مطالب مرتبط با کلیدواژه

توسعه روستایی


۴۰۱.

شناسایی موانع توسعه کشت گیاهان دارویی در نواحی روستایی شهرستان نهاوند با رویکرد تحلیل مضمون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روستایی دوره یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 592 - 603

کلیدواژه‌ها: گیاهان دارویی تحلیل مضمون توسعه روستایی شهرستان نهاوند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۳۰۱
این تحقیق با هدف شناسایی موانع توسعه کشت گیاهان دارویی در شهرستان نهاوند و در سال 1398 انجام شده است. حجم نمونه 11 نفر از کارشناسان مرتبط به کشت گیاهان دارویی و 5 نفر از کشاورزان در شهرستان نهاوند بوده است که از طریق نمونه گیری هدفمند گلوله برفی انتخاب شده اند. برای گردآوری داده ها مصاحبه های نیمه ساختارمند صورت گرفت که با تحلیل مضمون به بررسی موضوع پرداخته شده است. نتایج حاصل 22 مضمون اصلی بود که با دسته بندی این مضامین و تلخیص آن ها به اصول مجردتر مضامین سازمان دهنده حاصل شد و درنهایت توسط نرم افزار کیفی MAXQDA10 نحوه اتصال و ارتباط مضامین به تصویر کشیده شد. مضامین اصلی در این تحقیق عبارت بودند از «موانع حمایتی - نظارتی» و «موانع مدیریتی». نتایج این تحقیق نشان داد ناکافی بودن صنایع تبدیلی و تکمیلی، عدم اطلاع کشاورزان از بازار هدف، عدم توانایی کشاورزان در بسته بندی و فروش بازارپسند محصولات ازجمله موانع توسعه کشت گیاهان دارویی در شهرستان نهاوند هستند. در جهت کاهش موانع و توسعه کشت راه اندازی یک سیستم جامع حمایتی (مالی- اطلاعاتی) می تواند مؤثر واقع گردد. این سیستم می تواند قسمت عمومی، اطلاعاتی و مالی را داشته باشد. در قسمت «اطلاعات فردی» این سیستم می توان نسبت به ثبت تمام مشخصات فردی و اقتصادی متقاضیان کشت اقدام شود. در قسمت «اطلاعات اختصاصی» می توانند تمام مناطق مستعد را برای کشت انواع مختلف گیاهان دارویی و نحوه کاشت و برداشت را مشخص نماید و در قسمت «کانال های ارتباطی» می توانند تمام کارشناس های مرتبط را جهت مشاوره معرفی کنند.
۴۰۲.

نقش ICT روستایی و توسعه فرهنگی در توسعه قابلیتی روستاهای دهستان سردابه شهر اردبیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی فرهنگ و هنر دوره اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 19 - 1

کلیدواژه‌ها: روستا توسعه روستایی توسعه فرهنگی توسعه قابلیتی ICT روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۲۴۶
اینترنت با کمک فناوری های جدید انتشار اطلاعات را تسهیل کرده و سبب مشارکت افراد، در فرایندهای تکاملی جامعه می شود. بنابراین گسترش ICTتوان و پتانسیل بالقوه زیادی را برای رسیدن به اهداف حکومتی مناسب در کشورهای در حال توسعه فراهم می نماید و از اینرو این قابلیت را دارد که به توسعه به مثابه آزادی کمک نماید. براین اساس اکثر کشورهای دنیا تمایل به استفاده حداکثر از منافع توسعه ICT جهت کاهش فقر و توانمندسازی روستاها دارند. از اینرو هدف این مقاله، بررسی ICT روستایی و توسعه فرهنگی در توسعه قابلیتی دهستان سردابه در شهرستان اردبیل است. روش تحقیق مورد استفاده روش کیفی مطالعه موردی (استفاده از مصاحبه و مشاهده) است که در این زمینه سعی گردیده با مشارکت اهالی دهستان سردابه (نمونه 20 نفر با دستیابی به اشباع نظری) به موضوعات و مسایل مرتبط با ICT روستایی پرداخته شود. بطور کلی این مطالعه به این یافته رسیده که، توسعه ICT در راستای توسعه قابلیتی روستایی در دهستان سردابه شهرستان اردبیل بدون تعامل و هم افزایی حاصل از حمایت و مشارکت روستاییان و دولت امکانپذیر نیست. نتایج تحقیق نشان می دهد که ICT باید بر پایه مشارکت سازمان های محلی، کنترل محلی، متناسب با خصوصیات و ویژگی های محلی و بومی ایجاد گردد، در غیر اینصورت توسعه قابلیتی در روستاها شکل نخواهد گرفت.
۴۰۳.

