مطالب مرتبط با کلیدواژه

شعر معاصر


۱۴۱.

تشبیه های تلمیحی در سروده های شفیعی کدکنی (م. سرشک)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر تشبیه تشبیه تلمیحی شفیعی کدکنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۵ تعداد دانلود : ۵۲۸
تلمیح و تشبیه دو مقوله بلاغی ا ند که اندیشمندان علوم بلاغی از دیرباز در دو حوزه بدیع و بیان به آنها پرداخته اند. برخی شاعران ایرانی با استفاده از ظرفیت های زبان فارسی، با تلفیق این دو مقوله گونه بلاغی تازه ای پدید آورده اند که در این پژوهش با نام تشبیه های تلمیحی از آنها یاد می شود. موضوع پژوهش حاضر، بررسی این گونه بلاغی در سروده های دهه چهل و برخی از سروده های اوایل دهه پنجاه شفیعی کدکنی است. برای این کار، آیینه ای برای صداها شامل مجموعه های شعری زمزمه ها ، شب خوانی ، از زبان برگ ، در کوچه باغ های نشابور ، مثل درخت در شب باران ، از بودن و سرودن ، و بوی جوی مولیان ، بررسی شده است. هدف این پژوهش شناساندن ویژگی های این گونه بلاغی چون آشنایی زدایی، برجسته سازی، ایجاز، ترجمه ناپذیری، داشتن زمینه روایی و اختصاص آن به زبان فارسی است که برای اولی بار در ادب پارسی انجام می گیرد. شناخت رابطه مضمونی این تشبیه ها با موضوعات شعری شفیعی کدکنی و میزان توانمندی او در به کارگیری و نوع تلمیحات به کار رفته، از اهداف دیگر این پژوهش است که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوا بررسی شده اند. قرار دادن شخصیت های اساطیری، دینی، عرفانی، علمی و غنایی در جایگاه مشبّه به در این تشبیه ها، آگاهی شاعر از این مقولات و تسلط او در این زمینه را نشان می دهد. همین مسئله بسامد این تشبیه ها در سروده های شاعر، نوآوری های او در این بخش و تناسب معنایی مضمونی سروده ها با این گونه بلاغی را توجیه می کند.
۱۴۲.

نقش ارتباط های غیرکلامی شعر اخوان ثالث در القای اندیشه یأس و ناامیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارتباط غیرکلامی زبان بدن شعر معاصر مهدی اخوان ثالث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۰ تعداد دانلود : ۷۱۴
برقراری ارتباط شامل تمام راه هایی است که بشر برای تأثیرگذاری بر دیگران به کار می بندد، این عمل نه تنها شامل سخن گفتن یا نوشتن، بلکه شامل تمام رفتارهای انسان در حالت های مختلف می شود، بنابراین، دو دسته از نشانه های ارتباطی وجود دارد که بشر در برقراری ارتباط از آنها استفاده می کند: نشانه های کلامی و نشانه های غیرکلامی. در علم ارتباطات به چگونگی تأثیرگذاری نشانه های غیرکلامی در انتقال پیام توجه ویژه شده است. تحقیقات نشان داده است بخش بزرگی از پیام ها از طریق نشانه های غیر کلامی به دیگران منتقل می شود. در شعر نیز هنرمند از نشانه های کلامی و غیرکلامی بهره می برد تا در ارتباط با مخاطب تأثیرگذارتر باشد، اما اغلب در تحلیل شعر تمرکز بر نشانه های کلامی است. مهدی اخوان ثالث یکی از شاخص ترین شاعران روایی معاصر است که ویژگی خاص روایی شعرش بستری مناسب برای استفاده از نشانه های غیرکلامی فراهم می آورد. در این پژوهش به چگونگی استفاده اخوان ثالث از نشانه های ارتباط غیر کلامی در شعر در جهت پاسخ به این پرسش ها پرداخته شده است: اخوان ثالث در تصاویر شعری اش از کدام نشانه های ارتباط غیرکلامی استفاده کرده است؟ نشانه های ارتباط غیرکلامی در شعر اخوان ثالث چه معانی ای را به مخاطب القا می کنند؟ آیا بین نشانه های ارتباط غیرکلامی و اندیشه غالب اخوان ثالث در شعرش ارتباط معناداری وجود دارد؟ این پژوهش نشان داد اخوان ثالث در شعرش برخی از مفاهیم و پیام ها را با تصویرکردن نشانه های غیر کلامی مربوط به چشم، دست، پا، سر و گردن، لب و دهان و... منتقل کرده است. بسامد استفاده از این نشانه ها در شعرهایی که ویژگی داستانی و روایی دارند بیشتر است. پیام های منتقل شده از این نشانه ها اغلب حزن، اندوه، ترس، نگرانی، اضطراب، عدم اطمینان و ناامیدی است. بسامد بالای لبخندهای دروغین و استفاده مکرر از پیام های آوایی آه و سکوت نشان می دهد تزویرها، دورویی ها و ناراستی ها فضای فکری اخوان ثالث را، در بیشتر شعرهایش، آکنده از اندوه و ناامیدی کرده اند. استفاده از این نشانه ها به شاعر این امتیاز را داده است که به جای توضیح و تفسیر یک احساس یا تلاش برای انتقال یک پیام، در کلامی موجز، شعری پویا و تأثیرگذار به مخاطبان ارائه دهد.
۱۴۳.

