معرفی کتاب و نشریات (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
درجه علمی در دسته‌بندی سابق وزارت علوم: علمی-پژوهشیآرشیو
چکیده
متن
الف: کتاب
مؤ‌لف: بسام طیبی1 Bassam Tibi))
نام کتاب: بنیادگرایی در اسلام خطری برای صلح جهانی؟ Fundamentalismus im Islam))
تعداد صفحات و قیمت: 223 صفحه، 40/39مارک
سال انتشار: 2000 / دارمشتات Wissenschaftliche) Buchgesellschaft, Darmstadt)
شمارة شابک: 3-89678-163-4ISBN
بنیادگرایی(Fundamentalismus) عنوانی برای رسانه‌های گروهی شده است و به طور کلی به واسطة استفادة غلط شهرت نامطلوب و زیان‌آور یافته است. بدون اینکه این واژه به صورت اصولی و محتوایی تعریف شده باشد. علما و خبرگان که در این اثر مد نظر نویسنده قرار گرفته‌اند، از لفظ بنیادگرایی، سیاسی کردن دین را می‌فهمند. در چنین شرایطی بنیادگرایان اصول و اهداف وحی و کتاب قرآن را مبنا قرار می‌دهند و نظام سیاسی خود را براساس آن «الهی» و تکلیف دینی قلمداد می‌کنند. این تعریف، کم و بیش، معنای خاصی از «بنیادگرایی دینی» است.
آنچه در این کتاب به طور خاص مد نظر مؤ‌لف قرار گرفته، بررسی معضل خاص «بنیادگرایی و سیاست جهانی» است. طیبی به عنوان استاد دانشگاه در خصوص روابط بین‌الملل و یک مسلمان آزادیخواه اصلاح‌طلب، تغییراتی در برداشتهایی که تاکنون ارائه شده، داده است. محور اصلی بررسیهای مؤ‌لف در این کتاب، غور و تدقیق در این مسئله است که سیاسی کردن دین اسلام چه ارتباطی به سیاست بین‌الملل خواهد داشت.
معمولاً این برداشت غلط از اسلام در رسانه‌های غربی، و ارتباطی که بین دین سیاسی شدة اسلام و سیاست جهانی در موارد خاص مد نظر قرار می‌گیرد، ضد اسلام تلقی می‌شود. در حالی که در بسیاری موارد ریشه در ناآگاهی دارد. اسلام تنها دینی است که در مقابله با سایر ادیان الهی ادعای جهانی شدن دارد. ولی بنیادگرایی مسیحی و صلح‌خواهی آنPax-Christian) ) این ادعا را بر فهم و تعبیری که از حضرت مسیح دارد، متمرکز می‌کند و مدعی است که در عصر کنونی نظام جهانی به سمت و سویی سوق داده شده که بشر از قبول واقعیات دین مسیح قاصر است.
مسلماً تعالیم مسیحی و بنیادگرایان این دین اعتقاد به اعتبار جهانی شدن آن دارند. ولی دیدگاه سیاسی دین مسیح کاملاً با اسلام متفاوت است. تفاوت عمده از معنای «قدرت مطلقة الهی» نشأت می‌گیرد که در مسیحیت حاکمیت خداوند بر جهان معنایی غیر از اسلام دارد. فرق عمدة بنیادگرایی اسلامی و مسیحی ناشی از همین نکته است.
تغییر غرب مسیحی به تمدن غربی که دنیوی شدن دین، اساس آنست قضیه‌ای جا افتاده و بدیهی به نظر می‌آید. بسام طیبی در کتابش در ارتباط با اسلام، اختلاف بین غرب مسیحی و غرب دنیوی شده (Sakular) را در مبحث «جنگهای صلیبی و جهاد. اسلام و عالم مسیحیت» بررسی کرده و در این کتاب بدان نمی‌پردازد.
فصل هشتم کتاب (از صفحه 117 تا 133) در خصوص «ایران: اولین انقلاب بنیادگرایانه در جهان اسلام و صدور آن» است. از سوی تریبونها و رسانه‌های بین‌المللی برای اولین بار بنیادگرایی اسلامی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به صورت بحثی جدی مطرح شد. هر چند ریشة تفکر انقلاب اسلامی کهن‌تر از سقوط رژیم شاهنشاهی است. اولین سازمان سیاسی در قرن بیستم(Muslimbruderschaft) گسترش یافته از اهل سنت برخاسته و در سال 1928 توسط شخصی عامی به نام حسن البنأ بنیانگذاری شده است. او برای اولین بار از کلمة «جهاد» تفسیری بنیادگرایانه به معنای جنگ مقدس ارائه داد. با چنین دیدگاهی در فوریة 1979 عالم روحانی شیعه (حضرت) آیت‌الله خمینی(ره) اولین انقلاب بنیادگرایانه در عالم اسلامی را با موفقیت هدایت کرد. شیعیان اقلیتی در بین مسلمانان هستند که فقط 10 درصد امت اسلامی را تشکیل می‌دهند. قبل از (حضرت امام) خمینی، شیعه فقط یک بار توانست اهمیت سیاسی پیدا کند و آن آغاز سدة 16 در زمان سلسلة صفویه بود. پس از طی قرنها، که از سوی اهل تسنن با شیعیان به صورت «جذامیان اسلام»Aussatzige des ) islam) رفتار می‌شد، حوالی اواخر قرن بیستم، تاریخ شیعه توسط (حضرت امام) خمینی(ره) ورق خورد و اعتبار دیگری بخود گرفت. به طوری که تا قرنها می‌توان او را به عنوان رهبر شیعیان و نجات‌دهندة کشتی در حال غرق جهان تشیع2 به حساب آورد. این انقلاب سبب بیداری اعراب که از پول نفت و ثروتهای کلان زندگی رؤ‌یایی و بی‌دغدغه داشتند، گردید. مسلماً اروپائیها که سکولاریزه کردن دین را هدف مهم جامعة غربی می‌دانند، اهمیت نقش بیداری مسلمانان را با بنیادگرایی به معنای مذموم آن پیوند می‌زنند. آنها با تلفیق دین و سیاست در عالم اسلام به عنوان امری واقعی و جدی مواجه نمی‌شوند و فرق بین بنیادگرایی و اسلام را نمی‌فهمند.
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه هاروارد ثدا اسکوکپول (Theda Skocpol) در تحقیقاتی که پیرامون انقلاب ایران انجام داده، نتایج جالب توجهی بدست آورده و آن را بسی مهمتر از انقلاب کبیر فرانسه دانسته است.