تحلیل اثرات فضای کسب و کار محلی در توسعه صنایع خانگی روستایی مورد مطالعاتی: دهستان غنی بیگلو شهرستان زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: چشم انداز مطالعات شهری و روستایی دوره ۱ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 85 - 99

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی کسب و کار خانگی صنایع خانگی خانوارهای روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲
 از آنجایی که در خلال سال های 92-1384 تعداد کسب و کارهای خانگی در روستاهای دهستان غنی بیگلو با رشد 4.5درصدی به 230 مورد رسیده است، از این رو هدف پژوهش حاضر تحلیل عواملی است که در فضای کسب و کار صنایع خانگی در منطقه موردمطالعه مؤثر می باشند. برای انجام این کار ابتدا 8 روستا از مجموع 33 روستا به عنوان نمونه از بین الگوهای مکانی سکونتگاهی روستایی برگزیده شدند که تعداد 1614 خانوار در آنها ساکن می باشد و از این میان با فرمول کوکران و جدول مورگان 280 سرپرست خانوار به عنوان حجم نمونه محاسبه شدند. اطلاعات گردآوری شده دارای سه مقیاس نسبی، رتبه ای و فاصله ای می باشد که در دو سطح خانوار و روستا قابل تحلیل می باشند. تحلیل داده ها هم با نرم افزار spss و آزمون های مناسب پارامتریک و ناپارامتریک صورت گرفت و نتایج ذیل حاصل شدند: اغلب کسانی که به سمت کسب و کارهای خانوادگی روی آورده اند افراد با میانگین سنی بالا، کم سواد و یا زنان سرپرست خانوار بوده اند که بیشتر به سبب اجبار اقتصادی به این سمت سوق پیدا کرده اند و در این مسیر زمینه های کارآفرینی، خود مدیریتی و خانواده مدیریتی، ارتقاء و بهبود وضعیت کسب و کار کنونی، درخواست برای صدور مجوز و تشکیل تعاونی ها، درخواست برای دریافت تسهیلات و اعتبارات مالی، تلاش برای خلق ایده های جدید و تنوع شغلی و امثال آن را مورد توجه قرار نداده اند. پیشنهاد می شود که دهیاران و شورای اسلامی در حیطه اختیارات خود با فراهم آوردن زمینه برای رسمیت این کسب وکارها و تشکیل تعاونی ها و صندوق های اعتبارات خرد روستایی امکان بهبود وضعیت این کسب و کارها را فراهم آورند.
۴۰۴.

تحلیل موانع موثر بر توسعه گردشگری روستای سردابه، شهرستان اردبیل(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال اول بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ 68-81

کلیدواژه‌ها: گردشگری روستایی توسعه روستایی روش تحلیل سلسله مراتبی دهستان سردابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۴
امروزه توسعه گردشگری روستایی به عنوان راهکاری در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی محسوب می شود اما توسعه گردشگری همواره با موانعی نظیر موانع ساختاری، زیربنایی، اجتماعی- فرهنگی و موانع آموزشی روبرو است. هدف این مقاله، تحلیل موانع موثر بر توسعه گردشگری روستایی در دهستان سردابه شهرستان اردبیل می باشد. روش کار به صورت میدانی بوده و اطلاعات از طریق پرسش نامه از 200 نفر از روستاییان ساکن در دهستان سردابه جمع آوری گردیده است. روایی صوری پرسش نامه با کسب نظرات صاحب نظران در دانشگاه و کارشناسان اجرایی مربوطه به دست آمد. هم چنین پس از انجام یک مطالعه راهنما و آزمون پایایی پرسش نامه ضریب کرونباخ آلفا 86/0 بدست آمد. داده های بدست آمده با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که از بین موانع موثر در توسعه گردشگری روستایی مانع ساختاری در شهرستان اردبیل، موثرترین مانع فرآروی توسعه گرشگری روستایی بوده و موانع اجتماع-فرهنگی، زیربنایی و آموزشی در رده بعدی قرار گرفتند. در نهایت با توجه به تحلیل نتایج، پیشنهاداتی کاربردی ارائه شده است.
۴۰۵.

بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع جغرافیایی جمعیت و سکونتگاه های شهری با استفاده از GIS و Geoda(مطالعه موردی: استان آذربایحان غربی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال دوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۵ 80 - 98

کلیدواژه‌ها: توسعه توسعه روستایی توزیع فضایی خدمات بخش سطح بندی درودزن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۲۶۷
اصولا استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است. از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از نرم افزار GIS و مدل موران در قالب نرم افزار Geoda نحوه توزیع فضایی جمعیت و سکونتگاه های شهری استان آذربایجان غربی را نسبت به متغییرهای طبیعی بررسی کند. نوع تحقق کاربردی بوده روش بررسی آن توصیفی تحلیلی و همبستگی می باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که آب و هوا، دسترسی به منابع آب بیشترین تاثیر را در پراکندگی جمعیت شهری استان داشته اند بطوریکه میزان ضریب موران برای عوامل ذکر شده به ترتیب بیش از 5/0 و 3/0 می باشد در این میان میزان این ضریب برای سایر عوامل طبیعی مورد مطالعه، نشان دهنده رابطه مثبت و نه چندان قوی است به عبارت دیگر می توان گفت که بیشتر جمعیت شهری استان، در طبقات ارتفاعی 1400 – 1000 متر پراکنده هستند که بیانگر استقرار جمعیت در مخروطه افکنه های دشت های آبرفتی در ارتباط با منابع آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد این شرایط با وجود شیب کمتر از 5 درصد و شرایط اقلیمی نیمه مرطوب محیط مناسبی را برای فعالیت های کشاورزی فراهم می کند بطور کلی نتایج بدست آمده نشان می دهد که توزیع جمعیت، بیش از توزیع سکونتگاه ها از عوامل طبیعی تبعیت می کنند.
۴۰۶.