بررسی تطبیقی تصویر دگر جنسیتی از منظر سیمین بهبهانی و سعادالصباح(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی شعر معاصر ایران و کویت سیمین بهبهانی سعاد الصباح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۳۹۱
امروزه شعر، نه به مثابه امری تفننّی یا علاقه شخصی، بلکه به منزله ابزاری فرهنگی است که درراستای القای تفکّر و یا اصلاح روند خاصّی و گاهی معیوب در جامعه به کار می رود و همگان از اهمّیّت آن آگاه اند. منادیان برابری جنسیتی نیز متناسب با حال و مقام از این ابزار بهره برده و خواسته های خویش را با آن مطرح کرده اند. سیمین بهبهانی و سعاد الصّباح دو شاعر معاصری هستند که از این ابزار استفاده کرده و به تصویر مرد را در شعر خود ترسیم کرده اند. پژوهش حاضر به مقایسه تطبیقی تصویر مرد به مثابه دگرجنسیتی در شعر این دو شاعر پرداخته است. برای دستیابی به این هدف از شیوه تحلیلی – توصیفی استفاده شده است. یافته های پژوهش، نشانگر آن است که این دو شاعر با شعرشان چهره ای واقعی از مرد معاصر و خصوصیاتش نشان داده و دو جنبه نکوهیده و ستوده شده از وی ارائه داده اند. سیمین و سعاد، اعتراض هایی نسبت به مردان داشته اند و وضعیّت نابسامان زنان را حاصل رفتارهای نادرست مردان دانسته اند و خواسته اند که زنان نیز مثل مردان از حق و حقوق خود برخوردار باشند. درکنار این مسائل، هردو شاعر همسران خود را ستوده اند.
۱۴۴.

نقد کتاب لغه الشعر العربی الحدیث؛ مقوماتها الفنیه و طاقاتها الابداعیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۶۲۴ تعداد دانلود : ۳۳۴
کتاب دانشگاهی امروزه ابزاری مهم برای آموزش به دانشجویان و انتقال اندیشه ها به ایشان است. از همین رو، نقد کتاب دانشگاهی درپی آن است تا این گونه کتاب ها را براساس شاخصه هایی استاندارد بررسی و زمینه بهره وری هرچه بیش تر از این رکن مهم آموزش عالی را فراهم کند. نوشتار حاضر درپی آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و براساس شاخصه های ارزیابی شکلی، ساختاری، زبانی، و محتوایی کتاب لغه الشعر العربی الحدیث، مقوماتها الفنیه و طاقاتها الابداعیه نوشته «سعید ورقی» را بررسی کند و نقاط قوت و ضعف آن را در حوزه نقد شعر معاصر عربی بشناساند. مهم ترین نتایج عبارت اند از شاخصه های ظاهری هم چون طرح جلد، طراحی صفحه، و برجسته سازی در نگارش رعایت شده است، هرچند عنوان روی جلد برجستگی لازم را ندارد. زبان اثر علمی، تخصصی، و متناسب با موضوع و سطح ویژه مخاطبان خود است. فصول کتاب باعنوان کاملاً تناسب دارند. در ترتیب و چینش فصل ها و باب ها نوعی تسلسل منطقی و علمی دیده می شود. کتاب موردبحث جامعیت و روزآمدی لازم را دارد و توانسته با کتاب های هم سطح خود ارتباط برقرار کند.
۱۴۵.

