نعمت الله کرم اللهی

نعمت الله کرم اللهی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۶ مورد.
۱.

تصویر ذهنی مسلمانان بوسنی وهرزگوین از مذهب تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 229 - 254

کلید واژه ها: پدیدارشناسی تشیع مسلمانان بوسنی و هرزگوین تجربه زیسته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۳
شناخت نگرش های مختلف به تشیع می تواند در تبلیغ و معرفی آن نقش مهمی ایفا کند. مقاله حاضر به بررسی تصویر ذهنی مسلمانان کشور بوسنی و هرزگوین از مذهب تشیع می پردازد. هدف آن کشف تعریفی است که مسلمانان بوسنی در تجربه زیسته خود از مذهب تشیع دارند. این پژوهش با اتخاذ رویکرد «چندروشی» کوشیده است تا سؤالات مطروحه را با روش «پدیدارشناسی» و روش «دلالت-پژوهی» پاسخ دهد. در بخش اول مقاله، تحلیل داده های 20 مصاحبه پدیدارشناسانه، 15 مضمون اصلی در دو حوزه معنایی به دست آمده است. براساس یافته های این بخش، تشیع در تجربه زیسته مسلمانان بوسنی دو معنی دارد. گروهی آن را «فرقه ضاله» و گروهی نیز آن را «یکی از مذاهب اسلامی» می دانند. در بخش دوم، با بهره گیری از روش دلالت پژوهی مهمترین دلالت ها ی تبلیغی ناظر به این حوزه های معنایی استخراج و پیشنهادهایی نیز جهت تحقق آنها ارائه شد. برخی از دلالت های تبلیغی عبارتند از «مخاطب شناسی و رعایت سطوح مخاطبین»، «تفهیم مواضع سیاسی ایران و جبهه مقاومت و دست-آوردهای انقلاب اسلامی»، «تبلیغ تشیع توسط شیعیان»، «توجه به اهمیت دین در زندگی»
۲.

بررسی انتقادی خط مشی نظام آموزش و پرورش ایران در تربیت جنسی نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هجدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 25 - 47
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۵۸
«تربیت جنسی» یکی از پیچیده ترین و مهم ترین ابعاد تعلیم و تربیت و از موضوعات مهم حوزه اجتماعی است که در چگونگی شکل گیری شخصیت انسان نقش بسزایی داشته و بر افکار، عواطف و رفتارهای وی تأثیرگذار است. نظر به اینکه تحلیل مباحث نظری و خط مشی های عملی حوزه تربیت جنسی می تواند زمینه ساز روشنگری و تنویر اذهان محققان و متولیان امر تربیت شود، در پژوهش حاضر که با هدف بررسی انتقادی خط مشی های نظام آموزش و پرورش ایران در تربیت جنسی نوجوانان با رویکرد اجتماعی انجام شد، پژوهشگر بر آن است ﺗﺎ ضمن بررسی تمامی اسناد و آئین نامه های بالادستی نظام آموزش و پرورش و با در نظرگرفتن نقاط مثبت، به نقد خط مشی ها و رویکردهای این سازمان در حوزه تربیت جنسی بپردازد. نتیجه اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن می دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس بررسی های انتقادی، خط مشی و رویکرد حاکم بر نگاه به تربیت جنسی در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش وﭘﺮورش اﻳﺮان «ﻣﻬﺎر میل جنسی» اﺳﺖ، که می توان از آن به «خط مشی ﻣﻬﺎر» تعبیر ﻛﺮد. از ویژگی ﻫﺎى اﻳﻦ خط مشی ﺗﻮﺟﻪ بیشتر ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎى سلبی و تحریمی تربیت جنسی است. جلوه گری اﻳﻦ خط مشی از واقعیت میل جنسی ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى اﺳﺖ ﻛﻪ بیش از آﻧﻜﻪ میل جنسی را فرصتی ﺑﺮاى زندگی فضیلت ﻣﻨﺪاﻧﻪ تلقی ﻧﻤﺎﻳﺪ، آن را ﺗﻬﺪﻳﺪى ﺑﺮاى زندگی ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ می کند.
۳.

تبیین الگوی نظری شهید آوینی در مطالعه دفاع مقدس، به مثابه الگوی مطالعه پدیده های اجتماعی دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال ۳۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۶۴) 597 - 624

