مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین


۷۰۱.

قلمرو و گستره سیاسی دین در اندیشه امام خمینی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۸ 115-134

کلیدواژه‌ها: دین سیاست امام خمینی (ره) قلمرو (گستره) سکولاریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۳۶۲
ازجمله مباحث و مسائل اساسی دین پژوهی نزد دین پژوهان معاصر، تبیین محدوده و تعیین گستره و قلمرو دین است. به این جهت مسئله پژوهش حاضر، تبیین قلمرو گستره سیاسی دین در اندیشه امام خمینی + می باشد . در این راستا گروهی از دین پژوهان قلمرو دین را محدود به امور اخروی می دانند و اصطلاحا به «محدود انگاری» دین رای می دهند. از نگاه آنان گزاره های دین معطوف به سعادت و خیر آن جهانی بشر است و صورت بندی و ساماندهی امور دنیوی و این جهانی، در رصد و رسالت دین نیست. پژوهش پیش رو با روش توصیقی، تحلیلی می کوشد با جستجو در آراء و اندیشه های سیاسی امام خمینی + ، نظریه محدودانگاری قلمرو دین را نقد کند و مبتنی بر ایده جامعیت معطوف به نیاز و تربیت، حوزه دین را در ورود و حضور در همه حیطه ها و قلمرو های زندگی انسانی، توانمند بیابد.
۷۰۲.

بررسی امکان تربیت دینی بر مبنای نظریه عقلانیت وحیانی با تکیه بر نظریات علامه جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 5 - 38

کلیدواژه‌ها: عقل دین علم امکان تربیت دینی عقلانیت وحیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۴۲۱
بیشتر پژوهش های انجام شده در بیست سال اخیر در حوزه تعلیم و تربیت، در سنت فلسفه تحلیلی صورت گرفته و مهم ترین بحث چالش برانگیز، نفی معناداری و امکان تربیت دینی بوده است. فیلسوفان تحلیلی تربیت، مانند هرست و پیترز، بر تعلیم و تربیت آزاد تأکید می کنند و تربیت دینی را به این دلیل ناممکن می شمارند که فاقد ویژگی های قابل ارزیابی بودن، تعمیم پذیری و انتقال پذیری است. نگرش آن ها نسبت به تربیت، برگرفته از رویکردی است که نسبت به صور دانش دارند؛ بنا براین رویکرد، امر دانشی، امری است که اصول آن درون نظریه ای است و اعتبار آن منتزع از عملکرد است، نه امری بیرون از آن. ادعای آن ها در رد تربیت دینی، به جایگاه شناختی نامتعین دین، ماهیت علمی تربیت و فقدان عقلانیت در تربیت دینی بازمی گردد. در این پژوهش، نظریه عقلانیت وحیانی به عنوان مبنای نظری، عهده دار پاسخ گویی به اشکالات یادشده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تربیت و دین به دلیل برخورداری از موضوع و غایت مشترک، سازنده ترکیب مفهومی معناداری هستند. همچنین از خلال اثبات علم دینی و ترسیم حدود و ثغور عقلانیت، تربیت دینی قابل اثبات است. عقلانیت دینی با نفی تلقی تصریحی یا قانع کننده از غایت تربیت، معیار ارزشمندی و سعادت را عقل مستند به وحی معرفی می کند، نه بنای عقلا و نه کارایی موجه؛ همچنین اتهام فقدان عقلانیت در تربیت دینی که منجر به شیوه تلقینی و نه تربیتی می شود، با پرداختن به معنای ایمانیِ تلقین، برطرف می شود. در این پژوهش، ساختمان عقلی انسان با ابتنا به دو وجه خودفرمانی و غیرخودفرمانی شناخته می شود که وجه اول با همراهی اراده و وجه دوم با اخذ اعتبار از وحی فعالیت می کند.
۷۰۳.

