جوانی جمعیت

دانش جمعیت شناسی در ایران، دانش نوپایی است به طوری که سابقه ورود جمعیت شناسی به ایران و انجام تحقیقات جمعیتی، به نیم قرن پیش باز می گردد. اما به دلیل اهمیت و تأثیرهای فراوان این دانش، به نظر می رسد زمان آن رسیده است که در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های میان مدت و طولانی مدت، بر ظرفیت های این علم توجه ویژه ای منظور گردد. باروری نیز از موضوعات اساسی دانش جمعیت شناسی به حساب می آید، چرا که دوام و بقا جمعیت، ریشه در آن دارد. اهمیت باروری برای جمعیت شناسان تا آنجاست که آن را جز وقایع چهارگانه حیاتی بر می شمرند و از آنجا که در افزایش یا کاهش جمعیت به طور مستقیم تأثیرگذار است به عنوان مهمترین عامل حرکت زمانی جمعیت شناخته می شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی پیامدهای ناگوار باروری های کنترل نشده و تاثیرات منفی آن بر توسعه اجتماعی و اقتصادی در ایران است. با مطالعه هرم سنی جمعیت ایران آشکارا مشخص می گردد، روند باروری طی سال ها یی دچار بی برنامگی و عدم تعادل است. به گونه ای که در طی سال ها ی 1355تا 1365 فرزندآوری بالاترین رشد خود را در تاریخ جمعیت ایران به ثبت رسانده که این امر به افزایش متوسط سالانه رشد جمعیت به 9/3 درصد منجر گردید. مهمترین پیامد این واقعه بروز افزایش هرم سنی در گروه 4 0 سال برای این سال ها ست. پس از این دوران، با بروز بحران های اقتصادی و اجتماعی از سویی و آگاهی دولت ها نسبت به برنامه های تنظیم خانواده از سوی دیگر، روند باروری به شدت رو به کاهش نهاد. این امر در نهایت سبب ظهور یک گروه بسیار پُر تورم در هرم سنی جمعیت ایران گردید که مرتب در حال بالا رفتن در هرم سنی بود. برای حصول به نتایج این بررسی از روش تحقیق کیفی بصورت اسنادی استفاده شده است. داده های مربوط به این تحقیق بر اساس اطلاعات و آمار ارائه شده توسط مرکز آمار ایران و بررسی و تحلیل نتایج سرشماری های انجام شده در ایران است. بر اساس آخرین سرشماری انجام شده در سال 1385 در ایران بیشترین گروه سنی جمعیت مربوط به گروه سنی 19 15 سال و 24 20 سال است که نشان دهنده جوانی جمعیت است. جوانی جمعیت اگر چه می تواند پدیده ای مبارک قلمداد شود و پایه های توسعه در ایران را تشکیل دهد اما در صورت عدم ایجاد بسترهای مناسب می تواند مشکلاتی را در روند توسعه یافتگی ایجاد کند. در این مقاله سعی شده است ضمن پرهیز از هر گونه پیش داوری، ابتدا به بررسی وضعیت گذشته، حال و آینده باروری و جمعیت در ایران پرداخته و بعد از آن پیامدهایی که وضعیت باروری های کنترل نشده بر توسعه اجتماعی - اقتصادی در ایران می گذارد مطالعه و بررسی شود. پیش بینی های جمعیتی نشان می دهد در دهه 1430 جمعیت ایران یک جمعیت بسیار سالخورده است. تغییرات جمعیتی ذکر شده، فرآیند توسعه در ایران را با نگرانی ها و مشکلاتی رو به رو ساخته است. بنابراین ضرورت استفاده از برنامه ریزی های مناسب جهت استفاده از ظرفیت های موجود جمعیتی ضروری به نظر میرسد.