کلید واژه ها: شهید آوینی روش شناسی روایت فتح مطالعات اجتماعی دین حقیقت گرایی اشراقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۵۸
مسئله اصلی این تحقیق، بازخوانی روش شناختی الگوهای موفق مطالعات اجتماعی دین، در مسیر دست یابی به مدل سازی نظری و الگوی روش شناختی بدیل است. برای این هدف، مجموعه متون روایت فتح، نوشته های شهید آوینی در رابطه با دفاع مقدس، به عنوان یک نمونه موفق در شناخت پدیده های اجتماعی دینی، مورد مطالعه قرار گرفت. مجموعه آثار آوینی در رابطه با دفاع مقدس شاخصه های متعددی دارد که می توان آن را به عنوان یک مطالعه اجتماعی دین محسوب کرد؛ از جمله: تجربی بودن، اجتماعی بودن، روشمند بودن، نظری و تحلیلی بودن و ... . برای استخراج الگوی نظری روش شهید آوینی، از روش کیفی داده بنیاد استفاده گردید. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که الگوی نهایی حول مقوله محوری «حضور»، شکل گرفت. حضور به عنوان عنصر محوری روش شناسی آوینی دارای سه بعد حضور تجربی و میدانی، حضور اجتماعی و تاریخی و حضور معنوی است. عنصر «عشق و باور» پیش زمینه و مقدمه حضور است و عنصر «سنخیت» نتیجه آن. سنخیت و محرمیتی که حاصل نفی حجاب خودیت و غیریت است، منتج به تماشا، رازیابی، تجلی واقعیت در آیینه جان محقق و تحقق یافتن به «حقیقتِ» ساری و جاری در پدیده مورد مطالعه می شود. پس از آن عنصر و مقوله «روایت» قرار می گیرد که روشی برای بیان فطری، فرازمانی و فرامکانی و مستند نتایج تحقیق به غایبان و هم افق سازی آنها با حقیقت است. این الگوی روش شناختی شهید آوینی را می توان «حقیقت گرایی اشراقی» و تحقیقات حاصل از این روش را «دانش اجتماعی اشراقی» نامید.
۴.

آسیب شناسی دینی آموزه نیروی برتر در برنامه انجمن معتادان گمنام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 33 - 54

کلید واژه ها: معتادان گمنام انجمن NA لغزش برنامه دوازده قدم سبک زندگی خلأ درونی سکولاریسم اومانیسم آسیب شناسی دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۵۱
برنامه بهبودی انجمن معتادان گمنام(NA)، برنامه ای نسبتاً موفق در ترک اعتیاد که بیش از دو دهه از ورود آن به ایران می گذرد و مورد توجه مخاطبان خاص قرار گرفته است. از دید انجمن، پذیرش و اجرای قدم های دوازده گانه این برنامه، معتاد متجاهر را به معتاد بهبودیافته متعهّد، تبدیل می کند. هر چند که این برنامه دورنمایی را به تصویر می کشاند که در آن رهجویان با ایجاد ارتباطی مستحکم با خداوند اراده او را محقق می سازند، اما در واقع به رغم کنترل مصرف مواد مخدر در مراحل اولیه، با به هم ریختگی معرفت دینی و اعتقادی رهجویان در ادامه مسیر، احتمال خطر وسوسه منجر به مصرف و عود بیماری اعتیاد را بالا می برد؛ عوارضی که متأثر از مبانی سکولاریستی و اومانیستی آموزه های برنامه معتادان گمنام، بسترساز بی اعتنایی یا مخالفت رهجویان با فرهنگ اسلامی و ارزش های اجتماعی می شوند. این مقاله با بهره گیری از منابع مختلف اطلاعاتی و تکنیک تحلیل کیفی، با اتخاذ موضع آسیب شناسانه کوشیده است تا با شناخت نحوه نگاه متون رسمی NA به آموزه «نیروی برتر»، ریشه های معرفتی عدم ثبات اعضای این گروه و لغزش و عود مصرف مجدد آنها را تبیین کند.
۵.

بررسی مقایسه ای−انتقادی بنیان های اخلاق اقتصادی اسلام از دیدگاه ماکس وبر و شهید مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 223 - 247

کلید واژه ها: اسلام مسیحیت سرمایه داری سطوح مطالعات دین الهیات گرایش های رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۴
هدف این مقاله بررسی تطبیقی−انتقادی اندیشه ماکس وبر درخصوص عوامل پیدایش و عدم پیدایش سرمایه داری در مسیحیت و اسلام، از منظر شهید مطهری است. بنیاد انتقادات این نوشتار، پذیرش حقیقت وحیانی دین است که در عرصه نظریه پردازی مطالعات دین موجب تفکیک سطوح پژوهش دینی می شود. دیدگاه جامعه شناسانه وبر و ابژه کردن و نگاه کارکردگرایانه به آن باعث شده از فهم فلسفه ها و حقایق باطنی دین اسلام ناتوان بماند.به گمان وبر اسلام در ارائه اخلاقیات رستگاری عاجز مانده و ازاین جهت از قافله نظام سرمایه داری جامانده است؛ امّا به راستی آنچه موجب رویگردانی اسلام از فلسفه رستگاری و زهد بی انتهای پیوریتانی است، مواجهه مثبت اسلام با دنیاست. پلیدانگاری جهان طبیعت و تکلیف بی حدوحصر بشر که ناشی از نبود اطمینان نسبت به سرنوشت است در اسلام جایگاهی ندارد. در عوض حقوق اسلامی بر پایه حسن ظن به خالق و مخلوق در جهان، او را به سمت شکوفایی اقتصادی می کشاند.
۶.

