مدیریت بحران

قاچاق کالا پدیده ای پیچیده و دارای ابعاد چندگانه است که ازیک طرف، به اقتصاد پنهان و زیرزمینی و ازسوی دیگر، به نظم اجتماعی، فرهنگ ها و نگرش ها مربوط می شود که زیان های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، فرهنگی و بهداشتی ایجاد می کند. در شرایط شیوع بیماری کرونا، به عنوان یک بحران جهانی، بر پیچیدگی وضعیت قاچاق کالا افزوده شد. خروج از وضعیت قاچاق، به عنوان بیماری اقتصادی و شرایطی بحرانی که از چالش های توسعه کشور محسوب می شود، مستلزم اقدامات هماهنگ و یکپارچه است و از رویکرد ارتباطات بازاریابی یکپارچه می توان، جهت خروج از این بحران بهره برد. لذا، برنامه ریزی خروج نظام مند از قاچاق کالا با رویکرد مدیریت ارتباطات بازاریابی یکپارچه (مطالعه موردی: بحران شیوع کرونا) برای اولین بار مطرح شد.پژوهش اکتشافی حاضر، ازطریق مصاحبه نیم ساخت یافته 12نفر از متخصصان و بهره گیری از نظریه داده بنیاد و روش دلفی انجام و مدل مفهومی و نظریه متناسب ارائه شد و ضمن استخراج 18مقوله و 82 زیرمؤلفه، روایی محتوایی (0.71)، پایایی بازآزمون (77%) و پایایی دو کدگذار (65%)، مطلوب ارزیابی شد و با مستندسازی دانش سازمانی، پیشنهادهای کاربردی ارائه گشت. از بین مقوله ها، «حمایت از تجارت قانونی ضمن اصلاح و تکمیل الگوی تجارت» و «حمایت از تولید ضمن اصلاح و تکمیل الگوی تولید و اشتغال» دارای بیشترین فراوانی بودند. به نظر می رسد، در بحران شیوع کرونا، برنامه ریزی ازطریق مدیریت ارتباطات بازاریابی یکپارچه می تواند، در پیشگیری و خروج از وضعیت قاچاق کالا به سمت سالم سازی محیط کسب وکار و توسعه اقتصادی، مورد بهره برداری قرار گیرد.

دی اکسید نیتروژن یکی از شاخص های مهم در ارزیابی کیفیت هوای شهرها تلقی می گردد، لذا شناسایی پهنه های آلوده به این آلاینده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از علوم و فناوری هایی که می تواند در کوتاه ترین زمان و با صرف هزینه ی کمتر در رابطه با شناسایی این پهنه ها به متخصصین محیط زیست شهری کمک کند، علم سنجش ازدور ماهواره ای است. در حال حاضر، سنجش ازدور ماهواره ای یک فناوری مفید برای اندازه گیری آلاینده های جوی در سطح جهانی، منطقه ای و شهری می باشد. ازاین رو، پژوهش حاضر به شناسایی و بررسی توزیع زمانی- مکانی گاز دی اکسید نیتروژن در دوره ی انتشار کووید-19 با استفاده از داده های ماهواره ی Sentinel-5P و تحلیل آن با متغیرهای محیطی در کلان شهر شیراز طی 24 ماه (2019 و 2020) پرداخته است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، بیشترین مقادیر میانگین ماهانه گاز دی اکسید نیتروژن در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مربوط به فصل پاییز بود. همچنین، منطقه ی 2 شهر شیراز به عنوان آلوده ترین منطقه در دو سال مورد مطالعه شناسایی شد. علاوه بر این، پس از تحلیل پارامترهای باد، بارش و دما مشخص گردید که عامل باد با ضریب همبستگی 638/0- در  سطح معناداری، یک درصد نسبت به دیگر عوامل اقلیمی، بیشترین تأثیر را در تغییر مقادیر گاز دی اکسید نیتروژن داشته است. بحران کووید-۱۹ نیز با اثر بر کاهش ترددها و ترافیک شهری، در تغییر مقادیر گاز دی اکسید نیتروژن در سال 2020 نسبت به سال 2019 به صورت ماهانه نقش داشت. الگوی تغییرات میانگین گاز دی اکسید نیتروژن مربوط به داده-های ماهواره ای در سال های مورد مطالعه روند کاهشی داشته که با الگوی تغییرات مقادیر اخذ شده از ایستگاه پایش آلودگی همخوانی داشت. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در زیست پذیری شهری و مدیریت بحران مفید واقع گردد.

