توسعه روستایی

امروزه گردشگری و کارآفرینی مرتبط با آن، با ایجاد اشتغال، بهبود کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد و بهره برداری بهینه از منابع، نقش مهمی در رشد اقتصادی روستاها و درنتیجه در توسعه روستایی دارد. لذا هدف اصلی این مقاله تبیین مؤلفه های گردشگری و توسعه کارآفرینی پایدار در نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان همدان می باشد.روش تحقیق ازلحاظ هدف، کاربردی و روش شناسی از نوع پیمایشی و توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش طبق سالنامه آماری سال 1395 استان همدان برابر با 524688 نفر (23476 خانوار) در نظر گرفته شده است و هم چنین، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و در نظرگرفتن 5درصد ضریب خطا، 396 نفر(سرپرست خانوار) در نظر گرفته شده است. نتایج نشان می دهد گردشگری روستایی در منطقه موردنظر با ایجاد اشتغال، افزایش سطوح درآمد، متنوع سازی فعالیت های اقتصادی، ایجاد روابط اجتماعی گسترده بین جامعه میزبان و میهمان به حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست طبیعی کمک کرده و با جلوگیری از مهاجرت بی رویه و بهینه سازی بهره برداری از زمین به توسعه روستایی پایدار کمک می کند و از میان گویه ها « افزایش حمایت دولت (مانند بیمه، تسهیلات ارزان و ...) از سرمایه گذاران کوچک محلی در بخش گردشگری» ، «تسهیل مراحل راه اندازی کسب وکارهای گردشگری به لحاظ زمان و هزینه» ، «کاهش آلودگی های محیطی و ارتقا بهداشت محیط در روستا (مدیریت پسماندها و جمع آوری زباله، رعایت بهداشت دام، ...» بیشترین تأثیر را در توسعه گردشگری و کارآفرینی محدوده موردمطالعه دارد.

پژوهش حاضر به منظور تدوین سناریوهای زیست پذیری روستاهای شهرستان اسلام آباد غرب براساس اصول آینده پژوهی انجام شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی نظری و ازنظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی و مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی است. قلمرو پژوهش، روستاهای شهرستان اسلام آباد غرب و جامعه آماری آن، 30 نفر از کارشناسان مرتبط با مبحث زیست پذیری است که به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش دلفی، نرم افزار میک مک و سناریو ویزارد استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد 30 گویه در زیست پذیری روستاهای شهرستان اسلام آباد غرب اثرگذار است. به دلیل اینکه تمامی مقادیر به دست آمده از آزمون T در ابعاد مختلف در سطح معنادار کوچک تر از سطح خطای 5 درصد بوده اند، با سطح اطمینان 95 درصد توافق جمعی بین کارشناسان در زمینه گویه های پیشنهادی حاصل شد. نتایج حاصل از نرم افزار میک مک نشان می دهد 11 عامل به مثابه عوامل کلیدی در زیست پذیری اثرگذار است. در ادامه با استفاده از تحلیل سناریونویسی، 42 وضعیت محتمل برای 14 عامل کلیدی طراحی شد. پس از تحلیل وضعیت های احتمالی با استفاده از نرم افزار سناریو ویزارد، 3 سناریوی قوی، 2818 سناریوی ضعیف و 25 سناریوی باورکردنی به دست آمد. از بین این سه گروه سناریو، 25 سناریوی باورکردنی به مثابه سناریوهای مطلوب برای برنامه ریزی زیست پذیری روستاهای شهرستان اسلام آباد غرب انتخاب شد. این سناریو با استفاده از روش استقرایی تحلیل و به سه سناریوی طلایی، باورکردنی و فاجعه تقسیم شد.

کاهش چشمگیر ذخائر آبی در کشور در سال های اخیر ضرورت توجه هر چه بیشتر به روش های مصرف بهینه آب و اصلاح شیوه های آبیاری را می طلبد. هدف این پژوهش بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی آبیاری تحت فشار در توسعه کشاورزی و نواحی روستایی بخش بهاران شهرستان گرگان می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی و میدانی است که به روش پیمایشی اجرا شده است. جامعه ی آماری شامل 2316 نفر از کشاورزان مدرن و سنتی بخش بهاران شهرستان گرگان بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 330 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند که از این تعداد 200 نفر از کشاورزان سنتی و 130 نفر از کشاورزان مدرن به صورت تصادفی ساده مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه است که پایایی آن از طریق تکمیل30 پرسشنامه و ضریب آلفای کرونباخ (73/0) بدست آمده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای مقایسه و سنجش متغیرها، از آزمون های T مستقل، فریدمن و مان وایتنی استفاده شد که نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که آبیاری مدرن در اکثر مولفه های اقتصادی تا سطح اطمینان 99 درصد اثرگذار بوده و همچنین باعث بهبود شاخص های اجتماعی از قبیل کاهش مهاجرت، افزایش انگیزه کشاورزان و ... شده است. شایان ذکر است که در زمینه های مولفه های اقتصادی و اجتماعی کشاورزان سنتی و مدرن تفاوت معناداری را تا سطح 99 درصد نشان می-دهند،

