مطالب مرتبط با کلیدواژه

شبکه شهری


۲۱.

ارزیابی اثرات رقابت پذیری بر دگرگونی شبکه شهری به کمک روش تحلیل شبکه اجتماعی (مورد مطالعه شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رقابت پذیری شبکه شهری مجموعه شهری اصفهان تحلیل شبکه اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۸۳۳
شبکه شهری، مجموعه ای از شهرهای بزرگ و کوچک است که هرکدام برحسب اندازه و عملکرد خود، در روند تکاملی ناحیه، اثر می گذارند. این پژوهش با بهره گیری از دو انگاشت رقابت پذیری و شبکه شهری، در پی بررسی عوامل مؤثر در بروز و تشدید نابرابری ها در شبکه شهری اصفهان است. در همین راستا تغییرات و دگرگونی شبکه شهری اصفهان در سه مقطع زمانی ۱۳۷۵، ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ با در نظر گرفتن شاخص های انگاشت رقابت پذیری و در نظر گرفتن فاصله بین شهرها (مبتنی بر روش تحلیل جریان) و ایجاد ماتریس های رقابت پذیری، با استفاده از ترسیم شبکه شهری در نرم افزار تحلیل شبکه اجتماعی (گفی) سنجیده شده است. روش پژوهش، از نظر هدف، کاربردی و روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و بازبینی اسناد مدون بوده است. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها، به روش کمّی است؛ به طوری که برای هر انگاشت در هر مقطع زمانی، شبکه ای جداگانه، ترسیم و تحلیل شده است. نتایج، حاکی از آن است که در مقاطع زمانی ذکر شده، توزیع انگاشت رقابت پذیری به عنوان جریانی از سرمایه، نیروی کار و اطلاعات در مجموعه شهری اصفهان به صورت ناعادلانه ای بوده است تا آنجا که کلانشهر اصفهان با اختلاف بسیار، شکافی را در سلسله مراتب شهرهای مجموعه شهری براساس انگاشت رقابت پذیری ایجاد کرده است. جایگاه دوم در مقایسه این انگاشت، متعلق به شهر نجف آباد و رتبه سوم متعلق به شهر فلاورجان است. علاوه بر این، به جز چند مورد استثنا، روند تغییرات رقابت پذیری شهرها با روند تغییرات سلسله مراتب شهرها در مقاطع زمانی مشابه، هم سو بوده است. بنابراین می توان گفت الگوی سلسله مراتب شبکه شهرها در مجموعه شهری اصفهان، از رتبه بندی رقابت پذیری پیروی می کند.
۲۲.

ارزیابی تأثیرات جریان توزیع اشتغال بر دگرگونی شبکه شهری در مجموعه شهری اصفهان با به کارگیری روش تحلیل شبکه اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تحلیل شبکه اجتماعی توزیع اشتغال شبکه شهری مجموعه شهری اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۷۰۷
روابط بین شهرهای شبکه شهری به واسطه جریان های جمعیتی و عوامل مؤثر بر آن شکل می گیرد. در این مقاله با بهره گیری از دو انگاشت توزیع اشتغال و شبکه شهری، عوامل مؤثر در ایجاد و تشدید نابرابری های فضایی در شبکه شهری اصفهان ارزیابی شده است. به این منظور، دگرگونی های شاخص های اشتغال در شبکه شهری اصفهان، متشکل از 37 شهر مصوب طرح مجموعه شهری، در سه مقطع زمانی 1375، 1385 و 1395 برپایه فاصله بین شهرها در چارچوب تحلیل شبکه های اجتماعی در نرم افزار (گفی) سنجیده شده است. نوع پژوهش در این مقاله کاربردی است و تحلیل های آن با استفاده از روش های کمی انجام شده است. روش گردآوری داده ها، انجام مطالعات کتابخانه ای و بازبینی اسناد مدون است. برای تحلیل یکپارچه انگاشت اشتغال و ویژگی های شبکه شهری، در هریک از مقاطع زمانی سه گانه، شبکه ای جداگانه ترسیم و تحلیل شده است. یافته های تحلیل ها بیانگر آن است که در شبکه شهری اصفهان، در مقاطع زمانی سه گانه، دگرگونی های جمعیتی در شهرها (پرجمعیت و کم جمعیت) رابطه مستقیمی با جابه جایی جریان اشتغال در شبکه شهری ندارد و شهرهای کم جمعیت همچون دستگرد، بهاران و قهدریجان، در مقاطع زمانی پژوهش، عملکرد درخور توجهی در جذب جریان اشتغال داشتند. در مقابل، شهرهای پرجمعیتی همچون اصفهان، خمینی شهر، نجف آباد و شاهین شهر، در جذب جریان اشتغال، عملکرد ضعیف تری داشتند. شهرهای با جمعیت متوسط در شبکه شهری اصفهان، در جذب جریان اشتغال عملکرد متوسطی نیز داشتند، به گونه ای که می توان گفت رابطه بین جمعیت و جذب جریان اشتغال در این شهرها، رابطه ای مستقیم است. کلان شهر اصفهان با برخورداری از درصد درخور توجهی از امکانات، منابع، گردش های مالی، قدرت سیاسی و جریان های جمعیتی، عملکرد مناسبی در رتبه بندی شهرهای شبکه شهری ازلحاظ جذب جریان های اشتغال ندارد. بنابراین برنامه ریزی توسعه اشتغال در شبکه شهری مجموعه شهری اصفهان نمی تواند تابعی از رتبه بندی سلسله مراتب شهرها باشد و شاخص های بنیادین اقتصادی همچون نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، نرخ بیکاری، بار تکفل، ضریب اشتغال و ضریب فعالیت عمومی نقش کلیدی تری دارند.
۲۳.

