نغمه صفرزاده

نمود هویت و ویژگیِ متمایز زنان بختیاری را می ت وان در اشع ار، ترانه های قدیمی و آثارِ بومی آنان باز شناخت. فعالیت ه ای سختِ روزانه یِ این غی ور زنان،  سب ک زندگی آنان و نوع معیشت شان در دلِ طبیعت، برایِ نقاشانِ معاص ر دست مای ه ای پرکش ش ب وده است. براین اساس، پرسش ِ اصل یِ ای ن پژوهش این بوده اس ت که هوی ت زنان عشایر بختیاری در نقاشی های معاصر چگونه و به چه صورت بازنمایی شده است؟ هدف این مقاله، شناختِ بازنمودهای بصری وکشف شم ه ای از عناصر هویت ی در زنان عشایر بختی اری بوده است؛ عناصری از قبیلِ باورها، دیدگاه ها و نوع نمایش تصوی ری درعرصه یِ نقاشی. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که نقاشان معاصر تنها به برداشتی عینی از فعالیت های روزانه یِ زنان بسنده نکرده اند، بلکه در شماری ازآثار، فضایی کاملاً شخصی و فردی نمایان است. این فض اه ا حسی از وسعت و عمق اندیش ه را از نگاه ی زنانه القاء می نمایاند. به منظورِ یافتنِ پاسخِ پرسش هایِ مطرح شده، اطلاعات و شواهد لازم براساسِ منابعِ کتابخانه ای گردآوری و سپس با روشی توصیفی، تحلیل گردید.

فرشته، موجودی لطیف و نامریی با قدرتی فراتر از زمان و مکان می تواند برتر از مقتضیات بشری سیر کرده و بین آسمان و زمین به حرکت درآید. او مخلوقی آسمانی و رابطی میان خدا و انسان بوده و در آثار هنری اغلب به شکل انسان بالدار ظاهر شده است. فرشته رمزی کهن است که در تمام تمدن ها و ادیان، راهیابی به ملکوت را میسر می سازد. تصویری از خیال که در پی هماهنگی با خدا و کائنات است. بنابراین بسیاری از مفاهیم مقدس با فرشتگان ارتباطی تنگاتنگ دارند. از این رو تصاویر و نقاشی های فرشته از اهمیت بسیاری برخوردار هستند زیرا که ارتباط ادیان و فرهنگ ها را ثابت و روشن می نمایند. در طول تاریخ، فرشتگان را بر اساس اعتقادات و باورهایشان تصویر کرده اند. فرشته ها در هنر قدسی شرق و یا غرب ویژگی های تصویری متفاوت و گاه مشابهی با یکدیگر دارند و گاه نیز از نظر موضوعیت از یکدیگر تمیز داده می شوند به طورمثال می توان گفت که فرشته ها در هنر قدسی شرق و یا غرب (بیزانس، قرون وسطی) موجوداتی روحانی و ملکوتی تصویر شده اند. و درحالی که از دوره رنسانس به بعد فرشته ها اغلب جنبه انسانی و مادی تری پیدا کرده اند. پژوهش حاضر تلاش دارد وجه تصویر فرشتگان در دو مقطع تاریخی هنر دوران بیزانس و رنسانس را با هنر نگارگری ایرانی از منظر ساختار تصویری بررسی نماید. این پژوهش در راستای شناخت ابعادی از نگارگری ایرانی (پس از اسلام) هم می باشد.

موضوع خیر و شر که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده تاکنون به صورت های مختلفی مصورشده است اما در این میان مهمترین مظهر  ونماد خیر تصویر فرشتگان بوده و در موضوع های اساطیری، حماسی، مذهبی و عامیانه قبل و بعد از اسلام کاربرد فراوان داشته است. تصویر فرشتگان در طول زمان دستخوش تغییرات متعدد بصری شده است. این تغییر در سیر تکاملی هنر ایرانی از پیش از اسلام آغاز و تا دوره اسلامی ادامه داشته است. با ترویج گستره مذهب شیعه در دوره صفوی شاهد ترویج تصاویر مذهبی در هنر نقاشی هستیم. در تداوم آن با رونق نقاشی های مذهبی در دوره قاجار، تصویر فرشتگان در عرصه های مختلف کاربردهای متعددی پیدا کرد. این تصاویر برای بیان مفاهیم مذهبی مورد استفاده نقاشان مشهور بوده است. علیرغم تغییرات و دگرگونی های متعدد بصری نقاشی ایرانی، تصویر فرشتگان، در طول  تاریخ هنر ایران، همواره خصوصیات تصویری و روحیات معنوی خود حفظ کرده است. در دوره قاجار رویکرد جدیدی را در ماهیت معنوی و بصری تصویر فرشتگان در نقاشی ایرانی شاهد هستیم. این مقاله با رویکردی کیفی و به روش توصیفی - تحلیلی با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه های تصاویر بازمانده از نقاشی های فرشتگان، به چگونگی ویژگی های بصری و سیر تحول نقاشی فرشتگان در دوره قاجار می پردازد.