در دهه های اخیر، ارتقای شرایط زیستی و حل مسائل محیطی مناطق روستایی به دغدغه ای جهانی تبدیل شده است . در این میان، در کشور ایران، سکونتگاه های روستایی با مسائل گوناگونی، ازجمله وضع نابسامان کالبدی، مواجه هستن د . بنابراین، در چند دههیاخیر، مدیران روستایی به اجرای طرح هادی روستایی توجه کرده اند. از آنجا که مدیریت طرح مذکور، کاری مهم به شمار می رود و در مطالعات بسیاری بر ضرورت شناخت، تحلیل و تقویت روابط میان سازمانی در مدیریت طرح هادی تأکید شده است، مطالعهیحاضر با هدف تحلیل شبکهیروابط بین سازمانی در مدیریت طرح هادی و بررسی میزان تحقق یافتگی این طرح براساس روابط بین سازمانی انجام شد . در این راستا، به منظور تعیین مرز اجتماعی شبکه در ابزار تحلیل شبکهیاجتماعی، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. درنهایت، پس از بررسی سازمان ها، به منظور شناسایی دقیق کنشگران شبکه، لیست سازمان های مربوطه به دست آمد که 20 سازمان دخیل در طرح هادی روستای اسلام رود به عنوان مرز اجتماعی شبکه درنظر گرفته شدند. سپس، با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته، پرسشنامه ها با کمک خبرگان سازمان ها تکمیل شدند که در آن ها، شدت روابط سازمانی (براساس طیف لیکرت) و همچنین روابط تعاملی و تضاد مشخص شد. یافته ها نشان داد که میزان تراکم در پیوند تبادل اطلاعات در شبکه 34.5 درصد است که با بررسی سایر شاخص های کلان شبکه، میزان تحقق پذیری طرح متوسط و تاحدی کم حاصل شد. همچنین، در شبکهیموردمطالعه، بیش از نیمی از پیوندها در اختیار کنشگران مرکزی است که بیانگر نقش برجسته تر آنان در مدیریت چالش ها است. واژگان کلیدی: تحلیل شبکهیاجتماعی، روابط سازمانی، توسعهیروستایی، طرح هادی، روستای اسلام رود در دهه های اخیر، ارتقای شرایط زیستی و حل مسائل محیطی مناطق روستایی به دغدغه ای جهانی تبدیل شده است . در این میان، در کشور ایران، سکونتگاه های روستایی با مسائل گوناگونی، ازجمله وضع نابسامان کالبدی، مواجه هستن د . بنابراین، در چند دههیاخیر، مدیران روستایی به اجرای طرح هادی روستایی توجه کرده اند. از آنجا که مدیریت طرح مذکور، کاری مهم به شمار می رود و در مطالعات بسیاری بر ضرورت شناخت، تحلیل و تقویت روابط میان سازمانی در مدیریت طرح هادی تأکید شده است، مطالعهیحاضر با هدف تحلیل شبکهیروابط بین سازمانی در مدیریت طرح هادی و بررسی میزان تحقق یافتگی این طرح براساس روابط بین سازمانی انجام شد . در این راستا، به منظور تعیین مرز اجتماعی شبکه در ابزار تحلیل شبکهیاجتماعی، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. درنهایت، پس از بررسی سازمان ها، به منظور شناسایی دقیق کنشگران شبکه، لیست سازمان های مربوطه به دست آمد که 20 سازمان دخیل در طرح هادی روستای اسلام رود به عنوان مرز اجتماعی شبکه درنظر گرفته شدند. سپس، با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته، پرسشنامه ها با کمک خبرگان سازمان ها تکمیل شدند که در آن ها، شدت روابط سازمانی (براساس طیف لیکرت) و همچنین روابط تعاملی و تضاد مشخص شد. یافته ها نشان داد که میزان تراکم در پیوند تبادل اطلاعات در شبکه 34.5 درصد است که با بررسی سایر شاخص های کلان شبکه، میزان تحقق پذیری طرح متوسط و تاحدی کم حاصل شد. همچنین، در شبکهیموردمطالعه، بیش از نیمی از پیوندها در اختیار کنشگران مرکزی است که بیانگر نقش برجسته تر آنان در مدیریت چالش ها است.