به نظر بسام طیبی، انقلاب ایران یا بهتر بگوییم انقلاب اسلامی در پی آنست تا نشان دهد که دین از سیاست جدا نیست و در حوزه‌های دینی ایران نیز سعی در توجیه و تبلیغ این جنبه از دین اسلام می‌شود. روحانیت شیعه در حال حاضر پرچمدار چنین طرز تفکریست.
مؤ‌لف آنگاه به جریان اشغال آمریکا به بهانة لانة جاسوسی بودن آن و گروگانگیری اعضای سفارت توسط انقلابیون، تحریم آمریکا علیه ایران می‌پردازد و به این نکته اشاره می‌کند که دادگاه آمریکا در سال 1998 ایران را محکوم به پرداخت 5/247 میلیون دلار به خویشاوندان یک دانشجوی بیست سالة آمریکایی به نامAlisa Flatow می‌کند که در سال 1995 در جریان یک ترور به قتل رسیده و نیز به سعی آمریکا در مخدوش نشان دادن چهرة انقلاب اسلامی و نتایجی که در آینده گریبانگیر چنین برخوردهایی خواهد شد، می‌پردازد.
طیبی سپس به ارتباط بنیادگرایی و تروریسم به عنوان مفهومی که ساخته و پرداختة کشورهای غربی است و بیشتر از آن برداشت سیاسی مراد می‌گردد و نه اینکه واقعیت خارجی داشته باشد، می‌پردازد.
عناوین فصلهای کتاب عبارتند از:
مقدمه - بنیادگرایی دینی: یک ایدئولوژی سیاسی جهانی در آستانة هزارة سوم
فصل 1 - بنیادگرایی دینی چه معنایی دارد؟ مفهوم و واقعیت سیاسی شدن دین
فصل 2 - بنیادگرایی دینی در اسلام: نگرشی بر نظام جدید جهانی به عنوان آلترناتیوی بر صلح آمریکایی
فصل 3 - تأثیر بنیادگرایی اسلامی بر تضاد تمدنها: به عنوان مثال قانون حسبه(Hisbah) در مصر
فصل 4 - دولت ملی سکولار، هدف حمله بنیادگرایان
فصل 5 - شقوق دیگر (آلترناتیو) بنیادگرایی: حاکمیت خدا علیه صلح ناشی از دموکراسی
فصل 6 - بنیادگرایی و ضدیت فقه اسلامی با غرب: شریعت اسلامی به عنوان معیار کامل و نظام‌مند
فصل 7 - فقه اسلامی در تضاد با تمدن.
فصل 8 - ایران: اولین انقلاب بنیادگرایانه در عالم اسلام و صدور آن
فصل 9 - سیاست امنیت در عصر بنیادگرایی: سیاست جهانی بعد از پایان جنگ سرد
فصل 10 - بنیادگرایی، افراطی‌گری و تروریسم: چگونه غربیها می‌توانند با این سه پدیده کنار آیند؟
فصل 11 - بنیادگرایی، پدیدة موقت در سیاست جهانی نیست: نتیجه‌گیری و موضوعات مهم.
نام کتاب: الله و بقیة دنیا آیندة سیاسی اسلام
Allah und der Rest der Welt))
مؤ‌لف: پترهاینه Peter Heine))
سال و محل انتشار: 2000، فرانکفورت
صفحه و قیمت: 207 صفحه و 80/39 مارک
شابک: 7 - 0836 - 7820 - 3ISBN
پترهاینه، که استاد رشتة اسلام‌شناسی دانشگاه هومبولت برلین است، در پیشگفتار کتاب می‌نویسد: در آستانة ورود به هزارة سوم تاریخ بشری، مشاهده می‌کنیم که هنوز علاقة انظار عمومی نسبت به ادیان توحیدی کم نشده، ولی این علاقه‌مندی دستخوش تغییراتی گردیده است. جهان اسلام در حال حاضر دیگر به صورت یک منطقه، خواهان سیاست استعماری نیست، بلکه در زمرة قدرتهای سیاسی و اقتصادی به حساب می‌آید و در روند جهانی نقش بسزایی دارد. تحولات جهان اسلام و آگاهی مسلمانان از پدیده‌های سیاسی و اقتصادی و نیز دستاوردهای علمی و فن‌آوری در سدة 19، در طول تاریخ اسلام بی‌سابقه بوده است.
در این سده مسلمانان در اروپا نفوذ کرده و با درایت عمیق حس همزیستی با پیروان سایر ادیان را داشته‌اند. به طوری که در حال حاضر بدون هیچ مشکلی به صورت مسلمان همسایه، همکار، هم حزب یا کارفرما مشغول به کار هستند. آنها با ما (غربیها) زندگی می‌کنند و در عین حال بر حفظ فرهنگ، آداب و سنن دینی خود مصرند. در حال حاضر بیش از یک میلیارد انسان در فرق مختلف اسلام، نام مسلمان را بر خود دارند. در عصری که صنعت، ارتباطات و اطلاع‌رسانی لحظه به لحظه در حال گسترش و تغییر است، اگر باز هم اطلاعات ما از اصول اعتقادی و نحوة زندگی مسلمانان ناقص باشد، ضرر این ناآگاهی اول متوجة خودمان خواهد شد.
هاینه در مقدمة کتاب تحت عنوان: «تصویر اسلام و واقعیت زندگی مسلمانان» می‌نویسد: در آستانة هزارة سوم آمار جمعیت مسلمانان از مرز یک میلیارد نفر گذشت.
حتی اگر هیچکس نتواند آمار دقیق و مشخصی از تعداد مسلمانان جهان ارائه دهد. ولی این واقعیت وجود دارد که میان غرب صحرای آفریقا، سنگال در غرب، جزایر جنوب شرقی آفریقا، کشورهای تازه استقلال یافته در شمال و در همه جای این بخش پهناور کرة زمین پیروان دین (حضرت) محمد(ص) حضور دارند. اسلام از طریق مهاجرت مسلمانان، در اروپای غربی، شمال و جنوب آمریکا و استرالیا نیز گسترش یافته است. درصد مسلمانان در این ممالک بین 2 تا 25 درصد در نوسان است. اقلیتهای مسلمان در اروپا و آمریکا توانسته‌اند در کارهای مهم اقتصادی و اجتماعی فعال باشند.
در سراسر دنیا بندرت می‌توان کشوری را یافت که در آن اقلیت مسلمانان محل تجمعی نظیر مسجد، محل برگزاری نماز اعیاد، جماعات و قبرستان نداشته باشند. کشورهای خاور نزدیگ و خاورمیانه، کشورهای عربی، ایران و ترکیه مرکز مسلمانان جهان محسوب می‌شوند.
مؤ‌لف در ادامة مطلب می‌افزاید: شناخت اصول اسلام در ابتدا بسیار ساده است. یعنی اگر کسی بخواهد به اسلام روی آورد، کافیست که به وحدانیت خدا شهادت دهد و گواهی دهد که (حضرت) محمد(ص) فرستادة اوست. هر کسی تنها با گفتن این دو شهادت می‌تواند مسلمان شود. از آن به بعد او به انجام فرائض دین اسلام مکلف می‌شود. البته می‌تواند در سراسر عمر خود ار آن تکالیف سرباز زند ولی در این صورت به تکلیف الهی خود عمل نکرده است.
در بسیاری از کشورهای اسلامی، کارهای رسمی و دولتی مشمول کسانی است که مسلمان باشند. بدین ترتیب اسلام در آیندة نزدیک، یک دین جهانی خواهد شد. آمار داوطلبین مراسم حج در مکه در هر سال چه به صورت تمتع و چه عمره، حاکی از حمایت و پای‌بندی مسلمانان به اصول دینی خود دارد. کشورهای اسلامی در سدة گذشته سعی کردند تا جاذبه‌های توریستی در کشورهای اسلامی ایجاد نمایند. در حال حاضر دمشق، بغداد، قاهره، اصفهان، دهلی، کوالالانپور و مرکز اجتماعات مسلمانان در نیویورک مورد توجه بسیاری از سیاحان است.
سبب جدایی و عدم اتحاد مسلمانان، به نظر پتر هاینه، فرقه‌گرایی است. آنها حداقل به 73 فرقه تقسیم می‌شوند. تعصبات فرقه‌ای در طول تاریخ اسلام سبب جنگهای عظیمی در بین مسلمانان شده است. این گونه تعصبات در آستانة هزارة سوم هنوز به قدرت خود باقی است. علت عدم اتحاد مسلمانان جهان در سیاست، فرهنگ و اقتصاد از همین نکته ناشی می‌شود. اکثریت مسلمانان را اهل تسنن تشکیل می‌دهند.
در بخش سوم کتاب، مؤ‌لف در پی اثبات این نکته است که جدایی مسلمانان بر اثر فرقه‌گرایی، در آنجا که بر اصول اسلام خدشه وارد آید، مثلاً وحدانیت خدا زیر سؤ‌ال برود یا (حضرت) محمد(ص) مورد توهین قرار گیرد، دیگر فرقه معنایی ندارد و همة مسلمانان در مبارزه با آن وحدت پیدا می‌کنند.
بخش پایانی کتاب عنوان «تجدد (مدرن) و اسلام‌گرایی، و تجددگرایی اسلام» دارد. واژة تجدد (Modern) و تجددگرایی(Modernisierung) در دهة گذشته، واژة کلیدی در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. حتی کلمة فراجدید (Postmodern) نیز در مباحث متفکران مسلمان جای و معنای خاص خود را یافته و در جهان اسلام در رد یا قبول آن نظریه‌پردازی شده است. از طرفی غرب که بستر و منشأ جایگاه پسامدرن، مدرن و... به حساب می‌آید، در تئوریهای فلسفی، علمی، تکنیکی و... خود ناچار است که اصول و مبادی اسلام را مد نظر قرار دهد و از هر چه که اصول آن را خدشه‌دار کند، بپرهیزد.
موضوعهای زیر به ترتیب بخشهای کتاب الله و بقیة دنیا - آینده سیاسی اسلام را تشکیل می‌دهند:
- پیشگفتار
- مقدمه: تصویر اسلام و واقعیت زندگی مسلمانان
- اصلاح‌طلبی و افراطی‌گری: بازتابهای تجدد (مدرن)
- آلترناتیوها: عرفان اسلامی به عنوان عامل اجتماعی و سیاسی
- اعتقادات معمولی (روزمره) و اعمال دینی
- سازمانهای بین‌المللی اسلامی
- اسلام به عنوان اقلیت دینیDiaspora) )
- تجدد(Modern) و اسلام‌گرایی، تجددگرایی (Modenisierung) اسلام
نام کتاب: میزان اطلاعات عمومی خود را راجع به ادیان جهانی بیازمایید.
Teste deine Allgemeinbildung Weltreligionen))
ناشر: هومبولت. از سری انتشارات کتابهای جیبی - اطلاعات و دانشهای علمی
سال انتشار: 1999
تعدا صفحات و قیمت: 160 صفحه، 90/16 مارک
سئوالات این کتاب که به صورت تستهای سه جوابی، مطرح شده، دربارة تاریخ ادیان، دینهای باستانی، دین یهود، بودیسم و هندوئیسم، تاریخ دین مسیح، اسلام و سایر ادیان زنده در آمریکا، آفریقا و اقیانوسیه است. به علت شیوع و نفوذ پیروان بهائیت در بین عامة مردم اروپا، متأسفانه اکثر اطلاعات عمومی پیرامون اسلام، نظیر کتاب حاضر، از منظر بهائیت مطرح می‌شود.
سؤ‌الات راجع به اسلام که از صفحة 137 تا 154 کتاب را شامل می‌شود بدین ترتیب است: -1 دی-نی را که میرزاعلی‌محمد در سال 1844 در ایران بنیانگذاری کرد، چه نام دارد؟ -2 سوره چیست؟ -3 تعالیم ارتدکسی در اسلام چیست و پیروان آن چه نامیده می‌شوند؟ -4 درویش کیست؟ -5 محراب کجاست؟ -6 حج به چه معناست؟ -7 در ایام ماه روزه مسلمان باید چگونه روزه بگیرد؟ و... - اسلام به لحاظ لغوی به چه معناست سؤ‌الات بعدی پیرامون حدیث، کعبه، مفتی، فتوا، تصوف و... است. سپس پرسشهایی دربارة وضعیت بهائیت در حال حاضر، محل تجمع آنها در کشورهای اروپایی و اصول اخلاقی و اعتقادی آنها مطرح می‌شود.
پی‌نوشتها
.1 بسام طیبی متولد سال 1944 در دمشق است. او فارغ‌التحصیل رشتة جامعه‌شناسی، فلسفه و تاریخ از دانشگاه فرانکفورت در مقطع دکتری است. استادیش را در دانشگاه هامبورگ گذرانده و از 1973 تاکنون استاد روابط بین‌الملل در گوتینگن و استاد مدعو دانشگاه هاروارد، پرینستون، برکلی و آنکارا است.
.2 استفاده از این قبیل عبارات نشان دهندة عدم آگاهی از معارف عظیم تشیع و دال بر حسادت و کینة نویسنده نسبت به نهضت جهانی شیعیان است. آقای طیبی چند سطر بعد خود اعتراف می‌کند که انقلاب ایران مهمتر از انقلاب کبیر فرانسه بوده و اعراب را بیدار کرده است. تعابیی از این دست به هیچ وجه با شان استادی در دانشگاه تناسب ندارد. ما از محضر خوانندگان ارجمند از این بابت پوزش می‌طلبیم.
1994Religion and the Order of Nature (The Cadbury Lectures at the University of Birmingham)
Seyyed Hosein Nasr
Oxford University Press
نام کتاب: دین و سامان طبیعت (سخنرانی‌های کادبوری در سال 1994 در دانشگاه بیرمنگام)
مؤ‌لف: سیدحسین نصر
ناشر: انتشارات دانشگاه آکسفورد
تاریخ انتشار: 1996
تعداد صفحات: 310 صفحه
عنوان اصلی: طبیعت - جهات دینی
عناوین فرعی: علم و دین، امرمقدس، فلسفه طبیعت، اخلاق‌زیستی، اکولوژی انسانی - جهات دینی
توضیح ناشر دربارة مولف:
یکی از مهمترین کارشناسان جهان درباره علوم اسلامی و روحانیت، سیدحسین نصر استاد دانشگاه تحقیقات اسلامی در دانشگاه جورج‌واشنگتن است. او قبلاً در دانشگاه تهران درس می‌داد و در آنجا به عنوان رئیس دانشکده ادبیات و قائم مقام رئیس دانشگاه خدمت می‌کرد. او همچنین رئیس دانشگاه آریامهر (شریف - م) نیز بوده است. در سال 1974 او آکادمی ایرانی فلسفه را تأسیس کرد و به عنوان رئیس آن خدمت می‌کرد تا اینکه در سال 1979 به ایالات متحده مهاجرت نمود. او مؤ‌لف کتابهای زیادی است، از جمله: انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان مدرن (1989) و معرفت و امر قدسی (1989)
توضیح ناشر یا سایر مجلات درباره کتاب:
جامعترین و پرمایه‌ترین مطلبی که درباره این موضوع تاکنون نوشته شده است... نصر یکی از روشنفکران بزرگ عصر ماست. هوستوان اسمیت دانشگاه کالیفرنیابرکلی
بحران جاری اکولوژیک، موضوعی بسیار فوری و ضروی از مسائل جهانی است که راه حلهای بسیاری از جهات گوناگون برای آن جستجو شده است. در این کتاب، سیدحسین نصر بیان می‌دارد که انهدام جهان ما با دیدگاه واگشت‌گرای طبیعت تشدید شده است، همان که توسط علم دنیامدار جدید توسعه یافته است. به اعتقاد او آنچه امروزه مورد نیاز است بازیافت حقیقت است که ادیان بزرگ با سابقه تماماً بدان اعتراف کرده‌اند و آن حقیقت این است که طبیعت مقدس است.
نصر این اندیشة روند تاریخی را تعقیب می‌کند که تمدن غربی از ایدة طبیعت به عنوان امری مقدس رخت بربسته و جهان‌بینی‌ای را پذیرفته است که انسانها را بیگانه با طبیعت می‌بیند، و خود طبیعت را به عنوان ماشینی می‌بیند که توسط انسانها تحت سیطره و تدبیر قرار گرفته است. هدف او این است که اد‌عاهای انحصارطلبانة علم جدید را نفی کند و دوباره راه را به سوی دیدگاه دینی سامان طبیعت بگشاید؛ دیدگاهی که طی قرون متمادی در جهان‌شناسیها و علوم مقدس سنتهای بزرگ رشد و بسط یافته است. نصر نشان می‌دهد که هر سنت، غنایی از معرفت و تجربه را که مربوط به نظم طبیعت است واجد است. او بیان می‌کند که احیای این معرفت به کلیه ادیان جهانی اجازه می‌دهد که یکدیگر را پرمحتوا ساخته و برای التیام بخشیدن به زخمهایی که بر روی زمین تحمیل شده است با بیم مشارکت یابند.
مؤ‌لف در ابتدای مقدمه به زخمهای عمیقی که زمین از دخالتهای انسانی برداشته است سخن می‌گوید. او می‌گوید در تخریب زمین و محیطزیست، هم انسان سکولار غربی که به زندگی فقط ماشینی نگریسته است مقصر است و هم آنها که هنوز در دنیای دینی زندگی می‌کنند، گر چه کماً و کیفاً نوع تخریب آنها فرق می‌کند. او سپس از تخریب‌هایی از طبیعت مثل از بین بردن جنگلهای شمال آمریکا، آمازون و برهم‌زدن نظام طبیعت در آلودگیهای محیطزیستی و غیره مثال می‌آورد و معتقد است بحران‌زیستی زمین را نابود خواهد کرد. او سپس برای مقابله با این برهم زدن نظام طبیعت نقش دین را بسیار اساسی می‌داند چرا که تفکرات سکولاریستی را عامل تخریب زمین و ایجاد زخمهای عمیق بر آن می‌داند.
او می‌گوید: اکنون نیازی جدی احساس می‌شود که راهی از میان نوع برخورد دینی با مسئله پیدا کرد تا یک بررسی مقایسه‌ای بین «زمینها» در ادیان مختلف که برای «آسمانهای» آنها طراحی شده است یافت. واضح است که این بررسی باید به عنوان مسئله‌ای دینی نگریسته شود نه تاریخی و انسانشناسانه.
او می‌افزاید در فصول این کتاب، ما با همین دیدگاه یک یک ادیان را مورد توجه قرار خواهیم داد و وظیفه بعدی خود را به ارزیابی ادیان از جهت توجه به نظم و سامان طبیعت خواهیم دانست.
از آنجا که چنین جهان بی‌توجه به سامان طبیعت تحت حاکمیت انسان سکولار و ماشینیست وجود دارد (که به تخریب آن کمک می‌رساند) لذا ما باید به بررسی تاریخی فلسفه و علم بپردازیم که به روش غیرعادی از قرون 16 و 17 به بعد توسعه یافت. این دیدگاه از دیدگاهی که جهان را مقدس می‌دانست کوچ کرده و به دیدگاهی روی آورد که انسان را بیگانة با طبیعت قرارداد و خود طبیعت را دیگر پیشروی حیات در نظر نمی‌گرفت بلکه به عنوان ماده‌ای بیجان و ماشینی که تحت سیطره انسانی کاملاً زمینی قرار داشت می‌انگاشت. چنین دیدگاهی قوانین طبیعت را از قوانین اخلاقی جدا ساخت.
ما همچنین به بررسی مفهوم خود انسان در رنسانس و پس از آن خواهیم پرداخت که شاهدی بر ظهور انسان‌مداری سکولار و مطلق کردن انسانی زمینی است و عواقبی را هم برای جهان طبیعت و هم برای تمدنهای سنتی به دنبال داشته است. انسانی که دیگر هیچ محدودیت دینی برای حفظ طبیعت برای او وجود نداشت.
بحران چند دهه اخیر مثل گرم شدن زمین، از بین رفتن لایه اوزون و از بین رفتن نسلهایی از حیوانات، تعدادی از متألهین مسیحی را به بازنگری به مسیحیت فراخواند؛ مسیحیتی که قبلاً رشد علم کاملاً سکولار را در این تمدن با تسلط این دین مجاز می‌شمرد. حتی قهرمانان سکولاریسم هم اکنون از نقش برجستة دین که می‌تواند از فاجعه زیست محیطی جهانی ایفا کند سخن می‌گویند.
در نتیجه بسیاری از متکلمین مسیحی و همچنین متفکرین یهودی در غرب طی سالهای اخیر بدنبال بسط یک الهیات زیست‌محیطی طبیعی (یا اکوتئولوژی) هستند. همانگونه که تحقیق ما نشان خواهد داد هنوز توجه اغلب متفکرین دینی در غرب به بسط اخلاق زیست‌محیطی است نه بازخوانی دیدگاه دینی نظام طبیعت به عنوان یک معرفت بر حق که مربوط به جنبه، و در حقیقت مهمترین جنبة واقعیت جهانی است. اگر بخواهیم اندیشه اسلامی را در این خصوص بیان کنیم باید گفت عمل بدون علم ناکافی است و علم و عمل همواره باید همراه باشند و علم بدون عمل هم مثل درخت بدون ثمر است.
هدف اصلی ما در این تحقیق نادیده گرفتن استبداد مورد ادعای علم جدید است و همچنین بازکردن فضایی برای بازخوانی دیدگاه دینی درباره سامان طبیعت که سنتهای مختلف طی قرون متمادی آن را در جهان‌شناسی و علوم مقدسشان توسعه داده‌اند. دیدگاه دینی سامان طبیعت باید در سطوح متافیزیکی، فلسفی، جهان‌شناسی و علمی بازخوانی شود، سطوحی که به عنوان معرفت معتبر هستند بدون آنکه معرفت علمی جدید نفی شود، و این مسئله متذکر گردد که این علم جدید نتیجه همان پرسشهای جزئی از طبیعت است. ولی متأسفانه علم جدید این پرسشهای جزئی عرضه شده به طبیعت را تنها پرسشهای قابل طرح درباره آن می‌داند. در نتیجه، فهم دینی از طبیعت که موضوع اساسی از ارتباط انسان و طبیعت در بحثهای معاصر است باید در ظرف هر سنتی کاملاً بیان گردد و براساس چنین شناختی، اخلاق دینی زیست‌محیطی به طریقی انتشار یابد که در محدوده‌ای جهانی معنی‌دار گردد.
بحران زیست‌محیطی طبیعی بازمانده بیرونی بحران درون نفوس و جانهای مردان و زنانی است که تحت نام زمین، آسمان را رها ساخته و اکنون نیز در خطر نابودی زمین قرار دارند. بحران زیستی تنها نیازمند راه‌حلهای جهانشناسانه نیست بلکه نیازمند مرگ و زندگی دوباره انسان جدید و جهان‌بینی اوست. باید تجدید حیاتی از معرفت دینی درباره طبیعت، جهان‌شناسی سنتی و علوم درسی که هنوز در بسیاری از محدوده‌های غیرغربی عالم حفظ شده‌اند وجود داشته باشد.
دکتر سیدحسین نصر با علائق دینی که دارد در این کتاب سعی کرده است به مسئله بسیار قابل توجه تخریب محیط زیست و خطرات جدی‌ای که بشر در سطح زمین، خود بدست خود برای طبیعت بوجود آورده، توجه دهد. از آنجا که یکی از موضوعات مهم فلسفی اخلاقی در غرب که بحثهای فراوانی به دنبال خود داشته است آینده بشریت تحت تأثیر دخالتهای ناروا و تخریبی انسان است و همچنین بحث درباره چگونگی بازداشتن انسان از این همه تجاوز است لذا طرح اینگونه بحثها، نظر بسیاری مجامع تصمیم‌گیر را بخود جلب خواهد کرد.
اخلاق زیستی ارائه شده توسط غرب نیز نه مبنای استواری داشته و نه توان لازم را واجد است. به همین جهت دکتر نصر درصدد ارائه نظریه دینی سامان طبیعت است. او تأکید می‌وزد برای خلاصی از بن بست کنونی تنها راه حل بازگشت، راه حل سنتی دینی است که برای طبیعت قداست قائل است و آن را به عنوان مخلوق خداوند می‌نگرد. او این بازگشت به دین را در تخریب دیدگاه سکولار غربی می داند و به همین جهت در ابتدای کتاب به بررسی مشکلات این دیدگاه می‌پردازد که متأثر از انقلاب علمی و اومانیسم غربی است. البته او معتقد است قداست طبیعت در همه ادیان جهان بخصوص ادیان ابراهیمی وجود دارد. به همین جهت این مسئله را در تمامی ادیان بررسی می‌کند گرچه او به اسلام بعنوان غنی‌ترین ادیان در ارائه راه‌حل و دیدگاه و جهان‌بینی منطقی به مسئله سامان طبیعت می‌داند ولی تمامی سعی او این بوده است که مسئله سامان طبیعت را مسئله تمامی ادیان بداند و دین را به معنای عام آن که حتی بودیسم و زرتشتی را نیز شامل شود لحاظ کرده و راه حل را پاسخ مشترک ادیان می‌داند. کتاب فوق کتاب بسیار جالبی مخصوصاً در خصوص ضعف و سستی دیدگاه مدرن غربی و دفاع قابل توجهی از تفکر دینی در جامعه سکولار غربی فعلی است، لذا ترجمه و انتشار آن فوائد زیادی را می‌تواند در برداشته باشد.
همایش امام علی(ع)
(فراخوان مقاله)
گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، با عنایت به نام‌گذاری سال 1379 از سوی مقام معظم رهبری به سال امام علی(ع) اقدام به برگزاری همایشی با عنوان «امام علی(ع») طبق سرفصلهای زیر خواهد نمود. علاقه‌مندان می‌توانند مقالات خود را تا تایخ 1/7/79 به دبیرخانه همایش ارسال کنند.
سرفصلها:
-1 ابعاد زندگی و شخصیت حضرت علی(ع)
-2 حضرت علی(ع) و خلفا
-3 حضرت علی(ع) و حکومت
-4 حضرت علی(ع) و مخالفان حکومت
-5 حضرت علی(ع) و توسعه فرهنگی
-6 حضرت علی(ع) و توسعه اقتصادی
-7 حضرت علی(ع) و عدالت
-8 حضرت علی(ع) و اصلاحات
-9 حضرت علی(ع) و تساهل و تسامح
-10 حضرت علی(ع) و خشونت
-11 حضرت علی(ع) و آزادی
-12 حضرت علی(ع) و اصول‌گرایی
-13 حضرت علی(ع) و وحدت ملی و امنیت ملی
-14 حضرت علی(ع) و زنان
معرفی کتاب و نشریات
مؤ‌لف: آمیر م. آ.زیدانAmir M.A.Zaidan) )
نام کتاب: العقیدهAl - Aqida) )، مقدمه‌ای دربارة ایمان - عبادت
ناشر: هاردکوورHardcover) )، چاپ دوم با اصلاحات و تکمله، 272 صفحه
«العقیده» اولین کتاب تخصصی به زبان آلمانی است که دربارة عقیده و عبادت قلبی، با توجه به معیارهای معرفتی اسلام نوشته شده است. در متن کتاب، نویسنده تمامی دقایق و ظرایف فرهنگ اسلامی را مد نظر داشته است. این کتاب شامل تعاریف تشریحی و مفصل کلمات کلیدی و تخصصی اسلام‌شناسی است از جمله: اسلام، مسلمانان، ایمان، مؤ‌من، کفر، کافر، شریک، مشرک، موالات، ولی، عقیده و... مؤ‌لف بعد از آنکه در فصلهای اولیة کتاب ارکان ایمان را برشمرده، به بحث درباره معانی ایمان پرداخته است. عناوین فصلهای کتاب عبارتند از: الله تعالی، ملائکة خدا، رسولان الهی، کتابهای مقدسی که از جانب الله تعالی توسط رسولان برای هدایت بشر نازل شده است، قیامت، قضا و قدر. هم عمدة مؤ‌لف کتاب این است که اسلام را به عنوان دین آزادی و آزادگی، آزادی عقیده قلبی و بندگی خالصانه در درگاه احدیت معرفی کند. علمی که تکبر و منیت انسان در مقابل خدا را به همراه داشته باشد، جهل و ضلالت است و علمی که معرفت الهی پیامدش باشد، نور و هدایت به شمار می‌آید. گمراهی انسان در عصر حاضر ناشی از خودبینی و کبر علمی اوست در حالی که اگر در مقابل قدرت و عظمت خدا تسلیم می‌شد، حتی این جهان فعلی نیز برای او قابلیت وصول به بهشت را می‌داشت.
مؤ‌لف: هاری هارون بهرHarry Harun Behr) )
نام کتاب: تعلیمات دینی اسلامIslamische ) Bildungslehre)
ناشر: انتشارات دارالسلامDar-us-Salam Verlag) )، 251 صفحه
توجه و تحلیل بشر امروزی از سالم‌سازی محیطزیست، تعلیم و تربیت، رفاه زندگی، سیاست‌زدگی و... به مراتب بیشتر از انسان بودن، انسانی‌زیستن و فهم درست از انسانیت است. مؤ‌لف سعی می‌کند تا با استناد به قرآن و تدبر در احادیث نبوی، تعریف کاملی از انسان، رستگاری، هدایت و همزیستی توأم با مدارا از دیدگاه اسلام ارائه دهد. انسان اشرف مخلوقات است و این حق خالق است که برترین مخلوقش یعنی انسان را بر سایر موجودات مسلط گرداند. انسان از آزادی و سلطه‌ای که بر طبیعت داشته استفادة مطلوبی نکرده و سیطرة بر طبیعت و محیط اطرافش را تا مرز نابودی خویش پیش برده است. تنها راه نجات انسان در عصر ما روی‌آوردن به معنویت و تعالی جوهرة انسانی بر مبنای ادیان الهی، ولی نه با تفاسیر و قرائتهای مختلف تفرقه‌انداز و خداگونه پنداشتن انسان بلکه تزکیه و تهذیب اخلاقی و خلیفة‌الله بودن واقعی، است. مؤ‌لف معتقد است اساس روانشناسی، جامعه‌شناسی، عدالت اجتماعی و تعلیمات انسانی مسلمانان را می‌توان از قرآن کریم جست و تعالی اخلاقی و انسانی پیروان سایر ادیان الهی نیز در کتاب مقدس همان دین مندرج است. حکمت عادلة الهی برای هدایت و ارتقای معنویت انسان، همین است که هر انسان معتقدی براساس اعتقاد خویش تعالی یابد و بندة مقرب رب خویش باشد.
در این کتاب مجموعه‌ای از نظرات و ایده‌های متفکران شاخة دین و محاجات کلامی آنها که مدنظر مؤ‌لف بوده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
مؤ‌لف: علی اوزگور اوزدیلAli-Ozgur Ozdil) )
نام کتاب: مباحث جدید پیرامون تدریس اسلام در مدارس آلمانAktuelle Debatten Zum ) Islamunterricht in Deutschland)
عنوان فرعی: تحقیقات دربارة گفت‌وگوی بین ادیان
ناشر: انتشارات ریسنRissen Verlag) )، جلد پنجم 1999، 220 صفحه
این کتاب جلد پنجم از سر کتابهایی است با عنوان «تحقیقاتی دربارة گفت‌وگوی بین ادیان». در کتاب به طرحها و پیشنهادات عملی نحوة آموزش تعلیمات دینی اسلام برای دانش‌آموزان مسلمان در مدارس آلمان فدرال است. این بحثی است که در اوایل دهة نود شروع شده، ولی هنوز در برخی ایالات آلمان به تصویب نرسیده و احزاب حاکم بر دولت نیز نظرات مختلفی درباره آن دارند. در دهة قبل از آن یعنی سالهای بین 1980 تا 1990 به همت اسلام‌شناس ایرانی پروفسور فلاطوری و همکار علمی ایشان پروفسور تروشکا، نهضتی در تصحیح مطالب مربوط به اسلام در کتابهای درسی آلمان بوجود آمد که حاصل آن یک دوره کتاب پنج جلدی بود. در کتاب حاضر، کلیة مباحثی که در رد یا قبول طرحIRU که مخففIslamischr Religions ) unterrich) می‌باشد، از سوی سازمانها و نهادهای دینی اسلامی، کلیساها، احزاب سیاسی، وزرای فرهنگ و معلمان تعلیمات دینی در مدارس و مربیان آموزش مطرح گردیده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
مؤ‌لف: طارق رمضانTariq Ramadan) )
نام کتاب: اسلام و مسلمانان، عظمت و انحطاط در زندگی روزمرة ماDer Islam und die Muslime) )
ناشر: امانهAMANA) )، 94 صفحه.
طارق رمضان یکی از سرشناس‌ترین متفکران جهان اسلام در عصر حاضر است. او استاد دانشگاه ژنو و فرایبورگ در رشتة فلسفه و تمدن اسلامی است و شخصاً علاقه‌مند به دیالوگ بین ادیان و فرهنگهاست و آثاری به لحاظ کمی متعدد و به لحاظ محتوایی ارزشمند پیرامون زندگی مسلمانان در اروپا، «بیداری اسلامIslamische Erwachen = » و نیز ارتباط تمدن اسلامی و غربی دارد.
در آلمان تاکنون آنچه را که رمضان دربارة تفاهم و مدارا در ادیان به زبان فرانسوی به رشتة تحریر در آورده، ناشناخته و مهجور مانده است. ولی واکنش و اظهار نظر متفکران دربارة اثر اخیر وی دامنه‌ای فراتر از فرانسه، انگلیس و سایر کشورهای اروپای غربی داشته و دارد. وقتی معرفی این کتاب به صورت بروشور در اختیار قرار گرفت، بر شهرت و نام رمضان جانی تازه دمیده شد.
در کتاب اسلام و مسلمانان، مؤ‌لف سعی بر آن داشته تا رابطة مسلمانان را با اسلام به معنای اخص خود، در قدرت انسانی، انسان به عنوان موجودی فردی، اجتماعی نشان دهد و از سوی دیگر هماوردی (Harausforderung) او را با نفس خویش و با جهان تجملی، مصرفی و تجددخواه ابراز دارد. رمضان راه حل بحران موجود را نه در شیفتگی به «تمدن غربی» می‌داند و نه در افراطی‌گرایی مسلمانان و تعصبات مذهبی آنان. بلکه او چاره را در خودآگاهی، استقلال و احساس وظیفه‌مند بودن و مسئولیت‌پذیری مسلمانان از وظیفة خطیری که در وضعیت حاکم بر جهان معاصر برعهده دارند، برمی‌شمارد. مؤ‌لف برای مستند کردن مدعای خود از مثالهای بارزی که باعث انحطاط مسلمانان در طول تاریخ معاصر شده است، نام می‌برد. مترجم کتاب از انگلیسی به آلمانی یوسف کوهنYusuf Kuhn) ) است.
مطالعة تطبیقی سبک رهبری علی(ع) با سبک‌های رهبری موجود
نویسنده: سیداحمد ابراهیمی (ورودی 68)
استاد راهنما: دکتر اصغر مشبکی
استاد مشاور: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین مصطفوی
تاریخ دفاع: پاییز 1378
چکیده: رهبری از جمله موضوعاتی است که در طول تاریخ، ذهن متفکران و اندیشمندان را سخت به خود مشغول کرده است. در این رابطه نظریات و تئوریهای گوناگونی به ویژه در قرن بیستم از سوی دانشمندان و صاحبنظران غربی و شرقی ارائه گردیده است. در یک تقسیم‌بندی کلی دو دیدگاه پیرامون رهبری قابل تصور است. یکی دیدگاه الهی و دیگری دیدگاه غیرالهی. در یکصد سال گذشته، تقریباً تمامی پژوهشگران و محققان در موضوع رهبری، آن را در چهارچوب دیدگاه دوم، مطالعه و تحقیق نموده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت تمامی تئوریهای موجود در رهبری از همین دیدگاه سرچشمه گرفته است. اما چرا از دیدگاه اول، حتی یک تئوری هم نشأت نگرفته است؟
این تحقیق ضمن پاسخگویی به این سؤ‌ال اساسی، بر آن است تا خلأ موجود در تئوریهای رهبری را با ارائه تئوری جامع رهبری علی(ع) پر نماید. الگوی رهبری علی(ع) مبتنی بر سه اصل «انسان منطقی»، «انسان اجتماعی» و «انسان اخلاقی» است که البته تصویر اخیر از انسان، در تئوریهای موجود رهبری جایگاهی ندارد. سبک اساسی رهبری در این تحقیق به چهار سبک «بی‌خاصیت»، «غیرمتعارف»، «متعارف» و «ایده‌آل» تقسیم گردیده است. سبک «ایده‌آل» همان سبک رهبری امیرالمؤ‌منین علی(ع) است که به طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
محرومیت از حقوق اجتماعی در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه
نویسنده: وهاب دانش‌پژوه (ورودی 70)
استاد راهنما: دکتر جعفر کوشا
استاد راهنما: حجت‌الاسلام مهدی هادوی
تاریخ دفاع: پاییز 1378
چکیده: محرومیت از حقوق اجتماعی که عنوان این تحقیق را به خود اختصاص داده، یکی از مصادیق واکنش جامعه در برابر جرم و بزهکاری است که در حقوق کیفری از آن بحث می‌شود؛ بدین معنا که شخص در اثر ارتکاب برخی از جرایم و محکومیت کیفری، از تمام یا برخی حقوق و مزایای اجتماعی و سیاسی خویش محروم می‌گردد.
ارزش تقنینی مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی پرسشی است که همواره مطرح می‌شود. اما آیا این مجازات می‌تواند یک کیفر مناسب و عادلانه تلقی شود؟ آیا در تمام موارد آن، دارای اثر مفید و سازنده‌ای است؟ توجه به مبانی فقهی و مشروعیت این مجازات مسئله دیگری است که پرداختن به آن در حقوق کیفری ایران یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌آید.
مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی از نظر فقهی از مصادیق مجازاتهای تعزیر محسوب شده و از نظر ماهیت حقوقی نیز، جزء مجازاتهای سالب حق است که بیشتر به عنوان مجازات اصلی و تبعی و در مواردی نیز به عنوان مجازات تکمیلی یا اقدام تأمینی و تربیتی مورد حکم واقع می‌شود. به نظر می‌رسد مناسب‌ترین شکل اعمال آن، دو وجه اخیر (مجازات تکمیلی و اقدام تأمینی) باشد.
حدود تصرفات تشریک در مال مشاع در حقوق ایران با مطالعة تطبیقی در حقوق فرانسه و فقه اسلام
نویسنده: غلامرضا علی‌اکبری (ورودی 71)
استاد راهنما: دکتر اسدالله امامی
استاد مشاور: دکتر نجادعلی الماسی
تاریخ دفاع: زمستان 1378
چکیده: از آنجا که در مورد تصرفات هر یک از مالکین در داشتن مال مشاع به لحاظ داشتن دو یا چند مالک و شریک بودن تمامی مالکین در هر ذره از مال مشاع، مشکلات و محدودیتهایی به وجود می‌آید، برای بررسی این مشکلات و محدودیتها می‌توان تصرفات را به دو دستة حقوقی و مادی تقسیم نمود.
در حقوق ایران اصولاً تصرفات حقوقی بدون اذن سایر شرکأ صحیح است، اما در مورد اجارة مال مشاع نمی‌توان براحتی بدون اذن سایر شرکأ این عمل حقوقی را انجام داد و در صورتی که شرکأ اذن به تسلیم ندهند و موجر نتواند عین مستاجر را تسلیم کند، اجاره باطل است و همچنین در مورد رهن مال مشاع، قبض، شرط صحت رهن است و بدون آن واقع نمی‌شود.
تصرفات مادی در مال مشاع به دلیل آنکه موجب دخل و تصرف در اموال دیگران می‌شود، بدون رضایت همة مالکین ممنوع بوده و موجب ضمان است. در فقه امامیه و اهل سنت نیز تصرفاتی که هیچ منافاتی با حقوق دیگر شرکأ نداشته باشد اصولاً صحیح و معتبر است و تصرفات مادی که موجب دخل و تصرف در اموال مالکانة دیگر شرکأ می‌شود حرام و ممنوع است.
بررسی تطبیقی مصالح مرسله و مصالح حکومتی
نویسنده: شهرام شادروان (ورودی 70)
استاد راهنما: حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی هادوی‌تهرانی
استاد مشاور: حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد علم‌الهدی
تاریخ دفاع: پاییز 78
چکیده: در این تحقیق سعی شده است که «مصالح مرسله» از دیدگاه اهل سنت و نیز ادلة عالمان شیعه در رد حجیت آن بیان شود تا پایة مصلحت‌گرایی و مصلحت‌سنجی در جهان اسلام تبیین شده و در نتیجه فرق اساسی آن با مصلحت نظام و بطور کلی مصلحت در حکومت اسلامی روشن گردد. در این رساله پس از پرداختن به جایگاه خلافت و حکومت در نزد عالمان اهل سنت، معلوم می‌شود که اهل سنت، حکومت و احکام سلطانی را فقط از جنبة تاریخی و به صورت شرح حال حکام و سلاطینی که بر جامعة اسلامی حکمرانی نموده‌اند، بدون در نظر گرفتن حکومت ناب اسلامی و استحقاق اولوالامر برای زمامداری جامعة اسلامی که توسط خود آن حضرت(ع) شناسانده شده‌اند و نیز ولایت فقیهان در زمان غیبت، بررسی نموده‌اند.
پس از آن اهمیت احکام حکومتی از نظر فقهای امامیه بررسی شده است و بالاخره نقش عنصر مصلحت در صدور احکام حکومتی بررسی گردیده و همچنین مباحث بسیار مهمی از قبیل تشریع نبودن انشأ و صدور احکام حکومتی و... مورد بررسی قرار گرفته است.
تطور تاریخی اندیشه صفات در کلام اسلامی در سده‌های دوم و سوم هجری، بررسی معنی‌شناختی
نویسنده: سیدمحمدکاظم علوی (ورودی 70)
استاد راهنما: دکتراحمد پاکتچی
استاد مشاور: آقای حسین هوشنگی
تاریخ دفاع: تابستان 78
چکیده: یکی از مباحثی که به روشنی، بعد از اثبات وجود خدا مهمترین مبحث کلامی می‌باشد، صفات خداست. مسئله آفرینی صفات در کلام در دو نوع نگرش متفاوت صورت می‌پذیرد. در نگرش نخست، صفات به طور کلی مد نظر قرار می‌گیرند و در نگرش دوم تک تک صفات مورد بحث می‌باشند و پرواضح است که در مورد هریک از صفات مناقشات کلامی مخصوصی صورت گرفته است که با مناقشات صورت پذیرفته دربارة دیگر صفات متفاوت می‌باشد، اما در نگرش نخست صفات دو دید کلی مد نظر می‌باشند و مناقشات انجام گرفته مختص یک صفت نمی‌باشد. در این نگرش می‌توان دو گونه بررسی اصلی را آزمود: یکی بررسی «وجودشناختی» و دیگری بررسی «معنی‌شناختی». در بررسی «وجودشناختی» پاسخ به این سؤ‌ال که «آیا صفات، وجود واقعی دارند یا خیر»، مورد تحقیق قرار می‌گیرد، ولی در بررسی «معنی‌شناختی» آنچه مورد تحقیق قرار می‌گیرد، بیان کنندة تعبیر متکلمین از صفات و نوع تفسیر و تبیین ایشان از صفات می‌باشد. اگرچه این دو نوع بررسی دوگونة متفاوت می‌باشند، لیکن دارای وابستگی به یکدیگر هستند.
تبلیغات