صورت بندی الگوی مفهومی دعوت افراد اسلام گریز به دین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۱شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 7-28
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۰۲
یکی از راه های مقابله با انقلاب اسلامی در عرصه جنگ نرم، گسترش فرقه گرایی با هدف درگیر کردن اشخاص، یارکشی و اشغال ظرفیت های فکری و پاسخ گویی کشور است. چگونگی بازگرداندن اسلام گریزان به دینِ پیشین، پرسشی است که در این پژوهش با استخراج، تکمیل و صورت بندی تجربه های موفق پاسخ داده شده است. روش پژوهش در این مقاله «کیفی» است. داده ها با روش «اسنادی» و «میدانی» ( مصاحبه نیمه ساختاریافته ) و حضور در جلسات مشاوره نوکیشان گردآوری و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون تحلیل شده است. یافته های تحقیق به صورت بندی یک الگوی مفهومی منجر شد. در این الگو، ابتدا با بهره گیری از رویکرد الهیاتی و با استفاده از روش های روان شناختی، حجیت از کیش ثانویه ستانده شده، موانع بازگشت فرد به کیش اولیه از بین می رود، سپس با بهره گیری از خدمات اجتماعی متناسب با مشکلات زمینه ای هر شخص، روند بازگشت او تسریع می شود.
۷.

بازخوانی تاریخی -معرفتی فرهنگ سلبریتی در تمدن غربِ مدرن از خود گرایی رنسانس تا خد افشاگری پست مدرن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 125 - 156
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۵۱
مدعای پژوهش حاضر این است شهرت به منزله فرهنگ امری مختص عصر پست مدرن است و غربِ مدرن بستر پرورش بذر فرهنگ سلبریتی است. جهت اثبات مدعا با گزینش رویکردی تاریخی معرفتی و با بهره مندی از روش توصیفی تحلیلی تطورات شهرت در تمدن غرب مدرن تا ظهور فرهنگ سلبریتی در عصر پست مدرن را مورد بررسی قرار داده ایم. نتیجه حاکی از آن است که غربِ مدرن برای اولین بار برای خودِ نفسانی اش فارغ از بعد روحانی استقلال کامل قائل شد و از منظر هستی شناسی از «گرایش» به مادی دیدن هستی در دوران رنسانس به «دنیامداری» در دوران روشنگری رسید؛ در ساحت معرفت شناسی تطور از خردگرایی انتزاعی به خردباوری انضمامی را تجربه کرد و در ساحت انسان شناسی تغییرات از «گرایش» به فردیت تا «انسان مداری» بود. در این میان، شهرت در لایه ارزش از مهم بودن تحول طلبی تا اخلاق سکولار و اخلاق رفاه متغیر بود و از میان اندیشمندان و هنرمندان که واجد استعداد ویژه بودند و دغدغه نمایش خود استعلایی را داشتند، به «ستاره هایی» منتقل شد که قهرمان واقعی نبودند، بلکه تنها از طریق صنایع رسانه ای خودی صمیمی و اروتیک را بازنمایی می کردند، تا آنکه در عصر پست مدرن با غلبه پوچ گرایی در ساحت هستی شناسی، نسبیت گرایی در ساحت معرفت شناسی و انسان مداری افراطی در ساحت انسان شناسی، اخلاقِ لذت به ارزش عمومی جامعه بدل شده و هر کسی که توانایی جلب توجه رسانه ای با محوریت افشا کردن خودِ جنسی را دارد، می تواند مشهور شده و تبدیل به یک «سلبریتی» شود. مصرف افراطی، خودبرندسازی و خودبهینه سازی از مهم ترین لایه های رویین فرهنگ سلبریتی است.
۸.

