات روان شناسی زبان در سطح نظام آوایی زبان فارسی است، لذا مطالعات مرتبط با حوزه آواشناسی و واج شناسی زبان فارسی (درک، بیان و اکتساب آواها) مورد بررسی قرار می گیرند. با بررسی و تحلیل مطالعات انجام شده، می توان ضمن طبقه بندی و تحلیل یافته های حاصل از پژوهش ها، خلأهای پژوهشی را آشکار کرد.برای انجام این پژوهش، کلیه مقالات نمایه شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پرتال علوم انسانی، نورمگز و مگیران و مجموعه مقالات همایش های روان شناسی زبان با کلیدواژه های مرتبط جستجو و آن دسته از این مطالعات که نتایج آنها در تبیین سؤالات مطرح در روان شناسی زبان کاربرد داشت، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند.براساس مطالعه حاضر، شش حوزه اصلی پژوهش در حیطه آواشناسی زبان فارسی با رویکرد روان شناسی زبان عبارتند از واک داری، فضای واکه ای، نوای گفتار، هماهنگی آوایی، رشد آواهای زبان و خطاهای گفتاری. بیشترین پژوهش ها مربوط به ویژگی های زبرزنجیری (آهنگ و زیروبمی و تکیه)، هماهنگی میان آواها و تمایز میان واک داری و بی واکی است و کمترین پژوهش ها مربوط به حوزه رشد آواها و فضای واکه ای است. مطالعات انجام شده در موضوعاتی مانند رشد آواها و خطاهای گفتاری و هماهنگی میان آواها تنها در حوزه بیانی انجام شده است و در زبان فارسی هیچ مطالعه ای در حوزه های درکی مرتبط با  آنها یافت نشد.در بررسی مطالعات واج شناختی از منظر روان شناسی زبان نتایج نشان داد پژوهش های مختلفی در ارتباط با رشد واج ها و فرایندهای واجی، واج آرایی زبان فارسی و درک ناخودآگاه آن توسط گویشوران زبان، ادراک مقوله ای و در نهایت آگاهی واج شناختی انجام شده که در بخش بحث آورده شده است؛ اما متأسفانه هیچ مطالعه ای درباره درک آواهای زبان (مادری یا سایر زبان ها) در بدو تولد یافت نشد. بیشتر مطالعات در حوزه فرایندهای واجی و کمترین مطالعه در حوزه ادراک مقوله ای بوده است. در اکثر مطالعات به ویژه مطالعات مربوط به فرایندهای واجی و رشد بیان واج در کودکان، از روش مشاهده ای استفاده شده است اما متأسفانه جزئیات لازم برای انجام این نوع پژوهش یا در نظر گرفته نشده یا ثبت نشده است. در متن مقاله به این جزئیات ضروری اشاره شده است.

در زبان روسی حالت «به ای» یکی از شش حالت دستوری به شمار می آید. با کمک حالت «به ای» پنج نقش معنایی یعنی پذیرنده، پذیرنده اطلاعات، تجربه گر، بهره ور/زیان دیده و عضو دوم رابطه، بیان می شوند. از آن جایی که زبان فارسی فاقد مقوله «حالت» است، ابزارهای نحوی دیگری را برای بیان مفاهیمی که در زبان روسی با حالت «به ای» نمایانده می شوند، به کار می برد. در مقاله حاضر، با بهره گیری از روش های زبان شناختی، از قبیل روش تحلیل مقابله ای، روش تحلیلی-توصیفی و همچنین در چارچوب نظریه ظرفیت، کوشیدیم تا روش های اصلی بیان پنج نقش معنایی را به زبان فارسی ارائه دهیم. در زبان فارسی این نقش های معنایی وابسته به نوع و معنایِ هسته خود، به روش های مختلف بیان می شوند. پذیرنده، پذیرنده اطلاعات در صورتی متمم فعل عمل کنند، اغلب به صورت مفعول غیر مستقیم بیان می شوند. بهره ور/زیان دیده وابسته به معنای فعل، می تواند به سه روش زیر بیان می شود: مفعول غیر مستقیم، مفعول مستقیم و متمم اضافه ای. هنگامی که نقش های معنایی پذیرنده، پذیرنده اطلاعات و بهره ور/زیان دیده متمم اسم به شمار می آیند، در زبان فارسی این نقش ها بر عهده گروه حرف اضافه ای است که در نقش وابسته پسین گروه اسمی عمل می کند. هنگامی که تجربه گر متمم فعل و قید گزاره ای باشد، به صورت ضمیر متصل در جمله غیر شخصی یا به صورت فاعل در جمله شخصی بیان می شود. اگر تجربه گر متمم صفت کوتاه باشد، در زبان فارسی، آن نقش مفعول غیر مستقیم را ایفا می کند. نقش معنایی عضو دوم رابطه وابسته به نوع و معنای هسته خود، به صورت متمم اضافه ای، مفعول غیر مستقیم، مسند و وابسته پسین گروه اسمی بیان می شود.