رویکردی جامعه شناختی به نسبت دین و فناوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال اول بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: دین فناوری علم عقلانیت مدرن چالش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۴۴۴
دین و فناوری دو واقعیت تأثیرگذار در جهان امروز به شمار می آیند که رابطه این دو در معرض تحولات نوینی قرار گرفته که می توان آن را معرفت جدیدی نسبت به ماهیت هر یک از آن ها دانست. در وضعیت پدیدآمده و پیش رونده، قالب های نظری پیشین شکسته شده و زمینه های اصلاح چارچوب های اندیشه ورزی در این خصوص فراهم آمده است. این بررسی در دایره وسیع تری که همان رابطه علم و دین باشد، قرار دارد و با توجه به ماهیت فناورانه علم جدید، رابطه دین و فناوری متأثر از رابطه مذکور بوده و فهم آن در گرو درک تاریخی و پیگیری زمینه های فراز و فرود روابط آن ها می باشد. از این رو تأمل در برآمدن علم و عقلانیت مدرن و روند همزیستی دین با علم و فناوری و چالش های آن، ما را در مسیری راهبردی قرار می دهد که تحولات نوین و پیامدهای آن به صورتی واضح و بدون ابهام در آینده محل اثر خواهد شد. تحولاتی که روشن گردانیده که نه دین آن چنان که پنداشته می شد، محدود، منزوی، بی فایده و ایستا است و نه آن طور که تصور می رفت، علم مطلق است. بلکه لازم است در ساحت اندیشه ورزی و خرد اندوزی این رابطه تبیین منطقی شود و از همسوئی این دو، فصلی منطقی و اصولی بین هر یک ایجاد کرد.
۷۰۴.

تحلیل گفتمانی دین و دولت در بخش های سه گانه شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 177 - 208

کلیدواژه‌ها: دین دولت شاهنامه فردوسی فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۵۹۷
شاهنامه فردوسی، اثری عظیم در ادبیات ایرانی است. محتوای آن را اسطوره ها، افسانه ها و تاریخ ایران، از ابتدا تا فتح ایران توسط اعراب مسلمان تشکیل می دهد. رابطه دین و دولت در شاهنامه، به دلیل اهمیت آن در عصر مدرن، از موضوعات مورد علاقه نسل جدید است. در این مقاله، با روش هرمنوتیک نورمن فرکلاف که مبتنی بر سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین است به بررسیِ نسبت دین و دولت در سه دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی شاهنامه پرداخته ایم. در شاهنامه، دولت روندی ثابت و یکنواخت دارد و دین است که با فرازوفرود خود این رابطه را تحت تأثیر قرار می دهد. دولت که همان حکمرانی و جهان داری است ساختار ساده ای دارد، ولی دین به مرور زمان از ساختار ساده به سوی ساختار پیچیده حرکت میکند که همین موضوع رابطه دین با دولت را متحول می سازد و طی زمان، رابطه ساده آن در دوران کیومرث به رابطه ای پیچیده در پایان شاهنامه تبدیل می شود. در این مقاله سعی شده رابطه دین و دولت در شاهنامه با توجه به سه سطح تحلیلی فرکلاف و سه بخش شاهنامه مورد کنکاش قرار گیرد.
۷۰۵.

جایگاه دین در توسعه سیاسی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاسی سال پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵ 24 - 44

کلیدواژه‌ها: دین توسعه توسعه سیاسی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۳۸۳
      توسعه سیاسی امروزه به عنوان یکی از بحث های محوری در توسعه همه جانبه در سطح جهانی مطرح است، به گونه ای که عده ای توسعه یافتگی اقتصادی برخی از کشورها را با وجود امکانات مادی مناسب برای توسعه، معلول توسعه یافتگی سیاسی قلمداد می کنند. بر خلاف جهان مسیحیت، در اندیشه اسلامی ،دین و سیاست کاملا با هم آمیخته اند و نخستین جامعه اسلامی با تاسیس حکومت اسلامی آغاز گردید .در نتیجه از دیدگاه اسلامی ،حذف دین یا نگرش منفی به آن در فرایند توسعه سیاسی پذیرفتنی نیست . نگرش منفی به دین، مبتنی بر تحولات مسیحیت غربی است . در دیدگاه اسلامی ،دین نه تنها مانع توسعه سیاسی نیست، بلکه تسهیل کننده و زمینه ساز آن نیز هست .جمهوری اسلامی به عنوان الگوئی از حکومت اسلامی که اصول و معیارهای آن بر گرفته از منابع اسلامی است و قانون اساسی که آیینه ی تمام نمای آن است، نهادهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه ایران را تبیین می کند،  حاوی اصولی است که می تواند فرایند توسعه سیاسی را تسهیل نماید .در این نوشتار ،ابتداء به تعاریف دین و توسعه سیاسی پرداخته ایم سپس راهکارهای توسعه سیاسی و جایگاه دین در آن را بررسی کرده،در ادامه به جایگاه توسعه سیاسی در اسلام و در نهایت جایگاه دین در توسعه سیاسی ایران را براساس اصول قانون اساسی تبیین کرده ایم .
۷۰۶.