ارزشیابی پیوست نگاری فرهنگی حوزه فاوا و پیشنهاد روش شناسی برای اصلاح آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 49-73
تعداد بازدید : ۶۶۳ تعداد دانلود : ۴۰۷
طی سالهای 1390 تا 1395 حدود 8 طرح پژوهشی پیوست فرهنگی در حوزه پروژههای بزرگ و ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بخصوص شبکه ملی اطلاعات و همچنین ارتباطات باندپهن اجرا شد که این مقاله با رویکرد «فراارزشیابی بررسیکننده روششناسی» میکوشد به این سؤال پاسخ دهد که مطالعات پیوستنگاری فرهنگی مذکور، از منظر روششناختی تا چه حد از کیفیت علمی لازم برخوردار بوده است و ضعف آنها با چه رویکردی قابل جبران میباشد. مقاله به ارزشیابی آن پژوهشها برمبنای الگوی تیپ پیوستنگاری فرهنگی دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی با استفاده از روش آمیخته به شیوهتحلیل محتوای کیفی جهتدار اسناد پژوهشهای مذکور پرداخته است. براساس نتایج به دست آمده در اغلب موارد الگوی تیپ پیوستنگاری به طور کامل پیروی نشده است، بلکه روش تحقیق آنها عمدتا متکی بر مطالعات کتابخانه-ای و اخذ نظرات خبرگی اشخاص غیرذینفع بوده است که میتوان آن را روش «گردآوری ارتکازی آرای صاحبنظران» نامید. در نهایت، این مقاله پس از ارزشیابی علل ضعفهای کلی حاکم بر این مطالعات و الگوی تیپ پیوستنگاری فرهنگی، روششناسی اصلاح شدهای را پیشنهاد میدهد که مبتنی بر تلقی فرهنگ به عنوان عامل مؤثر نه متأثر در طراحی فناوری، رابطه سیستمی به جای رابطه مکانیستی بین ابعاد مختلف پدیده و بهرهگیری از سازه مفهومی «سیستم اجتماعی-فنی» میباشد. بر این اساس استفاده همزمان از دو روششناسی که عبارتند از «مدل شبکه کارآمدی سیستم»، «چشماندازهای چندگانه» پیشنهاد میشود و علاوه بر آن دو روششناسی و «برنامهریزی تعاملی» و «روششناسی سیستمهای نرم» برای تحلیل و برنامهریزی برای پیوستنگاری فرهنگی سیستمهای اجتماعی پیچیده پیشنهاد میشود.
۹.

بررسی مکتب انتقال و مکتب تولید و مبادله معنا با رویکرد قرآنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۳۱) 69 - 90

کلید واژه ها: مکتب انتقال مکتب تولید و مبادله معنا مطالعه انتقادی مکتب های ارتباطی بازیابی تولید معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۴۷۳
مکتب انتقال و مکتب تولید و مبادله معنا، دو مکتب مطرح در ارتباطات هستند که از ضریب نفوذ و تأثیر بالایی در نظریه ها و مباحث ارتباطی برخوردارند. این دو مکتب با استمداد از قرآن و به کارگیری روش استنطاق موردبررسی قرار گرفت. از منظر قرآن، نه اثبات گراییِ مکتب انتقال و نه تفسیرگرایی مکتب تولید و مبادله معنا (به صورتی که این مکتب بیان گر آن است) پذیرفته است؛ بلکه از منظر قرآن، فهم و تفسیر مهم دانسته شده و تولید معنا در جامعه ایمانی و در قرآن در چارچوب خطوطی که در قرآن مشخص شده مجاز و معتبر دانسته شده است؛ به گونه ای که تولید معنا در راستای قصد فرستنده حرکت خواهد کرد و نسبیت و بی اعتمادی به پیام را به دنبال نخواهد داشت. از طرف دیگر می توان به رویکرد هنجاری، انتقادی و به بیانی دیگر، اخلاقی قرآن اشاره کرد که این دو مکتب در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند. سرانجام قرآن بازیابی معنا را در کنار تولید معنا به رسمیت می شناسد و آن را به کار می بندد، و بازیابی را نتیجهٔ به کارگیری روش هایی همچون انذار، موعظه و توبیخ می داند؛ روش هایی که به دنبال علم آموزی نیست، بلکه با استمداد از زبان روح به دنبال یادآوری است.
۱۰.

بررسی رابطه عوامل مؤثر بر پذیرش نقش های اجتماعی طلاب با نگرش آنان به هجرت از قم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 83 - 107

کلید واژه ها: هجرت از قم هجرت تبلیغی نقش های اجتماعی طلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۲۱۶
آیه شریفه نفر « وَمَا کَانَ الْ مُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَافَّهً فَلَوْلَا نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَهٍ مِّنْهُمْ طَائِفَهٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ » (توبه، 122) رسالت اصلی حوزه های علمیه و روحانیت که همان تفقه در دین و تبلیغ معارف اسلام (هجرت) است را به خوبی تصویر و ترسیم کرده است. بخشی از علّت های اقبال نداشتن طلاب برای هجرت به این مناطق، ریشه در نگرش طلاب به مقوله هجرت دارد. در این مقاله با بهره گیری از روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه با هدف بررسی نگرش طلاب به هجرت از قم، رابطه آن با عوامل مؤثر بر پذیرش نقش های اجتماعی آنان را بررسی کرده است. جمعیت آماری این پژوهش، طلاب متأهل حوزه علمیه قم و حجم نمونه آماری نیز 383 نفر است. داده های گردآوری شده با استفاده از نتایج نشانگر مثبت بودن نگرش کلی طلاب به مقوله هجرت است (میانگین 55/3 از 5). یافته ها نشان می دهند بین توان تبلیغی طلاب، حمایت های مادی و معنوی سازمان های متولی امر تبلیغ، شرایط مکان های تبلیغی و شرایط خانوادگی طلاب و نگرش آنان نسبت به هجرت رابطه معنادار وجود دارد؛ بنابراین طلاب برای پذیرفتن نقش های اجتماعی خود که مهم ترین آنها هجرت برای تبلیغ است نیازمند افزایش توان تبلیغی، حمایت های مراکز مربوطه، مساعد بودن شرایط مکان های تبلیغی و بهبود وضعیت شرایط خانوادگی خود هستند.
۱۱.