با توجه به غیرمترقبه بودن حوادث طبیعی به ویژه زلزله و نیاز به اتخاذ تصمیمهای راهبردی، دانشی تحت عنوان مدیریت بحران در راستای کاهش میزان خسارت ها و تلفات انسانی در زمان بروز بلایای طبیعی مطرح شده است. با توجه به نقش مدیریت بحران در کاهش اثرات مخاطرات، تحقیق حاضر با هدف شناسایی پیشران های تأثیرگذار بر کاهش آسیب ها و پیامدهای منفی زلزله با تأکید بر رویکرد مدیریت بحران در شهر اردبیل نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر کاربردی با ماهیت آینده پژوهی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم افزار MICMAC استفاده شده است. همچنین اطلاعات تحقیق حاضر با بهره گیری از روش دلفی نخبگان و مدیران شهری (15 نفر متخصص حوزه ی مدیریت بحران) گردآوری گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین تأثیرگذاری در بین مؤلفه های (پیشران های) اصلی مورد بررسی بر سایر مؤلفه ها در راستای کاهش آسیب ها و پیامدهای ناشی از زلزله با تأکید بر مدیریت بحران در شهر اردبیل مربوط به مؤلفه های مدیریتی و بیشترین تأثیرپذیری نیز مربوط به مؤلفه های اجتماعی می باشد. همچنین در بین مؤلفه های فرعی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به مؤلفه های وجود انسجام و یکپارچگی در نظام مدیریتی شهر برای مواجهه با مخاطرات طبیعی همچون زلزله، وجود نظام های اطلاعاتی پویا در مورد انواع مخاطرات به ویژه زلزله و حمایت از فرهنگ نوآوری و خلاقیت در راستای مدیریت بحران شهری در ابعاد پیشگیری، آمادگی، مواجهه و توانمندسازی بوده است. نتایج تحقیق نیز حاکی از آن است که با توجه به وضعیت موجود سیستم مدیریت بحران شهر اردبیل در راستای کاهش آسیب ها و پیامدهای ناشی از زلزله و کمبود مؤلفه های کلیدی و استراتژیک تأثیرگذار در راستای توسعه ی سیستم، آینده ی مدیریت مدیریت بحران در شهر اردبیل ناپایدار خواهد بود.

پیشینه و هدف سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی از چالش های اصلی برای کشورهای در حال توسعه است که همراه با تلفات جانی و مالی هر ساله بسیاری از کشورهای جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. در ایران نیز سیل به عنوان یکی از حوادث پرتکرار طبیعی است که به سبب برخی دخالت های انسانی در طبیعیت و شهرسازی ناسازگار با عوامل طبیعی سبب بروز خسارات زیادی می شود. بسیاری از شهرهای ایران از نظر روند توسعه فیزیکی با محدودیت های ژئومورفولوژیکی مواجه هستند و همین امر باعث توسعه این شهرها به سمت زمین های نامناسب و سیل خیز شده است. شهر ایلام از جمله شهرهای است که به دلیل همین شرایط به سمت حریم رودخانه گسترش یافته است. مدیریت شهری و ضعف های آن از یک طرف و مدیریت بحران به شیوه سنتی(تکیه بر امداد و نجات پس از بحران) سبب شده است تا در بحران سیل اخیر این شهر تلفات جانی و مالی را متحمل شود. مقاله حاضر با استفاده از نتایج پژوهشهای مذکور و روش آینده پژوهی در پی دستیابی به الگوی مناسب مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام است. روش شناسی نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. برای جمع آوری اطلاعات و شناخت وضع موجود از روش اسنادی و از روش میدانی مبتنی بر پرسشنامه خبرگانی استفاده شده است. در این بررسی ابعاد و شاخص های اثرگذار بر اساس مطالعات نظری استخراج و جهت دستیابی به  هدف و ارائه الگو و سناریو از روش آینده پژوهی از طریق نرم افزار میگ مک استفاده شده است .جامعه آماری شامل خبرگان و کارشناسان مربوط به حوزه سوانح طبیعی و مدیریت بحران از جمله کارشناسان جمعیت هلال احمر، اداره کل مدیریت بحران، شرکت آب و فاضلاب منطقه ای، دانشگاه علوم پزشکی، شهرداری و...  (تعداد 30 نفرحجم نمونه با استفاده از روش دلفی)می شود. محدوده مکانی پژوهش نیز ، شهر ایلام مرکز استان ایلام می باشد. مهمترین ابعاد مورد بررسی در این پژوهش عبارتند از ابعاد طبیعی(نوع خاک، رودخانه های دائمی، توپوگرافی، رژیم بارندگی)، کالبدی(فرسودگی بافت، نوع کاربری زمین، رعایت همجواری ها ، تراکم ساختمانی، نوع بافت شهرو...)، مدیریتی(قوانین شهری ، نظارت بر ساخت و سازها ، مدیریت آبهای سطحی ، مکانیابی کاربری های حساس و حیاتی، رعایت حرایم،، نظام مدون مدیریت بحران، مدیریت شهری واحد، هماهنگی و هم افزایی دستگاههای اجرایی، تخصص گرایی در مدیریت شهری، نظام مستند سازی و انتقال دانش، تحقق مدیریت محلی، تفکیک و تدقیق وظایف بین نهادهای شهری،تخصیص مالی مناسب براساس برنامه)، اقتصادی(مالکیت، درآمد و بیمه)، اجتماعی فرهنگی(تراکم جمعیت، مشارکت عمومی، آگاهی عمومی). یافته ها و بحث مقاله حاضر با از چارچوب مکاتب رفتاری و ساختاری مطابق واقعیت شهر ایلام؛ الگوی مناسب مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام را ارائه داده است. با تأکید بر این مکتب ، ابعاد اجتماعی و اقتصادی و شاخص های مربوطه جهت پاسخگویی به سؤال مقاله تدوین شده است . با توجه به مطالبی که ذکر شد می توان اسم دیدگاه مورداستفاده در مقاله حاضر را دیدگاه تدوینی مکاتب ساختاری رفتاری مدیریت بحران سیلاب شهری مطابق با واقعیت گذاشت ؛ زیرا بر اساس واقعیات مکاتب اشاره شده، شاخص های مربوطه جهت دستیابی به الگوی مناسب مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام ،تنظیم و تدوین شده است. 36 عامل کلیدی مؤثر بر وضعیت کنونی مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام که توسط متخصصین امر وزن دهی شده اند در نرم افزار میگ مک مورد بررسی و تحلیل کمی قرار گرفته است و  با عنایت به عوامل شناسایی شده وضع موجود مدیریت بحران(که سنتی می باشد) ، راهبردهای متناسب با وضعیت موجود مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام ارائه شده است. نتیجه گیری خروجی این پژوهش حاکی از آنست که؛ در شهرهای کمتر توسعه یافته ونقاط شهری محروم کشورایران چنانچه وضعیت موجود نظام مدیریت بحران آن سنتی باشد، بر پایه نظریه تدوینی مکاتب رفتاری و ساختاری مطابق واقعیت، می توان به ارائه الگوی مناسب مدیریت بحران سیلاب شهری رسید که نمونه آن شهر ایلام می باشد و مقاله حاضر این امر را تایید نموده و قابل تعمیم به شهرهایی که دارای شرایط مشابه هستند می باشد.

