محمد ابویی اردکان

مدل های متنوعی برای خط مشی گذاری در دوره های زمانی مختلف مطرح شده اند که در عالم واقعیت هریک جلوه ای دارند و در سیاست گذاری نشانی از آنها دیده می شود. مقاله پیش رو تلاش می کند که با در نظر گرفتن پیچیدگی های محیط کسب وکار و مجموعه بازیگران بی شمار و متنوع این حوزه، مدلی از خط مشی گذاری برای رونق و بهبود محیط کسب وکار جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد. داده های گردآوری شده کیفی و با رویکرد نظریه داده بنیاد است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان محیط کسب وکار هستند که از طریق نمونه گیری نظری با دوازده نفر از آنان مصاحبه های عمیق انجام شده است. در این روش، محقق با رویکردی استقرایی و با کمک داده های گردآوری شده، به تدوین نظریه ای قابل اتکا در زمینه خط مشی گذاری اقدام می کند. برای این امر، پس از کدگذاری باز، مفاهیم و مقوله ها استخراج شدند و در مرحله کدگذاری محوری این مقوله ها در قالب پدیده محوری، شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر و کنش ها و واکنش ها نمایش داده شدند که بر این اساس، نهاد بهبود محیط کسب وکار، به منزله پدیده اصلی و محوری مدل سیاست گذاری و کنش هایی همچون طرح ریزی برای بهبود محیط کسب وکار، فعل و انفعال دولت و بخش خصوصی و دستورگذاری واقع گرا مطرح شدند. درنهایت، سیر داستان ترسیم و نظریه بیان شده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، استخراج روشی است که بتواند به هم سو کردن اقدام های منابع انسانی و استراتژی سازمان کمک کند. به همین منظور، بعد از مرور ادبیات پژوهش، روشی برای هم سویی استراتژیک منابع انسانی پیشنهاد و برای نمونه، در سازمانی پیاده سازی شد تا کاربردی بودن آن در محیط واقعی سازمان ها بررسی شود. روش: با توجه به هدف پژوهش، مطالعه موردی مدنظر قرار گرفت. داده ها متناسب با روش پیشنهادی در پنج مرحله گردآوری و تحلیل شدند. در مرحله نخست، برای مشخص کردن استراتژی سازمان، از مطالعه مستندات و تکنیک تحلیل تِم بهره برده شد و در مرحله دوم، قابلیت های سازمانی از طریق مصاحبه با 7 نفر از خبرگان مشخص شد. در مرحله سوم، فرایندهای استراتژیک و مشاغل استراتژیکِ متناظر با هر قابلیت نیز طی مصاحبه با 2 نفر از خبرگان و مطالعه روش ها و دستورالعمل های سازمان شناسایی شد. برای تعریف نیم رُخ شایستگی مشاغل استراتژیک، در مرحله چهارم از روش دیکوم استفاده شد. در نهایت، برای بررسی وضعیت اقدام های منابع انسانی سازمان، روش ها و دستورالعمل های منابع انسانی مطالعه و گزینه های تصمیم مرتبط با هر یک از اقدام ها با توجه به استراتژی سازمان مشخص شد. یافته ها: یافته های مراحل بیان شده در روش پیشنهادی هم سویی استراتژیک نشان می دهد که تأکید سازمان بر استراتژی های توسعه محصول، توسعه بازار و ارتقا و تثبیت کیفیت است. بر این اساس، 11 قابلیت سازمانی و 6 گروه شغل استراتژیک مشخص شد. سپس با توجه به نیم رخ شایستگی ها، وضعیت اقدام های منابع انسانی تحلیل شد. بر اساس این یافته ها، پیاده سازی تمام مراحل روش پیشنهادی هم سویی منابع انسانی، در سازمان امکان پذیر است و به سازمان کمک می کند تا اقدام های منابع انسانی خود را با استراتژی هم سو کند. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، قابلیت کاربرد روش پیشنهادی برای هم سویی استراتژیک منابع انسانی در سازمان ها تأیید شد . این روش به متخصصان منابع انسانی کمک می کند تا گام به گام اقدام های منابع انسانی را به گونه ای طراحی کنند که از استراتژی سازمان پشتیبانی کند.