آشکار سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های سنجش از دور (مطالعه موردی: دشت بجنورد)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال دوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۷ 95 - 106

کلیدواژه‌ها: اماکن تفریحی اقتصاد روستایی توسعه روستایی اوقات فراغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۴۷۳
زمین منبع طبیعی بنیادی، محدود و تجدید ناپذیری است که مستقیماً تحت تأثیر فشار های ناشی از رشد جمعیت بوده و خواهد بود. جهت استفاده بهینه از زمین، آگاهی از تغییرات کاربری اراضی و نوع استفاده انسان از سرزمین ضروری به نظر می رسد که این امر با آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی میسر می گردد. هدف از این پژوهش آشکارسازی تغیرات کاربری اراضی دشت بجنورد به روش آشکارسازی پس از طبقه بندی در دو بازه زمانی قبل و بعد از معرفی شهر بجنورد به عنوان مرکز استان خراسان شمالی بوده است. در این پژوهش از الگوریتم روش حداکثر احتمال جهت طبقه بندی تصاویر سنجندهTM  ماهواره لندست5  در سال های 1377 و 1385 همچنین از تصاویر لندست 8 در سال 1392 استفاده گردید. منطقه مورد مطالعه به 5 کلاس کاربری شامل اراضی شهری و انسان ساخت، اراضی تحت کشت دیم، کشاورزی آبی و باغات و اراضی رها شده و آیش طبقه بندی گردید. نتایج بیانگر تغییرات گسترده ای در منطقه مورد مطالعه بوده است. اراضی دیم و مراتع روندی کاهشی را در بازه زمانی مورد مطالعه داشته است. اراضی کشاورزی آبی و باغات نیز تا سال 1385 روند کاهشی و در بازه زمانی بعدی تا سال 1392روند افزایشی داشته است. اراضی شهری و انسان ساخت نیز از 70/17 درصد کل منطقه در سال 1377 به 2/30 درصد در سال 1385 و 48/36 درصد در سال 1392 افزایش یافته است. با توجه به روند رو به رشد جمعیت و شهر نشینی نتایج حاصل از این پژوهش، اطلاعات ضروری را جهت اخذ تصمیمات اساسی درتدوین سیاست های مدیریتی برای برنامه ریزان و مدیران منطقه ای جهت پایداری و ارزیابی منابع طبیعی را فراهم می نماید.
۴۰۷.

تحلیل توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری کلان منطقه آذربایجان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال چهارم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴ 99 - 116

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی کارآفرینی روستایی پرومتی دهستان آباده طشک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۲۸۸
عدم تعادل و توازن در نظام سکونتگاه ها از مهمترین چالش های توسعه شهرنشینی و نظام شهری در ایران است. با توجه به اینکه عدم تعادل در توزیع جمعیت زمینه ساز نابرابری در سایر بخش ها نظیر فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می گردد، لذا تلاش در جهت ساماندهی این وضعیت مستلزم مطالعه وضع موجود و بررسی روند طی شده در این رابطه می باشد. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل نحوه توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری کلان منطقه آذربایجان و تحولات آن در پنجاه و پنج سال گذشته (90 – 1335) است. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از شاخص موران و تکنیک ها و شاخص های نخست شهری، تمرکز و تعادل مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه ی آماری مورد مطالعه، شامل شهرهای استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل (124 شهر) می باشد نتایج حاصل از شاخص موران، توزیع تصادفی مراکز شهری و جمعیت شهری را در منطقه آذربایجان  نشان می دهد. همچنین نتایج پژوهش بیانگر این است که همواره تعادل در منطقه رو به افزایش بوده و فاصله شهرهای بزرگ با شهرهای میانی و کوچک در طول زمان، در کل سیستم شهری کاهش یافته است. علاوه بر این، حرکت به سمت توزیع مطلوب جمعیت شهری در منطقه و بازگشت به شرایط تعادل در سلسله مراتب نظام سکونتگاهی شهرهای منطقه آذربایجان مشاهده می شود.
۴۰۸.

پهنه بندی مناطق مستعد حرکات دامنه ای (مطالعه موردی: شهرستان ماکو)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال چهارم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴ 193 - 205

کلیدواژه‌ها: ارزیابی توسعه یافتگی توسعه روستایی ویکور دهستان استان کرمانشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۱۶۱
ناپایداری دامنه های طبیعی بوسیله حرکات توده ای از جمله پدیده هایی می باشد که پس از سیل و زلزله بیشترین خسارت را به انسان وارد می نماید، این حرکات تحت تاثیر پارامترهایی نظیر اختلاف دما، بارش، یخبندان، ارتفاع، شیب، زمین شناسی، لند فرم، فاصله از گسل، فاصله از رود، فاصله از جاده و ... رخ می دهد. بنابراین در این مطالعه سعی شده تا با استفاده از اطلاعات فوق و با کمک روش های مدلسازی AHP و TOPSIS علاوه بر شناسایی سطوح با خطر بالای حرکات دامنه ای مناسب ترین مدل در شناسایی این پهنه ها با کمک داده های میدانی مورد ارزیابی قرار گیرد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که مدل AHP مناسب ترین پهنه بندی از حرکات دامنه ای را ارائه می دهد. بر اساس نقشه بدست آمده بوسیله این مدل سطوح با پتانسیل بالای حرکات دامنه ای دارای شیبی بین 10 تا20 در صد و ارتفاع حدود 1600 تا 1900 متر می باشند و اغلب از سنگ آهک تشکیل گردیده اند و در مجموع حدود 28 درصد محدوده را شامل می شوند و در مجموع حدود 28 درصد مساحت محدوده را شامل می شوند.
۴۰۹.