هدف این مقاله تبیین رابطه رابطه معنویت با بهبود تاب آوری روستاییان در در خصوص بحران زلزله در مناطق روستایی شهرستان ورزقان می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش تحلیلی - تبیینی است که با استفاد ه از روش پیمایش انجام شده است. این تحقیق از ن وع کاربردی و روش تحقیق آن، از نوع تحقیقات توصیفی - تبیینی است. جامعه جامعه آماری این پژوهش شامل همه روستاهای آسیب آسیب دیده دهستان ازومدل جنوبی و خانوارهای ساکن در این روستاهاست. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه پرسشنامه محقق ساخته بوده است که برای اطمینا ن از روایی آن به مصاحبه اکتشافی با 18 خانوار زلزله زده پرداخته شد. مطالعه مطالع ه راهنما در منطقه منطقه مشابه جامعه جامعه آماری با تعداد 30 پرسش نامه پرسشنامه صورت گرفت و با داده های کسب کسب شده و استفاده از فرمول ویژه ویژ ه کرونباخ آلفا ، پایایی بخش های مختل ف پرسش نامه پرسشنامه تحقیق 79/0 الی 91/0 ب ه دست آمد. بالاخره، نتایج یافته های استنباطی تحقیق نشان داد که به به جز متغیر هایمیزان خودصداقتی، درون گرایی، فردگرایی مثبت و فردگرایی مثبت و خوداتکایی بین تمامی متغیرهای تحقیق با بهبود تاب آوری روستاییان در در خصوص بحران زلزله در مناطق روستایی شهرستان ورزقان رابطه رابط ه مستقیم و معناداری وجود دارد و در در نهایت با توجه به به تحلیل نتایج، پیشنهادات کاربردی ارائه شده است. واژه های کلیدی: معنویت، تاب تاب آوری، زلزله، مدیریت بحران، توسعه توسعه روستایی، شهرستان ورزقان.

طرح مسئله: اجرای طرح های هادی و مدیریت زمین های کشاورزی در اطراف شهر سراوان، یکی از اولویت ها برای توسعه این شهر است؛ زیرا بی توجهی به این سکونتگاههای پیرامونی، مشکلاتی را برای سراوان همانند شهرهای زاهدان، چابهار و زابل ایجاد کرده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل و ارزیابی اجرای طرح های هادی در سکونتگاههای پیرامون سراوان انجام شده و در پی آن است تأثیرات این طرح ها را بر جلوگیری از حاشیه نشینی و تغییرات کاربری اراضی پیرامون این شهر نشان دهد. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، 5131 نفر از سرپرستان خانوارهای روستایی حومه شهر سراوان و 30 نفر از کارشناسان و مسئولان توسعه روستایی است. حجم نمونه با بهره گیری از فرمول کوکران در پنج سکونتگاه روستایی که از اجرای طرح های هادی در آنها پنج سال می گذشت، 350 نفر برآورد شد. روش گردآوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای است و برای تحلیل داده ها در راستای آزمون فرضیات، آزمون T تک نمونه ای، همبستگی و تحلیل واریانس به کار رفت. نتایج پژوهش: نتایج نشان می دهد اجرای طرح های هادی در کنترل حاشیه نشینی اثرگذاری مطلوب و در اهداف توسعه ای خود، عملکرد پذیرفته ای داشته است. اجرای طرح های هادی از میزان حاشیه نشینی پیرامون شهر سراوان کاسته و واگذاری زمین روستایی توسط بنیاد مسکن نقش مهمی در کنترل و مهار تصرفات اراضی در حاشیه شهر داشته است. میانگین اثرگذاری اجرای طرح های هادی بر ابعاد کالبدی برابر با 32/1، بر ابعاد اقتصادی معادل 98/1، بر ابعاد اجتماعی برابر با 79/1 و بر بعد حاشیه نشینی معادل 78/1 است که اثرگذاری مثبت اجرای طرح های هادی را بر ساختار سکونتگاهها و کاهش تصرفات اراضی حاشیه شهر سراوان نشان می دهد. نوآوری: برای نخستین بار تأثیرات اجرای طرح های هادی در منطقه بررسی شده با تصاویر ماهواره ای آسیب شناسی و تحلیل شد.

شناسایی چالش های عمده توسعه روستایی، پیش شرطی برای تدوین سیاست ها و ارائه الگویی انعطاف پذیر برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی است. هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین وضعیت روستاهای شهرستان اسلامشهر از نظر چالش های توسعه روستایی است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را دو گروه روستاییان و کارشناسان تشکیل می دهند. در گروه اول 24 روستای شهرستان اسلامشهر که براساس سرشماری سال 1395 برابر با 36346 نفر معادل 11051 خانوار بوده است با استفاده از فرمول کوکران تعداد 380 نفر به عنوان حجم نمونه به صورت تصادفی سهمیه بندی انتخاب شده است. در گروه کارشناسان نیز 20 نفر به صورت تخمین شخصی به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از نرم افزار اس.پی.اس.اس و آزمون تی تک نمونه ای استفاده و در نهایت برای رتبه بندی روستاهای مورد مطالعه از نظر چالش های توسعه روستایی از تکنیک تاپسیس فازی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که چالش های اقتصادی، کالبدی, فیزیکی و مدیریتی بیشترین چالش های روستاهای مورد مطالعه هستند و عدم اشتغال و عوامل جمعیتی از مهمترین چالش های موجود در این روستاها است. همچنین نتایج تاپسیس فازی نشان داد که روستای سیمون با مقدار تاپسیس 912/0 در رتبه اول و روستای گلدسته و شاطره با مقدار تاپسیس 000/0، در رتبه آخر قرار گرفته اند. به عبارتی دیگر بیشترین چالش های توسعه روستایی در روستای سیمون و کم ترین چالش در روستای گلدسته قرار وجود دارد.