این مطالعه با هدف معرفی روش فراتحلیل به منزله ابزاری برای تجمیع و پردازش مجدد یافته ها و بررسی قابلیت آن در ارزیابی پژوهش های حوزه حسابداری و مالی انجام شده است. در این رابطه، مطالعات صورت گرفته روی مبحث پیش بینی ورشکستگی مورد بررسی قرار گرفتند که حاکی از نبود یکپارچگی و توافق روی متغیرهای پیش بینی کننده ورشکستگی به منزله مبنای اساسی این نوع مطالعات است. بر این اساس صرف نظر از روش های مورد استفاده و هدف از انجام آنها، استخراج مجموعه ای از متغیرهای پیش بینی کننده و یکپارچه سازی آنها در این حوزه، ضروری به نظر می رسد. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل کمّی، سه مطالعه مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. دلیل اصلی به کارگیری این سه مطالعه نیافتن مطالعه ای با داده های کافی برای انجام فراتحلیل بود که  نشانه ای از وجود ضعف در ارائه و گزارش دهی استاندارد مطالعات پژوهشگران است. از میان روش های فراتحلیل کمّی برای انجام تجمیع نتایج، از روش ترکیب نتایج و اندازه اثر استفاده شده است. پس از بررسی مطالعات و استخراج 42 متغیر منحصربه فرد، درنهایت هفت متغیر بر اساس طبقه بندی چهارگانه  انتخاب شدند.

هدف: این پژوهش در پی معرفی تحقیق در عملیات استعاره ای (MOR) به عنوان نگاهی نو در تصمیم گیری و ارائه پاسخ به برخی انتقادهای وارد بر تحقیق در عملیات (OR) کلاسیک است. همچنین در این مطالعه، توانایی MOR در توصیف مسائل معاملات جفتی نشان داده می شود. روش: پیش فرض اساسی پژوهش حاضر این است که OR کلاسیک همچنان در مرحله بحران قبل از شیفت پارادایمی قرار دارد و هنوز هیچ پارادایم رقیبی موفق نشده است که آن را کنار بزند یا پاسخ کاملی برای انتقادهای مطرح بر آن ارائه دهد. از این رو، پژوهش حاضر در تلاش است تا به منظور پاسخ به برخی انتقادهای وارد بر OR کلاسیک، MOR را به عنوان مکتب جدید و رقیب معرفی کند. در پژوهش حاضر از رویکرد نوین MOR برای ساختاردهی به مسئله استفاده شده است. این رویکرد به معرفی فرایند بازنمایی مسئله به عنوان نقطه بحرانی OR کلاسیک می پردازد. همچنین در این مقاله، به منظور نشان دادن توانایی MOR، از معاملات جفتی به عنوان مورد مطالعه و از ستاره های دوتایی به عنوان قلمرو منبع استفاده شده است. در این مورد مطالعه، به منظور بازتعریف مسائل معاملات جفتی در قالب ستاره های دوتایی و نظریه پردازی در آن حوزه، از MOR استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که شش اصل به عنوان نظریه های اصلی این تحقیق در حوزه مسائل معاملات جفتی با نگاه به آن از پنجره ستاره های دوتایی وجود دارد. این اصول عبارت اند از: اصل مرکز ثقل مشترک، اصل سوابق تاریخی، اصل هم گرایی واگرایی، اصل تأثیرناپذیری از شرایط بیرونی، خاصیت جفتی بودن و وجود طبقه های مختلف جفتی بودن. نتیجه گیری: از تحقیق حاضر دو نتیجه کلی به دست می آید: یک) برقراری ارتباط میان ستاره های دوتایی و سهم های جفتی از طریق MOR امکان پذیر است؛ دو) MOR قادر است برخی از مسائلی را که OR کلاسیک از حل آنها ناتوان است، حل کند.