تحلیل ریخت شناسی شبکه شهری با رویکرد تعادل بخشی به فضا (مطالعه موردی: شبکه شهری استان هرمزگان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استان هرمزگان ریخت شناسی شبکه شهری عملکرد شبکه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۳۵۱
تعادل بخشی به ساختار فضایی و تعیین شبکه شهری آینده، مأموریت بنیادین آمایش سرزمین تلقی می شود. شهرها به عنوان عناصر اصلی سازمان یابی فضا در قالب شبکه شهری سازمان می یابند. شبکه شهری درانطباق دو بعد فرم و کارکرد سنجیده می شود که از طریق تحلیل روابط آن ها می توان کارایی الگوهای مختلف را بررسی کرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تحلیل ریخت شناسی شهری به منظور انطباق ابعاد ریخت شناسی و کارکردی شبکه شهری استان هرمزگان انجام گرفته است. هدف گذاری پژوهش از نوع کاربردی و روش شناسی آن به صورت توصیفی تحلیلی است. شاخص های تحلیلی پژوهش برای ریخت شناسی شبکه شهری در استان هرمزگان شامل شبکه راه ها، فاصله میان سکونتگاه ها، جمعیت شهری و نوع خدمات است. ابزار تحلیلی پژوهش برای پیشبرد هدف پژوهش، تحلیل های فضایی تراکم، درون یابی فاصله وزن گذاری شده معکوس در قالب نرم افزار Arc GIS 10-4 است. نتایج پژوهش نشان می دهد ریخت شناسی شبکه شهری استان هرمزگان از چهار الگو یعنی الگوی تک مرکزی، الگوی چندمرکزی، الگوی خطی و الگوی جزیره ای تبعیت می کند که موقعیت استقرار این الگوها در استان بیانگر رابطه بین موقعیت استقرار و ریخت شناسی شبکه است. به دلیل استقرار شهرهای بزرگ استان در مجاورت دریا، الگوهای تک مرکزی و خطی بیشتر تحت تأثیر عامل دریا شکل گرفته اند. همچنین الگوهای جزیره ای و منفرد علاوه بر جزایر استان، در پهنه های کوهستانی یا دشت های میان کوهی استقرار یافته اند. برایند پژوهش نشان دهنده آن است که منطبق نبودن فرم و کارکرد موجب ارتباط و تعامل ضعیف حوزه های هم پیوند شهری می شود. این ناهمخوانی، تحقق بهره مندی شبکه شهری از فرصت های هم جواری را کاهش می دهد و کارایی شبکه ضعیف می شود.
۲۴.

تبیین نقش شبکه شهری در تعادل فضایی؛ مطالعه موردی استان خراسان رضوی

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری فضای جغرافیایی تعادل فضایی خراسان رضوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۴۱
اهداف: نظم فضایی تحت تاثیر پدیده های طبیعی و انسانی، شبکه شهری را تشکیل می دهد. در نظام شهری متعادل به علت وجود عملکردها و فعالیت های سلسله مراتبی در شهرهای مختلف و ارایه خدمات متناسب با جمعیت موجود، پیوندهای سلسله مراتبی بین آنها برقرار است. هدف پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شبکه شهری براساس تحلیل عملکردی و عوامل موثر بر تغییر شکل شبکه شهری استان خراسان رضوی بود. ابزار و روش ها: پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر در سال 1394 به روش پیمایشی، بین 118 نفر از کارشناسان استانداری، اداره کل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی، فرمانداری ها، شهرداری ها، جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی، اساتید جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد و شهرداران شهرهای خراسان رضوی انجام شد که به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته بود. عوامل موثر بر عدم تعادل فضایی از طریق مدل سازی معادله ساختاری از نوع تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی و با استفاده از نرم افزار SPSS 22 و Lisrel 8.52 ارزیابی شد. یافته ها: عوامل اقتصادی، زیربنایی و سیاسی با بار عاملی 77/0، 75/0 و 70/0 بیشترین تاثیر را در عدم تعادل فضایی داشتند. نتیجه گیری: شهر مشهد در بالاترین و شهر باجگیران در پایین ترین سطح از نظر عوامل توسعه قرار دارند. از بین عوامل موثر در عدم تعادل فضایی، تغییرات تقسیمات کشوری در سطح استان (تبدیل روستا به شهر)، حاکمیت نظام بسیط متمرکز، عدم توجه به نقش شهرهای میانی در تقسیم کار (عوامل سیاسی)، تمرکز فعالیت ها در کلان شهرها، تخصیص اعتبارات به طور نامتناسب در سطح استان و تمرکز نقش ها در مشهد (عوامل اقتصادی) و تمرکز خدمات برتر آموزشی و بهداشتی- درمانی (عوامل زیربنایی) نقش موثرتری دارند .
۲۵.