تحلیل زمانی مکانی روند شمار روزهای طوفانهای تندری در ایران زمین(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال چهارم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۵ 35 - 48

کلیدواژه‌ها: خشکسالی مدیریت خشکسالی توسعه روستایی مدیریت منابع آب استان اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۴۶
برای انجام این پژوهش از داده های ماهانه ی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری مربوط به 50 ایستگاه همدید ایران زمین طی بازه ی زمانی1/1980 تا 12/2010 استفاده شد. یک پایگاه داده گاه جای در ابعاد50×372 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(ماهها) و بر روی ستونها ایستگاههای همدید قرار داشت. برای واکاوی وردایی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری از آزمون ناپارامتریک من کندال بهره گرفته شد. معناداری روند در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شد. جهت برآورد نرخ وردایی از تحلیلگر شیب سن بهره بردیم. یافته ها نشان داد که در اغلب ماههای سال، بسامد رخداد این مخاطره ی جوی در ایستگاههای همدید افزایش یافته است. روند افزایشی اغلب ایستگاههای شمال غرب، غرب، شمال و شمال شرق کشور در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است. گستره و نرخ افزایش بسامد روزهای همراه با طوفانهای تندری در فصل بهار نسبت به سایر فصول دیگر سال بیشتر است. برخلاف سایر ماههای دیگر سال در ماه مارس اغلب ایستگاههای نیمه ی غربی کشور روند کاهشی معناداری را تجربه کرده اند. به نظر می رسد که دلیل وردایی مشاهده شده در بسامد رخداد این پدیده ی فرین جوی ناشی از وردایی کنش سامانه های همدید مقیاس موثر بر اقلیم ایران زمین است. افزایش کنش واچرخندی سامانه ی سیبری در فصل بهار و تابستان منجر به شرایط دگرفشار بر روی نیمه ی شمالی کشور می شود و افزایش رخنمود طوفانهای تندری را برای این بخش از گستره ی ایران زمین در پی خواهد داشت. همچنین کاهش بسامد رخداد طوفانهای تندری در ماه مارس نیز ناشی از کاهش کنش چرخندی سامانه های سودانی و مدیترانه ای در این ماه از سال است.
۴۱۰.

رتبه بندی توسعه منطقه ای با استفاده از کپ لند مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان شهرستان های استان ایلام(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۸ 63 - 74

کلیدواژه‌ها: گردشگری سرمایه روان شناختی توسعه روستایی روستای وکیل آباد شهرستان اردبیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۲۴۱
امروزه توجه به بهداشت و سلامت در سطح جامعه، توزیع مناسب تسهیلات بهداشتی و استفاده مؤثر از این امکانات یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی در سطوح مختلف تلقی می گردد. برای سنجش وضعیت بهداشت و درمان یک جامعه از معیارهای مختلفی استفاده می شود. اندازه گیری شاخص بهداشتی از مطلوب ترین و مناسب ترین راه های سنجش سطح بهداشت در جامعه است. به منظور برنامه ریزی توسعه در بخش بهداشت و درمان یک جامعه، ابتدا لازم است وضعیت آن جامعه از لحاظ میزان برخورداری از شاخص بهداشتی و درمانی مورد بررسی قرار بگیرد. هدف پژوهش حاضر رتبه بندی شهرستان های استان ایلام از لحاظ شاخص بهداشتی- درمانی می باشد روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز از سالنامه ی آماری و سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 استان ایلام جمع آوری شد ه اند که با آنتروپی شانون وزن دهی و با استفاده از مدل های الکتر، تاپسیس و saw مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند، در نهایت نتایج مدل ها با استفاده مدل کپ لند ادغام شده، نتایج این بررسی نشان می دهد سطح توسعه یافتگی از 7 تا 7- در نوسان است به طوری که شهرستان ایلام با 7 و شهرستان آبدانان با 5 امتیاز توسعه یافته، شهرستان های ، ایوان و مهران نسبتاً توسعه یافته، شهرستان های شیروان و چرداول، دهلران و ملکشاهی در حال توسعه و شهرستان دره شهر با 7- امتیاز توسعه نیافته می باشند.
۴۱۱.