تحلیل زبان زنانه در شعر سعیده بنت خاطر الفارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان زنانه شعر معاصر عمان سعیده بنت خاطرالفارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۳ تعداد دانلود : ۷۴۴
زبان همواره محملی برای ظهور باورهای ذهنی، تفکرات و احساسات درونی شاعران بوده است. در این میان زنان شاعر با احساسات، عواطف و زبان زنانه موفق به خلق ادبیات زنانه شده اند. «سعیده بنت خاطر» شاعره برجسته عُمانی است که توانسته با کاربرد زبان، جهانی زنانه را در شعر خویش خلق کند و به تحولات عمیقی در حوزه زبان شعری زنانه دست یابد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی یکی از پیشگامان شعر زنانه عُمان، با تحلیل سیر تحولی ادبیات زنانه در شعر عربی؛ زبان زنانه این شاعر را در دو سطح واژگانی و نحوی، با روش توصیفی- تحلیلی بررسی می کند و  به این سوال اصلی پاسخ داده است که  بنت خاطر برای القای چه مفاهیمی از زبان زنانه استفاده کرده است؟ یافته ها نشان می دهد که وی از واژگان زنانه برای بیان مقاصد مختلفی مانند: مخالفت با اندیشه ی مردسالار، بیان مفاهیم دینی و بیان احساسات بهره گرفته است؛ دلی مالامال از تبعیض و نابرابری حقوق زنان در جامعه عربی دارد و اثرات این تفکر فمنیستی در جای جای اشعارش به چشم می خورد. همچنین شاعر از ساختار نحوی زبان زنانه با گفتاری قاطع برای بیان مقاصد سیاسی، اجتماعی خویش بهره می گیرد.
۱۴۶.

خوانش تطبیقی نگاه شفیعی کدکنی و عزّالدین اسماعیل به کارکرد سنت ادبی در مدرنیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عزالدین اسماعیل شفیعی کدکنی سنت ادبی مدرنیسم شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۴ تعداد دانلود : ۳۶۴
سنت و مدرنیسم از مؤلفه های مهم ادبیات و نقد ادبی معاصر به شمار می آید که بسیاری از ناقدان ادبیات عربی و فارسی معاصر ازجمله عزالدین اسماعیل و محمدرضا شفیعی کدکنی بدان پرداخته اند. این دو شخصیت ادبی با تکیه بر ادبیات و نقد ادبی قدیم عربی و فارسی به تأثیر مثبت تعامل سنت و مدرنیسم و ضرورت کارکرد سنت در شعر معاصر عربی و فارسی تأکید دارند؛ بنابراین پژوهش حاضر، با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی کوشیده است دیدگاه های نقدی عزّالدین اسماعیل و شفیعی کدکنی را درباره لزوم استمرار سنت ادبی در شعر معاصر عربی و فارسی بررسی کند و به این سؤال پاسخ دهد که حضور سنت ادبی در شعر معاصر عربی و فارسی از دیدگاه این دو تا چه میزان است و رابطه سنت با مدرنیسم تعاملی است یا تقابلی. علاوه بر این، علت تشابه و اختلاف در اندیشه این دو ناقد چیست. نتیجه این پژوهش نشان داد هردو ناقد سنت و نوگرایی را به خوبی تجربه کرده اند و با اشراف کامل بر ویژگی های این دو حوزه، ضمن پایبندی و تعهد به موازین سنت، نوگرایی را در تعامل با آن دانسته اند. شباهت ها و تفاوت های دیدگاه این دو ناقد هم معلول گرایش ها، نگرش ها، محیط، میدان رشد و فضای حاکم بر اندیشه های دو نویسنده است. از سویی ریشه های فرهنگی مشترک این دو شخصیت ادبی، به خصوص در حوزه نقد ادبی، آنان را دست کم در نگرش به موضوع تعامل سنت و مدرنیسم بسیار به هم نزدیک کرده است. 
۱۴۷.