مردان و واگذاری وکالت در طلاق: پیامدها از منظر صاحب نظران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زن و خانواده دوره هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۷) 163 - 188

کلید واژه ها: طلاق وکالت در طلاق شرط پیامدهای طلاق مطالعه کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۳۶۲
پژوهش حاضر با هدف دست یابی به «پیامدهای واگذاری شرط توکیل در طلاق از جانب مردان» به منزله ی یک پدیده ی اجتماعی انجام شده است. داده های مورد نیاز این پژوهش با رویکرد کیفی و تکنیک مصاحبه نیمه-ساختاریافته گردآوری و با روش تحلیل مضمون تحلیل شده است. با توجه به ملاحظات نظری، واگذاری وکالت مرد در طلاق تمام ابعاد حیات آنان را تحت الشعاع خویش قرار داده، ضمن اینکه می تواند مثبت یا منفی تلقی گردد. بسترهای درخواست اخذ شرط از منظر مصاحبه شوندگان حقوقی، فرهنگی اجتماعی بوده و براساس یافته-های تحقیق، کارشناسان عواملی مانند اطاله دادرسی قضایی، برداشت فمینیستی، شکل گیری منیّت در زندگی، ناکامی های حقوقی، قدرت طلبی، بی اعتمادی اجتماعی، ضرورت های اجتماعی، بزرگ منشی متظاهرانه، ناامنی روحی و خودتنظیمی در زندگی را از جمله بسترهای شکل دهنده این پدید می دانند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که پیامدهای مثبت معطوف به مردان از دیدگاه کارشناسان، واگذاری شرط در ازای بذل مهریه که دِین مرد تلقی می گردد، بسیاری از مشکلات را حل می نماید. همچنین آثار منفی معطوف به مردان، فروگذاری تعهد اقتصادی، اقتدارزدایی خاموش، تله رهاشدگی، مخفی کاری و تظاهر اخلاقی، ناامنی روانی و محدودیت بخشی است.
۱۲.

پدیدارشناسی مساله فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از منظر مدیران، صاحبنظران و فعالان فرهنکی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 104 - 126
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۴۱۱
انقلاب اسلامی را می توان پدیده ای کاملاً فرهنگی دانست که فرهنگ مهم ترین بستر وقوع و توسعه ی آن و در همان حال بزرگترین تهدید آن است. این مقاله کوشیده با اتکا به سه مرحله ی روش پساپدیدارشناسانه ی «تغیّر» از طریق گفتگوی عمیق با نوزده نفر از مدیران، صاحبنظران و فعالان فرهنگی شناخته شده و تاثیرگذار کشور به روایت نسبتاً کاملی از واقعیت مسأله ی فرهنگی ج.ا. برسد و چشم انداز فرهنگی کشور در صورت تداوم وضع موجود را ترسیم کند و ضروری ترین سیاست ها برای بهبود وضعیت را بشناسد. با توجه به داده های به دست آمده از گفتگوها، «اختلال در مولفه های همبستگی اجتماعی»، «عوارض ذاتی تجدد و مدرنیته»، «کاهش جایگاه دین و زوال دین داری»، «کارگزاران و مدیران کارنابلد»، «نابسامانی و عدم توازن ساختار حکمرانی» و «ابتلای الهی به اقتضای مسیر رشد» جنبه های گوناگونی از واقعیت مسأله ی فرهنگی ج.ا. هستند و مشارکت کنندگان در پژوهش باور دارند که چشم انداز فرهنگی جمهوری اسلامی در صورت تداوم شرایط موجود این گونه خواهد بود: «آشفتگی و هرج ومرج ارزشی و فرهنگی»، «تغییر ماهیت و تبدیل نظام» یا «رشد فرهنگی جامعه و تثبیت بنیادین نظام».
۱۳.