مطالعات رابطه بین دین داری و مشارکت سیاسی شهروندان در ایران در دهه 1394-1384(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجلس و راهبرد سال بیست و هفتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۲ 213-239
تعداد بازدید : ۶۵۳ تعداد دانلود : ۴۷۱
در دهه های اخیر تحقیقات گوناگونی در مورد رابطه بین دین داری و مشارکت سیاسی شهروندان انجام گرفتهاست ازاین رو پژوهش حاضر با روش فرا تحلیل درصدد تحلیل نتایج مطالعات در این خصوص است. به منظور انجام فرا تحلیل حاضر، ۱۲ پژوهش مرتبط انتخاب شدند که در سال های ۱۳94-۱۳84با هدف ارزیابی ارتباط میان دین و مشارکت سیاسی انجام و در فصلنامه های معتبر کشور به چاپ رسیده اند. این پژوهش ها به روش پیمایشی در جوامع آماری متفاوت و برحسب سنجه های پایا به انجام رسیده اند. در گام نخست ارزیابی پژوهش های منتخب، مفروضات همگنی و خطای انتشار، بررسی شد که یافته ها حاکی از ناهمگنی اندازه اثر و عدم سوگیری انتشار مطالعات است. در مرحله دوم، ضریب اندازه اثر و نقش تعدیل کنندگی متغیر جنسیت مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان دادند اندازه اثر یا ضریب تأثیر دین داری بر مشارکت سیاسی معادل 33/0 است که برحسب نظام تفسیری کوهن، این میزان تأثیر در حد متوسط ارزیابی می شود. همچنین با در نظر گرفتن جنسیت به عنوان متغیر تعدیل کننده، این ضریب برای زنان 28/0 و مردان 43/0 ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان داد مؤلفه دین داری بر میزان مشارکت سیاسی اثرگذار است؛ این میزان در بین گروه مردان تا حدودی بیشتر از زنان است. پایبندی بیشتر مردان به باورها و اعتقاد های دینی زمینه را برای مشارکت سیاسی بیشتر فراهم می کند.
۷۰۷.

بررسی و نقد کتاب مسیحیت و دموکراسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم خرداد ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 365-380
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۲۲
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که به جهت اهمیت باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای پرداختن به چنین موضوعی مقاله حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب «مسیحیت و دموکراسی» اثر ژاک ماریتن فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این نوع دفاع خالی از انتقاد نیست و ماریتن در این اثر نگاهی تراژدیک به دموکراسی های معاصر نیز دارد. آشکار است که مسئله نسبت «دین و دموکراسی» محدود به اندیشه ژاک ماریتن نیست و اندیشمندان متعددی در پارادایم های فکری مختلف این مسئله را صورتبندی نموده اند. همچنین این رابطه فقط مختص به دین مسیحیت نیست و چنین موضوعی از مباحث قابل توجه در دنیای اسلام نیز به شمار می آید. با عنایت به چنین مباحثی نویسنده در این مقاله کوشیده تا الگوی نظری ژاک ماریتن در خصوص نسبت «مسیحیت و دموکراسی» را از منظر سیاسی، فلسفی و الهیاتی به بحث و فحص بگذارد و مدعای مطرح شده از سوی وی را با رویکردی انتقادی تجزیه و تحلیل نماید.
۷۰۸.

مسلمانیِ خوانین مغول بر پایه زمینه های اسلام پذیری ایلخانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال سوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۱ 47-73

کلیدواژه‌ها: مغولان ایلخانان اولوس دین اسلام پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۵۸۳
مغولان پیرو آیین «شمنیسم» بودند و بر پایه اوضاع برآمده از زندگی «خانه به دوشی» خود، از مدارای اعتقادی برخوردار بودند. در یاسای چنگیزی هیچ دینی راجح تر از دیگر ادیان نبود و بنابراین، زمینه برای تعامل اعتقادی مغول ها با مردمان فرمان پذیرشان فراهم آمد. برتری فرهنگ و مدنیّت اسلامی و شمار فراوان مسلمانانی که در اولوس های چهارگانه پسران چنگیز می زیستند، راه را برای مسلمان شدن برخی از خانان مغول هموار کرد و در همت کردن آنان به بهبود اوضاع رعایای مسلمان تأثیر گذارد. قلمرو ایلخانان اوضاع دیگری داشت و افزون بر مدارای اعتقادی مغول، رفق و مدارای آگاهانه تری بر سلوک مسلمانان حاکم بود. هم چنین مشروعیت حکومت ها و هم گرایی آنان با مردم، از مسلمانی آنان سرچشمه می گرفت. در این قلمرو، زمینه های سیاسی و اقتصادی دیگری فراروی ایلخانان پدید آمد که آنان را به سوی پذیرش اسلام کشاند. تبیین این زمینه ها و شناخت و تحلیل عوامل اسلام پذیری ایلخانان در جامعه دین محور ایرانی، محور این مقاله است که بر پایه پاسخ به چگونگی اسلام پذیری خانان مغول در دیگر اولوس ها، سامان می یابد.
۷۰۹.

