روایت شناسی یا بازشناسی امر واقعی در امر مَجازی، هم به مثابه روش و ابزار، و هم به مثابه رهیافتِ شناختی در علوم اجتماعی برای توصیف، تشریح و تبیین پدیده های زمان مند، معنادار و زمینه مند کاربرد دارد. این چشم انداز شناختی به عنوان پارادایم و حوزه معرفتی از نظریه ها و رویکردهای مختلفی تشکیل می شود که هر یک از آنها بر بخشی از عناصر و متغیرهای نظری تأکید می کنند. از آنجا که رویکرد اخلاقی- انسانی از جنگ تحمیلی، وجوه و لایه های مختلفی از متغیرهای ذهن، معنا، ارزش، زمان، کنش جمعی، راوی، هویت، تجربه، خاطره، ساختار و کارگزار را در خود نهفته دارد، ضروری است برای رسیدن به الگووچارچوب نظری منسجم و جامع، تبارشناسی دقیقی از نظریه های موجود صورت گیرد.نظریه های رئالیسم روایتی،روایت گرایی تاریخی،نظریه برساخت گرایی روایتی، نظریه توصیف و تبیین تصویر و بازی زبانی،نظریه تجربه زیسته، نظریه محاکات زمان و رهیافت حکایت نزدیک به واقعه در زمره این بازخوانی نظری از بنیان های فکری و اندیشگی روایت شناسی هستند. در همین زمینه مقاله حاضر در پی بازشناختعناصر، مفاهیم و متغیرهای حساس و اصلی این نظریه ها و پیوند آن با موضوع اصلی است.