معناشناسی فرهنگی قومیِ زکات در قرآن رهیافتی برای صورتبندی معنای مصرف (مصرف متزاکیانه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 113 - 134
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۵۹۹
روش معناشناسی فرهنگی قومی(هم زمانی) با مهار پیش فرض ها از طریق ﺗﺸﺨیﺺ ﻣﻌﻨﺎی ِاﺳﺎﺳی و ﻧﺴﺒی، ترسیم و تحلیل میدان های معنایی و روابط آن، به صورت نظام مند اصول ِحاکم و معنای فرهنگ قرآنی را کشف می نماید. معناشناسی فرهنگی قومی زکات که از واژگان پربسامد در قرآن است می تواند مصرف مورد نظر قرآن را معنا و صورتبندی نماید. بررسی استعمال های قرآنی، جانشین ها و همنشین های واژه در عبارات دیگر و توجه به واژه های متضاد، با ترسیم میدان معنایی تزکیه ما را به مصرفِ مبتنی بر عقل، قصد ونفع یا همان مصرف متزاکیانه ذیل نظام احسن رهنمون می سازد. نظامی که فاعلیت آن با خدا و در ادامه رسولان الهی است و بستر تحقق آن حکومت است. مخاطبش انسان باارداه، هدفش رشد و نمو و حرکت به سوی کمال و نتیجه اش حیات طیبه، فلاح و رستگاری است. در این نظام نماز اولین جلوه عبادى ایمان و بهترین وسیله رابطه عبد و مولاست و زکات به معنای اعم از مستحب و واجب، سبب رابطه عبد با خلق خدا است که نشان از توثیق ارتباط اقتصادی با نیازمندان است. نظامی که در آن تقابل بنیادی بین الله به عنوان فاعل تزکیه وشیطان به عنوان فاعل دس وجود دارد. این مقاله دریافته است که «تزکیه» در نظام احسن عبارت است از بیرون آوردن و آشکار ساختن نفس از زیر سلطه و حاکمیت هواها و شهوات که همان شکوفا ساختن و به فعلیت درآوردن تمام نیروها و ابعاد وصفات نیکوی انسان است. در برابر تزکیه، «دسّ» زمینه ی هدایت نفس را بی اثر کرده، در نتیجه ظرفیتهای بد و نازیبا و زشت و... انسان پدیدار می گردد.
۱۴.

بررسی چیستی و چالش های سوگیری مردانه فعالیت های مراکز فرهنگی مذهبی از منظر مدیران فرهنگی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰ 7 - 36
تعداد بازدید : ۶۱۹ تعداد دانلود : ۳۷۶
نگاهی اجمالی به ویژگی های فرهنگی قشر مذهبی نشان می دهد که فعالیت ها و برنامه ریزی های فرهنگی این قشر، بیشتر سویه مردانه پیدا کرده و اغلب مراکز فرهنگی یا اختصاص به مردان دارند و یا به صورت حاشیه ای به زنان می پردازند. این مسئله در درازمدت جامعه مذهبی را دچار آسیب کرده و موجب شکاف فرهنگی بین بانوان و همسرانشان شده است. پژوهش پیشرو که به روش دلفی انجام شده است با هدف دستیابی به الگوی مطلوب حضور بانوان در فعالیت های فرهنگی به عنوان کنشگر و یا مخاطب عام در جامعه ی اسلامی، بر آن است تا در گام نخست، وضعیت کنونی را از منظر مدیران مراکز فرهنگی مذهبی شناسایی و معرفی کند. برای این منظور، نشانگاه های اصلی پژوهش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم و حوزه علمیه خواهران در نظر گرفته شد و با بیست مدیر فرهنگی در سطوح کلان و میانی مصاحبه ی عمیق به عمل آمد. برخی از مدیران بروز چنین مسئله ای را حاصل تصورات ذهنی و کلیشه های مرسوم در باب زنان می دانستند اما عده ای، مشکلات عملی این مسیر را، عامل کاهش تمایل به کار با بانوان و برای بانوان تلقی می کردند. برای این پژوهش چهار خرده گفتمان، ذیل گفتمان اصلی جامعه مذهبی تعریف شدند: گفتمان تفاوت، گفتمان برابری مجموعی، گفتمان برابری گزاره ای، گفتمان اتحاد.
۱۵.

بررسی انتقادی مبانی معرفتی نظریه کنشگر شبکه برونو لاتور(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)

کلید واژه ها: برونو لاتور کنشگر شبکه عامل فناوری شبکه کنشگران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸۶ تعداد دانلود : ۱۰۲۰
فیلسوف، انسان شناس و جامعه شناس فرانسوی برونو لاتور، از نظریه پردازان پسامدرن است که با رّد اعتبار عام «برساخت گرایى اجتماعى»، قائل به لزوم توجه به ساحت اجتماعی، در کنار ساحت فناورى و طبیعت است. وی، نظریه «کنشگر شبکه» را در حوزه جامعه شناسی علم و فناورى مطرح کرده است. این نظریه، ریشه های نیرومندی در ساختارگرایی و پساساختارگرایی دارد و به عنوان یک نظریه اجتماعی مشارکت افراد، اشیاء و فضاها را در درون شبکه ای از مناسبات اجتماعی، مفروض گرفته است. نظریه کنشگر شبکه معقتد است، افزون بر کنشگر انسانی، عناصر غیرانسانى نیز به عنوان «عامل»، نقش ایفا می کنند. این مقاله، از منظر روش شناسی بنیادین، ضمن ترسیم تصویری اجمالی از محتوای نظریه کنشگر شبکه، مبادی فلسفی آن را استخراج و به بوته نقد سپرده است. بر اساس یافته های تحقیق، این نظریه با نادیده انگاشتن تمایز میان عاملیت و ساختار، دو عامل کنشگر و شبکه را به هم پیوند می زند. تقلیل گرایی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی ضدذات گرایی و قائل بودن به موجودیت نسبی اشیاء، از مهم ترین انتقادات مبنایی این نظریه است.
۱۶.