پژوهش حاضر در شهرستان رودسر استان گیلان انجام شده است. اقتصاد شهرستان رودسر، بر پایه کشاورزی استوار است. در راستای توسعه کشاورزی در شهرستان رودسر در سال های اخیر سیاست های متنوعی شامل سیاست های بنیادین و حمایتی اتخاذ شده است. ازاین رو پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این سؤال اصلی انجام گرفت که کدام یک از سیاست های جهاد کشاورزی با شاخص های توسعه پایدار اقتصاد روستایی رابطه معنادار دارند. جامعه آماری پژوهش حاضر روستاهای دارای سکنه ی شهرستان رودسر است. براساس سرشماری سال 1395، این شهرستان 395 روستای دارای سکنه دارد. اندازه نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 195 روستا برآورد گردید. در ادامه براساس اطلاعات روستاها، دهستان های شهرستان رودسر از لحاظ برخورداری از سیاست های جهاد کشاورزی و شاخص های توسعه پایدار اقتصادی با استفاده از مدل های تاپسیس و آنتروپی شانون سطح بندی شدند. در پایان نیز رابطه متغیرهای مستقل و وابسته با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون ارزیابی شد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون در بررسی دو متغیر اصلی پژوهش نشان داد که میزان توسعه پایدار اقتصادی در محدوده مورد مطالعه در سطح معنی داری 009/0 با سیاست های کشاورزی رابطه معنادار دارد. در این رابطه شدت همبستگی برابر با 772/0 گزارش شده است.

در سرزمین ایران و زندگی روستایی، دام همواره حایز اهمیت فراوان و نیز از ارکان اصلی اقتصادی به شمار می رفته است. دامداری در مجموع فعالیت های کشاورزی استان گیلان، جایگاه محقری را به خود اختصاص داده است، با این همه یار و یاور و معین ضروری کشاورزی به حساب می آید، یاوری که نیروی شخم و امکان حمل و نقل و کودی موثر را در اختیار کشاورزان قرار می دهد و گذشته از همه، در شمار بسیاری از بخشهای کوهستانی، عمده ترین فعالیت ها و منبع اصلی درآمد محسوب می شود. سوال اصلی مقاله حاضر این است که آیا اشتغال زایی ناشی از فعالیت های دامداری، توسعه روستایی را در ابعاد مختلف آن امکان پذیر می سازد؟ این پژوهش به طریق میدانی و کتابخانه ای انجام گرفته است. در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه چهره به چهره، مشاهده و عکس بهره گیری شده است. نتایج مقاله نشان می دهد که ضریب همبستگی (R) بین دو متغییر جایگاه اقتصاد معیشتی مبتنی بر فعالیت های دامداری و توجیه پذیر بودن در توسعه روستایی 80/0 و ضریب تعیین کنندگی (R2) 64/0 به دست آمدند یعنی 64 درصد از تغییرات توسعه روستایی مبتنی بر توجیه پذیر بودن جایگاه اقتصاد معیشتی در آن است و 36 درصد عوامل دیگر (متغییرهای غیرقابل کنترل) دخیل هستند از آنجایی که p. value برابر 00/0 شده است.

شادابی و سرزندگی به عنوان یکی از شاخص های توسعه روستایی از سال 2000 به بعد در نگاه سازمان های بین المللی و به ویژه سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه روستایی و توسعه کشورها موردتوجه قرار گرفته است. زیرا اکثر سازمان ها و نهادهای مرتبط با توسعه از شادابی به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه پایدار روستایی یاد کرده اند. با این حال یکی از موارد مهم برای بررسی شادابی در نواحی روستایی، شناسایی عوامل اثرگذار بر آن است. بر این اساس هدف از تدوین این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر شادابی خانوارهای روستایی بوده است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه و مصاحبه از نمونه ای منتخب مشتمل بر 170 خانوار از جامعه آماری خانوارهای روستایی شهرستان فومن (N=18675) با استفاده از تخمین شخصی و به روش نمونه گیری سهمیه ای بوده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی، آزمون رتبه ای هم انباشتگی نامحدود اکتشافی و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج سنجش میزان شادابی خانوارهای روستایی با استفاده از پرسشنامه فوردایس گویای آن است که شادابی خانوارها در سطح مطلوبی قرار داشته است. نتایج شاخص های مؤثر بر شادابی نشان داد که از بین 30 شاخص در نظر گرفته شده، 18 شاخص بیشترین اثر را بر شادابی خانوارها داشته است. همچنین نتایج به دست آمده از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد مدل استاندارد مرتبه دوم شادابی خانوارها به ترتیب ضرایب مسیر متأثر از عوامل نهادی- مدیریتی، کالبدی، اقتصادی، شخصی-روان شناختی، اجتماعی، زیست محیطی، جغرافیایی و برخورداری قرار دارد. مقدار p کلیه پارامترهای لامدا در مدل فوق حاکی از تأیید کلیه روابط است.