القرآن وسلطه الشعب الدینیه فی عصر الغیبه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۴ سال ۱۴۲۸ شماره ۴ 117-132
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
أحد المباحث المهّمه فی التفکیر الاسلامی عند المسلمین وبالخصوص عند الشیعه هی نظریه النظام السیاسی المقبول عند الاسلام فی العصر الحاضر. فبعد انتصار الثوره الاسلامیه فی ایران ظهرت عدّه عناوین صارت محط انظار المفکرین ومسؤولی النظام الاسلامی؛ أمثال الجمهوریه الاسلامیه، الحکومه الإلهیه الشعبیّه، الدیمقراطیه الدینیه ؛ وأخیراً ظهر تعبیر سلطه الشعب الدینیّه. فی هذه المقاله، ومن خلال طرح بعض البحوث بعنوان مقّدمه للخوض فی الموضوع؛ قمنا اولاً بعرض مفهوم واضح حول سلطه الشعب الدینیّه، ثم عَمَدنا الى آراء الشیعه المعاصرین وأشرنا الیها فی هذا الصعید. وقد طرحنا فی هذا القسم ایضاً آراء عشره من العلماء الذین لهم وزن من حیث المکانه العلمیه والموقع السیاسی المرموق، وهم ممّن یُستمع لآراءهم فی هذا المجال. وفی القسم الاصلی من المقاله قمنا بدارسه المستندات القرآنیه ونظریه سلطه الشعب الدینیه بصوره تفصیلیّه وبالخصوص طریقه انتخاب الحاکم فی عصر الغیبه. وبشکل عام قمنا ببحث أربعه ادلّه قرآنیه لها ارتباط بالموضوع وهی: 1- آیات الشورى 2- الآیات التی لها ارتباط بخلافه الانسان فی الأرض 3- آیه الوفاء بالعهد 4- الآیات الداله على التنّبه الى التکالیف الموجّهه الى عموم الناس.
۷۱۰.

هل صراع «علم إجتماع الدین»مع «الإلهیات» أم مع «الکلام»؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۶ سال ۱۴۳۰ شماره ۴ 81-96
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۲۰۸
عند طلب العلوم الإلهیّه للأدیان إلی جانب سائر العلوم التی تبحث حول الدین یوصی لعالم الدینی بأن یصون نفسه أمام أضرار الکلامی. و قد کانت الحلول العلمیه، لحد الآن، للاجتناب من الأول للصیانه و التحرز أمام الثان ی. ولکن طریق الحل فی هذا المقال، هو تمییز و تفکیک الإلهیات عن الکلام ف ی الخطوه الأولی و من ثم شرح و تحدید الطرق المحتمله لرسوخ الملاحظات الکلامیه فی مطالعه الدین. مع تجویز الاستفاده من الإلهیات، سوف ترتفع نقاط الضعف لعلم اجتماع الدین فی علم المواضیع و أیضاً یمنع من إصدار العنوان الکلامى علی علماء الاجتماع، الذین لهم علوم إلهیه مهمه حول الدین الذی بحثوه.
۷۱۱.

قرائت انسانی از دین؛ ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۴) 343 - 360