تحلیل انتقادی روایت پیامبران در تلویزیون از منظر الگوی مفهومی اسوه پردازی دینی (مورد مطالعه: سریال یوسف پیامبر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۳ 165 - 194

کلید واژه ها: شخصیت پردازی اسوه پردازی دینی سریال یوسف پیامبر صبر یعقوب تقوای یوسف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۷ تعداد دانلود : ۶۰۱
این پژوهش بر آن است تا با تبیین یک دستگاه نقد دینی به منظور تحلیل آثار نمایشی اقتباسی، از منظری انتقادی و با روش تحلیل مضمون، نحوه نمایش پیامبران در سریال یوسف پیامبر را تحلیل کند. برای دستیابی به این هدف، از چارچوب مفهومی روایت شناسی و از مباحث مطرح شده در حوزه شخصیت پردازی استفاده شده است. با بهره گیری از «قرآن» به عنوان یک متن مرجع دینی، الگوی مفهومی اسوه پردازی یعقوب نبی<sup>(ع)</sup> و یوسف نبی<sup>(ع) </sup>که مشتمل بر نحوه روایت آنها در قرآن است تبیین و بر مبنای الگوی مفهومی تولید شده، نحوه شخصیت پردازی یوسف و یعقوب در سریال یوسف پیامبر، به عنوان یکی از آثار دراماتیک اقتباسی پربیننده تحلیل شده است. درخصوص شخصیت پردازی یعقوب سریال می توانیم بگوییم که نحوه پرداختن به مضامین صبر و توکل به عنوان مضامین محوری در اسوه پردازی یعقوب در روایت قرآنی، در سریال به درستی انجام نشده و به این دلیل، یعقوب سریال را نمی توانیم در نهایت اسوه صبر و توکل بدانیم. همچنین مضمون تقوا که یکی از مضامین اصلی در الگوی اسوه پردازی یوسف در قرآن است، در یوسف سریال به درستی نمایش داده نشده است. اما نحوه پرداختن به مضمون صبر در یوسف سریال، همسو با این مضمون در روایت قرآنی یوسف<sup>(ع)</sup> است و این، یکی از نقاط قوت در شخصیت پردازی یوسف سریال به شمار می رود.
۱۷.

صورت بندی و تحلیل موقعیت سازهای کلیدی هرمنوتیکی در سیاست گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در حوزه خانواده(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۳) 134 - 166

کلید واژه ها: موقعیت سازهای کلیدی هرمنوتیکی سیاست گذار سیاست گذاری فرهنگی حوزه خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۷۰۳
هر موضع گیریِ سیاست گذار، یک موقعیت هرمنوتیکی را برای وی رقم می زند و فهم های بعدیِ او متأثر از این انتخاب است. چنین موقعیت هایی، موقعیت سازهای هرمنوتیکی هستند که برخی از آن ها کلیدی است و با هر انتخاب در این موقعیت ها، زنجیره ای از موقعیت های هرمنوتیکی به وجود خواهد آمد. در این پژوهش با بهره گیری از راهبرد تحلیل مضمون، موقعیت های تقابلی در حوزه خانواده، بر اساس شش منبع شامل: اسناد بالادستی، بیانات امام خمینی و رهبر معظم انقلاب، راه کارها و سیاست های اتخاذشده از سوی دولت ها، اظهارنظر مسئولین، نخبگان و فرهیختگان، مُدل ها و الگوهای سیاست گذاری عمومی، الگوهای سیاست گذاری فرهنگی و نیز 21 دوراهی شورای اروپا، استخراج شده و طی 11 مرحله با بهره گیری از روش ISM، موقعیت سازهای کلیدی هرمنوتیکی مشخص و تبیین شده است. در پایان مهم ترین چالش های هرمنوتیکی حوزه خانواده مبتنی بر روابط موقعیت سازهای کلیدی هرمنوتیکی در یک سطح «کلی» و چهار سطح موقعیت سازهای کلیدی هرمنوتیکی در حوزه خانواده واکاوی شده است.
۱۸.