زیباشناسی سیمای حضرت فاطمه و حضرت زینب (علیهما السّلام) در شعر احمد وائلی و احمد عزیزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی ادبیات متعهد فاطمه (س) زینب (س) وائلی عزیزی شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۴ تعداد دانلود : ۵۵۱
معرّفی و تبیین سیمای حضرت فاطمه و حضرت زینب (علیهما السّلام) به مثابه برجسته ترین زنان تاریخ اسلام، در شعر احمد وائلی و احمد عزیزی، مورد توجّه قرار گرفته است. هردو سراینده بر شخصیّت الگویی این دو بانوی بزرگوار و به تبع آن درباره اصالت نسب خاندان و نیز سجایای ایشان سخن گفته و آنان را به منزله الگوی شایسته معرّفی کرده اند. درکنار این مهم، سخنی استوار درباره منطق گویا و بلاغت بیان همراه با صبر و استقامت حضرت زینب (س) را دست مایه پردازش های شعری خویش کرده اند. این دو شاعر ﺑﺎ ﺑﺎزآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﯿﻤﺎ و ﻣﻨﺰﻟﺖ حضرت فاطمه و زینب (علیهما السّلام) در ﺟﻬﺎن ﻧﮕﺮی و اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﻼم و ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺸﯿّﻊ ﮐﻮشیده اند و در عین بهره گیری از تمام توان هنری و شعری خود، زنان معاصر جهان اسلام را نیز به پیروی و الگوپذیری از آن دو حضرت فراخونده اند. پژوهش حاضر بیانگر این است که دو شاعر ضمن برشمردن اوصاف حضرت فاطمه و زینب (علیهما السّلام) ازنظر مضمونی دو تفاوت عمده دارند: شعر وائلی، بیشتر روایتی تاریخی از زندگی اهل بیت (ع) است که عاطفه در آن چندان پررنگ نیست؛ درحالی که شعر احمد عزیزی سرشار از احساس و عاطفه است. هردو شاعر ازنظر کاربست ساختاری و جنبه های هنری، از عناصر علم بیان، معانی و بدیع، همچون تشبیه، استعاره، مجاز، مراعات نظیر، تضاد و اقتباس از آیات قرآن و احادیث، استفهام و موارد فصل و... بهره گرفته اند؛ امّا رویکرد عزیزی در بهره گیری از این عناصر، به نوعی ذهنی گرایی تمایل دارد که به باور نگارندگان در شعر سپهری و پیش تر از او در شعر سبک هندی یا اصفهانی ریشه دارد؛ درحالی که شعر وائلی، بیشتر به سبک شاعران کلاسیک عرب نزدیک است.
۱۴۸.

«آرگو» در گفتمان ادبی نیمایوشیج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر نیمایوشیج آرگو زبان مخفی نمایش های عامیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۴۹
«آرگو» یکی از کلمات کلیدی در گفتمان ادبی نیمایوشیج است. مفهومی که در آثار و تحلیل های شاعران و منتقدان پس از او به «زبان عامیانه و محلی» ترجمه و تعبیر شده است. در حالی که این کلمه در پژوهش های زبانشناسی براساس فرهنگ های لغت فرانسوی و انگلیسی به معنای «زبان مخفی» آمده است؛ زبانی مختص گروهی خاص که دیگرانِ خارج از آن گروه از فهم آن عاجز و ناتوان اند. این مقاله به شیوه توصیفی - تحلیلی در گام نخست نمونه هایی از نظرات نیما در باب «آرگو» و مصادیقی از شعرهای وی را آورده و سپس برداشت ها و دریافت های شاعران و منتقدان ادبی پس از وی را از این اصطلاح تحلیل کرده و نشان داده که این دریافت ها ناقص است. نتیجه دیگر این مقاله این است که آنچه نیمایوشیج به عنوان «آرگو» یادکرده نه صرفاً زبان عامیانه بلکه توجه به زبان مخفی و تمام جنبه های فرهنگ عامیانه است که یکی از جلوه های اساسی آن در نمایش های عامیانه متجلی شده است.
۱۴۹.