کلیدواژه‌ها: اومانیسم تجربه دینی دین قرائت انسانی مجتهد شبستری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۰
یکی از مهم ترین مباحثی که امروزه در حوزه دین شناسی و درک تعالیم دین مطرح می شود، امکان فهم دین بر اساس قرائت انسانی و تجربه دینی است. وقتی از قرائت انسانی دین سخن به میان می آید، دو نکته به شکل توأمان مفروض و منظور گرفته می شود: اول آنکه امکان فهم دین برای انسان میسر است؛ دوم آنکه فهم دین منحصر به آنچه تاکنون تحت عنوان فهم ماورایی و الهی از دین مطرح بوده، منحصر نیست و می توان قرائتی انسانی از آن عرضه کرد. این نکته اخیر یعنی تغییر سازه های فهم دین مرهون تغییراتی است که انسان امروزی با آن مواجه خواهد بود. مجتهد شبستری یکی از اندیشمندان معاصر معتقد است، با توجه به تغییر و تحولات چشمگیر در زندگی بشر امروزی، باید تفکرات، دین، معنویت و ایمان آنان نیز دچار دگرگونی اساسی شود و باید از سنت دینی، افکار و اندیشه و باور قبلی خود عبور کرد یا فهم جدید از آن به دست آورد تا در نهایت به تجربه دینی رسید. وی معتقد است که در باب دین قرائت های مختلفی وجود دارد و به قرائت واحد نمی شود اکتفا کرد. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مدعای پیش گفته با ارائه استدلال های عرضه شده و پاسخ به آن است که با روش تحلیل محتوا در تبیین داده ها صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که قرائت انسانی از دین در مقابل قرائت الهی قرار دارد و دیدگاه شبستری گاه به شکل آشکار و گاه کمی مستور و پنهان ریشه در نسبیت، هرمونتیک، تجربه دینی و اومانیسم دارد.
۷۱۲.

بررسی مقایسه ای ارزش های دینی در سینما دهه 60 و80 ایران

نویسنده:
منبع: علوم خبری سال هفتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 161 - 184

کلیدواژه‌ها: دین ارزش سینمای دینی سینمای دهه 60 و 80 ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۳۳۶
محققین درصدد آن هستند که دراین پژوهشبه بررسی مقایسه ای ارزش های دینی درسینمای دهه 60 ایران(توبه نصوح- سفیر- پروازدرشب- دیده بان- هامون)ودر سینمای دهه 80 ایران(فیلم های اینجا چراغی روشن است- قدمگاه-بیدمجنون- ملک سلیمان- طلا ومس) که با هدف کشف و شناخت مقوله های دینی موجود در این فیلم ها صورت گرفته است،برای دست یابی به این هدف تمامی صحنه ها وسکانس های دینی این فیلم هامورد تحلیل قرار گرفت.روش تحلیل محتوای کمی است وابزار اندازه گیری آن پرسشنامه معکوس بوده است.برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جداول و نمودارهای فراوانی استفاده گردید. نتایج آماری این پژوهش نشان داد،در مجموع 223 بار 12 مقوله دینی موردنظر محقق در این ده فیلم برگزیده استفاده شده است که سهم دهه ی شصت، 116 بار و سهم دهه هشتاد، 107 بار است. مقوله عبادت با 55 با بسامد(30 بار در فیلم های دهه شصت و25 باردر فیلم های دهه هشتاد) بالایی را به خود اختصاص داده است که می توان گفت که در سینمای دینی عبادت مهمترین نشانه معرفی یک دین و مذهب است وفیلمسازان این دو دهه به این نکته توجه ویژه ای داشتند. مقوله حج با یکبار تکرار فقط در دهه 80 کمترین بسامد را در بین مقوله ها داشته است.
۷۱۳.

پایه های مدنی هویت ایرانی؛ بررسی هویت اجتماعی آفریقایی تباران در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۵۰ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 459 - 481

کلیدواژه‌ها: دین قومیت ملیت هویت اجتماعی هویت آفریقایی - ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۹ تعداد دانلود : ۳۹۶
پیشین حضور آفریقاییان در ایران (به ویژه جنوب ایران) به بیش از دو قرن پیش بازمی گردد که برای اولین و در قالب برده از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس وارد ایران شدند. در طول این دو قرن حضور و به واسطه مهاجرت اجباری، فرایند شکل گیری یا تغییر هویت آنها با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده است که به طور خاص می توان در سه مرحله و با عنوان «برده»، «آزاد» و «ایرانی» از آنها نام برد. با وجود این فرازوفرودها و برخلاف تجربه دهشتناک بردگان آفریقایی در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکایی، آفریقایی تباران در ایران تجربه نسبتاً مسالمت آمیزی داشتند. این تجربه که در نوع خود بسیار کم نظیر و حائز اهمیت است، متأسفانه کمتر بررسی و تحلیل علمی شده است. تجربه زیست مسالمت آمیز میان آفریقایی تباران و ایرانیان به اندازه ای خوشایند بوده است که بسیاری از آفریقایی تباران خود را با افتخار «ایرانی» نامیده و حتی برخی از آنها انتساب یا تعلق خاطر به دیگر هویت های نژادی یا قومیتی (مانند آفریقایی، تانزانیایی یا زنگباری) را رد کردند. تحقیق حاضر، با درنظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی حاضر (رقیق شدن محدودیت ها و موانع مکانی و زمانی و در نتیجه سهل شدن امکان ارتباط با سرزمین آبا و اجدادی و تأثیرات آن در هویت)، به بررسی میزان تعلق خاطر ایرانیان آفریقایی تبار به هویت ملی، قومی و فرهنگی آنها پس از دو قرن حضور در ایران می پردازد. بررسی میزان تأثیرگذاری مؤلفه های هویت سازی مانند ملیت و تابعیت، دین، فرهنگ و قومیت در این تحقیق مورد تأکید خاص قرار گرفته است.
۷۱۴.

