مطالب مرتبط با کلیدواژه

هنر ساسانی


۱.

تاثیر تصویر سیمرغ ساسانی بر روی هنر اسلامی، بیزانس و مسیحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سیمرغ هنر اسلامی طاووس هنر ساسانی هنر غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۰۵
دراین مقاله تأثیر سیمرغ ساسانی بر هنر اسلامی و غربی و همچنین مهاجرت این نقش به این سرزمین ها در طول دوران ساسانی و بعد از سقوط آنها بصورت اجمالی مورد بررسی قرار می گیرد. این انتقال بوسیله تبادل فرهنگی، تجاری و همچنین ارسال هدایای سلطنتی به کشورهای همجوار و دور دست صورت پذیرفته است. سیمرغ ساسانی با آنچه که در افسانه ها و ادبیات فارسی توصیف شده است، تفاوت بسیار دارد. ترکیب ساختاری بدن او قابل توجه است: عموماً دارای سر سگ (در برخی موارد سر شتر، شیر و عقاب)، بدن و پای شیر یا سگ، بال هایی از جنس پر شبیه بال عقاب و دم طاووس. تنوع شکل و حالت دم طاووس سیمرغ ساسانی اساس طبقه بندی این مقاله است. براساس تصاویری که ارائه شده چهار گروه اصلی وجود دارد که می تواند هر یک خود دارای زیر گروه هایی نیز باشد. آنچه که منتج می شود این است که کاربرد سیمرغ های گروه اول نسبت به سایر گروه ها زیادتر بوده که این موضوع دال بر محبوبیت و تاثیر گذاری بیشتر آنها نسبت به دیگرگروه ها است.
۲.

نقوش ساسانی و اسلامی بر روی دستبافته بایو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: هنر اسلامی هنر ساسانی سوارکار با شاهین موجودات تخیلی فرشینه بایو

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی طراحی، نقاشی ایران و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی هنرهای صناعی منسوجات جهان
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم نهضت نفت
تعداد بازدید : ۲۰۲۲ تعداد دانلود : ۱۵۰۱
دستبافته بایو، یکی از آثار گرانبها و ارزشمند، به لحاظ تاریخی و هنری در تاریخ اروپای غربی و بطور دقیق تر فرانسه و انگلستان می باشد و از جنبه تاریخی اطلاعات تصویری ارائه شده از وقایع سده یازدهم میلادی قرون وسطی، نبرد ها، پوشاک و زندگی روزمره مورد توجه بسیاری از مورخین است. پرده آویز بایو با عنوان پرده آویز ""ملکه ماتیلد"" نیز معروف است و به نظر می رسد که بوسیله اودون دو بایو برادر"" گیوم فاتح"" سفارش داده شده است. این پرده شرح ماجرای فتح نرماند انگلستان در سال 1066 میلادی است که حوادث کلیدی این فتح، بویژه نبرد هاستینگ را با جزئیات تصویر می کند. نقوش سوارکاران به خصوص سوارکار با شاهین بر روی دست و همچنین روش نقش پردازی جانوری حیوانات واقعی و تخیلی و شیوه ترسیم آنها، این فرضیه را که هنر ساسانی و اسلامی در خلق این شاهکارهنری تاثیرگذار بوده اند را مطرح می نماید. دو نوع تصویر در این پرده بافته تاثیر پذیرفته از هنر ساسانی و اسلامی است: 1- حیوانات تخیلی و واقعی متقابل روبرو و همچنین پشت به پشت، 2- سوار کار با شاهینی بر روی دست.
۳.

بررسی مهرهای ساسانی موزه آذربایجان تبریز(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: مهر هنر ساسانی موزه آذربایجان تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵۴ تعداد دانلود : ۱۳۳۲
مهرها، یکی از ملموس ترین آثار مصنوع دست بشر و به جای ماده از اجدادمان هستند که حکایت های شگرف و گاه مرموزی در دل آنها نهفته است....
۴.