هدف این تحقیق بازشناسی مشاغل استراتژیک بر اساس تغییر در استراتژی همراه اول، است. از این رو پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بررسی و تحلیل رویکردهای کلاسیک طراحی و ارزیابی شغل و گونه شناسی های متعدد  استراتژی های منابع انسانی، ارزشیابی متفاوتی از مشاغل استراتژیک با توجه به استراتژی سازمان ارائه دهد. رویکرد پژوهش حاضر آمیخته (کیفی و کمی) می باشد. جامعه آماری پژوهش، مدیران شرکت همراه اول در نظر گرفته شده است. در مرحله کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، داده هایی از 15 خبره از طریق مصاحبه جمع آوری شد و سپس در مرحله کمی با استفاده از پرسشنامه و توزیع داده های موردنیاز جمع آوری گردید. در مرحله کیفی با استفاده از نرم افزار MAXQDA-2020 تحلیل تِم انجام و  معیارهای مشاغل استراتژیک تعیین شدند. در مرحله کمی پژوهش ابتدا با کمک نرم افزار spss 26 به تحلیل عاملی اکتشافی و با کمک  نرم افزار smart-pls3 به تایید بار عاملی تاییدی بر روی 147 پرسشنامه پرداخته شد و سپس به منظور مقایسه معیارها با یکدیگر و تعیین اولویت آنها، آزمون فریدمن  بر روی 24 پرسشنامه انجام شد. در نهایت، عوامل 9 گانه تعیین کننده مشاغل استراتژیک  به ترتیب  اولویت اثر بلا تصدی، تاثیر استراتژیک، ارزش آفرینی، واریانس عملکرد، کمیابی متصدی، غیر قابل برون سپاری، پیامد خطا، پیامد انتصاب نادرست و ماهیت شغل می باشد.

زمینه و مسئله تحقیق: در دنیای تغییرات مستمر، تحول دیجیتال به موضوعی ضروری و عامل کلیدی بقای سازمان ها تبدیل شده است. این موضوع،  نه تنها تغییری فناورانه، بلکه تغییرات بنیادین در تمامی ابعاد و به بیان ساده تحول کسب و کار است.  بانک ها مانند سایر سازمان ها در عصر دیجیتال با ویژگی های متفاوتی مانند ظهور فناوری های تحول آفرین و مدل های کسب و کار جدید، حضور در اکوسیستم ها و افزایش اهمیت بالای تجربه مشتری، روبه رو می شوند. جهت بازنگری معماری سازمانی با رویکرد تحول دیجیتال لازم است ویژگی های متمایزکننده بانک دیجیتال با بانک های سنتی به خوبی شناسایی شوند. چرا که این ویژگی ها بر انتخاب رویکرد چارچوب معماری سازمانی و همچنین مکتب فکری معماری سازمانی تاثیر گذار هستند. روش تحقیق: در این پژوهش، ابتدا با روش مرور نظام مند مبانی نظری، 284 مقاله با کلمات کلیدی مرتبط با بانکداری دیجیتال مورد بررسی قرار گرفت تا ویژگی های متمایز کننده این بانک با بانک های سنتی به دست بیاید. جهت شناسایی شاخص ها و دسته بندی آنها با استفاده از مرور نظام مند علاوه بر پژوهشگر (کدگذار 1) توسط یک فرد متخصص مرور سیستماتیک (کدگذار 2) نیز انجام شد. با توجه به مقدار ضریب کاپا 804/،0  6   ویژگی کلان متمایز کننده بانک دیجیتال عبارتند از: مشتری محور، سرویس محور، مبتنی بر اکوسیستم، انطباق با فناوری های دیجیتال، استراتژی تحول دیجیتال و پلتفرم محور که در قالب 18 ویژگی خرد، کد گذاری شده اند. جهت یافتن مکتب فکری معماری سازمانی و چارچوب معماری سازمانی متناسب با بانک دیجیتال، پرسشنامه با جامعه آماری 27 نفر از خبرگان حوزه معماری سازمانی و تحول دیجیتال طراحی شد. نتایج حاصل از پرسشنامه با روش تصمیم گیری چند شاخصه سوارا-واسپاس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد جهت پیاده سازی معماری بانک دیجیتال با توجه به ویژگی های کلان و خرد متمایز کننده این بانک، لازم است مکتب اکولوژیکال و رویکرد چارچوب سرویس محور انتخاب شوند.