گونه شناسی نقاط در شبکه شهری (نمونه موردی: شبکه شهری استان اردبیل)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری تحلیل شبکه قدرت پیوند درجه مرکزیت اردبیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۹۴
جایگاه نقاط در شبکه یکی از ابعاد بسیار مهم تحلیل شبکه شهری می باشد. ظرفیت کانون های شهری با توجه به نقشی که در شبکه ایفا می کنند، متفاوت است و این امکان را فراهم می سازد که با شناخت نقاط و روابط و چگونگی تأثیر متقابل آن ها بر یکدیگر، چارچوب سیاست گذاری واحدی را برای شبکه شهری ارائه نمود. این تحقیق در پی 1- تعیین نقش نقاط در شبکه شهری؛ 2-ظرفیت شناسی شبکه شهری و 3-یکپارچه سازی شبکه شهری است. این پژوهش در زمره تحقیق های کاربردی است و داده های جریان مسافر درون استانی و برون استانی 43 نقطه منتخب شهری و روستایی استان اردبیل را با استفاده از شاخص های قدرت پیوند، درجه مرکزیت، آنتروپی شبکه و تحلیل مرکز پیرامون در نرم افزار UCINET6 تحلیل می کند. در این تحقیق گونه بندی جدیدی از نقاط در شبکه شهری ارائه شده است. بر این اساس نقاط در شبکه یکی از پنج نقش مرکزی، مفصلی، مستقل، ایزوله و سایر کانون ها را ایفا می کنند. تحلیل ها نشان می دهد، شهرهای اردبیل، خلخال، مشگین شهر، پارس آباد به عنوان کانون های مرکزی و سرعین، گرمی، اصلاندوز و بیله سوار کانون های مفصلی هستند. همچنین مشخص شد، تعداد بالای کانون های ایزوله (22 کانون) در شبکه، یکی از تهدیدهای مهم شبکه شهری استان اردبیل است. در نهایت پیشنهاداتی در راستای تحقق شبکه شهری یکپارچه و افزایش ظرفیت شبکه ارائه شده است.
۲۶.

نقش شهرهای کوچک در سازمان فضایی و توسعه منطقه ای (مورد مطالعه: استان آذربایجان شرقی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهرکوچک توسعه منطقه ای شبکه شهری سازمان فضایی استان آذربایجان شرقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۵۱۹
جایگاه و تأثیر سلسله مراتبی شهرهای کوچک در شبکه شهری منطقه می تواند موجب توزیع متعادل جمعیت و جلوگیری از تمرکز آن گردد. شهرهای کوچک باعث ایجاد زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی در حوزه محلی شده و به تبع آن کاهش مهاجرت ها و تغییر جهت آنها از نواحی و کانون های شهری بزرگ تر را در پی خواهد داشت. همچنین این شهرها با ایفای نقش بازار مرکزی حوزه نفوذ روستایی، ضمن ارائه خدمات؛ محرک مهمی در تقویت و استحکام اقتصادی نواحی روستایی پیرامون قلمداد می شوند. هدف این مقاله بررسی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه فضایی استان آذربایجان شرقی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و برای بررسی نقش شهرها از مدل های کمی استفاده شده است. مدل های جمعیتی نشان می دهد که شهرهای کوچک استان از توان کشش پذیری جمعیتی برخوردار بوده است. همچنین مدل های اقتصادی حاکی از آن است که در بیشتر این شهرها بخش خدمات بیشترین میزان اشتغال را به خود اختصاص داده است. شهرهای کوچک استان در طی دوره 85 1375 در بخش صنعت رشد نسبتاً بالایی را نشان می دهند. مدل هایی چون ضریب آنتروپی، تغییر سهم حکایت از آن دارد که بدون احتساب شهرهای کوچک روند تعادل افزایش یافته و با احتساب آنها این عدم تعادل به سوی متعادل شدن سوق پیدا می کند.
۲۷.

ارزیابی جایگاه و عملکرد شهریار در شبکه ی کلان شهری تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری منابع و قابلیت Meta- SWOT توسعه منطقه ای شهریار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۴۰۲
در دنیای امروز اکثر برنامه ریزان و صاحب نظران شهری در تلاش هستند تا با بکارگیری راهبردهای مناسب، مشکل هایی نظیر تمرکزگرایی شدید، نابرابری های منطقه ای و.. را در حوزه های شهری حل کنند که در این میان توجه به توسعه و تقویت شهرهای میانی و شناخت توان ها و قابلیّت های این شهرها می تواند گره گشای بسیاری از مسائل و مشکل ها باشد. در همین راستا این پژوهش با شناخت توان ها و قابلیت های شهرهای میانی و تدوین اهداف و برنامه ریزی ها در راستای آن سعی دارد ضرورت توجه جدی و اساسی به این شهرها به منظور ساماندهی حوزه ه ای شهری را مشخص سازد. این نوشته از نظر هدف، کاربردی توسعه ای و با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است که پس از تشریح نقش و اهمیّت شهرهای میانی در شبکه ی شهری با کمک روش کتابخانه ای و اسنادی، به بررسی توان ها و چالش های حال و پیش روی شهرستان شهریار به عنوان یک شهر میانی و ترسیم هدف ها و راه ه ای رسیدن به آن، با استفاده از نظر متخصصان و صاحب نظران می پردازد. بدین منظور برای بررسی موضوع از مدل Meta SWOT استفاده شده است. با بررسی شرایط پس از شناخت و تعیین توان ه ا و قابلیّت های شهرستان شهریار و رقبای منطقه ای آن، بر اساس یافته های پژوهش، مؤلفه ی فاصله ی مناسب نسبت به دو کلان شهرِ تهران و البرز، مهم ترین مزیت شهریار معرفی شد؛ همچنین زیرساخت های مناسب ارتباطاتی و مسکن مناسب، بالاترین تناسب استراتژیک را دارا هستند. از طرف دیگر مولفه های بهبود و هماهنگی طرح های بالادستی و افزایش سرمایه گذاریِ بخش خصوصی دارای بالاترین قدرت تاثیرگذاری بوده و مؤلفه های فاصله ی مناسب نسبت به تهران و البرز و ایجاد محیط کسب و کار در سطح شهرستان دارای بالاترین درجه ی ضرورت می باشند.
۲۸.