صنعت قالی بافی و توسعه اقتصاد روستایی بخش ابوزیدآباد شهرستان آران و بیدگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۷ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۳) 66 - 83
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۷۲
بسیاری از محققان توسعه بر این اعتقادند که صنعتی شدن موجب ایجاد اشتغال پویا، کاهش مهاجرت های روستایی، کاهش نابرابری های منطقه ای و استفاده از منابع محلی و رونق کشاورزی، افزایش رفاه روستایی و گسترش صادرات می شود. در این راستا صنعت فرش دستباف به عنوان مهم ترین صنعت از میان صنایع دستی روستایی کشور به ویژه در نواحی مرکزی ایران در تحقیق حاضر مد نظر قرار گرفته است، زیرا قالی بافی ازجمله صنایع کاربر و همچنین حرفه خانگی و عمدتاً «خانگی روستایی» به شمار می رود و براساس بررسی های موجود، می توان گفت که بخش اعظم دست اندکاران تولید قالی در روستاها زندگی می کنند. بستر جغرافیایی این تحقیق، بخش ابوزیدآباد شهرستان آران و بیدگل است و با توجه به ماهیت موضوع تحقیق، این پژوهش با رویکرد پیمایشی و با استفاده از تنظیم و تکمیل پرسشنامه در بین روستائیان منطقه ابوزیدآباد انجام شده و با توجه به وجود 1791 خانوار موجود در روستاهای مورد مطالعه حجم نمونه 200 نفر تعیین گردیده است. یافته های حاصل از این تحقیق نشان می دهد که صنعت قالی بافی در توسعه اقتصادی خانواده های روستایی تأثیر مثبتی داشته است. با وجود این در وضع فعلی، مردم ناحیه به صنعت قالی بافی به عنوان یک شغل ثابت نگاه نمی کنند؛ درصورتی که صنعت قالی بافی در برابر سایر مشاغل به عنوان یک شغل بسیار خوب به ویژه برای زنان خانه دار به حساب می آید و باعث افزایش درآمد خانوارهای روستایی می شود که این امر موجب بهبود سطح زندگی روستائیان و درنهایت توسعه روستا می شود و از مهاجرت روستائیان به شهر جلوگیری می کند.
۴۱۲.

تحلیل گفتمان توسعه و نسبت آن با عنصر روستا در دولت های پس از انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران سال نهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۳۰) 1 - 30

کلیدواژه‌ها: گفتمان توسعه توسعه روستایی تحلیل گفتمان پسابنیادین دولت های پس از انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۳۲۶
هدف این پژوهش، تحلیل گفتمان دولت های هاشمی رفسنجانی، خاتمی و احمدی نژاد و آشکارسازی نسبت عنصر روستا با گفتمان غالب این دولت هاست؛ سپس، مصادیق تحلیل در برنامه های توسعه پنج ساله اول تا پنجم جست وجو شده است. به لحاظ روش، این پژوهش براساس اصول تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه و مراحل عملیاتی تحلیل گفتمان پسابنیادین انجام شده است. داده های پژوهش از مصاحبه ها و سخنرانی های رؤسای جمهور و مواد مرتبط با حوزه روستایی در متون برنامه های توسعه به صورت هدفمند انتخاب شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد نقطه کانونی اصلی در گفتمان دولت هاشمی، بهبود شرایط فیزیکی و بیرونی است. درباره عنصر روستا نیز نقش آن تشخیص دادنی است؛ اما اجبار دولت به عملکرد خلاف اصول گفتمانی خویش درباره روستا، در شکل گیری کامل یک ارتباط گفتمانی با روستا مزاحمت ایجاد می کند. در گفتمان دولت خاتمی، مشارکت مردمی، نقطه کانونی اصلی است. در حوزه روستایی، دو دسته مجزا از عناصر، روستا را هم زمان به گفتمان، دور و نزدیک می کند. اعتقاد گفتمان به وجود ناخالصی ها در فرهنگ بومی روستا نیز دو پیامد دارد: اول، این حوزه، نیازمند دخالت برای مستعدشدن برای پذیرش گفتمان خودی است. دوم، کاهش تصدی گری دولت باعث می شود از علاقه گفتمان به این حوزه کاسته شود. گفتمان دولت احمدی نژاد، بهبود توزیع را فقط در جنبه های فیزیکی به عنوان نقطه کانونی مرکزی خود بنا نهاد که به طور مستقیم بر حوزه روستایی تمرکز دارد؛ از این رو، در جذب حوزه روستایی، موفق ترین گفتمان در این سه گفتمان است؛ بنابراین، عنصر روستا در هیچ گفتمانی به طور کامل و بی نقص از مزایای گفتمان غالب بهره نبرده است.
۴۱۳.

سنجش عملکرد کمیته امداد در فقرزدایی از مناطق روستایی با تأکید بر پارامترهای توسعه (مورد مطالعه: شهرستان شیراز)

نویسنده:
منبع: مطالعات محیطی هفت حصار سال پنجم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱۷ ۶۳-۷۲