«طرح توسعه منطقه ای سیله سیله » با رویکرد درون زا و با هدف توانمندسازی روستاییان شهرستان سیله سیله (الشتر) واقع در شمال استان لرستان، در فاصله سال های 1352 تا 1357 انجام گرفته است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای افزایش مشارکت جامعه روستایی در «طرح توسعه منطقه ای سیله سیله» انجام شده است. این پژوهش کیفی و از نوع اکتشافی- توصیفی است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی استقرایی است. نمونه گیری به روش هدفمند و کدگذاری اولیه به صورت استقرایی و بر اساس محتویات اسناد «طرح توسعه منطقه ای سیله سیله» انجام گرفت و در نهایت مقوله ها استخراج گردید. از کدهای اولیه و ثانویه اسناد، 47 مفهوم استخراج شده و در سه دسته اصلی نهادها، گروه ها و افراد گروه بندی شدند. در مرحله بعد مبتنی بر کدگذاری محوری سه ساخت: نهادی، اجتماعی و نگرش ها به عنوان بستر و مکانیسم مشارکت شناسایی شدند. مبتنی بر یافته ها، در «طرح توسعه منطقه ای سیله سیله» مشارکت روستاییان در دو بخش: الف) بسترسازی مشارکت و ب) سطح مشارکت، افزایش یافته است. افزایش بستر مشارکت روستاییان با استفاده از تأمین کادر محلی، ایجاد مکانیسم مشارکت، تحقیقات و نوآوری، بودجه بندی و آموزش ایجاد شده و افزایش سطح مشارکت روستاییان از طریق تأمین خدمات زیربنایی، امور ارتباطی، امور آب رسانی، امور تعاونی، عمومی و عمران الشتر صورت گرفته است.

باشگاه کشاورزان جوان سازمانی مردم نهاد است که فعالیت خود را، به صورت غیررسمی، در سال 1374 به واسطه کتابخانه ای خانگی آغاز کرد. پس از آنکه شبکه ای از جوانان روستایی در مشهد تشکیل شد، این افراد به روستاهای خود رفتند و هم زمان 54 باشگاه در روستاهای خراسان تأسیس کردند که بعدها تعدادشان به 168 باشگاه رسید. آن ها سایر جوانان و افراد مستعد روستا را در باشگاه جمع می کنند و در نشست های جمعی درباره مسائل مختلف روستا گفت وگو می کنند و راه حل هایی عملی برای پیشرفت روستا می یابند. این جوانان همچنین پیگیری می کنند که سازمان های مختلف امکانات مورد نیاز را در اختیارشان قرار دهند و با همکاری یکدیگر باعث پیشرفت روستا شوند. رسالت ستاد مرکزی باشگاه کشاورزان جوان ایجاد این نهاد در روستا و اصلاح طرز فکر جوانان روستایی است تا منتظر کمک دیگران نمانند و خودشان برای تغییر در محیط دست به کار شوند.

توسعه اقتصادی کشور مستلزم توسعه روستایی و تعریف دقیق پیوندهای میانِ روستا، شهر و منطقه است. باوجود تمام تلاش هایی که در راستای توسعه محلی و روستایی در قالب انواع سیاست ها و پروژه ها به عمل آمده است، نیل به وضعیت مطلوب همچنان دور از دسترس می نماید و روند خالی شدنِ روستاها از سکنه ادامه دارد. عدم تحقق توسعه روستاها در مهاجرتِ خارج از اندازه از آن به شهرها نمود می یابد؛ لذا هر راهکارِ مردم سالارانه ای که برای جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر اندیشیده شود، می تواند راهکاری برای توسعه روستایی قلمداد شود. در این پژوهش با مطالعه برخی اسناد، علل مهاجرت ساکنان روستا به شهر شناسایی و دسته بندی شده و به این پرسش پاسخ داده می شود که پروژه ترسیب کربن که به اعتبار برنامه توسعه ملل متحد در ایران اجرا می شود بر چه متغیرهایی از مهاجرت روستاییان اثر گذاشته است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که علل مهاجرت ریشه در تضاد میان شهر و روستا دارد. لذا پروژه ها و مدل های مداخلاتیِ توسعه گرانِ محلی، توانِ پاسخ گویی به تمامی ابعاد و مؤلفه های آن را ندارند. بنابراین، در شرایط کنونی، مهاجرتِ روستاییان به شهرها با آهنگی مثبت ادامه خواهد داشت و تحقق اهداف توسعه به تعویق می افتد.