کاهش اثرات و خسارات ناشی از سوانح طبیعی، نیازمند داشتن برنامه منسجم و تبیین استراتژی های مناسب به منظور ارزیابی آسیب پذیری و مدیریت خطر حوادث و سوانح است و این مدیریت پیچیده نیازمند اطلاعات به منظور حمایت از تصمیم گیری است. کشور ما نیز طی دهه های گذشته آسیب های اجتماعی و اقتصادی فراوانی را از حوزه سوانح طبیعی متحمل شده و با توجه به عدم امکان جلوگیری از وقوع خطر، تشکیل بانک اطلاعاتی تخصصی مدیریت بحران و دسترسی به نظام جامع مدیریت اطلاعات، علاوه بر کاهش هزینه، زمان و خطا در تصمیم گیری های مرتبط با مدیریت خطر حوادث و سوانح، می تواند در مستند سازی، علت یابی، تهیه استانداردها و دستورالعمل های مورد نیاز به منظور کاهش آسیب های ناشی از مخاطرات موثر باشد. به همین منظور در این نوشتار ابتدا روند اجرای طرح ملی شناسایی، اولویت بندی و نحوه اقدام در روستاهای درمعرض خطر سوانح طبیعی، بازدید میدانی 1418 روستای درمعرض خطر در سراسر کشور در فاز اول این طرح و ارزیابی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای پیشنهادی درخصوص ایمن سازی این روستاها تشریح گردید. سپس طراحی و استقرار سامانه اطلاعات مکانی پایش و ارزیابی سکونتگاه های روستایی و شهری درمعرض خطر با هدف جمع آوری و ثبت اطلاعات موجود و برداشت شده در مقیاس روستا، تجزیه و تحلیل، به روز رسانی اطلاعات و افزایش سرعت و دقت در تصمیم گیری های مدیریتی قبل، حین و پس از بحران ارائه گردید. همچنین به منظور تطبیق اطلاعات سامانه با نتایج مطالعات تخصصی، خروجی مطالعات سیلاب خرداد 1402 در روستای مجیدلو واقع در شهرستان گرمی استان اردبیل، با نتایج بازدید میدانی این روستا در طرح شناسایی روستاهای درمعرض خطر که در سامانه بارگذاری گردیده بود تطبیق داده شد و در پایان با توجه به نقش این سامانه به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم در حوزه مدیریت بحران، پیشنهادات مرتبط با توسعه آن ارائه گردیده است.

پرداختن به موضوع مهمی چون زلزله، با وجود همه مطالعات و برنامه ریزی های انجام شده، هنوز هم جایگاه اساسی در مدیریت بحران دارد؛ چرا که با وجود اقدامات پیشگیرانه در برنامه های مقابله با بحران زلزله در سراسر کشور، اخبار رسیده از زلزله های اخیر، حاکی از عدم برنامه ریزی مناسب و نبود هماهنگی و اقدام به موقع در مراحل مختلف کنترل بحران است. به نظر می رسد بررسی عوامل مهم مرحله قبل، حین و پس از زلزله، می تواند جامع نگری در حوزه برنامه ریزی بحران و سناریوپردازی برای مواجهه خردمندانه با آن را افزایش داده و به مدیران و مسئولان، امکان تصمیم گیری و اقدام مناسب را در هر مرحله بدهد. در این پژوهش ابتدا به روش تحلیل مضمون، شاخص های مهم مرحله قبل، حین و پس از زلزله شناسایی شدند. سپس کدهای اولیه با استفاده از نرم افزار MAXQDA چندین مرتبه مورد تحلیل و بازبینی قرار گرفته و به سپس به کمک تکنیک دلفی فازی، شاخص های مشخص شده در هر مرحله و زیرشاخص های آنها، امتیاز بندی و مهم ترین اقدام در هر شاخص و زیرشاخص رصد شده است. در مرحله قبل از زلزله، مجموعاً 6 شاخص و 29 زیرشاخص، در مرحله پاسخ به زلزله،6 شاخص و 20 زیرشاخص و مرحله پس از زلزله، 3 شاخص و 15 زیرشاخص شناسایی شدند و متناسب با روش پژوهش راهکارها و تجزیه و تحلیل های فازی ارائه شده است.نمونه آماری پژوهش مشتمل بر 28 نفر از اساتید مجرب و صاحب نظر در حیطه های فوق الذکر بوده که به روش گلوله برفی انتخاب گردیده اند.