کلیدواژه‌ها: روستا توسعه روستایی فقرروستایی کمیته امداد شهرستان شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۱۰
حذف فقر و برقراری عدالت اجتماعی در کشور ایران با توجه به دستورات صریح دینی و قانونی در مقایسه با سایر کشورها از اهمیت بیشتری برخوردار است، به نحوی که از سال 57 به این سو نهادهای مدنی - رفاهی فراوانی در راستای ایجاد رفاه و توزیع خدمات عمومی به جامعه تأسیس شده است. یک از مهم ترین این نهادها کمیته امداد امام خمینی (ره) می باشد که با هدف رفع فقر و محرومیت از چهره ی نواحی روستایی کشور برپا گردیده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش کمیته امداد در فقرزدایی از مناطق روستایی شهرستان شیراز انجام گرفته است. نمونه ای 363 نفری از مددجویان تحت پوشش کمیته امداد شیراز، به عنوان نمونه انتخاب گردید، که از طریق پرسشنامه فقرسنجی محقق ساخته بررسی گردیدند. یافته ها حاکی از آن است که پاسخگویان از نظر پارامترهای اقتصادی و اجتماعی هنوز خود را فقیر می دانند و تنها از نظر پارامتر فرهنگی خود را فقیر ندانسته اند. به طوری که بین مؤلفه های اقتصادی دریافت مستمری و متوسط درآمد ماهیانه خانوار با کاهش فقر روستائیان مورد بررسی رابطه معنادار وجود داشته و بقیه روابط در شاخص اقتصادی با کاهش فقر رد شد. همچنین در بررسی روابط بین مؤلفه های اجتماعی و کاهش فقر، هیچ کدام از مؤلفه های اجتماعی با کاهش فقر روستائی ارتباط معناداری نداشتند. در بررسی روابط بین مؤلفه های فرهنگی و کاهش فقر، تنها بین آموزش های کمیته امداد و کاهش فقر رابطه معناداری برقرار بوده و مؤلفه سطح تحصیلات با کاهش فقر ارتباط معناداری نداشت. می توان بیان کرد که کمیته امداد اگرچه تاحدودی توانسته در برخی از شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زمینه های رشد را در بین روستائیان تحت پوشش فراهم آورد، ولی نتوانسته فقر در بین آنان را به طور محسوسی کاهش داده و یا از بین ببرد.
۴۱۴.

ارزیابی پهنه های مناسب جهت ایجاد پایگاه های خدمات اجتماعی روستایی (مطالعه موردی: دهستان لامی اهواز)

نویسنده:
منبع: مطالعات محیطی هفت حصار سال ششم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۹ ۹۷-۱۱۱

کلیدواژه‌ها: پایگاه های خدمات اجتماعی توسعه روستایی تحلیل سلسله مراتبی روش نقطه بهینه لامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۲۰۸
انتخاب مکان های بهینه جهت استقرار پایگاه های ارائه خدمت در سطح یک روستا می تواند کمک بزرگی به روستاییان جهت دسترسی راحت و سریع به این خدمات باشد. ازاین رو، مسئله ای که شاکله اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد، ارزیابی پهنه های مناسب جهت ایجاد پایگاه های خدمات اجتماعی روستایی در دهستان لامی شهرستان اهواز است. این پژوهش از حیث هدف، از نوع تحقیقات نظری، کاربردی و ازلحاظ ماهیت و روش، از نوع تحلیلی و توصیفی است. گردآوری اطلاعات به دو صورت تکمیل پرسشنامه از 30 کارشناس امور روستایی و داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 انجام گرفت. همچنین از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP و روش نقطه بهینه IPM جهت دستیابی به اهداف پژوهش استفاده شد. آنالیز داده ها به ترتیب در محیط ArcGIS10.4.1 و نرم افزار Expert Choice و Excel انجام گرفت. نتایج نشان می دهد که معیار دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی با مقدار 196/0 درصد، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و همچنین معیارهای تراکم جمعیت، دسترسی به تأسیسات زیربنایی و نیز دسترسی به خدمات آموزشی و فرهنگی در مراتب بعد حائز اهمیت هستند. همچنین از بین روستاهای این دهستان، روستای دغاغله از وضعیت کاملاً مناسبی برای ایجاد پایگاه های خدمات اجتماعی و توسعه روستایی برخوردارند. از محاسبات روش نقطه بهینه چنین استنباط می شود که روستاهای جسانیه بزرگ و دغاغله، به ترتیب با مقادیر 0070/0، 0246/0 کمترین مقدار +Si را داشته و به عنوان توسعه یافته ترین روستاهای دهستان لامی شناخته شد. همچنین روستای شعیمط سه با مقادیر 0977/0، بیشترین مقدار +Si را داشته و با عنوان محروم ترین روستای دهستان ازلحاظ امکانات و تسهیلات روستایی شناخته شد.
۴۱۵.

بررسی نقش و عملکرد شهر قورچی باشی به عنوان مدلی از UFRD در توسعه روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: دهستان چهار چشمه)

نویسنده:
منبع: مطالعات محیطی هفت حصار سال ششم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۱ ۷۱-۸۱

کلیدواژه‌ها: تحلیل شبکه توسعه روستایی شهر کوچک کارکردهای شهری یوفرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۸۷
شهر قورچی باشی در شهرستان خمین از روستاهایی بوده که در سال 1382 تبدیل به شهر شده است. پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش و عملکرد این شهر به عنوان یک مکان مرکزی جدید در توسعه روستاهای پیرامون آن انجام گرفته است. به این منظور 35 متغیر در قالب 6 عملکرد در نظر گرفته شده و با بهره گیری از روش تحلیل گراف به بررسی و مقایسه جریانات و روابط موجود در سطح منطقه در دو مقطع قبل و بعد از شهر شدن قورچی باشی پرداخته شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش گردآوری اطلاعات روش اسنادی و میدانی است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که شهر قورچی باشی نتوانسته آن گونه که راندینلی انتظار دارد، به عنوان یک مکان مرکزی نقش کلیدی در خدمات رسانی به نواحی پیرامون خود ایفا نماید و به تبع آن نتوانسته موجب کاهش وابستگی نواحی روستایی پیرامون به مرکز شهرستان گردد.
۴۱۶.