اهمیت سهم زنان روستایی در نیروی انسانی، نه تنها در فعالیت های خانگی، بلکه در فعالیت های تولیدی بیرون از خانه نیز حائز اهمیت می باشد. با توجه به اینکه زنان هم در منزل و هم در بیرون از منزل، مشغول انجام فعالیت هایی می باشند، شایسته است که سهم آنان به طور دقیق و مبسوط تر در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی تعیین گردد. در این مقاله از روش گراندد تئوری و تکنیک های ارزیابی مشارکتی روستایی، مصاحبه نیمه ساخت یافته، مشاهده و قدم زدن در میدان پژوهش و بحث گروهی استفاده گردیده و با روش گلوله برفی نسبت به انتخاب نمونه های آماری تا مرحله اشباع نظری (در نفر بیست و پنجم) در داده ها پرداخته و پس از تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده در میدان از طریق کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) با انتخاب مقوله مرکزی «توانمندسازی زنان روستایی»، اقدام به استخراج نظریه ایی براساس داده های گردآوری شده از میدان نموده است. سپس، با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها طبق اصول حاکم بر روش گراندد تئوری، نظریه «توانمندسازی زنان روستایی به مثابه عاملی  برای توسعه محلی» از داده ها به دست آمده است. در نهایت، برای برون رفت از این وضعیت، پیشنهاداتی ارایه گردیده است. محدوده مطالعاتی شامل پنج روستا از جمله: اردمه، محمودآباد، پیرگز، کوشکک و حصارنو، دهستان عشق آباد از بخش میان جلگه شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی که جغرافیای تحقیق را شکل داده است. نتایج حاصل نشان می دهد که برای دستیابی به اهداف توسعه همه جانبه، مشارکت روستاییان به ویژه زنان روستایی در برنامه های توسعه بسیار ضروری است. لذا، می توان در خصوص ارایه نظریه ایی که تمام عناصر یک پژوهش کامل را در خود داشته باشد، اقدام کرد و پیشنهادات راهبردی در جهت «توانمندسازی زنان روستایی به مثابه عاملی برای توسعه محلی» را ارائه داد. اهداف پژوهش: بررسی مشکلات و عوامل مؤثر بر توانمندسازی زنان روستایی در دهستان عشق آباد شهرستان نیشابور. بررسی مصنوعات صنایع دستی روستایی زنان در دهستان عشق آباد در ارتباط با توسعه محلی.   سوالات پژوهش: چه عواملی بر توانمندسازی زنان روستایی در دهستان عشق آباد شهرستان نیشابور مؤثر است؟ چگونه تولیدات مصنوعات صنایع دستی روستایی زنان در دهستان عشق آباد با توسعه محلی در این منطقه مرتبط است؟

هدف این پژوهش فهم تجربه زیسته طرد اجتماعی در بین فقرای روستایی استان ایلام می باشد. رویکرد مورد استفاده در این تحقیق، کیفی با استفاده از روش نظریه داده بنیاد می باشد. در این مطالعه کل دهستان های استان شناسایی و از هر دهستان یک روستا- جمعاً 10 روستا - مورد مطالعه قرار گرفت. بعد از 35 مورد مصاحبه عمیق و 7 مورد بحث گروهی به اشباع تئوریک دست پیدا کردیم؛ مقوله «فقر و مناسبات نابرابر اقتصای، اجتماعی» به عنوان مقوله هسته ای انتخاب گردید. شرایط علّی شکل گیری این مقوله، فقر موروثی، فقدان مهارت، بیکاری، طلاق، بیوگی، تجرد، تبعیض جنسیتی، ناباروری، انسداد اجتماعی، فقدان شبکه های اجتماعی، مهاجر بودن و معلولیت می باشد. از راهبردهای مورد استفاده جهت مواجهه با پدیده نابرابری و طرد اجتماعی می توان به ایجاد گروه های متکثر و متضاد در روستاها، اختلاف و چند دستگی، کسب سرمایه نامشروع، انطباق و خود محروم سازی اشاره کرد. پیامدهای اتخاذ چنین راهبردهایی نیز آسیب پذیری، بدبینی، بی اعتمادی، مشارکت پایین، مواجهه با تنبیهات قانونی، تضعیف شبکه های اجتماعی، بی تفاوتی، یأس و سرخوردگی، بروز آسیب های اجتماعی، خالی شدن روستاها از سکنه و تداوم فقر، نابرابری و طرد اجتماعی می باشد.       