شیرین در چشمه نظامی گنجوی تصویری تأثیرگذار و رمانتیک در شعر معاصر فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نظامی شیرین در چشمه شعر معاصر تصویر رمانتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۴۵۱
نظامی گنجوی از جمله گویندگان پرآوازه ای است که حضوری همه جانبه در تاریخ فرهنگی ایران دارد و این حضور حتی در دوره معاصر نیز کم رنگ نشده است. دراین میان، صحنه «آب تنی شیرین در چشمه» از منظومه خسرو و شیرین یکی از تصاویر پرجاذبه ای است که همواره در کانون توجه شاعران هم روزگار ما بوده است. مقاله پیشِ رو، به روش تحلیل محتوا، می کوشد کیفیت و دلایل تأثیرگذاری این تصویر را در شعر معاصر بررسی کند. تأثیرپذیری از این تصویر به دو شیوه انجام گرفته است: در شکل نخست و مهم ترِ آن، کل شعر به این تصویر اختصاص یافته است و در نوع دیگر نیز شاعران تنها در بخشی از اشعار خود نیم نگاهی به این تصویر انداخته اند. در ادامه مقاله، این بحث را پیش کشیده ایم که تصویر شیرین در چشمه با مشخصات یک تصویر رمانتیک هم خوان است و ازاین رو برخی شاعران که در مقطعی از فعالیت حرفه ای شان تحت تأثیر رمانتیسم بوده اند، به این تصویر نظامی اقبالی تام نشان داده اند. عصیان، عدول از مرزهای اخلاق، توجه به افسانه های محلی، تجلی مثالی و اسطوره ای زن/ معشوق، استعاره گرایی، پویایی و بالندگی تصویر، بیان آراسته و پرجلوه، زمان و مکانِ محو و رنگ باخته و نامشخص، و طبیعت گرایی همگی از مشخصات شعر و تصویر رمانتیک به شمار می آید که اغلبِ آنها در تصویر شیرین در چشمه نیز دیده می شود. یکی دیگر از دلایل جذابیت این تصویر را جسمانی بودن آن دانسته ایم. این تصویر کلاسیک، با جنبه های ملایم اغواگرانه اش، استعداد آن را داشته است که هم کشش های تنانه و زنانه روزگار ما را بازتاب دهد و هم به شعر مدرن هویتی بومی ببخشد.
۱۵۰.

اندیشه های رمانتیکی ژاله قائم مقامی با تکیه بر مباحث اسطوره ای(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: اسطوره اسطوره سازی رمانتیسم ژاله قائم مقامی شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۳۴۰
نقش سازنده اساطیر در شکل گیری بنیادهای فکری جوامع بشری و نیز ضرورت تعمق انسان در هریک از جلوه های آن در طول زندگی به ویژه عصر معاصر بر همگان مبرهن و روشن است. اگرچه عصر حاضر به ظاهر عاری از اسطوره هاست، آن ها در ذهن انسان امروزی نیز جایگاه خود را یافته اند. شاعران در طرح و برجسته سازی اسطوره ها، نقش پررنگ تری نسبت به سایرین دارند. اسطوره و اسطوره سازی در شعر رمانتیک، جایگاه خاصی دارد، از میان مکاتب ادبی، مکتب رمانتیسیسم، اهمّیّت بیشتری به اسطوره ها می دهد. تأثیر نگاه رمانتیک بر نوع و میزان توجه شاعران معاصر به اسطوره و چگونگی بهره گیری آن ها از روایت های اسطوره ای، از مسائل مهمی است که باید درباره آن پژوهش شود. هدف این پژوهش تبیین نحوه به کارگیری مبتکرانه اسطوره و اسطوره پردازی، بر محور اندیشه رمانتیک در شعر ژاله قائم مقامی به روش توصیفی- تحلیلی است و نشان می دهد، کاربرد اسطوره ها در شعر ژاله براساس مبانی نظری مکتب رمانتیس م، قابل توجیه است. نتیجه پژوهش ناظر بر این است که ژاله، شاعر رمانتیک معاصر، در اشعارش بهره زیادی از گونه های اسطوره ای برده است؛ چنانکه اسطوره ها به سه شکل «بازآفرینی» «تغییر» و «تکرار»، در اشعار وی نمود یافته است.
۱۵۱.

«القناع» و الدلالات الرمزیه ل«عائشه» عند عبد الوهاب البیاتی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۲۷۲
بات واضحاً، الیوم أن حداثه القصیده العربیه فی الشعر المعاصر لا تکمن فی تمرد الشاعر علی القیود الشکلیه الصارمه؛ بل غالباً ما تتمثل فی نظره الشعراء و إنعطافهم نحو البحث عن رموز وأساطیر و أقنعه یجسد فیها، ومن خلالها، رؤاه و یتوحد معها للتعبیر عما فی داخله. فغالباً ما تعجز الرموز العامه و الشائعه عن الارتفاع إلی مستوی ما یواجهه الشاعر، فیری ضروره أن یتجاوز الرموز الجاهزه، أو أن یعید شحنها و یجعلها أکثر صله به و بمعاناه عصره. و هکذا ظل جهد الشاعر العربی المعاصر یکمن فی البحث عن الرموز الشخصیه کما لدی البیاتی و السیاب و أدونیس. لقد استخدم البیاتی عدداً من الرموز الشخصیه منها: عائشه، و وضاح الیمن، والخیام، والمعری. إن بعض هذه الرموز و إن یکن منتزعاً من حقل أسطوری أو تاریخی، إلا أن البیاتی یمنحها قوه رمزیه شخصیه و یسعی إلی إعاده صیاغتها من جدید و لا یلجأ دائماً إلی دلالاتها الشائعه. و ربما کانت «عائشه» أکثر استخداماً فی هذا المضمار من رموزه الأخری فی دواوینه الشعریه. و استطاع الشاعر أن یجعل من عائشه رمزاّ أساسیاً بین رموزه الشخصیه یرجع الیها للتعبیر عن موضوعه الشعری و تجسید رؤاه إزاء الکون و الحیاه.
۱۵۲.