تبیین ظرفیت های گر دشگری برای توسعه مناطق روستایی استان چهار محال و بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی فضایی سال دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۳۹) 1 - 23

کلیدواژه‌ها: ظرفیت گردشگری توسعه روستایی تاپسیس دلفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۵۹
طرح مسئله: توسعه روستایی، فرایندی همه جانبه، پیوسته، موزون، درون زا، فراگیر، تحول آفرین، باورآفرین، رشددهنده و متکی بر مشارکت و خودباوری روستاییان است. در چهارچوب این پدیده، ظرفیت ها و توانایی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع بر پایه رفع نیازهای اساسی مادی و معنوی و کنترل مؤثر نیروهای شکل دهنده نظام سکونت محلی و توسعه سرمایه انسانی با بهره گیری از فرصت های درونی در روستا رشد و تعالی می یابد. هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، تبیین ظرفیت های گردشگری برای توسعه مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری است. روشپژوهش: جامعه آماری پژوهش، کارشناسان خبره میراث فرهنگی و گردشگری و سایر کارشناسان خبره گردشگری و متولیان واحدهای گردشگری در استان چهارمحال و بختیاری است. روش نمونه گیری، تمام شماری است و داده ها با بهره گیری از پرسش نامه پژوهشگرساخته در سال جاری گرد آوری و در تحلیل داده ها از روش دلفی[1] و سوآت[2] و برای رتبه بندی روستاها از تکنیک تاپسیس[3] استفاده شده است. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد مهم ترین ظرفیت های گردشگری در روستاهای مطالعه شده، مناطق بکر طبیعی، آب وهوای مطبوع و به ویژه جذابیت های زندگی بکر عشایری و مهم ترین ضعف صنعت گردشگری در این مناطق، نبود برنامه ریزی، کمبود امکانات اقامتی و بهداشتی و ضعف فرهنگ گردشگری است. در این میان، روستاهای سرآقاسید، شیخ علی خان، دیمه، آورگان و آتشگاه به ترتیب قابلیت بیشتری دارند و لازم است در اولویت برنامه های گردشگری قرار گیرند. نوآوری: استفاده از روش ها و تکنیک های علمی تبیین ظرفیت های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری، نوآوری این پژوهش است؛ همچنین ظرفیت های گردشگری جامعه آماری مدنظر تاکنون در این سطح بررسی نشده است.
۴۱۷.

تحلیلی بر پیامدهای خزش شهری در توسعه سکونتگاه های روستایی پیرامون (مورد شناسی: روستاهای پیرامون شهر مریوان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای سال یازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۸ 1 - 30

کلیدواژه‌ها: خزش شهری توسعه روستایی دید فضایی شهر مریوان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۵۱۵
در چند دهه اخیر، رشد افقی و توسعه فیزیکیِ بدون برنامه در شهرها منجر به تغییراتی در وضعیت توسعه روستاهای پیرامون شهرها شده است. این تغییرات، علاوه بر داشتن جنبه های مثبت محدود، عمدتاً تأثیراتی منفی بر روند توسعه نواحی روستایی پیرامون شهرها ایجاد کرده است. در این راستا، هدف اصلی پژوهشِ حاضر تحلیل پیامدهای پدیده خزش شهر مریوان بر تغییرات وضعیت توسعه روستاهای پیرامون است که در چند دهه اخیر با سرعت زیادی، توسعه فیزیکی یافته است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی؛ از لحاظ نوع، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ گردآوری اطلاعات، ترکیبی از روش اسنادی- پیمایشی است. گردآوری اطلاعات در بخش نظری به روش اسنادی و در بخش میدانی، به روش پیمایشی مبنی بر مصاحبه با کارشناسان و مردم محلی درجهت شناسایی پیامدها و سپس توزیع پرسشنامه و مشاهده وضع موجود، درجهت تعمیم یافته های حاصل از مصاحبه ها است. محدوده مورد مطالعه 5 روستای اطراف شهر مریوان را در بر می گیرد. جامعه آماری شامل 30 نفر از متخصصان و کارشناسان و 964 نفر از سرپرستان خانوارها است که از این تعداد 303 خانوار براساس فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه مشخص شد. روش نمونه گیری در ابتدا به روش طبقه ای و در ادامه از روش تصادفی ساده استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون های آمار استنباطی (خی دو، t تک نمونه ای و فریدمن)، تکنیک تحلیل سلسله مراتبی و آزمون خود همبستگی مکانی مورن، نشان داد که پدیده خزش شهری علاوه بر پیامدهای مثبت محدود در بهبود وضعیت کالبدی، موجب ایجاد نارسایی های اجتماعی، اقتصادی، کیفیت بصری و تخریب محیط طبیعی و نارسایی های مدیریتی- نهادی شده است. همچنین روستای موسک و سپس لنج آباد، بیشترین تأثیر را از پیامدهای خزش شهری در روند توسعه خود پذیرفته و شاخص تغیر ساختارها و ارزش های اجتماعی نیز بیشترین تأثیر را در ایجاد ناپایداری وضعیت توسعه روستاها به واسطه تأثیرپذیری از پدیده خزش شهری داشته است و درنهایت نیز یافته ها نشان دادند که الگوی خزش شهری مریوان و اسکان مهاجران به صورت الگوی خوشه ای است.
۴۱۸.