بررسی سلسله مراتب شهری با مدل های کمی (نمونه موردی استان آذربایجان غربی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری شاخص نخست شهری مدل لورنز ضریب جینی آذربایجان غربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۹۸
شبکه شهرهای ایران دردهه 30 به دنبال دگرگونی شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران که ناشی از حاکمیت الگوی برون زا بوده است، دچار تغییرات اساسی گردیده است و موجب پیدایش کلان شهرها، گسیختگی یا انفصال درشبکه های شهری شده و به مرور زمان و رشد جمعیت و پیامدهای آن ایجاد نخست شهری و افزایش تعداد شهرها بوده است. این گروه از شهرها، جایگاه یا مرتبه متناسب و کهکشانی خود در نظام سلسله مراتبی به زنجیره ای تغییر داده اند. این مقاله به استفاده از مدلهای کمی به بررسی سلسله مراتب شهری استان آذربایجان غربی می پردازد. روش پژوهش دراین مقاله کمی - تحلیلی می باشد و با استفاده از نرم افزار Excel و نمودارها برای بررسی و تحلیل اندازه و رشد شبکه شهری استان آذربایجان غربی ترسیم شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد 1- نقاط شهری استان دارای روابط منظم و سیستماتیکی در مقایسه با الگوهای مورد انتظار نیستند.2- توزیع فضایی شهرها در سطح نظام شبکه شهری استان آذربایجان شرقی متعادل نیست.
۲۹.

تحلیل و مقایسه توزیع اندازه ی شهرها در نظام شهری استان همدان

کلیدواژه‌ها: نخست شهری توزیع فضایی جمعیت شبکه شهری استان همدان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۳۸
افزایش شدید جمعیت شهری در جهان به ویژه در کشورهای درحال توسعه در طی دهه های اخیر باعث به وجود آمدن پدیده نخست شهری در آن ها شده است. کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای درحال توسعه، در طی دهه های اخیر به ویژه از سال 1345 به بعد از روند متعادل خود خارج و افزایش شدید جمعیت شهری در آن مشاهده می شود. این مقاله، به تحلیل و مقایسه توزیع اندازه شهرها در نظام شهری استان همدان طی سال های 1365 تا 1390 می پردازد. پژوهش حاضر از نوع نظری – کاربردی و از لحاظ روش مطالعه توصیفی – تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات، ضمن مطالعه آثار کتابخانه ای، از آمارنامه ها (سالنامه آماری و سرشماری نفوس و مسکن در همه دوره های سرشماری) استفاده شده است. در ادامه، با بررسی اطلاعات و همچنین تجزیه وتحلیل آن ها با استفاده از نرم افزار Excel، در تبیین مناسب داده ها تلاش شده است. برای پی بردن به وضعیت نخست شهری در استان همدان، از مدل مرتبه – اندازه و مدل های رایج نخست شهری شامل شاخص های نخست شهر، دو شهر، گینزبرگ، موماو و الوصابی، مهتا و ضریب آنتروپی استفاده شده است. می توان گفت نظام شهری استان همدان در پنج دوره موردمطالعه 1365 – 1390 منطبق بر الگوی نخست شهری بوده است و از قانون مرتبه – اندازه پیروی نمی نماید. در پایان، با توجه به ارزیابی های صورت گرفته از وضعیت نخست شهری در استان همدان، برای بهبود وضعیت، راهکارهایی ارائه شده است.
۳۰.

تحلیلی بر تغییرات نظام شبکه شهری استان ایلام طی دوره های 1365 تا 1390

کلیدواژه‌ها: شهر شهرنشینی شبکه شهری رتبه – اندازه ضریب آنتروپی استان ایلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۲۱
شبکه ی شهری به مجموعه ای از شهرها گفته می شود که از فضای جغرافیایی نواحی مانند حلقه های زنجیره ای به هم پیوسته، شکل گرفته اند و به علت رشد ناهماهنگ، پرتوافشانی متفاوتی روی ناحیه دارند. بنابراین ازآنجاکه شبکه شهری هم به مفهوم فضایی و هم به مفهوم اقتصادی از نظام مبادله و دادوستد شهرها بر اساس عملکرد پایه ای آن ها حاصل شده و علت بسیاری از مشکلات را در برمی گیرد. شناخت چگونگی این شبکه و تغییرات آن در یک منطقه می تواند روشنگر حداقل بخشی از مسائل باشد. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل ساختار سلسله مراتبی و تغییرات شبکه شهری در استان ایلام است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است. قلمرو مکانی پژوهش21 شهر استان ایلام و قلمرو زمانی پژوهش دوره 1365 تا 1390 بوده است. ازاین رو روش بکار رفته در این تحقیق توصیفی – تحلیلی است و با استفاده از مدل های رتبه- اندازه، ضریب آنتروپی و حد اختلاف طبقه ای جهت تجزیه وتحلیل داده ها استفاده گردیده است. همچنین از نرم افزارهای EXCEL و ARC GIS، به عنوان ابزارهای داده پردازی و تحلیل نقشه ای استفاده شده اس ت. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که شبکه شهری استان ایلام نامتعادل بوده و با پدیده نخست شهری مواجه است و این نظام با پایداری بسیار اندک، تغییرات کمی و کیفی شتابانی را پشت سر گذاشته است. همچنین یافته های مربوط به ضریب آنتروپی نواحی شهری استان ایلام حاکی از وجود نوعی گرایش به تعادل در سازمان فضایی نواحی شهری استان و پراکنش مناسب جمعیت در فضای نواحی شهری با توجه به افزایش تعداد مراکز شهری است، که توانسته است در سطح نواحی شهری استان نظام خدمات رسانی بهتری را فراهم آورد.
۳۱.