مسکن روستایی عینیتی سازمان یافته از فعالیت های اقتصادی و مناسبات اجتماعی است که هرگونه دخل و تصرف در این ساختار کالبدی، مستلزم مدنظر قرار دادن وجوه مختلف زیستی از جمله معیشت، سکونت و پایداری است. خانه های کنونی واقع در سکونتگاه های روستایی از ابعاد گوناگون، با فقر و محرومیت مواجه بوده و پرداختن به مسئله فقر مسکن روستایی بدون لحاظ کردن رویکرد چند بُعدی میسر نخواهد بود. در این راستا پژوهش حاضر با در نظر گرفتن پنج معیار کمبود مسکن، تراکم خانوار در واحد مسکونی، استحکام سازه ای، مالکیت و مساحت زیربنا، هدفی با عنوان ارزیابی وضعیت فقر چند بُعدی مسکن روستایی را دنبال می کند. ازاین رو 6 استان غربی کشور (کردستان، کرمانشاه، ایلام، همدان، لرستان و زنجان) به عنوان جامعه آماری انتخاب شد و با اتکا به داده های آماری و منابع رسمی از طریق شاخص های نسبت سرشمار فقر و نسبت شکاف فقر؛ درجه فقر مسکن روستایی سنجیده شد. تحقیق از نوع کاربردی و ماهیت آن توصیفی - تحلیلی است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر دو شاخص یاد شده، از روش رتبه بندی کوپراس و روش وزن دهی تخصیص نقطه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که به رغم پدیدار شدن فقر مسکن در مناطق روستایی استان های غربی کشور، درجه فقر از وسعت و شدت متفاوتی برخوردار است، به طوری که به لحاظ فقر موجودی مسکن و فقر زیربنایی (مساحت)، به ترتیب استان های همدان و کردستان با بیشترین میزان فقر مواجه بوده اند، از جنبه های فقر تراکمی، فقر سازه ای و فقر مالکیتی نیز به ترتیب استان های همدان، کردستان و کرمانشاه بیشترین میزان فقر مسکن روستایی را داشته اند. همچنین نتایج رتبه بندی کوپراس نشان داده که در مجموع، استان های کردستان، کرمانشاه، لرستان، همدان، زنجان و ایلام به ترتیب بیشترین تا کمترین درجه فقر مسکن روستایی را داشته اند.

عوامل بسیاری در فرایند اثربخشی مدیریت تأثیرگذار است که یکی از آن ها ویژگی ها یا سبک مدیران و رفتارهای آن ها با زیردستان است. این امر به ویژه در اجتماعات محلی و روستایی، که ارتباط نزدیکی بین مدیران و روستاییان وجود دارد، بسیار مهم است. زیرا مدیران محلی هستند که با رویکردهای اجرایی یا عملکردی خود میزان و زمینه حضور و مشارکت پذیری روستاییان را شکل می دهند. بنابراین،در پژوهش حاضر براساس روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع موجود نخست به بررسی اثرهای سبک مدیریت روستایی پرداخته شده و سپس ارتباط آن بر میزان مشارکت پذیری روستاییان در سکونتگاه های روستایی دهستان زرین گل شهرستان علی آباد مد نظر قرار گرفته است. حجم جامعه نمونه این تحقیق متشکل از 269 سرپرست خانوار از 11 روستای دهستان است که در قالب پرسش نامه محقق ساخته بررسی شده اند. یافته های تحقیق حاکی از میانگین متوسط در اغلب شاخص های پنج گانه (انگیزش، مشارکت در تصمیم گیری، تعامل، ارتباطات، و اعتماد و اطمینان) سازنده سبک های مدیریت است؛ به گونه ای که از میان 11 روستا، 10روستا دارای مجموع میانگین امتیازات شاخص های بین ۶/2 تا ۲۵/۳ یعنی مدیریت مشورتی و یک روستا دارای میانگین امتیازات شاخص های کمتر از2.6 یعنی دارای سبک مدیریتی غالب دلسوزانه است. از طرفی، ارتباط مستقیمی بین میزان سبک مدیریت و مشارکت پذیری روستاییان در روستاهای دهستان زرین گل وجود دارد. سطح معنی داری بیانگر این مطلب است که بین دو متغیر سبک مدیریت و مشارکت پذیری روستاییان همبستگی وجود دارد.