بررسی تأثیر گسترش راه های روستایی بر شاخص فقر روستایی در استان های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی سال ۲۵ بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۵ 17 - 33

کلیدواژه‌ها: فقر شاخص فقر سن راه روستایی توسعه روستایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۲۶
پیامدهای نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فقر، دولت ها را بر آن داشته تا بهبود وضعیت فقرا را در صدر اولویت های خود قرار دهند. از این رو برای سیاست گذاران شناخت درست از میزان فقر و نیز بررسی چگونگی اثر گذاری متغیرهای اقتصادی و سایر عوامل تأثیرگذار بر آن به ویژه در مناطق روستایی، اهمیت بالایی دارد. هدف این تحقیق بررسی تأثیر گسترش راه های روستایی بر فقر در مناطق روستایی 28 استان کشور طی دوره 1395-1380، با استفاده از ریز داده های طرح هزینه درآمد خانوار می باشد. برای این امر ابتدا شاخص فقر سن برای مناطق روستایی کشور به تفکیک استان ها محاسبه شده است. این شاخص نشان می دهد، فقر در سال های انتهایی دوره مورد بررسی برای کل کشور و نیز اکثر استان ها افزایش یافته است. طبق نتایج، استان سیستان و بلوچستان بدترین وضعیت فقر را در میان 28 استان کشور داشته و استان تهران دارای وضعیت مطلوبی بوده و پایین ترین سطح فقر را داراست. نتایج تخمین ها نشان می دهند که در کوتاه مدت، توسعه راه های روستایی نمی تواند روی فقر تأثیر گذار باشد ولی در بلندمدت می تواند روی فقر تأثیر معکوس داشته باشد، به طوری که سبب کاهش فقر شود.
۴۱۹.

ارزیابی کیفیت محیط سکونتی در روستاهای پیراشهری (مورد مطالعه: شهرستان شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۳ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۶) 110 - 125

کلیدواژه‌ها: کیفیت محیط سکونتی پیرامون شهری توسعه روستایی شهرستان شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۳۶۳
کیفیت محیط سکونتی از مهم ترین شاخص ها برای ارتقاء سطح کیفیت زندگی و رفاه جوامع روستایی به شمار می آید. این پژوهش به بررسی و تحلیل کیفیت محیط سکونتی روستاهای پیرامون شهری واقع در شهرستان شیراز می پردازد. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و روش انجام آن توصیفی تحلیلی است. گردآوری داده ها مبتنی بر دو روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) است. جامعه آماری پژوهش، خانوارهای ساکن و مدیران محلی در 14 روستای پیرامون شهری واقع در شهرستان شیراز هستند و حجم نمونه آماری 398 نفر (370خانوار و 28مدیر محلی) است. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد کیفیت محیط سکونتی در روستاهای محدوده مورد مطالعه پایین تر از حد متوسط قرار گرفته و از لحاظ شاخص های مورد مطالعه بین روستاهای نمونه تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد شاخص بهداشت محیطی و امنیت و آرامش به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را در تبیین کیفیت محیط سکونتی روستاهای مورد مطالعه به خود اختصاص داده اند.
۴۲۰.

بررسی وتبیین ضرورت های بهره مندی از کارآفرینی فناورانه در فرایند توسعه مناطق روستایی (مطالعه موردی روستای قرن آباد شهرستان گرگان)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۳ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 557 - 569

کلیدواژه‌ها: کارآفرینی کارآفرینی فناورانه توسعه روستایی قرن آباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۶۸
این مطالعه با هدف بررسی ضرورت های بهره مندی از کارآفرینی فناورانه در روستای قرن آباد شهرستان گرگان انجام شد و به دنبال دستیابی به این پرسش است که کارآفرینی فناورانه تا چه میزان می تواند به رونق توسعه روستایی کمک نماید؟ روش تحقیق این پژوهش بصورت تحلیلی و از نوع کیفی می باشد، جامعه مورد مطالعه افراد نوآور و خلاق روستای قرن آباد، با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی شناخته شدند. ابزار پژوهش از طریق مصاحبه ساختار یافته در قالب چهار سوال در رابطه با ضرورت، ظرفیت ها، پیامدها و چالش های کارآفرین فناورانه بر مبنای چارچوب نظری تحقیق، تدوین شد.نتایج یافته های بدست آمده هر سوال در شش بخش، دسته بندی و مشخص شد کارآفرینی فناورانه در وهله اول به عنوان یک کارآفرینی مکمل شناخته می شود و در مرحله بعدی نیازمند امکان سنجی و شناخت ظرفیت های بالقوه مناطق روستایی است و در مرحله سوم ایجاد آگاهی در بین افراد نوآور و خلاق و در مرحله نهایی تعین بازار و ایجاد بسترهای لازم برای حمایت های سازمانی در قالب مشوق های مالی و فکری، ضروری خواهد بود.در رابطه با چالش های کارآفرینی فناورانه هم نتایج تحلیل مصاحبه ها نشان داد که محدود بودن بازار جامعه هدف، ریسگ گریزی روستائیان، موقتی بودن و فضای رقابتی این نوع از کارآفرینی ها و نبود مشوق های لازم و بعضا تعارضات سازمانی باعث به نتیجه نرسیدن کارآفرینی های فناورانه در مناطق روستایی می شود.