تحلیل تحولات جمعیت شهری استان تهران و پیامدهای آن درنظام شبکه شهری منطقه طی سال های (1395-1355)

کلیدواژه‌ها: تحولات جمعیتی جمعیت شهری شبکه شهری استان تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۴۳۰
استان تهران به دلیل استقرار پایتخت، کلان شهر تهران بیش ترین تغییرات شهر و شهرنشینی را به خود دیده است. سوال این است که تحولات جمعیتی شهری استان تهران چه پیامدهایی داشته است؟ بنابراین این پژوهش سعی دارد پیامدهای تحولات جمعیتی استان تهران بر شبکه شهری آن را طی سال های 1355-1395 بررسی نماید. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و نوع آن استنباطی است . داده ها به شیوه کتابخانه ای استخراج و با استفاده از مدل های برنامه ریزی منطقه ای ازجمله رتبه-اندازه شهر و شاخص نخست شهری، ضریب آنتروپی و نخست شهری و منحنی لورنز و ضریب جینی تحلیل شده اند . نتایج یافته ها نشان می دهد، افزایش جمعیتی شهری در استان تهران برخاسته از پراکنده رویی کلانشهر تهران است و تمرکز جمعیت شهری در قسمت غربی استان به تبعیت از راه های ارتباطی بیشتر از جهات دیگر آن بیشتر است با این که شهرهای متوسط تا حدودی گسیختگی فضایی در شبکه شهری استان را ترمیم کرده، با توجه به مدل رتبه-اندازه هم چنان فاصله بین کلان شهر تهران با سایر شهرهای استان بسیار زیاد است و تعادل در شبکه شهری استان وجود ندارد. ضمن آن که جمعیت شهری نه به صورت یکنواخت بلکه به صورت خوشه ای در پیرامون کلان شهر تهران و در مرتبه بعد شهرهای متوسط مستقر شده اند.
۳۲.

تحلیل قدرت و موقعیت شهرها در شبکه شهری کشور "مبتنی بر حمل و نقل زمینی"(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری موقعیت/قدرت شهر واگرایی/همگرایی همجواری/همپیوندی یوسی نت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۴۰۲
قدرت و موقعیت شهرها به عوامل مختلفی وابسته است. ادبیات حاضر بیان می کند که سرنوشت شهرها و ساکنان آن ها به قدرت و موقعیت حاصل از جریان های مختلف مخصوصا جریان های بین المللی بین شهرها وابسته است. برای تحلیل شبکه شهری حاصل از قدرت، شیوه دو مرحله ای بکار برده شده است. ابتدا شاخص های مرکزیت شامل واگرایی، همگرایی، همجواری و همپیوندی که از شاخص های تحلیل قدرت و موقعیت شهرهای جهانی و تعیین شبکه شهری جهانی است استفاده شده است. این شاخص ها بیان کننده قدرت شهرها بر اساس پیوندهای ارسالی و دریافتی توسط یک شهر هستند. در مرحله بعد برای تعیین موقعیت و پوزیشن شهرها بر مبنای حمل و نقل زمینی و شبکه شهری منتج از آن، از الگوریتم REGE استفاده شده است. برای انجام تحلیل شبکه شهری از داده های حمل و نقل زمینی کلیه متروپل ها و مراکز استان های کشور بعنوان یکی از جریان های مهم و اثرگذار بر شهرهای کشور استفاده شده است. هدف اصلی مقاله، معرفی شبکه شهری کشور بر اساس قدرت و پرستیژ و تعیین خوشه ها و شهرهایی است که نقش اصلی را در شبکه شهری حاصل از حمل و نقل زمینی بازی می کنند. لذا مقاله حاضر با اتکا به مبانی نظری تحلیل شبکه و متدولوژی تحلیلی شاخص های فوق تهیه شده است. خروجی حاصل از این تحلیل، شبکه شهری تقریباَ کامل اما با تراکم های متفاوت است که از حالت ستاره ای و متمرکز دور است. در تحلیل شاخص های چهارگانه شاخص همگرایی شهر تهران در رآس همگرایی قرار دارد ، سپس شهرهای بندرعباس و اصفهان در سطح دوم و سوم همگرایی هستند. شاخص واگرایی در سطح اول و دوم به شهرهای اصفهان و اهواز و رتبه سوم به تهران اختصاص دارد. شبکه حاصل یک خوشه مهم را با ترکیب شهرهای بندرعباس، اهواز و کرج نشان می دهد.
۳۳.