کاهش آسیب پذیری کاربری های شهری جهت تقلیل میزان خسارات با بهره گیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیر عامل که می تواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها مؤثر واقع شود از مهم ترین اهدافی است که امروزه برنامه ریزان و مدیران شهری در صدد اجرای آن در شهرها می باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی ایمنی فضاهای شهری در سطح شهر آمل با توجه به اصول پدافند غیر عامل و شناسایی و از بین بردن عوامل کاهش دهنده ایمنی در سطح شهر انجام گرفته است. روش تحقیق برای تبیین وضع موجود و یافتن پاسخی برای سؤالات تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه ای و نیز میدانی (پرسشنامه ای) بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با استفاده از روش TOPSIS انجام گرفته است. و در نهایت یافته ها نشان می دهند که شهر آمل از نظر معیارهای پدافند غیر عامل در شرایط مناسبی قرار ندارد و میزان ناامنی در بخش مرکزی شهر آمل بدلیل عدم زیر ساخت مناسب می باشد ولی نسبت به شاخص های برجسته تر دیگری مانند: مکان یابی و بهسازی شبکه حمل و نقل، مکان یابی و بهسازی شبکه برق، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، منطقه بندی و محله بندی و مقاوم سازی ساختمان ها تأثیر آن کمتر است. در خاتمه پیشنهادات و راهکارهای لازم جهت رعایت پیشگیرانه اصول پدافند غیر عامل در شهر آمل ارایه گردیده است.

دسترسی به داده های مطمئن از وضعیت کمپ های امدادی، یکی از مهم ترین چالش های مدیران امدادی در مقطع زمانی پسازلزله می-باشد. در تحقیق حاضر، به بررسی استفاده از شبکه رسانه ای اجتماعی ایزوله، جهت برقراری ارتباط بین 30 کمپ امدادی در شهر گرگان پرداخته شده است. وجود این بستر، می تواند باعث کاهش زمان و در نهایت بهبود کیفیت ارتباط و تبادل کالاهای مورد نیاز، بین کمپ-های امدادی گردد. مواردی از جمله: مدیریت بهینه امکانات لجستیکی، رصد شرایط بهداشتی – درمانی، توزیع عادلانه کالا و خدمات، ساماندهی کمک های مردمی و آموزش تصویری آسیب دیدگان، از جمله موضوعاتی می باشند که در این شبکه قابل انجام هستند. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوه انجام تحقیق، توصیفی و تحلیلی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات، اسنادی، میدانی و پیمایشی است. در پژوهش حاضر برای پیاده سازی این بستر، به حل مسأله درخت پوشای کمینه در طراحی ارتباط رسانه ای ایزوله بین کمپ های امدادی، در چارچوب استفاده از الگوریتم رقابت استعماری و سامانه اطلاعات جغرافیایی اقدام شده است. بر اساس نتایج بدست آمده، تنظیمات گزینه شماره 4 حل مسأله درخت پوشای کمینه، با 64932 متر طول، بهینه ترین حالت را جهت ارتباط رسانه ای بین کمپ های امدادی داشته است. همچنین طول و زمان انتقال کالا با رعایت چارچوب حل مسأله مذکور در محیط GIS و بر اساس تحلیل شبکه شهری به ترتیب برابر با 84332 متر و 48/147 دقیقه بوده است. شبکه پیشنهادی، یکی از بهینه ترین راه حل های مسأله بوده و می تواند ضمن تحقق کیفیت ارتباط با کمترین هزینه ممکن، ارتباط رسانه ای اجتماعی بین کمپ های امدادی را نیز میسر نماید.

امروزه شهرها به مثابه کانون هایی هستند که تراکم بالایی از جمعیت را در خود جای داده اند. اگرچه وجود فضاها و اماکن عمومی در شهرها نمایانگر پویایی و سرزندگی آنهاست اما حضور پر تعداد مردم، آسیب پذیری آنها را به شدت افزایش می دهد. در چنین شرایطی موضوع پیشگیری و کاهش مخاطرات ناشی از وقوع حوادث غیرمترقبه از اهمیت بسزایی برخوردار می شود. بنابراین ارزیابی وضعیت توزیع و پراکنش فضاها و اماکن عمومی یکی از ابتدایی ترین اقدامات در حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل خواهد بود. از همین رو، در پژوهش حاضر سعی شده است با تحلیل نحوه جانمایی و پراکنش اماکن عمومی در نواحی 114گانه شهر تهران، این نواحی در 10 خوشه نسبتا مشابه دسته بندی شوند. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی است. لذا پس از گردآوری مبانی نظری، به تحلیل مکانی برخی انواع اماکن عمومی در سطح شهر تهران به کمک نرم افزار GIS پرداخته شده است و در ادامه داده ها با استفاده از روش خوشه بندی سلسله مراتبی در محیط نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه بررسی ها از پراکنش نامتوازن فضاها و اماکن عمومی در سطح شهر تهران حکایت دارد که زنگ خطری برای مدیران و برنامه ریزان شهری تهران است. در واقع عدم توازن در توزیع اینگونه اماکن، علاوه بر کاهش عدالت فضایی در دسترسی به خدمات، افزایش سفرهای غیرضروری و غیره، با مبانی پدافند غیرعامل نیز سازگار نبوده و آسیب پذیری شهر را در برابر بلایای طبیعی و مصنوع به همراه دارد. لذا به نظر می رسد برقراری توازن در توزیع اماکن عمومی در سطح شهر، به عنوان یک راهبرد کلیدی می تواند در دستور کار برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گیرد.