نگرشی بر دیدگاه های رایج قلمرو دین در حوزه اخلاق با تمرکز بر اخلاق اجتماعی

نویسنده:
منبع: کلام حکمت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 95 - 110

کلیدواژه‌ها: دین قلمرو دین اخلاق اخلاق اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۱۵
در این پژوهش، سعی شده است، دیدگاههای رایج ناظر به قلمرو دین در حوزه اخلاق با تمرکز بر اخلاق اجتماعی مورد تبیین و بررسی قرار گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی دیدگاههای مطرحشده در باره دین و اخلاق برای دست یافتن به دیدگاه صحیح در باره قلمرو دین در حوزه اخلاق اجتماعی، با توجه به اهمیت دینو اخلاق اجتماعی در زندگی انسان وسعادت  اجتماعی او است. بدین منظور، ابتدا به تعریف دین، اخلاق و اخلاق اجتماعی و سپس به بررسی معرفی دیدگاهها و رویکردهای مختلف در باره رابطه دین و اخلاق و قلمرو دین در حوزه اخلاقپرداخته است. با بررسی دیدگاهها در این باره، روشن میگردد که دین و اخلاق در اصول کلی مستقل از یکدیگرند و عقل بشر توانایی درک کلی مفاهیم اخلاقی را دارد، امابه لحاظ معرفتشناختی، مفاهیم و گزارههای دینی و اخلاقی، از جهت محتوا، متعلّق، آثار و آنچه بدان ناظر هستند، اتحاد دارند و اخلاق جزیی از دین به شمار میآید. افزون برآن، اخلاق و دین، در جهات بسیاری، با هم تعامل دارند و به یکدیگر وابسته هستند؛ اخلاق برای شناخت مصادیق و ضمانت اجرایی آنها نیازمند به دین است و دین نیز در خداشناسی، پذیرش و تبلیغ دین به اخلاق وابسته است. دین اسلام، تأکید فراوانی به ارزشهای اخلاقی دارد، به طوریکه بسیاری از احکام و آموزههای متون دینی به ارزشهای اخلاقی، به ویژه اخلاق اجتماعی اختصاص یافته است. بنابراین، قلمرو دین در حوزه اخلاق اجتماعی بسیار گسترده است.
۷۱۵.

مهد تمدن ها در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 5 - 18

کلیدواژه‌ها: تمدن فرهنگ دین پیامبران قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴
تمدن و تمدن آفرینی در زندگی اجتماعی بشر از موضوعاتی است که همواره مورد توجه مورخان و اندیشمندان بوده و هست. با توجه به اینکه دنیای معاصر نیازمند شناخت و بهرهمندی از آموزههای ناب و حقیقی جهان اسلام است، این مقاله با استفاده از آیات قرآن کریم، منابع تفسیری و تاریخی و منابعی که به مسائل اجتماعی پرداختهاند، تمدن آفرینی را تبیین و بررسی می کند. در پژوهش حاضر پس از بررسی مفهومی واژههای تمدن، فرهنگ و دین، دین الهی به عنوان عامل تعیین کننده در ایجاد تمدن، فرهنگ و سبک زندگی معنوی و مادی جامعه بشری شناخته شده که از توانایی لازم در ایجاد تمدن پایدار، شکوفا و سعادتمندانه برخوردار است. هدف از این تحقیق بیان این مسئله است که دین و انبیاء الهی با ظهور در میان جوامع، پیامها و قوانین سیاسی، اجتماعی، تربیتی و اخلاقی ناب برای تمدنآفرینی و اداره جوامع انسانی آوردهاند؛ در نتیجه پیامبران الهی در ابعاد گوناگون معرفتی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به عنوان انسانهای برجسته الهی در میان بشریت نقش مؤثری در تصحیح عقاید، افکار، اندیشه و تمدن جامعه انسانی داشتهاند و تعالیم آنان نیروی لازم را برای ایجاد توسعه و تحول در تمامی بخشهای اجتماعی دارد.در تمدنهایی که محل ظهور انبیاء الهی بوده پیامبران همواره نقش اول را در تکوین ساختار تمدنها به ویژه در تعلیم و تربیت و چگونه زیستن انسان ها و مدیریت اجتماعی و معارضه با حکام جور را بر عهده داشتهاند و رهنمودهای آنها هدایتگر جامعه بشری در سخت ترین شرایط بوده است. در این مقاله سعی شده است مهد تمدنهایی که محل ظهور انبیاء الهی بوده و برخی عوامل فروپاشی آنها بررسی شود.
۷۱۶.