نقش مادر شهر ناحیه ای ایلام بر تحولات نظام شهری وتاثیرآن بر سطح بندی مراکزسکونتگاهی شهری استان ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهر سلسله مراتب شهری شبکه شهری نظام شهری TOPSIS

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۶۳
بیان مساله: امروزه شهرهای بزرگ در کشورهای در حال توسعه به شدت در حال رشد هستند. این نواحی تمامی امکانات، خدمات و سرمایه های کشور را در خود بلعیده، ولی با این وجود با انواع مشکلات و معضلات شهری دست و پنجه نرم می کنند. از طرف دیگر سایر نقاط در این کشورها اعم از شهرهای میانی، کوچک و نقاط روستایی از توسعه عقب مانده اند . هدف از پژوهش دستیابی به توسعه متوازن، ایجاد تعادل فضایی و توزیع بهینه فضا، فعالیت و جمعیت در سطح منطقه است. روش تحقیق: روش توصیفی – تحلیلی است. در این پزوهش به بررسی الگوی پراکنش سکونتگاه های شهری، نظام یابی استقرار شهرها و نحوه تاثیر گذاری شهر ایلام بر نواخی پیرامونی با استفاده از مدل های مختلف (تاپسیس....) و با نرم افزار های EXCEL و GIS داده ها و اطلاعات، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت یافته های تحقیق: تأثیرگذاری شهر ایلام بر شهرهای استان متفاوت بوده است. به طوری که برای رشد برخی نقاط سکونتگاهی عامل محرک، برای برخی مانعی اساسی در نگهداشت جمعیت و برای برخی دیگر به دلیل فاصله بیشتر عاملی منفعل و یا معکوس عمل نموده است.شهر ایلام نتوانسته است بعنوان مرکز استان نقش همگرایی فضایی استان را ایفا نماید و بجز خدمات اداری و درمانی برای کل استان در سایرحوزه های جنوب و شمال و شمال شرق استان واگرایی به سمت شهرهای استانهای خوزستان و لرستان و کرمانشاه را تشدید نموده است الگوی قطبی بر نظام شهری استان حاکم است. میزان نخست شهری در نظام شهری استان با وجود برخی نوسانات دوره ای، تثبیت شده است.
۳۴.

بررسی و تحلیل سازمان فضایی شبکه شهری استان قزوین(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: سازمان فضایی شبکه شهری قطب رشد شهر صنعتی البرز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۹۰
ایجاد شهر صنعتی البرز به عنوان راهبرد قطب رشد باعث شد که در جنبه های ساختاری و کالبدی شهر قزوین و مناطق پیرامون و بالاخره استان قزوین عدم تعادل به وجود آید . همچنین موجب ایجاد عدم تعادل در سازمان فضایی شبکه شهری استان در زمان گردید . بدین ترتیب سازمان فضایی استان قزوین سه دوره حاکمیت نظام اقتصاد سنتی، مرحله گذار از اقتصاد سنتی به اقتصاد مدرن و دوره تثبیت را پشت سر گذاشته است. در این پژوهش با استفاده از مد ل های فریدمن، آنتروپی، شاخص مرکزیت، سلسله مراتب و حوزه نفوذ، ضریب ویژگی و مکانی و ... به تحلیل سازمان فضایی در سطح منطقه پرداخته شده است . در این پژوهش، پولاریزه بودن شهر قزوین در نظام سلسله مراتب شهری منطقه و عدم تعادل در هرم شهری استان و کمبود شهرهای متوسط و کوچک در نظام شهری منطقه و سازما ن فضایی دوگانه مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین احداث قطب رشد البرز به عنوان علت تامه تغییرات در سازمان فضایی منطقه در دوره تثبیت به اثبات رسیده است.
۳۵.

تحلیل تحولات و الگوی نظام شهری استان کهگیلویه و بویراحمد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نظام شهری شبکه شهری نخست شهری توزیع فضایی جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۵ تعداد دانلود : ۱۶۴
افزایش شدید جمعیت شهری در جهان به ویژه در کشورهای درحال توسعه در طی دهه های اخیر باعث به وجود آمدن پدیده ی نخست شهری در آن ها شده است. کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای درحال توسعه، در طی دهه های اخیر به ویژه از سال 1345 به بعد از روند متعادل خود خارج شده است. هدف از تعریف این مقاله، تحلیل تحولات و الگوی نظام شهری در استان کهگیلویه و بویراحمد در طی سال های 1335 تا 1390 می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. مدل های استفاده شده در این تحقیق عبارت اند از: شاخص نخست شهری، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر، شاخص چهار شهر مهتا، شاخص موماوالوصابی، شاخص تمرکز هرفیندال، شاخص پراکندگی هندرسون و ضریب آنتروپی می باشد. در این راستا برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار EXCEL و برای ترسیم نقشه ی محدوده ی موردمطالعه از نرم افزار ARC GIS9.3 استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد در بازه ی زمانی موردمطالعه استقرار جمعیت در کانون های شهری استان به صورت متعادل و همگون توزیع نشده است. شهرهای یاسوج، گچساران و دهدشت در نظام شهری استان تقریباً از مرتبه ی ثابتی برخوردار بودند و فاصله ی آن ها با بقیه ی شهرهای استان بسیار است. نخست شهر یاسوج به مرورزمان فاصله خود را با بقیه شهرها زیاد کرده و شبکه ی شهری استان به سمت عدم تعادل در جریان است.
۳۶.