این تحقیق به ارزیابی بهسازی بافت های شهری با رویکرد مدیریت بحران با معیار های استاندارد به منظور کاهش آسیب پذیری و ارتقای سطح زندگی در بافت های فرسوده می پردازد. بنابراین اهمیت تحقیق در این است که شاخص های مدیریت بحران را برای شهر ملارد که در شهرستان ملارد در غرب تهران قرار گرفته است استخراج ، بومی و آن را با مفاهیم بازآفرینی و بافت فرسوده تلفیق می نماید تا بتوان راهکار های مؤثری برای بهبود پایدار بافت فرسوده ارائه نمود. لازم به ذکر است شهرستان ملارد در سال 1388 از شهرستان شهریار به شهرستان مستقل ارتقا یافت. جمعیت شهر ملارد بر اساس سر شماری 2016، 281016 نفر اعلام شده است و جزء شهر های پر جمعیت اطراف تهران به شمار می آید. از لحاظ نوآوری، مطالعات گوناگونی پیرامون ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های مطرح در مدیریت بحران انجام شده اند که هرکدام از منظر و دیدگاه خاصی مدیریت بحران، را با هدف بهسازی بافت فرسوده مدنظر قرار داده و به آن پرداخته اند. اما پژوهشی که به تلفیق رویکرد های مدیریت بحران و باز آفرینی بافت فرسوده پرداخته باشد مشاهده نمی شود. لذا این تحقیق می تواند از این جهت نوآورانه تلقی گردد و یافته ها و خروجی های آن کاربردی باشد. هدف از این پژوهش تدوین چارچوبی برای تلفیق رویکرد های مرتبط با مدیریت بحران از جمله بازآفرینی و ارائه راه حل های کاربردی و مؤثر برای بهسازی بافت فرسوده ملارد و همچنین ارائه الگویی در زمینه بازآفرینی جامع در تلفیق با سایر رویکردها برای شهر های کشور است. این تحقیق به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی -تحلیلی مبتنی بر اکتشاف است. روش و ابزار جمع آوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی می باشد. داده های اسنادی شامل مقالات مرتبط، پایان نامه ها، کتب و طرح های مطالعاتی و توسعه شهری ملارد، داده های مرکز آمار و داده های شهرداری است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از آزمون فریدمن و تاکسونومی عددی استفاده شده است. از بررسی عوامل مختلف این گونه می توان نتیجه گرفت که براساس وضعیت بافت فرسوده شهر ملارد و دیدگاه پاسخگویان، موثرترین عوامل بهبود بهسازی شهری و مدیریت بحران به ترتیب خدمات بهداشتی درمانی، ورزشی تفریحی، امنیتی، خدمات آموزشی و خدمات شهری (مشترک)، فرهنگی و اقتصادی می باشد. لازم وجود موانع و مسائل در اجرای طرح ها و یا افزایش بازه زمانی آن ها، موجب شده که طرح های موجود از منظر توسعه، به ویژه فضایی و کالبدی، به طور منظم اجرا نشده و نیاز به تداوم و استمرار فعالیت های مدیریتی و برنامه ریزی در شرایط گوناگون و مواجهه با تهدیدها و محدودیت ها و رفع موانع از طریق توسعه ظرفیت های مدیریتی در حوزه بافت فرسوده وجود دارد. 

در رویکرد کاهش خطرپذیری سکونتگاه ها، جریان سازی مدیریت ریسک در برنامه های محلی با توجه به محلی بودن مخاطرات و اثرات آنها، گام مهمی برای ارائه ی یک چارچوب استراتژیک برای اجرای پروژه های مدیریت بحران محسوب می شود. با توجه به ضرورت کاربست مدیریت بحران در برنامه های محلی، هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های تأثیرگذار بر تحقق مدیریت بحران در مقیاس محلی به منظور مواجهه با اثرات انواع بحران ها در کلان شهر تبریز بوده است. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر کمی-کیفی با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی است که در راستای تحلیل اطلاعات از مدل حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Warp-PLS و رویکرد داده بنیاد در نرم افزار MAXQDA استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و نخبگان دانشگاهی کلان شهر تبریز بوده که با توجه به مشخص نبودن تعداد جامعه ی آماری، تعداد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوهن در سطح اطمینان 95 درصد، 100 نفر تعیین شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین تأثیرگذاری بر تحقق مدیریت بحران در مقیاس محلی تبریز مربوط به متغیرهای تأکید بر برنامه ریزی محلی و پایین به بالا در نظام مدیریت بحران، اختصاص بودجه ی سالانه به دولت های محلی (شهرداری های مناطق) به منظور اقدامات مدیریت بحران، بهره مندی از افراد باصلاحیت دانشی در نظام مدیریت بحران هر منطقه و وجود سامانه ی اطلاعاتی پویا در شهرداری های مناطق ده گانه به منظور دست یابی به اطلاعات مکانی توزیع و شدت خطرات بوده که به ترتیب امتیاز هرکدام 74/0، 69/0، 66/0 و 65/0 محاسبه شده است. همچنین به منظور جریان سازی مدیریت بحران در سطوح محلی نیاز به رویکرد یکپارچه با درنظرگیری عوامل علی همچون ساختار سازمانی و سیاست ها و قوانین، میانجی (محیط خرد) همچون تهیه ی نقشه های خطر و سناریوهای ریسک منطقه ای و زمینه ای (محیط کلان) مانند برنامه های آگاهی و آموزش عمومی احساس می گردد.