امروزه نمی توانیم نقش تحولات جمعیت شناختی را در تبیین و ستیزه ها و هویت سیاسی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی نادیده بگیریم. وجود " جوانی جمعیت" (Youth Population) همواره در طول تاریخ با بحران سیاسی در ارتباط بوده است.سوال اصلی مقاله پیرامون این مساله است که آیا " کشورها و مناطق با ساختار جمعیت جوان ، بیشتر در معرض دچار شدن به خشونت سیاسی قرار دارند؟در این راستا از روش "مرور نظام مند" (Systematic Review) و برای تبیین کردن مسلئه از نظریه های رابرت کاپلان(1994)، فرید زکریا(2001)، و ... استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ارتباط آماری بین ساختار سنی جمعیت و خشونت سیاسی امری شناخته و پذیرفته شده است. بنابراین همان طور که آب باعث می شود تا صخره شکل بگیرد، تغیرات جمعیتی نیز باعث شکل گیری قدرت سیاسی می شوند. روند های جمعیتی به طرق گوناگون می توانند امنیت حکومت و توسعه کشورها را تحت تاثیر قرار دهند جمعیت شناسی یقینا این استحقاق را دارد که در برنامه ریزی ها و تحلیل های سیاسی بیشتر مد نظر قرار گیرد تا از ایجاد خشونت ها و نزاع ها جلوگیری کند.

پژوهش حاضر، با هدف آینده پژوهی جایگاه خانواده در ایران قوی انجام گردید؛ این پژوهش، پس از 14 مصاحبه، به اشباع نظری رسید. مصاحبه به روش نیمه ساختاریافته انجام پذیرفت. روش تحلیل آن، تحلیل محتوای مضمونی انتخاب شد. جامعه آماری را دانشجومعلمان دختر دانشگاه فرهنگیان استان تهران تشکیل دادند. نمونه گیری با استفاده از شیوه هدفمند انجام شد. جهت برخورداری پرسش های مصاحبه از اعتبار کافی، این پرسش ها به تأیید چندین تن از اساتید رسید. تجزیه وتحلیل داده ها، با نرم افزار های آماری Excel و Spss انجام پذیرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که، عوامل آسیب به فرزندآوری مادران شاغل در بدنه آموزش و پرورش، عبارت اند از : فضای مجازی مدیریت نشده برای کودکان در زمان حضور مادر در محل کار، عدم تربیت دینی کافی در مهدکودک ها، حجم کاری زیاد و ناتوانی مادر در تفکیک کار و مدرسه، مشکلات مرخصی مادران شاغل و انتقالی معلمان و نبود مشوق های لازم و مناسب جهت فرزندآوری زوجین فرهنگی جوان. علاوه برآن، آسیب ها و تبعات کاهش جمعیت کشور در آینده، به ترتیب شامل : کمبود نیروی دفاعی کشور، نیروی کارآمد صنعتی و نیروی انسانی با 46%، از کار افتادن کسب و کارها با 22%، فروپاشی نظام خانواده و پیری جمعیت، از بین رفتن مفهوم خاله، عمه و ... در آینده و ناآشنایی فرزندان با این نسب ها، کاهش نشاط اجتماعی و نوآوری با 9% و بکارگیری اتباع خارجی در امور کشور و تضعیف دین و فرهنگ با 5% می شود.

در کنار تغییر و تحول های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، خانواده نیز دستخوش تغییرهایی هم در شکل و هم در محتوا شده است. ارزش ها و نگرش های افراد در زمینه های مختلف ازجمله فرزندآوری نیز تحت الشعاع قرارگرفته، به گونه ای که امروزه شاهد گسترش پدیده تک فرزندی در بسیاری از خانواده ها هستیم. این پژوهش با هدف بررسی میزان تأثیر عوامل اجتماعی (اشتغال زنان، سن ازدواج، فردگرایی و تحصیلات زنان) در کلان شهر تهران بر گرایش به تک فرزندی در بین زنان انجام شده است. پژوهش حاضر تحقیقی پیمایشی است که در سال 1399 انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش زنان متأهل شهر تهران هستند که 420 نفر به عنوان نمونه از بین آن ها انتخاب شدند. انتخاب نمونه با تلفیق نمونه گیری خوشه ای و طبقه بندی نامتناسب صورت گرفته و ابزار مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات و داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است. نتایج نشان می دهد که بین گرایش به تک فرزندی با میزان فردگرایی، سن ازدواج، سطح تحصیلات و وضعیت اشتغال رابطه مثبت معناداری وجود دارد. درنهایت می توان گفت زنان امروزی تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی که به برخی از آنها اشاره شد به هویتی جدید دست یافته اند که با باروری زیاد در تقابل است.