ارزیابی اثرات توزیع فضایی مراکز دانشگاهی بر مناطق کلانشهری (مطالعه موردی: ناحیه شمال شرقی تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری منطقه شهری چند مرکزی تحلیل شبکه دانشگاه آزاد اسلامی تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۶۰
تغییر در الگوی تحرکات  فضایی یکی از عواملی است که بر سازمان فضایی  مناطق کلانشهری تأثیرگذار است. این الگو تحت تأثیر چگونگی توزیع فعالیت ها-با مقیاس منطقه ای- در سطح مناطق کلانشهری است. به نظر می رسد توزیع فضایی  مراکز دانشگاهی به عنوان یک نوع فعالیت که جریان هائی در سطوح درون منطقه ای و بین منطقه ای و ملی راسبب می شود، می تواند بر سازمان یابی فضایی  مناطق تأثیر گذار باشد. در این پژوهش با تحلیل روند تغییرات شاخص های تبیین کننده سازمان فضایی  مناطق بر پایه تحلیل سلسله مراتبی و شبکه ای مبتنی بر روش های کمی و تحلیل های رابطه ای، به تحلیل تأثیر ایجاد واحدهای آموزشی بر تعاملات فضایی  منطقه کلانشهری تهران در بازه زمانی ۱۳۷۵-۱۳۹۲ پرداخته شده است. بر اساس نتایج تحلیل ساختار شبکه شهری نتیجه شد که در طی دوره بررسی ساختار شبکه شهری منطقه به سوی تعادل حرکت کرده است. همچنین از بررسی های انجام شده با استفاده از شاخص های آنتروپی شبکه، شدت پیوندها، مرکزیت نقاط مشخص شد، ایجاد واحدهای دانشگاه آزاد واقع بر محور فیروزکوه و هراز در پدید آمدن کانون های اصلی جذب جریان سفر و ارتقا نقش پذیری آنها در شبکه نقش کاتالیزور را داشته اند و این روند در سال های گذشته شدت بیشتری یافته است. اما از عوامل تأثیر گذار بر تغییر ساختار شبکه منطقه کلانشهری تهران از الگوی تک مرکزی به سمت الگوی چند مرکزی محسوب نمی شوند.
۳۷.

تحلیل جغرافیایی شبکه شهری استان خوزستان طی سال های 1395-1335(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری شهر برنامه ریزی منطقه ای خوزستان gis

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
وجود سلسله مراتب شهری منظم سبب توزیع کالاها و خدمات به تمام جامعه و توزیع متعادل امکانات و خدمات رسانی به تمامی بخش های یک منطقه می گردد شبکه شهری تنها مجموعه ای از عناصر کالبدی نیست و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان ها در یک نظام باز تعیین می کنند. شهرهای بزرگ تر با جذب و تمرکز مازاد بیشتر، تسلط خویش را بر شهرهای کوچک تر اعمال می کنند. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. در این پژوهش شاخص های موردمطالعه در دو مرحله از طریق مطالعه استخراج از منابع موجود در دسترس؛ طرح های تحقیقاتی، آمارنامه ها، کتب و آراء خبرگان، گردآوری شد و در نهایت نیز با استفاده از مدل های منحنی لورنز ضریب جینی، ضریب آنتروپی و ضریب کشش پذیری وضعیت شبکه شهری خوزستان مشخص گردید. نتایج نشان داد که بررسی سلسله مرتب شهری استان خوزستان طی سال های 1335-1395 بر اساس مدل های انجام شده نشان دهنده عدم تعادل درسیستم شهری و تمرکز جمعیت در شهرهای بالای نظام سلسله مراتب شهری و خصوصاً نخست شهر استان است. بر مبنای مدل انجام گرفته هیچ گونه رابطه معقول و منطقی بین شهرها و رتبه آنها وجود ندارد. و نخست شهر با تمرکز امکانات و خدمات در سطوح مختلف تمرکز خود را بر سایر شهرها حفظ کرده است همچنین با توجه به محاسبات انجام شده شهرهای اهواز، دزفول، آبادان و ماهشهر، رامهرمز، اندیمشک، خرمشهر، ایذه، شوشتر و بهبهان از توان جمعیت پذیری بیشتری برخوردارند و شهرهای بیدبلند، بیوضی، یزدنو و آبژدان از توان جمعیت پذیری بسیار کمتری برخوردار هستند. بر اساس نتایج بدست آمده از محاسبات آنتروپی نسبی جمعیت شهر های استا خوزستان بیانگر حرکت به سمت افزایش درجهت تمرکز جمعیت و عدم تعادل است  
۳۸.