با توجه به تحولات سیاسی در حوزه های داخلی و خارجی می توان ادعا کرد بحران ها به پدیده هایی رایج در عرصه سیاست بدل شده اند و بنابراین، نظام ها باید از آمادگی لازم برای مواجهه با آنها برخوردار باشند. در این تحقیق نویسندگان در پی پاسخ گویی به این سوال اند که الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره حضرت امام خمینی(ره) چیست؟ نگارندگان پس از بیان و نقد مهم ترین رویکردها و الگوهای رایج مدیریت بحران سیاسی به معرفی الگوی مدیریت بحران سیاسی امام(ره) می پردازند و با مطالعه موردی بحران تسخیر لانه جاسوسی به مثابه یکی از بحران های مهم پس از انقلاب اسلامی، عناصر اصلی الگوی مدیریت بحران امام(ره) شامل برنامه ریزی، سازماندهی، تصمیم گیری، هدایت، رهبری، کنترل و نظارت را در سه مرحله قبل از بحران، حین بحران و بعد از بحران بررسی می کنند. جامعیت، پیش نگری، مردم محوری، خدامحوری، قانون محوری، قدرت هماهنگی و هدایت با بهره گیری از الگوی ترکیبی با تاکید بر تعادل بحران، اجتماع اضداد در شخصیت مدیر بحران، خوداتکایی و... از جمله ویژگی های درخور توجه الگوی مدیریت بحران سیاسی امام(ره) است که اجتماع آنها در الگویی مشخص بیانگر نوآوری مقاله است. در این نوشتار از رویکرد توصیفی تحلیلی استفاده شده و روش مطالعه موردی برای طراحی الگو به کار رفته است.

اهداف : این تحقیق با هدف تعیین کارکردها و جایگاه واحدهای انتظامی فراجا در مدیریت بحران های اجتماعی بویژه از حیث تطبیق با مراحل چهارگانه مدیریت بحران صورت پذیرفت . روش تحقیق: این پژوهش از حیث زمانی، مقطعی؛ از حیث هدف، کاربردی و توسعه ای و از حیث روش، توصیفی بوده و از جهت نحوه جمع آوری داده ها از روش های ترکیبی شامل: بررسی اسنادی،توزیع پرسشنامه و انجام مصاحبه عمیق فردی و گروهی(به ویژه روش فیشباول) استفاده شده است. تعداد جامعه اماری 356 نفر و تعداد نمونه هدفمند شامل 241 نفر از ماموران دارای تجربه در بحران 1398(185)، سرکلانترهای تهران(10)، فرماندهان انتظامی استانها(31 نفر)، مسئولان رده یک فراجا(15 نفر) بوده است. الفای کرونباخ معادل 8.1 بود.یافته های تحقیق: اگرچه واحدهای انتظامی ها توانمندی لازم برای مدیریت تنش های اجتماعی بویژه پیش بینی را دارند اما مدیریت بحران در واحدهای انتظامی اقتضایی ، شبکه توزیع و دریافت خبر نیازمند اصلاح و آموزش های افراد نسبت به آنچه باید انجام دهند ناهمگون و ناکافی است. پیشنهادات: مدیریت بحران در واحدهای انتظامی نیازمند: شفاف سازی و استاندارد سازی رفتارها، شفاف سازی نحوه اشراف واحدهای انتظامی به فضای مجازی و دریافت اطلاعات در سلسله مراتب اداری، برگزاری آموزش مدیریت بحران برای تمام عوامل دست اندرکار (یگان های فراجا و آتش نشانی، شهرداری، مخابرات و برق و....)، مکلف نمودن سازمان امنیت فراجا به آموزش و خبررسانی به واحدهای انتظامی و پاسگاه میباشد.

نظام جمهوری اسلامی از آغاز زعامت مقام معظم رهبری تاکنون با بحرانها وحوادث متعددی مواجه بوده است که با مدیریت و درایت ایشان وحمایت و پشتیبانی مردم، بحرانهای بوجودآمده مهار و یا قبل از وقوع آن پیشگیری گردید. تاکنون مطالعات و تحقیقات متعددی درباره بحرانهای بوجودآمده درجمهوری اسلامی، از سوی پژوهشگران انجام و در نشریات معتبر داخلی منتشر شده است. عمده تحقیقات صورت گرفته معطوف به گرایش های بازخوانی، وقایع نگاری، تاریخی و تحلیلی بوده است. برخی از پژوهش ها نیز به نقش مقام معظم رهبری درمدیریت ومهار بحران های بوجودآمده در دوره زعامت ایشان پرداخته اند که بیشترآن ها با استفاده از روش تحلیل مضمون بوده که به روش متن کاوی به استخراج و شناسایی مولفه های مدیریتی ایشان در مدیریت و مهار بحران ها اشاره داشته اند. لکن مقاله حاضر به دنبال ارزیابی مطالعات و تحقیقات قبلی در زمینه مدیریت مقام معظم رهبری در زمان بحران و سیاست ها و مولفه های مدیریت رهبری مورد تاکید این مطالعات برای مهار بحران است. روش پژوهش در این مقاله، روش فراتحلیل کیفی و با رویکرد فرا ترکیب می باشد. با بررسی حدود42 پژوهش منتشر شده در نشریات معتبر داخلی درباره بحرانها، یافته ها بیانگرآن است که پژوهشگران با تحلیل مضمون بیانات ومواضع مقام معظم رهبری درباره بحرانها، تعداد54 مولفه ی تاثیرگذار در مدیریت ایشان بر بحرانها را شناسایی، که در بین آن ها سه مولفه: « قانون گرایی»، «بصیرت و روشنگری» و «مردم گرایی»را به عنوان تاثیرگذارترین سیاست مقام معظم رهبری در مهار بحرانها، معرفی کرده اند که دارای بیشترین فراوانی بوده و از الویت برخوردارهستند.

هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی مدیریت بحران برای مدیران دانشگاه فرهنگیان می باشد. روش تحقیق کیفی و از حیث هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل 16 نفر از خبرگان دانشگاهی و مدیران و اعضای هئیت علمی که دارای سابقه فعالیت در مدیریت بحران داشتند       می باشد که به صورت فردی مصاحبه شد و با روش نمونه گیری نظری (غیر احتمالی) و هدفمند انتخاب شدند و از مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان دانشگاهی استفاده گردید. طی سه مرحله کدگذاری داده ها، مولفه ها و الزامات کیفیت مدیریت بحران از طریق تحلیلتم به دست آمد. نتایج نشان داد که مولفه های مدیریت بحران در دانشگاه فرهنگیان شامل میزان آمادگی برای مقابله با بحران (عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل آموزشی، عوامل اقتصادی)؛ تهیه برنامه مدیریت ریسک (قبل از بحران، حین بحران)؛ ساختار سازمانی، مشارکت سازمانها، ارتباطات سازمان (طرح های ارتباط داخلی، طرح های ارتباط خارجی)؛ نظارت مستمر (مانور بحران، سناریوی بحران احتمالی، بررسی و ارزیابی)، رهبری سازمان ( رهبری و مدیریت، فرهنگ سازمانی) و زیرساخت های دانشگاه می باشد.

زمینه و هدف: یکی از جنبه های مهم توسعه شهری، توجه به کیفیت و کمیت آسیب پذیری شهر در برابر آسیب های ناشی از حملات نظامی است و در یک شهر خوب و ایمن به کارگیری اصول پدافند غیرعامل، نقش مهمی را ایفا می کند. روش:تحقیق حاضر به لحاظ روش، توصیفی – تحلیلی و به لحاظ هدف، کاربردی است. مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و همچنین برداشت های میدانی، روش های گردآوری اطلاعات این تحقیق بوده و ابزار گردآوری اطلاعات شامل مشاهده، فیش برداری و پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق کارشناسان و متخصصان در زمینه مسائل شهری، بوده که نمونه-گیری از میان آنها به شیوه خوشه ای انجام شده و 30 نفر از میان آنها به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده است. برای تحلیل داده ها از تکنیک سوات استفاده شده است. یافته ها: نیاز است برای منطقه چهار که شهرک امید در آن واقع شده است، طرح جامع پدافند غیرعامل تهیه گردد و اصول پدافند غیرعامل در طرح ها و برنامه های شهری لحاظ شده و همچنین در راستای مدیریت کارآمدتر، برای مناطق آسیب پذیر، نقشه تهیه شود.نتیجه گیری: با تحلیل انجام شده، مشخص شده است مجموع امتیاز نهایی این عوامل نقاط قوت در شهرک امید برابر با 463/3 بوده که از میانگین مورد نظر (5/2) بیشتر است که در شرایط مناسبی قرار دارد. همچنین از نظر نقاط ضعف نیز مشخص شده است که مجموع امتیاز نهایی برابر با 618/2 بوده و نشان از آن دارد که شهرک امید در کنار نقاط قوت، با ضعف های متعددی در حیطه برنامه ریزی شهر ایمن روبرو است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی نوین مدیریتی فراملیتی سردار سلیمانی در سیستم های پیچیده و آشوبناک بین المللی با تحلیل فراترکیبِ تفسیری-کیفی پژوهشهای ارائه شده در «دومین همایش بین المللی گام دوم انقلاب اسلامی: مکتب شهید سلیمانی» بود. روش: به منظور ارائه الگو مطابق با روش فراترکیب کیفی، که یکی از انواع روشهای فرامطالعه است، پس از جستجوی اولیه و پالایش منابع موضوعی(مرتبط با موضوع)، از 59 منبع اولیه یافت شده، تعداد 44 مقاله انتخاب و بررسی شد. یافته ها: در پژوهش حاضر 47 کد شناسایی شد. بعد از پالایش و دسته بندی مجدد کدهای اولیه، ابعاد الگوی نوین مدیریتی فراملیتی سردار سلیمانی در سیستم های پیچیده و آشوبناک بین المللی بر اساس ارزشهای فرهنگی دارای شش بعد شد. در بین ابعاد مدل، بعد شخصیتی 305 و بعد مدیریتی 128 ارجاع، بیشترین ارجاعات را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری: با در نظر گرفتن فراوانی به عنوان ملاک اهمیت، می توان استنباط کرد که در بین ابعاد مدل، بعد شخصیتی و بعد مدیریتی، حائز بیشترین اهمیت است. در بین مقوله های الگو، مقوله اخلاقی و اعتقادی و در بین کدها، کد ولایتمداری، جهادگر و دلسوزی، حائز بیشترین اهمیت است. سپس یافته ها و مدل با روش دلفی اعتبارسنجی شد. انتظار می رود مدل این پژوهش در زمینه مدیریت، به ویژه در فاز بین المللی، راهگشای مدیران در جوامع اسلامی باشد.