کالبد شناسی مفهوم تعهد

نویسنده:
منبع: دانشنامه های حقوقی پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ ۲۶۱-۲۷۸

کلیدواژه‌ها: تعهد تکلیف مسئولیت دین طلب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۱ تعداد دانلود : ۵۲۰
واژه “Obligation” که در ادبیات حقوقی ایران به «تعهد» شناخته می شود. از مفاهیم انگشت شمار بنیادین حقوقی است. شناسایی مفهوم، مؤلفه ها و ماهیت آن از پیش نیاز های هر نوع تفاهم حقوقی است. این هدف مستلزم این است که با توجه به پیشینه آن، مفهوم دقیق و عناصر اصلی و مستقیم سازنده آن، به ویژه از منظر منطقی، معلوم گردد؛ ماهیت آن توصیف شده؛ و رابطه و نسبت آن با مفاهیم و تأسیسات مشابه و مرتبط خارحی و داخلی روشن گردد. این نوشتار با روش توصیفی، تطبیقی و تحلیلی در صدد است تا گامی در راه تحقق این هدف بردارد. اساتید و نویسندگان حقوقی، و به ویژه ایرانی، قرائت های نسبتاً متفاوتی از آن ارائه کرده اند. گاهی آن را رابطه حقوقی شخصی، گاهی تکلیف یا التزام حقوقی، و گاهی ترکیبی از تکلیف و مسئولیت یا ضمانت اجرا، معرفی کرده اند. این اختلاف در تعریف، عدم توافق در مؤلفه های این مفهوم را نیز، در پی داشته است. در این نوشتار، “Obligation” گونه ای تکلیف حقوقی، مدنی و مالی دانسته شده است، که با مفهوم فقهی «تعهد» در مفهوم و عناصر تباین کلی دارد.
۷۱۷.

دین در عصر نئولیبرال؛ دین، رفاه و شکل گیری جناح راست معاصر آمریکا

نویسنده: مترجم:
منبع: نامه فرهنگ و ارتباطات سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷) 119 - 142

کلیدواژه‌ها: نئولیبرالیسم‏ لیبرالیسم اقتصاد دین مسیحیت انجیل اوانجلیکالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۲۷۲
جناح راست معاصر آمریکا امروزه محصول ائتلاف بین حامیان نئولیبرالیسم و محافظه گرایی دینی است و این امر تأثیر بسیاری در شکل دهی به صحنه سیاسی امروزه آمریکا داشته است. این ائتلاف در شرایطی شکل گرفته است که هر دو جریان دارای منطق و جهان شناسی های کاملا متفاوت و متعارض هستند. از همین جهت است که کنکاش در چرایی و چگونگی ائتلاف بین نئولیبرالیسم -به عنوان مکتبی سکولار - و محافظه گرایی دینی - به عنوان مکتبی بنیادگرا - جای بررسی بسیار دارد. نگارنده تحقیق، مفهوم «خدمات رفاهی» را یکی از حوزه های کلیدی در توضیح چرائی و چگونگی شکل گیری این ائتلاف می داند. ارائه خدمات رفاهی توسط نهادهای غیر دولتی دینی، سیاستی بوده است که در دهه های اخیر هم مورد استقبال نئولیبرال های سکولار قرار گرفته است و هم جریانات مسیحی بنیادگرا. نگارنده با بررسی تاریخچه پیگیری این سیاست در آمریکا، به تبیین بیشتر ماهیت و چالش های ائتلاف بین این دو جریان قدرتمند در جامعه معاصر آمریکا و همچنین در سطح جهان می پردازد. در نتیجه این بررسی ها، نگارنده استدلال می کند که طرح ارائه خدمات رفاهی توسط نهادهای دینی، ظرفیت بسیاری در تحکیم بخشیدن به چنین ائتلافی دارد؛ چرا که فراهم کننده نقاط اشتراک عملی - و نه نظری – بسیاری بین دو جریان است. با این وجود، ماهیت چند وجهی خدمات رفاهی، اِعمال چنین سیاستی را در عمل بسیار دشوار گردانده است، تا جایی که بعضی تلاش ها در راستای تقویت سازمان های خدمات رفاهی ایمان پایه موجب تضعیف - و نه تحکیم - ائتلاف بین راست دینی و راست سکولار شده است
۷۱۸.