تحلیل شبکه شهری و توزیع فضایی جمعیت در کانون های شهری استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری توزیع جمعیت رتبه اندازه تعادل فضایی استان مازندران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۲۱۵
امروزه ساماندهی و تعادل بخشی فضا از مسائل کلیدی در حوزه برنامه ریزی شهری است. از آن جایی که شبکه شهری تنها مجموعه ای از عناصر کالبدی نیست و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان ها در یک نظام باز تعیین می کنند، شهرهای بزرگتر با جذب و تمرکز مازاد بیشتر، تسلط خویش را بر شهرهای کوچک تر اعمال می کنند. تداوم این شرایط باعث شکل گیری عدم توازن در توزیع فضایی شهر ها و بروز مشکلات ناشی از ازدحام و تراکم در شهرها و تخلیه مکان های دیگر می گردد. این مقاله بر آن است تا با بررسی و تحلیل شبکه شهری در استان مازندران راهکارهایی جهت تعادل بخشی ارائه کند. از این رو روش بکار رفته در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از مدل های رتبه- اندازه، منحنی لورنز و ضریب آنتروپی و همچنین برای تحلیل کمی و کیفی داده های آماری، با استفاده از نرم افزار Excel به بررسی و تحلیل شبکه شهری استان مازندران پرداخته شده است. نتایج حاصل از هر سه مدل بیانگر عدم تعادل شبکه شهری استان مازندران است و فاصله جمعیتی 4 شهر اول (ساری، بابل، آمل، قائمشهر) با شهر پنجم (بهشهر) و دیگر شهرهای استان فاحش می باشد. وجود این چهار شهر که با هم یک مگالاپولیس منطقه ای را تشکیل داده اند و تعداد زیادی شهرهای بسیار کوچک و روستا- شهرها که اختلاف جمعیتی بسیاری میان آنها است در پیرامون این قطب مهم قرار دارند که  باعث عدم تعادل شبکه شهری استان مازندران شده است.
۳۹.

برنامه ریزی تعادل جمعیتی شبکه شهری منطقه شمال کشور در افق 1400(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شبکه شهری منطقه شمال کشش پذیری آنتروپی مدل رتبه- اندازه تعدیلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
این مقاله با هدف مطالعه در خصوص فرایند دگرگونی و تحولات شبکه شهرها در نیم قرن گذشته در منطقه شمال کشور انجام شده و به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که مناسب ترین و استانداردترین جمعیت در شهرها چه مقدار است و چگونه می توان تعادل جمعیتی را در یک منطقه به وجود آورد. روش این تحقیق تحلیلی توصیفی است و تلاش گردیده با پیش بینی جمعیت شهرهای منطقه شمال تا افق 1400 و برنامه ریزی برای آن بر اساس مدل رتبه-اندازه تعدیلی متناسب با میزان کشش پذیری و درجه آنتروپی شبکه شهری،جمعیت مناسب و استاندارد افق 1400 ارایه شده و سیاست های لازم را برای افزایش و یا کاهش نرخ رشد جمعیت شهر ها در جهت ایجاد تعادل فضایی جمعیت شهرهای شمال طرح نماید. نتایج نشان می دهد درجه آنترپی شهرهای منطقه در طول دوره مطالعه رو به تعادل نبوده و از0.782در سال 35 به 0.769 در سال 90 کاهش یافته و  بیشترین حالت بی نظمی در شبکه شهری در شهرهای  بالای 100 هزار نفر مشاهده می شود. همچنین در طول 55 سال گذشته رکود کشش پذیری در شهرهای بالای 5 هزار نفر با رقم منفی  1.267 مشاهده می شود با روند رشد فعلی جمعیت در شهرها شهرهای طبقه بالای 100 هزار نفر براساس مدل رتبه – اندازه تعدیلی بیشترین اضافه جمعیت و شهر های زیر 5 هزار نفر که تنها طبقه منطقه دارای کسر جمعیت می باشد را خواهند داشت.
۴۰.

برنامه ریزی برای رقابت پذیری شهری در مقیاس منطقه (موردمطالعه: استان مازندران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رقابت پذیری شبکه شهری نظریه مکمل شهری استان مازندران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۱۶۷
توسعه مبتنی بر مزیت رقابتی یکی از روش های نوین برنامه ریزی منطقه ای است که افزایش بهره وری اقتصادی به همراه بهبود کیفیت زندگی در سطح منطقه را فراهم می نماید. از رویکردهای تدوین برنامه های رقابت پذیری منطقه ای، نظریه مراکز مکمل است که در آن دو یا چند شهر به صورت دسته جمعی و مبتنی بر پتانسیل های مکمل یکدیگر برای حرکت به سوی توسعه، مورد برنامه ریزی قرارگرفته اند. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف اصلی تدوین چارچوبی برای ایجاد یک شبکه شهری رقابت پذیر شهری در مقیاس منطقه در پی یافتن شاخص های مؤثر بر رقابت پذیری شهری در استان مازندران بوده و در تلاش است تا با بهره مندی از شاخص های به دست آمده، به چارچوبی کلی برای ایجاد شبکه شهری رقابت پذیر در سطح استان دست یابد. تحقیق حاضر از نوع کمی است و از حیث روش در گروه تحقیقات کاربردی طبقه بندی می شود. برای بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر رقابت پذیری شهری در مقیاس منطقه، از روش تحلیل سلسله مراتبی و تکنیک دلفی استفاده می شود و برای بررسی مزیت رقابتی هر یک از شهرستان ها مدل تغییر سهم به کار گرفته می شود. در انتها با استفاده از روش تحلیلی سوات نقش شهرستان های مختلف استان در حوزه های همگن تدقیق می شود که 5 شهرستان نقش کشاورزی، 8 شهرستان نقش خدماتی و 9 شهرستان نقش صنعتی را به عنوان نقش اصلی توسعه خود، در راستای رسیدن به یک شبکه مکمل در مقیاس منطقه باید اتخاذ نمایند.