توجه به مشارکت و تأکید بر نقش آن یکی از عوامل مؤثر در توسعه روستایی شناخته شده است، زیرا مشارکت زمینه را برای افزایش کارایی برنامه ه ای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و کیفیت تصمیم گیری برای مناطق روستایی فراهم می کند. بنابراین، برای دست یابی به توسعه روستایی نیازمند مشارکت مردم در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی هستیم. هدف از این پژوهش تحلیل موانع مشارکت مردم محلی در توسعه روستایی در دهستان بیشه سر بخش مرکزی شهرستان قائم شهر است. نوع تحقیق براساس هدف کاربردی و از جهت روش توصیفی - تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از روش های اسنادی و میدانی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری و مدل واس پاس بهره گرفته شد. نتایج آزمون tتک نمونه ای نشان داد میانگین معیارهای موانع اقتصادی- مالی، فردی و شخصیتی، نهادی و سازمانی و اطلاعاتی در توسعه روستایی بیشتر از مقدار میانگین نظری مطلوب است. مقادیر میانگین موانع مشارکت محلی (محیط اجتماعی، اقتصادی، فردی، نهادی، و اطلاعاتی و ارتباطی) در خوشه دوم بیشتر از خوشه اول است. بنابراین، جدول ANOVAنشان داد که براساس میزان معناداری، موانع محیط اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، فردی و شخصیتی، نهادی و اطلاعاتی و ارتباطی با سطح خطای کوچک تر از 01/0 بیشترین نقش را در جداسازی خوشه ها دارد. همچنین، نتایج خروجی مدل WASPAS نشان داد که موانع مشارکت مردم محلی در توسعه روستایی در روستای بالافراکتی نسبت به سایر روستاها شدیدتر و در روستای پاشاکلافراکتی نیز موانع ذکرشده از شدت کمتری برخوردار است.

امروزه طرح های روستایی مختلفی از جمله یکجانشین کردن عشایر و ارایه نوآوریهای مختلف فنی و سازمانی در روستاها اجرا می شود که واکنش مردم به آن ها و پذیرش یا عدم پذیرش این طرح ها از مسایل مهم روز است . در این راستا فرهنگ عاملی مهم در پذیرش یا عدم پذیرش این ایده ها و طرح ها در محیط روستایی است و لذا نقش مهندسی فرهنگی به جهت حل مشکلات احتمالی پیش پای متخصصان روستایی اهمیت می یابد . هدف از این مقاله بررسی ضرروت مهندسی فرهنگی در روستاها به عنوان بخشی از فرایند توسعه روستایی است . در ابتدا تعریفی از مهندسی فرهنگی و ارتباط آن با توسعه ارایه می شود . به تاریخچه مهندسی فرهنگی در روستاها پرداخته و کشور چین ، شوروی ، رژیم شغالگر قدس و ایران را به عنوان مثال هایی ذکر می کنیم . اشاره می شود که در روستاها مهندسی فرهنگی با ایجاد نهادهای فرهنگی ، تغییر الگوهای فرهنگی نامناسب و بعضاٌ حذف آن ها در جهت پذیرش یا استفاده بهینه از نواورها گام بر می دارد . در عین حال حل مشکلات ناشی از نابرابری روستایی و مهاجرت از وظایف مهندسی فرهنگی است . اشاره می شود که در یک برنامه فرهنگی روستایی باید به هدف ، زمان ، هزینه و منابع مالی توجه زیادی نمود و عناصر مشارکت ، واثع گرایی ، مدیریت همه جانبه و یکپارچه از اهمیت زیادی در آن برخوردار است .در انتها اشاره می شود که مهندسی فرهنگی رهیافتی از بالا به پایین است که می تواند در بعد کلان یا بعد محلی نظیر یک روستا به اجرا درآید .

گردشگری روستایی گرایشی نوین در صنعت گردشگری است، که از دهه 50 به بعد مطرح گردید. امروزه صنعت گردشگری روستایی به عنوان یک راهبرد می تواند با برنامه ریزی اصولی و شناسایی مزیت ها و محدودیت ها،نقش موثری در توسعه مناطق روستایی داشته باشد. این پژوهش که در شهرستان خاش در دو بخش انجام شده، بخش اول با استفاده از روش مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید ها به شیوه( sowt )به ارائه استراتزی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در مناطق روستایی شهرستان خاش پرداخته است. تجزیه و تحلیل یافته ها نشان داد که راهبرد تهاجمی به عنوان راهبرد اول در اولویت قرار گرفته است که با استفاده از نقاط قوت داخلی از فرصت هایی که از بیرون برای منطقه وجود دارد به خوبی در جهت توسعه گردشگری و جذب بیشتر گردشگر استفاده گردد.دربخش دوم بااستفاده ازمدل مدیریت گردشگری(soar) بااستفاده ازنظرات کارشناسان که تکمیل کننده مدل قبلی باشد،این مدل آینده نگری در مورد توسعه گردشگری منطقه خواهد داشت وبه نوعی مدیریت گردشگری خاش را ارائه می دهدتا بتوانیم ازظرفیت موجودبه نحواحسن استفاده کرد. گردشگری می تواند در توسعه اقتصادی- اجتماعی مناطق روستایی خاش پاسخگوی بسیار از مشکلات و معظلات اقتصادی باشد. از جمله شناسایی ظرفیتهای توسعه همه جانبه صنعت گردشگری در ابعاد ملی- منظقه ای و محلی در کنار ساماندهی و هدایت زیرساخت های توسعه گردشگری می تواند در استقرار و توسعه این صنعت موثر واقع گردد