حجاب در آیینه شعر معاصر

نویسنده:
منبع: شفای دل سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 63 - 76

کلیدواژه‌ها: حجاب شعر معاصر دین علم و دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۴۲۴
آثار ادبی بیان کننده شرایط جامعه ای هستند که در آن خلق شده اند. بررسی و تحلیل این آثار، فضای حاکم بر زمانه و محیطی که اثر در آن تبلور یافته را نشان می دهد. حجاب و پوشش علاوه بر اینکه حکم الهی است، یک مسأله اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد که در ادبیات بویژه سروده های شاعران معاصر مطرح شده است. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و استفاده از مستندات کتابخانه ای، نخست اشعار شاعران معاصر مدافع و مخالف حجاب را بررسی کرده سپس دلایل مطرح شده در سروده های ایشان را تبیین نموده است. شاعران مدافع حجاب معتقدند که حجاب دستور دین اسلام است و مانع پیشرفت و علم آموزی زنان نیست و مرد غیور مدافع حجاب و عفت است، اما شاعران مخالف حجاب، بر این باورند که وجوب حجاب در دین اسلام نیست. حجاب مانع پیشرفت و کسب دانش است و تأثیری هم بر عفت زن ندارد.
۷۱۹.

جایگاه بدن در دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال ششم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱۸ 11 - 36

کلیدواژه‌ها: بدن دین جامعه شناسی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۲۹۳
به طور سنتی، اندیشمندان و صاحبان فکر در علوم اجتماعی و انسانی بر این باورند که؛ دین و آموزه های آن در میان دینداران و مؤمنان، نگاه سخت گیرانه ای نسبت به بدن دارد. کلاً، این تصور وجود دارد که؛ تأکید دین بر این امر است که بدن می بایست از طریق عمل به دستورات دینی، شعائر و احکام آن در کنترل فرد مؤمن قرار گیرد. برای بررسی دقیق تر این موضوع، شایسته است که نسبت میان بدن و دین، و نیز جایگاه بدن در دین، مورد تحقیق و تفحص قرار گیرد. این مقاله، در پی جستجو و کاوش در این پرسش است که؛ نسبت میان دین و بدن، به چه وجهی است و اساساً بدن چه منزلتی در میان ادیان دارد؟این مقاله برای پاسخگویی به این پرسش ها، به بررسی تطبیقی مقام بدن در ادیان مسیحیت و اسلام پرداخته است.
۷۲۰.

تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر کیفیت زندگی شهروندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال هشتم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۷ 198 - 229

کلیدواژه‌ها: سرمایه اجتماعی دینداری اعتماد مشارکت انسجام دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۲۲۳
امروزه، مفهوم کیفیت زندگی در ادبیات توسعه پایدار به عنوان شاخص توسعه اجتماعی و فرهنگی جایگاه ویژه ای یافته است. کیفیت زندگی به مثابه درک فرد از وضعیت کنونی خود و ارزیابی مثبت از زندگی و محیط پیرامونی فرد تعریف شده است. هدف اساسی این مقاله، تبیین رابطه بین متغیرهای اجتماعی و فرهنگی و وضعیت کیفیت زندگی شهروندان در جامعه آماری مورد مطالعه است. این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و داده های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه توأم با مصاحبه جمع آوری گردیده است. اعتبار و روایی متغیرهای تحقیق با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بررسی و مورد تأیید قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شهروندان 15-65 سال شهر کاشان در سال 1390 می باشند که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 610 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری سهمیه ای تصادفی انتخاب و بررسی شده اند. یافته های تحقیق و نتایج فعالیت آماری مربوطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، رابطه معنی دار هر یک از متغیرهای میزان دینداری، رضایت از خود، مهار تمایلات اجتماعی، احساس تأمین نیازها و رابطه اجتماعی با میزان کیفیت زندگی به ترتیب با 388/0، 487/0، 261/0، 334/0 و 709/0 در سطح اطمینان 99 درصد را مورد تأیید قرار داده است. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیونی به عمل آمده، میزان تأثیر هریک از متغیرهای فوق بر میزان کیفیت زندگی را به ترتیب به میزان 12/0، 30/0، 14/0-، 16/0 و 60 درصد نشان داده است.