السُّخریهُ: مکانتها ومضامینها فی شعر رهی معیری ومحمد مهدی الجواهری (دراسه مقارنه)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۲۳۳
تحتوی السُّخریهُ فی الأدب عَلَى ترکیبهٍ مِن النقدِ والهجاءِ والتّهکمِ والدّعابهِ، وذلک بهدفِ التعریض بالأشخاص، وتجریحهم، وإبراز مثالبهم وسلبیاتهم والنقائض الجسدیه والرذائل الخلقیه. فإنَّ الأدب السَّاخر فی غایهِ الأمر یهدفُ إلى إصلاح العیوب وتصحیح المسارات الخاطئه وتقدیم الإعوجاجات السّلوکیه. ومعَ أنَّ عصراً مِن عصور التاریخ لا یخلو مِن السُّخریه، إذ إنَّ السُّخریه تنبثق مِن انبثاق حیاه الإنسان، فإنَّها تزدادُ ازدهاراً فی العصور التی یسودُ علیها القلقُ وتنسدُّ فیها منافذُ الحریّه؛ لذلک لو عرفنا حجمَ النکبه المخیفه التی نکبتْ بها بلاد إیران والعراق، والمؤامرات المروّعه التی نفّذها الإنتدابُ والإستبدادُ فیهما ضدَّ الأرض والشّعب، لَأدرکنا سرّ إکثار الشعراء فی هذینِ البلدینِ مِن السُّخریه ضدّ المستکبرین والطغاه وإشاعتها. فمِنْ هذا المنطلق یتصدى هذا المقال لدراسه شعر السُّخریه الذی ظهر فی هذینِ البلدینِ لیعرّف بالمضامین المشترکه وفق رؤى تحلیلیه لدى الشاعرینِ رهی معیری ومحمد مهدی الجواهری. فالسؤال الذی یُطرح هنا یلخص فیما یلی: ما هی أهم الملامح المشترکه فی شعر السُّخریه لدى رهی معیری ومحمد مهدی الجواهری التی تحثّنا للمقارنه بین هذینِ الشاعرینِ؟ فهذا ما سنحاولُ الإجابه عنه مِن خلال استعراض وجوه التشابه فی أعمالهما الشعریه بالإعتماد على المنهج التوصیفی- التحلیلی فی المدرسه الأمریکیه التی تسعى للبحث والمقارنه بین العلاقات المتشابهه فی الآداب المختلفه. ومن النتائج التی توصلت لها هذه المقاله یلاحظ مدی ترابط النصوص بعضها ببعض، فالسُّخریهُ عند هذینِ الشاعرینِ قائمه عَلَى فکره المقابله بین الصّدق والکذب، أو بین الصّحه والزیف، أو بین الکمال والنقص، وبعباره مختصره بین ما یکون وما ینبغی أن یکون.
۱۵۳.

نقد تطبیقی آزادی زنان در اشعار سعاد الصباح و سیمین بهبهانی

کلیدواژه‌ها: زن ادبیات عرب آزادی سیمین بهبهانی سعاد الصباح شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۷ تعداد دانلود : ۴۲۵
آزادی حقوق زنان، یکی از موضوعات بسیار مهم در هفتاد سال اخیر است، که بیش از هر زمان، بخش عمده ای از ادبیات و به ویژه شعر شاعران این دوره را در بر گرفته است. سیمین بهبهانی، شاعره معاصر ایرانی، دغدغه ی مسأله ی زن و حقوق زنان را در جای جای اشعار خود دارد. از طرفی دیگر سعاد الصباح، شاعره پر آوازه ی کویتی، یکی از مهم ترین پرچمداران دفاع از حقوق زن شرقی در دهه ی هفتاد است. این مقاله در صدد است که با رویکرد نقد تطبیقی به بررسی اندیشه های زنانه در اشعار این دو شاعر زن بپردازد. سعاد الصباح و سیمین بهبهانی، موانع آزادی زن معاصر را دیدگاه های سنتی برخی از مردان و مشکلات موجود در جامعه می دانند. آنها از وجود مشکلاتی همچون تبعیض بین مردان و زنان در کارهای بیرون از خانه و داخل خانه کاملا ناراضی هستند. هر دو ضمن بیان این موانع، مؤلفه هایی همچون حق بیان عشق، نقش تربیتی، آموزشی و... را شاخصه هایی برای اثبات آزادی زنان در جامعه می داند.
۱۵۴.