هدف: شرکت های دولتی در صنایع حساس، استراتژیک و زیرساختی مانند انرژی و حمل ونقل فعالیت می کنند. اداره این شرکت ها بایستی مبتنی بر نظام حکمرانی خاص و مشخصی صورت گیرد؛ این در حالی است که در کشور، مدل یا سیستم خاصی برای حکمرانی شرکت های دولتی وجود ندارد. از این رو، هدف از این پژوهش، طراحی مدل حکمرانی شرکتی در شرکت های دولتی با بهره گیری از اقتضائات و رهنمودهای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است. روش: پژوهش حاضر از روش شناسی آمیخته بهره برده است. در مرحله نخست، به منظور شناسایی الزامات و اقتضائات سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی برای حکمرانی شرکت های دولتی، داده های مرتبط با متن «سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی»، ادبیات نظری و 19 مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با خبرگان با استفاده از روش تحلیل تم، تجزیه وتحلیل شد. در مرحله دوم و در بخش کمّی پژوهش، به منظور بررسی اعتبار مدل طراحی شده، یافته های مرحله دوم در قالب پرسش نامه ای طراحی و از طریق روش دلفی فازی تجزیه وتحلیل شد. یافته ها: تجزیه وتحلیل داده ها در بخش کیفی، حاکی از این است که مدل حکمرانی شرکتی مبتنی بر سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، بایستی بر مبنای چهار ویژگی «انطباق پذیری»، «عدالت مشارکت محور»، «فسادزدایی و سلامت» و «مدیریت جهادی» طراحی شود. در ادامه تحلیل ادبیات نظری و مصاحبه های انجام شده، 103 مفهوم در راستای الزامات تحقق این ویژگی ها شناسایی شد که در قالب 22 تم فرعی انتزاع یافت. همچنین نتایج اعتبارسنجی این تم های فرعی، به مثابه الزامات طراحی مدل حکمرانی مطلوب در مرحله دوم، نشان داد که کلیه این الزامات، به استثنای یک مورد، به تأیید خبرگان رسیده است. نتیجه گیری: به خط مشی گذاران و تصمیم گیرندگان توصیه می شود که برای محقق ساختن نظام حکمرانی شرکتی مبتنی بر سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، «پیچیدگی و تنوع بخشی»، «ذی نفع محوری»، «شفافیت اطلاعات» و «خادمیت» را در طراحی مدل مطلوب مدنظر قرار دهند.

هدف: تفکر استراتژیک مدت هاست که نقطه کانونی موفقیت سازمان ها شناخته شده است و به عنوان یک قابلیت شناختی، می تواند با تضمین استمرار مزیت های رقابتی، سازمان ها را به سمت مدیریت مؤثرتر تغییرات محیطی هدایت کند. تفکر استراتژیک از دیرباز به عنوان یکی از الزامات مدیریت ارشد در نظر گرفته شده است. با افزایش پیچیدگی محیطی، این توانایی در سطوح پایین تر سازمان ها نیز لازم است. این قابلیت به مدیران کمک می کند تا ضمن درکِ وقایع آینده، آن ها را پیش بینی و کنترل کنند و به جای تأثیر گرفتن از تغییرات، آن ها را تحت تأثیر قرار دهند. پژوهش در زمینه نحوه توسعه تفکر استراتژیک اندک است. از دیدگاه های مختلفی می توان بررسی کرد که تفکر استراتژیک چگونه توسعه می یابد و مدیران چگونه به متفکران استراتژیک ماهر تبدیل می شوند. پژوهش حاضر قصد دارد که توسعه تفکر استراتژیک را از منظر تجربه بررسی کند. هدف این پژوهش، شناسایی و تبیین تجربه ها و ویژگی های مؤثر آن ها در توسعه تفکر استراتژیک مدیران صنعت فناوری های مالی (فین تک) در ایران است. روش: پژوهش حاضر بر اساس روش پژوهش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی توصیفی انجام شد. تمرکز اصلی تحلیل پدیدارشناختی، بررسی تجربه است و هدف آن، توصیف تجربه به همان صورتی است که در زندگی رخ داده است. برای شناسایی تجربه های مدیران در توسعه تفکر استراتژیک، از مصاحبه های نیمه ساختار یافته برای گردآوری داده ها استفاده شد که با اهداف این مطالعه مطابقت داشت و به مشارکت کنندگان اجازه داد تا تجربه خود را از موضوع در دست مطالعه بازسازی کنند. برای انتخاب مشارکت کنندگان، از روش های غیراحتمالی و هدفمند قضاوتی و گلوله برفی استفاده شد. ۱۴ مدیر ارشد حوزه فناوری مالی، به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش انتخاب شد. برای تحلیل داده ها روش کلایزی به کار گرفته شد که مراحل آن عبارت است از: پیاده سازی و مکتوب کردن مصاحبه ها و خواندن چندباره آن ها، استخراج گزاره های معنادار، صورت بندی معانی برای گزاره های معنادار، سازمان دهی معانی صورت بندی شده و ایجاد دسته ها، خوشه ها و تم ها، صورت بندی توصیف جامع در قالب گزاره هایی برای دستیابی به ساختار بنیادین پدیده و رجوع به مشارکت کنندگان و اعتبارسنجی یافته ها و در صورت نیاز، اصلاح آن ها. یافته ها: این پژوهش به شناسایی هفت تجربه مؤثر در توسعه تفکر استراتژیک مدیران صنعت فناوری مالی در ایران و ویژگی های این تجربه ها منجر شد. این تجربه ها عبارت اند از: گشودگی در برابر تجربه، حمایت مربیان، راهبری موقعیت های خطیر، تمرکز بر توسعه فردی، شبکه سازی و ارتباطات گسترده، به چالش کشیده شدن توسط یک موقعیت بحرانی و شکست و ناکامی به مثابه ابزار توسعه. نتایج با استفاده از مراجعه مجدد به مشارکت کنندگان و تأیید آنان اعتبارسنجی شد. نتیجه گیری: این پژوهش در امتداد پژوهش هایی قرار دارد که بر نقش تجربه در یادگیری تأکید کرده اند. پژوهش حاضر در حوزه صنعت فناوری مالی در ایران انجام شد و نتایج حاصل از تحلیل داده ها و تأیید آن توسط مشارکت کنندگان، نقش تجربه در توسعه تفکر استراتژیک را تأیید کرد.