هدف: این پژوهش با هدف ، اولویت دهی به مشوق های مطروحه در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در قالب اسناد بالادستی با رویکرد آینده نگاری به رشته تحریر درآمده است. روش: این پژوهش با بهره گیری از سه روش به نتیجه رسیده است.در گام نخست با استفاده از روش فراتحلیل دست به شناخت وضع موجود زده، در گام دوم با مطالعه اسنادی، اسناد موجود در خصوص موضوع را بررسی کرده و در نهایت در گام سوم با استفاده از تکنیک دلفی مشوق های کلیدی و مهم را شناسایی کرده است. یافته ها: در این پژوهش بعد از بررسی اسناد بالادستی و شناسایی تاکیدات آنها در خصوص بحث جوانی جمعیت، مشوق های مطروحه در قانون احصاء شده و با استفاده از نظرات کارشناسان مشوق های کلیدی طی پنج مرحله دلفی انتخاب شدند. در ادامه کار بعد از شناسایی بحران های چهارگانه، مشوق هایی فارغ از مشوق های مطروحه در قانون به سیاستگذار پیشنهاد شد. نتیجه گیری: در این پژوهش سعی شد تا این گزاره نهادینه شود که زمان پایان دادن به شیوه عمل مقطعی و آزمون و خطا در این حوزه به سر آمده و باید با توجه به محدودیت های موجود، عوامل موثر به منظور طراحی چارچوبی جامع برای سیاستگذاری استخراج گردد تا به وسیله آن بتوان از این گذرگاه مهم جان سالم بدر برد.

مسئله جوانی جمعیت در کشورهای درحالِ توسعه، یکی از مهمترین مسائل جمعیتی است. هدف این مطالعه بررسی عوامل جمعیت شناختی، اقتصادی و اجتماعی گذار کشورها از ساختار سنیِ جوان در قاره آسیا و آفریقا، طی سال های 2020-1990 است. در یک تحلیل ثانویه، داده های جمعیت سازمان ملل متحد برای 107 کشور آسیایی و آفریقایی با استفاده از تحلیل سابقه رخداد واقعه مدل سازی شدند. نتایج مدل رگرسیون کاکس نشان داد پس از تعدیل متغیرهای مستقل میزان باروری کل، میزان خام مرگ و میزان مهاجرت خالص و نیز متغیرهای کنترل (تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم و جمعیت شهرنشین)، متغیر میزان باروری کل بر روند گذار کشورها از جوانی جمعیت تأثیر دارد. به طوری که، به ازای یک واحد افزایش در میزان باروری کل، مخاطره[1] گذار کشورها از جوانی جمعیت 58 درصد کاهش می یابد. نقش متغیر میزان باروری کل در قاره آفریقا بیشتر از قاره آسیا معنی دار برآورد شده است. متغیر میزان مهاجرت خالص فقط در قاره آفریقا معنی دار است و تأثیر مثبتی بر گذار از ساختار سنی جوان دارد. باتوجه به میزان بالای باروری در کشورهای آفریقایی، گذار ساختار سنی در این کشورها در آینده ای نزدیک اتفاق نمی افتد و این مسئله مهمی در سیاست گذاری های کلان در بخش های اشتغال، مسکن، آموزش و غیره است.