رمانتیسم سپاری در شعر فروغ فرخ زاد

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: رمانتیسم سپاری ادبیات فارسی رمانتیسم شعر معاصر فروغ فرخ زاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۳۴۸
هدف پژوهش حاضر بررسی سیر رمانتیسم و گذر از آن در شعر فروغ فرخ زاد است. رمانتیسم یکی از مهم ترین مکاتب ادبی جهان است که ریشه در تحولات اقتصادی و اجتماعی غرب داشته و همواره از جهات گوناگون مورد توجه منتقدان قرار گرفته است. گر چه در ایران زمینه های مادی ظهور این مکتب به طور کامل مهیا نبوده و بالطبع رمانتیسم نمی توانسته در جامعه ی ادبی همپا و همتای نمونه ی غربی اش به فعلیت برسد، اما از اوان مشروطه و اولین ترجمه ی آثار ادبی، شاخصه هایی از این مکتب به حیات ادبی وارد شده و سپس با تحولات اجتماعی بازار گرمی پیدا کرده است. فروغ فرخ زاد یکی از چهره های مؤثر شعر رمانتیک ایران است که شعرش آیینه ای است از تحولات مکتب رمانتیسم ایرانی و در آثارش می توان استحاله ی این مکتب را در حیطه ی شعر امروز بررسی کرد. این نوشتار بر آن است که به روش توصیفی-تحلیلی و با تاکید بر شاخصه های مکتب رمانتیسم به دگردیسی شعر فروغ فرخ زاد بپردازد. نتایج این تحقیق بیانگر این است که شعر فروغ فرخ زاد توانسته در مسیری دشوار از رمانتیسمی سطحی به رمانتیسمی فهیم و اندیشمند طی مسیر کرده و به موقعیتی ویژه دست یابد.
۱۵۵.

حجاب در آیینه شعر معاصر

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: حجاب شعر معاصر دین علم و دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۴۲۳
آثار ادبی بیان کننده شرایط جامعه ای هستند که در آن خلق شده اند. بررسی و تحلیل این آثار، فضای حاکم بر زمانه و محیطی که اثر در آن تبلور یافته را نشان می دهد. حجاب و پوشش علاوه بر اینکه حکم الهی است، یک مسأله اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد که در ادبیات بویژه سروده های شاعران معاصر مطرح شده است. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و استفاده از مستندات کتابخانه ای، نخست اشعار شاعران معاصر مدافع و مخالف حجاب را بررسی کرده سپس دلایل مطرح شده در سروده های ایشان را تبیین نموده است. شاعران مدافع حجاب معتقدند که حجاب دستور دین اسلام است و مانع پیشرفت و علم آموزی زنان نیست و مرد غیور مدافع حجاب و عفت است، اما شاعران مخالف حجاب، بر این باورند که وجوب حجاب در دین اسلام نیست. حجاب مانع پیشرفت و کسب دانش است و تأثیری هم بر عفت زن ندارد.
۱۵۶.

بازتاب اندیشه های سیاسی و اجتماعی در اشعار نادر نادرپور

کلیدواژه‌ها: نادرپور مضامین سیاسی مضامین اجتماعی عشق آزادی عدالت شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۱ تعداد دانلود : ۷۹۹
مقاله حاضر پیشینه مضامین سیاسی و اجتماعی را در اشعار نادرپور از شاعران شعر معاصر مورد بررسی قرار داده است؛ درحالی که مضامین سیاسی و اجتماعی او در پژوهش های معاصر مغفول مانده است. اگر نادرپور را شاعر تصویرها بنامیم، سخنی به گزافه نگفته ایم. زمینه اصلی مضامین شعر نادرپور، فردی یا انسانی فلسفی است و خیلی متمایل به اندیشه های سیاسی و اجتماعی نیست، امّا در دفتر سرمه خورشید و در دفترهای بعدی گاهی به سراغ مضامین سیاسی و اجتماعی به صورت سمبلیک می رود. مصداق های عاطفی شعر او از عواطف رمانتیکی سیاه آغاز شده و به سوی عاطفه های اجتماعی حرکت می کند و سرانجام به عاطفه های اندوهگین ناشی از غربت و مرگ اندیشی خیام گونه پایان می پذیرد. رمانتی سیسم فردگرایانه نادرپور در دهه های 30 تا 50 تبدیل به رمانتی سیسم اجتماعی انقلابی می شود و شعر عاشقانه رمانتیکی را با شعر سیاسی انقلابی در هم می آمیزد. در پس زمینه های شعری او هراس، عصیان، انتقام، شکست های عصبی، اجتماعی و سیاسی بسامد بالایی دارد. در برخی اشعار نادرپور ما شاهد نگاه نو شاعر به انسان و اجتماع و مفاهیمی چون عشق، آزادی، عدالت و مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان معاصر هستیم.
۱۵۷.