یکی از دستنویس های ارزشمندی که در کتابخانه هرندی کرمان وابسته به کتابخانه آستان قدس رضوی، نگهداری می شود نسخه خرده اوستا با 102 برگ، به شماره 36 است که به دست ملامرزبان پسر ظهراب پسر گشتاسب پسر بهمن پسر فرامرز پسر اسفندیار پسر رستم پسر اردشیر پسر کریم داد سیستانی، در سال 1227 یزدگردی برابر با سال 1273قمری، به الفبای فارسی نوشته شده و فاقد ترجمه است. در برگ های پایانی کتاب فرجامه ای به خط فارسی از نویسنده آمده است. کاتب مردی شناخته شده در کرمان و از خاندان منجمان سرشناس دوره قاجار است. خرده اوستا مجموعه ای از ادعیه و نیایش های کوتاهی است که مؤمنان بهدین آن را همه روزه در اوقاتی خاص تلاوت می کنند. این نسخه شامل متونی همچون اردیبهشت یشت، ورهرام یشت، آتش نیایش، آفرینگان گهنبار و پتت است. اهمیت این نسخه در آن است که شاید از جمله قدیمی ترین متون اوستایی است که به خط فارسی نگاشته شده و نیز کاتب با معرفی هشت نسل از نیاکانش، روشن می کند از نسل زرتشتیان سیستان بوده که بعدها به کرمان مهاجرت کردند. این مقاله در پی معرفی و شناسایی این نسخه و خاندان کاتب برآمده است.

این پژوهش بر آن است تا با استفاده از مدل فراگفتمانی هایلند به مطالعه نشانگرهای فراگفتمانی تعاملی در سخنرانی های تحلیف روسای جمهور ایالات متحده و روسیه (1991 2018) بپردازد. سپس، با تجزیه و تحلیل آمار به دست آمده نشان دهد که چرا و چگونه از این نشانگرها برای نیل به اهداف خود استفاده کرده اند. در این پژوهش، از دو روش کمی و کیفی برای محاسبات آماری و تجزیه و تحلیل نتایج و برای تعیین معناداری تفاوت ها از آزمون خی دو استفاده شده است. تفاوت معناداری در استفاده از نشانگرهای فراگفتمانی تعاملی در سخنرانی های تحلیف روسای جمهور هر دو کشور وجود داشت. با بررسی دقیق تر این نکته نیز روشن شد که تفاوت معنا داری در استفاده از نشانگرهای تأکیدی و احتیاطی به صورت جداگانه وجود دارد. همچنین، محاسبه آماری بین روسای جمهور دو کشور به صورت مقایسه ای نشان داد که استفاده از درگیرسازها بین سخنرانی های تحلیف روسای جمهور دو کشور تفاوت معناداری دارد؛ این معناداری همچنین در استفاده از خوداظهارها نیز مشهود بود. محاسبات آماری نشان دادند که روسای جمهور کشورهای ایالات متحده و روسیه در سخنرانی های تحلیف از نشانگرهای فراگفتمانی تعاملی درگیرساز بیشتر استفاده کرده اند.

پژوهش حاضر به بررسی میزان وحدت شکلی نشانه های تصریفی فارسی و انگلیسی بر اساس نظریه صرف طبیعی پرداخته که نقشی اساسی در تعیین میزان طبیعی بودن زبان دارد. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که وحدت شکلی نشانه های تصریفی اسم، فعل، صفت و قید در مقولات دستوری این دو زبان چگونه قابل تبیین هستند. روش تحقیق به صورت کیفی کمی و توصیفی تحلیلی است. داده ها از دو پیکره فارسی و انگلیسی به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده و سپس، بر اساس ملاک وحدت شکلی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش ضمن شناسایی انواع صورت های دارای وحدت شکلی در هر دو زبان، به لحاظ بسامد نشان می دهند که در پیکره فارسی نشانه تصریفی فعلی در 526 مورد و نشانه های صفت ساز در 185 مورد وحدت شکلی دارند، اما همه نشانه های اسم ساز فاقد آن هستند. این در حالی ا ست که در پیکره انگلیسی، نشانه تصریفی فعلی در 89  مورد دارای وحدت شکلی است. با وجود این، 172 نشانه اسم ساز و 23  نشانه صفت ساز فاقد آن هستند. به طور کلی، هرچه بسامد وحدت شکلی نشانه های تصریفی بیشتر باشد، آنها بی نشان ترند و هرچه نشانه ای کمتر نشانه دار باشد، طبیعی تر است. لذا شناسه ها، نشانه منفی ساز و نشانه وجه التزامی در نظام تصریفی فارسی طبیعی تر از نشانه های وجه دعایی، /-ɑd/ گذشته ساز و نشانه تصریفی امری ساز هستند. به همین ترتیب، نشانه های تصریفی شخص و شمار در زبان انگلیسی طبیعی تر از نشانه تصریفی نمود ناقص هستند. شایان توجه است که تمام صورت های متراکم، صورت های مکمل و همجوشی ها (امتزاج ها) نیز به واسطه آن که رابطه یک به یک بین صورت و نقش در تصریف آنها رعایت نشده است، از میزان طبیعی بودن نظام تصریفی در هر دو زبان کاسته اند. دستاوردهای تحقیق حاضر می توانند در حوزه ترجمه و مطالعات ترجمه سودمند و مؤثر باشند.  

باتوجه به ماهیت اجتماعیِ زبان های بشری، افراد هر جامعه تلاش می کنند که زبان خود را در مقایسه با زبان های دیگر اعتبار ببخشند. در برخورد تاریخی زبان ها با یکدیگر، تعدادی از زبان ها اعتبار بیشتری می یابند و حتی «زبان معیارِ» سرزمین یا سرزمین هایی، و شاخصی برای اعتبارسنجی زبان های دیگر می شوند. در مقابل، این امکان نیز وجود دارد که از اعتبار بعضی زبان ها کاسته شود و حتی از میان بروند. به اعتقاد پیرس، «اعتبار زبانی» با «قدرت» رابطه درونی دارد و هر زبانِ معتبر از پشتوانه نوعی قدرت سیاسی- حکومتی، مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و مانند آن برخوردار است. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روشی تحلیلی– توصیفی، به بررسیِ نوع قدرت هایِ پشتیبان و میزان پشتیبانی از زبان فارسی با دیدگاهی تاریخی پرداخته است. نتایج نشان می دهد که ابتدا اعتباریابی زبان فارسی به خاطر یک نیاز اجتماعی برای وحدت بخشی اقوام ایرانی بوده است. سپس در ادوار مختلفِ تاریخِ ایران این زبان از پشتیبانی عواملِ حکومتی- سیاسی، دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، و ... بهره برده و تقویت شده است. تأثیر این عواملِ باعث شده که علی رغم رویدادهای تاریخی، زبان فارسی تا امروز به عنوان معروف ترین و پُرسخنگوترین زبان ایرانی باقی بماند.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و مقایسه مفاهیم استعاری ترس در گفتار روزمره بزرگسالان بینا و نابینای مادرزاد در جغرافیای زبانی-فرهنگی ایلام می باشد. به این منظور، داده های پژوهش از 50 گویشور این منطقه در دو گروه آزمودنی شامل 25 نفر بزرگسال نابینا به عنوان گروه آزمایش در رده سنی70-18 سال و 25 نفر بزرگسال بینا به عنوان گروه کنترل همتای آنها گردآوری شدند. به منظور نمایش چگونگی بیان استعاری ترس در گفتار این دو گروه از افراد علاوه بر نگاشت-ها، پربسامدترین حوزه های مبدأ نیز شناسایی و معرفی شدند. تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی در نرم افزارSPSS صورت گرفت. یافته های مربوط به درک استعاره های مفهومی عواطف مشخص ساخت که از نظر فراوانیِ استعاره ها، تفاوت معنی داری بین بزرگسالان بینا و نابینا وجود نداشت، اما فراوانی منشأهای حسی به کاررفته برای قلمروهای مبدأ ترس در گفتار این دو گروه با یکدیگر متفاوت بود، به طوری که افراد نابینا برای بیان ترس به طور معنی داری حواس چشایی و لامسه را بیشتر از افراد بینا به کار بردند(P<0.05). مقایسه داده های به دست آمده از پژوهش با مدل قلمروهای مبدأ کووچش (2002) نشان داد که از نظر کاربرد قلمروهای مبدأ ترس، مطابقت کامل بین آن ها وجود نداشت.