تصویر مطلوب شهر در ذهن ساکنان و سایر افراد می تواند باعث جذب هر چه بیشتر سرمایه گذاران، گردشگران و مهاجران شود. همچنین مدیران شهری برای برنامه ریزی و اتخاذ تصمیمات مناسب برای شهرها نیازمند شناختی مناسب از تصویر فعلی شهر و عوامل تأثیر گذار در شکل گیری آن داشته باشند. از این رو هدف از این تحقیق بررسی عوامل کلیدی موثر در شکل گیری تصویر شهر در راستای برندسازی موثر شهری در بین شهروندان شهر تهران می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه ی گردآوری اطلاعات، تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. روش نمونه گیری در این تحقیق خوشه ای بوده و ابزار اصلی گردآوری اطلاعات، مصاحبه و پرسشنامه می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از تکنیک های تحلیل عاملی و مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اولویت اجزای تشکیل دهنده ی مدل«شکل گیری تصویر درونی شهر تهران»، به ترتیب؛ بعد اقتصاد و تجارت، دامنه ی خدمات، جایگاه بین المللی شهر، زیرساخت حمل ونقل و ارتباطات و ترافیک، مسائل اجتماعی، صیانت از آثار تاریخی، محیط زیست، جاذبه معماری وشهری، خویشتن شناسی شهروندان، فرهنگ و بعد دانشگاه و آموزش می باشد.

پژوهش حاضر با هدف برقراری ارتباط میان سبک تفکر راهبردی و سبک بازی بازیکنان بازی رایانه ای جنگ قبایل و معرفی ابزاری جدید در سنجش مهارت تفکر راهبردی این بازی انجام شده است. بدین منظور، ابعاد تفکر راهبردی جان پیساپیا از یک سو و نظریه «انواع بازیکنان» از ریچارد بارتل در طراحی مدل مفهومی این پژوهش، درنظر گرفته شده است. در این مطالعه- که به دو روش کمی و کیفی انجام شده است- نمونه آماری 51 نفری از بازیکنان بازی جنگ قبایل با محققان همکاری کردند و پاسخ های آنان به دو پرسشنامه «سبک تفکر راهبردی» و «سبک بازی» تحلیل شد. درنهایت، این نتیجه حاصل شد که میان سبک تفکر راهبردی بازیکنان و سبک بازی آنها در محیط بازی رایانه ای جنگ قبایل، ارتباط معناداری وجود دارد.