شکل گیری ارتباطات انسانی در ساحتی فرامادی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 7 - 24
تعداد بازدید : ۴۷۴ تعداد دانلود : ۴۲۶
حکمت متعالیه این ظرفیت را دارد که علوم انسانی هر یک به نوعی از آن بهره گیرند. ارتباطات نیز به عنوان یکی از رشته های علوم انسانی، می تواند برخی گزاره های خود را با استفاده از حکمت متعالیه غنا بخشد. پرسش اصلی تحقیق حاضر آن است که از منظر حکمت متعالیه، در ارتباطات میان انسان ها چه رخ می دهد؟ برای نیل به پاسخ از روش دلالت پژوهی نظام مند استفاده شده است؛ بدین نحو که ابتدا ارتباطات در قالب سه بخش «ادراک معنا»، «انتقال پیام» و «دریافت معنا» صورت بندی شده است و سپس دلالت های حکمت متعالیه در هر بخش مورد مطالعه قرار گرفته است. بنا بر یافته های تحقیق، غالب ارتباط گران برای ادراک یک معنای حقیقی جزئی یا کلی، نیازمند عقل فعال هستند و غالب مخاطبان نیز برای دریافت معنای حقیقی مقصود ارتباط گر، به عقل فعال وابسته هستند. عقل فعال به موجود مجردی اطلاق می شود که در طول اراده الهی، خلق و تدبیر جهان مادی (نقش هستی شناختی) و نیز افاضه علوم (نقش معرفت شناختی) را بر عهده دارد. هر چقدر طرفین ارتباط، ظرفیت دریافت فیض بیشتری از عقل فعال را داشته باشند، ارتباط کامل تری بین دو انسان شکل می گیرد. بنابراین، در صورت رخ دادن شکست در ارتباطات، در کنار بررسی عوامل مادی، باید احتمال عدم ارتباط مخاطب با عقل فعال را نیز در نظر داشت ...
۱۹.

جریان شناسی سینمای پس از انقلاب اسلامی ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۱)

کلید واژه ها: سینما جریان انقلاب اسلامی روشن فکری جهان های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۱ تعداد دانلود : ۱۲۷۳
هر جریان فکری و هنری برای حیات خود، نیازمند استفاده از ابزارهای فرهنگی ایدئولوژیک است تا عناصر اصلی خود را در میان مخاطبان خویش درونی سازد. جایگاه جریان های غالب و مغلوب نیز به مقدار زیادی وابسته به عملکرد ابزارهای فرهنگی و مهم تر از آن، برنامه ریزی های فرهنگی و اجتماعی است. پس از گذشت سه دهة پرفراز و نشیب از انقلاب اسلامی ایران، ترسیم جریان های سینمایی موجود و ارزیابی آنها، با جریان هنری مطلوب انقلاب اسلامی، می تواند به درک هنر انقلاب کمک کند. این پژوهش، با روش تحلیل نشانه شناسی جریانی بر آن است که می توان با بازخوانی سینما، بر اساس دو جهان اجتماعی اسلام و سکولار، مبنایی نظری برای تحلیل جریان های فرهنگی سینما در ایران فراهم آورد. پس از بازخوانی سینمایی این دو جهان، خرده جریانات و فراز و فرودهای سینمای پس از انقلاب تحلیل شده است. در پایان، تلاش شده است با انتخاب فیلم های متناسب با هر جریان، تحلیلی از آثار شاخص هر جریان در هر دوره فرهنگی سیاسی پس از انقلاب اسلامی ارائه شود.
۲۰.

طراحی الگوی سیاستگذاری به منظور مناسب سازی پوشش اجتماعی بانوان متردد در محیط های عمومی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: دین و سیاست فرهنگی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 35 - 64
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۵۹۶
پوشش اجتماعی بانوان در حالی مسئله حاکمیت سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی محسوب می شود که فقدان الگوی سیاستگذاری در این حوزه منجر به اقدامات آنی، مقطعی و فاقد اثربخشی لازم شده است. این در حالی است که اقدامات فرهنگی به دلیل ذات خود، نیازمند یکپارچگی و برخورداری از الگویی از پیش تعیین شده هستند. این مقاله به دنبال تبیین تعریفی جامع از مفهوم سیاستگذاری فرهنگی و تبیین الگوی چرخه سیاستگذاری در این عرصه و نهایتاً طراحی الگویی جامع برای اقدام در حوزه پوشش اجتماعی بانوان است. در این راستا تلاش شده از مسیر مصاحبه با نخبگان و مدیران فرهنگی در عرصه پوشش اجتماعی بانوان و تحلیل مضمون این مصاحبه ها در گام نخست به توصیف وضعیت اجتماعی و حاکمیت سیاسی ایران در مفهوم عام و پس از آن در گام بعد، وضعیت پوشش اجتماعی بانوان به صورت خاص پرداخته شود و نهایتاً با در نظر گرفتن الزامات استخراج شده در تحلیل محیط و مسئله مورد مطالعه، الگویی واقع نگرانه برای اقدام در این حوزه ارائه شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان