شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر چالش های نظام بانکی ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نظام بانکی ایران، در سال های اخیر با تنوعی از چالش ها روبرو بوده است. روش های مختلف و گاه مغایری در برخورد با این چالش ها پیشنهاد و گاهی نیز در پیش گرفته شده است.  نویسنده مقاله، بر این اعتقاد است که  شناخت دقیق مشکلات و تشخیص صحیح نشانه ها از علل و ریشه های مشکلات، برای مواجهه با آن ها واجد اهمیت است. بر این اساس، در این مقاله پس از مروری بر مطالعات قبلی در زمینه چالش های نظام بانکی با بهره گیری از تجربیات سال های اخیر ضمن شناسایی و معرفی چالش های مهم نظام بانکی، با نگاه نهادگرایی جدید، به تبیین ریشه های نهادی مؤثر بر  هر کدام از آن ها می پردازد. براساس نتایج این پژوهش، چالش های اصلی نظام بانکی مشتمل بر: افسارگسیختگی سود بانکی، شبهه غیر شرعی بودن عملیات بانک ها، بدهکاران معوق، رشد مازادبرداشت های بانک ها، سوء تخصیص منابع به تولید، ضعف نظارت بانک مرکزی بر بانک ها، مشکلات ساختار و تقسیم وظایف بانک، نواقص نظام های اطلاعاتی، نواقص در ابزارها و سیاست های پولی و قوانین مداخله گر در امور بانک، است. با استفاده از مدل ویلیامسون، در آغاز، نشانه های بارز این چالش ها تبیین و سپس، علل ریشه ای آن ها در سه سطح حکم رانی، ساختارهای نهادی و انگاره ای(دستگاه معرفتی)، تشریح شده اند؛ که به طور خلاصه شش عامل در بالاترین سطح، به انگاره ها و فرهنگ مرتبط است، بیست و هفت عامل به لایه ی ساختار نهادی و بیست و نه عامل به لایه ی قابلیت حکم رانی مرتبط می شوند. این عوامل در صحنه ی عمل منجر به ظهور سی و پنج نشانه (مساله ) در نظام بانکی کشور شده اند.