هدف: هدف این پژوهش تدوین استراتژی مدونی است که «سما»، به عنوان یک ناشر کتاب های الکترونیک، به کمک آن بتواند به سودآوری در صنعت نوپای کتاب های الکترونیک برسد و مدل کسب وکاری را در اختیار بگیرد که بر اساس آن بتواند استراتژی تدوین شده را در سوره مهر الکترونیک پیاده سازی کرد. روش شناسی: در این پژوهش، با استفاده از روش اقدام پژوهی و تشکیل گروه های کانونی تمامی عوامل مؤثر حضور موفق واحد سما در این حوزه بررسی و در نهایت بوم استراتژی که نشان دهنده مزیت رقابتی این واحد است مشخص شد. یافته ها: مدل کسب وکاری برای واحد انتشاراتی سما طراحی شد تا به عنوان یکی از ناشران الکترونیک پیشرو در ایران، بتواند نوآوری هایی در مدل کسب وکار خود ایجاد کرده و توجه خود را به جای مشتریان بازار بر غیرمشتری هایی متمرکز کند که بخش زیادی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند.

هدف: هدف مقاله، شناخت ابعاد و عوامل مؤثر بر فرهنگ دانش و ارائه مدل تبیین رابطه فرهنگ دانش با اثربخشی فرایندهای مدیریت دانش در یک سازمان دانش بنیان است. روش: روش پژوهش ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و تحقیقات آمیخته اکتشافی است. ابتدا با مطالعه متون، ابعاد و عوامل مؤثر بر فرهنگ دانش استخراج و مدل مفهومی ترسیم شد. سپس پرسش نامه پس از تأیید و نظرسنجی از خبرگان و بررسی وضعیت مدیریت دانش در سازمان، بین محققان (که به روش نمونه گیری احتمالی انتخاب شده بودند) توزیع شد. داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزارهای SPSS و  AMOSبررسی و تحلیل شدند. ارتباط اجزای مدل (عوامل زمینه ای و ابعاد فرهنگ دانش) با طرح 5 فرضیه و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی بررسی شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که بین عوامل زمینه ای و ابعاد فرهنگ دانش و نیز بین فرهنگ دانش و اثربخشی مدیریت دانش رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد. ارزیابی متغیرهای مدل مفهومی نشان داد که ویژگی های کارکنان، فناوری اطلاعات و ویژگی های شغلی بر تسهیم دانش و تولید آن تأثیر معنادار و مثبتی دارد، اما این عوامل تأثیر معناداری بر همکاری و یادگیری دانش ندارند.

آموزش عالی به مثابه یکی از کانون های پیشرفت جامعه و زمینه ساز پیشرفت در سایر حوزه ها مورد توجه قرار گرفته، و بنابراین کیفیت این نهاد و میزان دستیابی به اهداف آن از اهمیت بالایی برخوردار است. این مهم، با توجه به تغییر پارادایم های توسعه از توسعه اقتصادی به توسعه انسانی بیش از پیش خود را نشان می دهد چرا که در توسعه انسانی نیز، انسان، محور و هدف توسعه است و رویکردی که بر آن تأکید می کند تحت عنوان رویکرد قابلیت ها معرفی می شود. رویکرد قابلیت ها رویکردی کامل تر، کل نگرتر و متحول کننده تر نسبت به رویکرهای پیشین به آموزش مانند رویکرد سرمایه انسانی و حقوق در طراحی برنامه آموزشیِ آموزش عالی ارائه می دهد زیرا با نیازهای زمینه ای از پیش تعیین شده محدود نشده است. با نگاهی به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر بر دلالت های رویکرد قابلیت های انسانی در آموزش عالی تمرکز می کند. در روش شناسی پژوهش، از رویکرد فراترکیب بهره گرفته شده است. بدین منظور با جستجو در 16 پایگاه علمی معتبر، 1945 مقاله اولیه در فاصله زمانی 1979 تا 2022 و 1358 تا 1402 شناسایی و 12 مقاله مرتبط انتخاب شد و مورد بررسی و کدگذاری قرار گرفت. فراترکیب مطالعات پیشین نشان می دهد دلالت های رویکرد قابلیت ها در آموزش عالی را می توان ذیل چهار مقوله قابلیت های زمینه ای، قابلیت های رفتاری، قابلیت های آموزشی و قابلیت های اقتصادی-رفاهی دسته بندی کرد. مقولات فرعی (قابلیت ها) شناسایی شده نیز شامل 20 مفهوم هستند.