بررسی اصول و مؤلفه های مدرنیسم در شعر و اندیشه لاهوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: لاهوتی مشروطیت مدرنیسم روشنفکری شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۲۵۷
جامعه ایرانی در عصر مشروطه وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد که در خلال آن با گذار از عصر سنت به تدریج پا به دوران تجدد یا مدرنیسم نهاد. روشنفکران ایرانی در عصر مورد بحث، تحت تأثیر اندیشه تجدد، تلاش کردند تا زمینه را برای مُدرن کردن جامعه ایران فراهم کنند. در این میان، لاهوتی به شدت تحت تاثیر جهان بینی مُدرن و پدیده مدرنیسم بود. از این جهت، جُستار حاضر در پیِ پاسخ گویی به این سوال مهم است که آیا عناصر و مؤلفه هایی از مدرنیته را در جهان بینی لاهوتی می توان یافت؟ و اگر یافت شود، چه عناصری از این تفکر به ذهن و زبان لاهوتی رسوخ کرده است؟ در میان شعرای عصر مشروطه، نمودهای تماس فکری لاهوتی با «غرب» روشن و آشکار است و بنابراین، محتمل است که عناصر مهمی از پدیده مدرنیسم در اندیشه او وجود داشته باشد. روش پژوهش پیش رو، توصیفی- تحلیلی است و نگارنده با جمع آوری اطلاعات از طریق دیوان لاهوتی و سایر منابع کتابخانه ای، تلاش کرده است تا به نقد و تحلیل مبانی مدرنیسم و مؤلفه های آن در اندیشه لاهوتی بپردازد.
۱۵۸.

بررسی و مقایسه نماد از دیدگاه میزان ابهام در شعر سلمان هراتی، سیدحسن حسینی و طاهره صفار زاده(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: بلاغت حسن حسینی سلمان هراتی شعر انقلاب و دفاع مقدس شعر معاصر طاهره صفارزاده نمادپردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۴۸۱
نماد از منظر علوم بلاغی، کلمه، عبارت و ی ا جمل ه ای اس ت که ع لاوه ب ر معنای ظاهری، طیف معنایی گسترده ای را به خواننده القا می کند. بیان اندیشه های پیچیده عرفانی و انعکاس غیرمستقیم اندیشه های سیاس ی و اجتم اعی در قال ب نمادین، سبب ظهور ویژه نم اد در گس تره ش عر فارس ی ش ده اس ت. در ادبیّات معاصر، علاوه بر عوامل مذکور، بروز مکاتبی که گ رایش خ اص ب ه ابه ام دارن د، توجه به نمادپردازی را افزون تر می نماید. هدف نویسنده از ای ن پژوهش، بررس ی نماده ای ش عر معاصر، گره گشای ابهام حاکم بر آن هاست. در ای ن پ ژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه ای صورت گرفته است، نماده ای موج ود در ش عر هراتی، حسینی و صفار زاده ک ه از ش اعران برجس ته انقلاب و جنگ محسوب می شوند، از لحاظ میزان ابهام، بررسی شده است. در بررسی نماد از دیدگاه میزان ابهام، نماده ای حقیق ی، نم اد مطابق با تعریف اصلی خود و موارد نزدیک به نماد، یعن ی کنایه های رم زی و استعاره های نمادنما، قابل تعریف اند. نتایج نش ان می دهد ک ه هرات ی ب ا 55 درص د، صفار زاده با 31 درص د و حس ینی ب ا 14درصد در رده های اول ت ا س وم نمادپردازی قرارگرفته اند؛ بنابر این می توان نتیج ه گرف ت ک ه جنس یّت در رون د نمادپردازی تأثیری ندارد، بلکه بسته به سبک و رویکرد شاعر است.