ایران از جمله سرزمین های پرخطر به لحاظ وقوع مخاطرات طبیعی است. سیلاب را می توان یکی از این بلایا دانست که وقوع آن خسارات عظیمی را تاکنون به همراه داشته است .برای مدیریت بحران های طبیعی و کاهش خسارات ناشی از این وقایع ،رسانه ها می توانند به عنوان ابزاری هوشمند و تأثیرگذار مورداستفاده قرار بگیرند. تلویزیون به عنوان رسانه ای همگانی و در دسترس، می تواند در آموزش و پیش گیری از این بحران ها نقش بسزایی داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف ارائه ی راهکارهایی برای یافتن نقش آموزشی تلویزیون در پیش گیری از سیل انجام شده است. در فرایند این پژوهش که با رویکردی کیفی انجام شده است با 20 تن از نخبگان حوزه ی ارتباطات و بحران مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته صورت گرفت. اعضای جامعه مورد بررسی در این پژوهش با شیوه نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل مضمون استفاده شد. یافته های حاصل از این پژوهش شامل روش های آموزش تلویزیونی پیش، حین و پس از سیلاب، موانع آموزش تلویزیونی در داخل و خارج از صداوسیما و بهترین شیوه ها و قالب های مناسب برای آموزش است. توجه بیش تر رسانه به موضوع محیط زیست، اهمیت اطلاع رسانی شفاف و پاسخگویی واضح مسئولان و نهادها، نیاز به آموزش خبرنگاری بحران و پرورش مدیران و خبرنگاران متخصص در بحران و لزوم شناساندن ابعاد بحران های طبیعی و ارائه راهکار به مردم، و نیز استفاده از تکنیک های مبتنی بر آموزش-سرگرمی از جمله راه های آموزش تلویزیونی در شرایط سیلاب بر اساس نتایج این پژوهش است.

مدیریت بحران در مجتمع های گردشگری، می تواند در افزایش جذب گردشگر و کاهش خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی، نقش به سزایی داشته باشد. مجتمع گردشگری جهاد دانشگاهی کرمانشاه، یکی از مقاصد گردشگری است. هدف از این پژوهش، ارائه الگوی مدیریت بحران در مجتمع گردشگری جهاد دانشگاهی کرمانشاه است. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه استفاده شده است. با توجه به ویژگی های مطرح شده برای جامعه، 05 نفر به عنوان جامعه آماری و 33 نفر به عنوان نمونه، انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهند، درمیان شاخص های مؤثر در مدیریت بحران، شاخص رکود اقتصادی، بیشترین اهمیت را درمیان شاخص های اقتصادی دارد. این شاخص با میزان 210/0، بالاترین ارزش را ازنظر افراد پاسخگو در برگرفته است. با توجه به نتایج به دست آمده از مقایسه شاخص های اجتماعی، ملاحظه می شود، مشارکت اجتماعی بیشترین اهمیت را درمیان شاخص های اجتماعی داشته است. این شاخص با میزان اهمیت 158/0، در رده نخست اهمیت شاخص های اجتماعی قرار دارد. ازآنجاکه مخاطرات محیطی، یکی از مهمترین عوامل به وجود آورنده بحران، در هر محیطی است، براساس نظر افراد پاسخگو، شاخص آسیب پذیری دربرابر زلزله، درمیان شاخص های کالبدی- محیطی بررسی شده در مجتمع گردشگری کرمانشاه، بالاترین اهمیت را داشته است. 

شیوع ویروس کرونا کسب و کارهای ورزشی را با تهدید جدی مواجهه کرده است. هدف پژوهش شناسایی عوامل موثر بر حکمرانی مشارکتی مدیریت بحران ویروس کرونا در کسب و کارهای ورزشی بود. پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نوع تحقیقات کیفی با روش ناساختاریافته گلیزر بود. جامعه آماری خبرگان مدیریت ورزشی هستند که تخصص علمی، اجرایی یا هر دو را دارند. در پژوهش حاضر نظرات 15 نفر از خبرگان طی مصاحبه نیمه ساختار یافته به روش هدفمند تا رسیدن به حد اشباع نظری جمع آوری گردید. پایایی مصاحبه ها با استفاده از روش مطالعه توافق درون موضوعی 75/0 به دست آمد. برای تحلیل داده ها از روش مقایسه مداوم در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی توسط نرم افزار مکس کیودا نسخه ۲۰۱۸ استفاده شده است. 60 کد در مرحله کدگذاری باز و ۷ محور در کدگذاری محوری به دست آمد و در نهایت عوامل رویکرد سیستمی، راهبرد جبرانی، سازمان های مردم نهاد، سیاست گذاری مقابله با بحران، حمایت رسانه ای، دولت الکترونیک و حکمرانی بحران به عنوان عوامل موثر شناسایی شدند. در نتیجه مدیرت بحران مبتنی بر حاکمیت مشارکتی می تواند با توجه به این عوامل به توانمندهای خود در مقابله با چنین بحران هایی بیافزاید و در احیا ء و فعال نگه داشتن ورزش و کسب و کارهای ورزشی عملکرد بهتری داشته باشد.