تأثیر نقوش ساسانی بر تصویرسازی نسخ بئاتوس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سیمرغ هنر ساسانی بئاتوس هنر اسپانیا آپوکالیپس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۸ تعداد دانلود : ۹۹۴
در قرن هشتم میلادی، در اسپانیا راهبی به نام «بئاتوس» اثری با عنوان «شرحی بر آپوکالیپس» نوشت که معروف به «بئاتوس لیابانا» شد. طی سالها شمار زیادی از این اثر نسخهبرداری و تصویرسازی و به بئاتوسها مشهور شدند. نسخ بئاتوس از غنای تصویری خارقالعادهای برخوردار بوده و به لحاظ کیفیت رنگپردازی و نمایش جهان غیر مادی و ماورایی از شاهکارهای هنری محسوب میشوند. در بین تصاویر ارایه شده در این نسخ، تعدادی از نقوش متأثر از هنر ساسانی هستند. پرسشهای این تحقیق عبارت است از اینکه کدام نقوش ساسانی بر روی تصویرسازی نسخ بئاتوس تأثیر گذاشتهاند؟ این نقوش از چه طریقی توانستهاند به کارگاههای هنری اسپانیا راه پیدا کنند؟ بر پایه این پرسشها فرضیه مقاله بر این اصل استوار است که چهار نقش ساسانی را میتوان در نسخ بئاتوس مشخص کرد : سیمرغ ساسانی، عقاب در حال شکار غزال، روبان سلطنتی ساسانی، سوارکار تیرانداز برگشته به عقب. در انتقال یا مهاجرت نقوش ساسانی، در قرون اولیه اسلامی، کشورهای مسلمان کرانه دریای مدیترانه بسیار مؤثر بودند؛ کشورهایی همچون مصر، سوریه، اردن و مراکش. مسلمانان در مرزهای روم و در ارتباط مداوم با اسپانیا بودند و این خود به تسهیل دسترسی هنرمندان اسپانیایی به آثار هنری ساسانی، ظروف سیمین، مهرها و پارچههای نفیس و یا آثار تقلید شده، کمک میکرد. مسلماً هنرمندان غربی در کارگاههای خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم به این آثار دسترسی داشته یا آنها را دیده بودند. نقش مهم «هیسپانوـ مسلمانان» در انتقال فرهنگ و هنر سرزمینهای اسلامی و کشورهای مسلمان شده مانند پارس، به اندلس و جنوب اروپا بسیار بارز است. روش تحقیق بر اساس روش کتابخانهای و مقایسه تطبیقی آثار است. در رابطه با این موضوع تاکنون پژوهشی صورت نگرفته است.
۵.

تأثیر نقوش ساسانی بر منسوجات آندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: طرح هنر ساسانی آندلس پارچه بافی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان تمدن های کهن روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان ساسانی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۶۸۴ تعداد دانلود : ۱۲۷۰
پارچه های ساسانی، گروه مهمی از پارچه های ایرانی هستند که تعدادی از آن ها در موزه ها و مجموعه های شخصی جهان نگهداری می شود. هنر ساسانی بر هنر و تمدن های هم عصر و پس از خود تأثیر گذاشت و این تأثیرگذاری در منسوجات آندلس به خوبی آشکار است. عناصر هنری ساسانی به وضوح در پارچه های آندلس قابل شناسایی است و نقش مایه های مشترکی در منسوجات دو سرزمین دیده می شود. پرسش اصلی این تحقیق این است که، کدام نقوش تزئینی هنر ساسانی در پارچه های بافت آندلس قابل شناسایی است؟ لذا این فرض مطرح می گردد که عناصر ساسانی مورد اقبال پارچه بافان آندلس بوده است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق توصیفی و تطبیقی با استناد به منابع کتابخانه ای و تصویری، تأثیرپذیری نقوش منسوجات آندلسی از نقوش هنری ساسانی بررسی می شود. نقوش مشترکی همچون شیر، گریفین، عقاب و درخت زندگی در پارچه های ساسانی و آندلسی به کار رفته و نقش ترنج ساسانی به عنوان عنصر تزئینی در پارچه های بافت آندلس نیز قابل شناسایی است.
۶.

بازتاب نمادین مشروعیت بر سکه های ساسانی مطالعه موردی: دوران قباد اول و جاماسب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنر ساسانی سکه های ساسانی قباد اول جاماسب قدرت و مشروعیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
تعداد بازدید : ۱۷۳۷ تعداد دانلود : ۸۶۵
برای درک آثار هنری یک عصر و بنیادهای موثر بر آن، کشف رابطه بین تصویر و رخدادهای اجتماعی برای کشف دلایل تولید آنها ضروری می نماید. از اینرو، پژوهش حاضر سعی در تبیین رابطه ی میان تصاویر یک دوره و عناصر مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مؤثر بر آن را دارد. در تاریخ ایران در غالب موارد هنر وابسته به دربار و به عنوان بیانیه ای بازتاب دهنده قدرت و اندیشه های حاکم در جامعه است و تولید و بازتولید آن مبتنی بر نیازهای حکومت به رسانه های تصویری برای بیان ایده های مورد نظر خود است. به این منظور، مورد بررسی در این پژوهش، دوره ی ساسانی به عنوان نقطه اوج دوره ی گفتمانی ایران پیش از اسلام و یکی از دوره های طولانی دارای چالش های گوناگون از منظر قدرت و مشروعیت انتخاب شده و از بین رسانه های تصویری و هنری آن سکه ها مورد نظر بوده که شواهد زیادی از تغییرات بازنمایی تصویری را آشکار می سازند. مورد بررسی خاص این پژوهش، سکه های دوره قباد اول و جاماسب در سیر زمانی خلع قباد اول از قدرت به واسطه ظهور فرقه مزدکیه، جانشینی جاماسب و رسیدن مجدد قباد اول به سلطنت و تغییرات تصویری سکه های پادشاهان مزبور در طی این دوره بوده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این پادشاهان در طی دوره های مزبور با قصد افزایش اقتدار و مشروعیت خود، از عناصر و نمادهای ریشه دار در عقاید زردشتی، به منظور شکل دادن به سیمای تصویری این امر بهره می برند .
۷.

نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی (با تأکید بر نقوش برجسته و فلزکاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نقش اسطوره گیاه مقدس هنر ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۸۴۷۱
گیاهان در آیین و ادیان مختلفِ باستان اهمیت ویژه ای داشتهو برخی از آن ها به دلایل مختلف جایگاه مقدس و اسطوره اییافته اندکه برگرفته از اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی انسان ها بوده و علاوه بر آن در زندگی عملی آن ها نیز تأثیر بسزایی داشته و بر اساس همین ویژگی ها، در هنر هر دورانی بازتاب یافته اند. در ایرانِ باستان نیز شماری از گیاهان، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و مقدس شمرده می شدند. نخست در دوره ی هخامنشیان که هنر ایران به سبکی منسجم دست یافت و بر اساس تعالیم زرتشت و باورهای اعتقادی، نمادهای گیاهی در هنر آن ها نمود فراوانی پیدا کرد. ساسانیان نیز که خود را وارث هنر هخامنشی می دانستند، این نمادها و اسطوره های گیاهی را همچنان در آثار هنریِ مختلف خود نشان داده و حفظ کردند. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه ی کتابخانه ای تنظیم شده است، به شناخت گیاهان اساطیری و مقدس، تعیین خاستگاه این نمادهای اسطوره ای و اهمیت و نقش آن ها در هنر دوران ساسانی پرداخته شدهاست. یافته ها بیانگر این است که استفاده از نقوش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی ورای جنبه تزیینی، کاربرد نمادین و اعتقادی داشته و به عبارتی ریشه در باورهای مذهبی آن دوره دارد؛ نمادهایی که بیانگر شگون و برکت، خیرخواهی، باروری، جاودانگی و مانایی و همچنین دوام سلطنت و قدرت بوده اند.
۸.

جلوه های کودک و کودکی در متون پهلوی و هنر ایران ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کودک متون پهلوی هنر ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۹ تعداد دانلود : ۷۲۲
بازشناسی حضور و نقش کودکان از خلال مدارک نوشتاری و مادی به جامانده تاریخی با توجه به پراکندگی و محدودیت این مدارک اغلب کار چندان آسانی نیست. از جمله ارزنده ترین اسناد در این باره، متون و مدارک مادیهستند که در آنها کودکان حضور دارند. از دوران ساسانی آثار مادی نسبتا فراوانی به جامانده و منابع نوشتاری قابل ملاحظه ای نیز در قالب متون پهلوی به این دوران منتسب است. در پژوهش حاضر تلاش شده است بر مبنای اطلاعات موجود در این منابع به مساله حضور کودکان و مقوله کودکی در جامعه ایران ساسانی پرداخته شود. پس از بررسی اولیه داده های مستخرج از مدارک نوشتاری و مادی، با تکیه بر یافته های مشترک و مفترق استنباط هایی انجام شده است. یافته ها نشان می دهند حضور کودکان را می توان در قالب سه گروه کودکان خاندان سلطنتی، کودکان شهروندان عادی جامعه و کودکان اساطیری بررسی کرد. آنچه در متون پهلوی آمده است غالبا بر مبانی تعلیم و تربیت و آموزش کودکان تاکید دارد. کودکان خاندان ساسانی از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند تا جایی که نقش آنها در سنگ نگاره های سلطنتی، جاودانه شده است. کودکان عادی جامعه نیز تحت آموزش های دینی و مهارت های شغلی قرار می گرفتند و گاه به خدمت خاندان سلطنتی در می آمدند. در بعضی از آثار هنری ساسانی نیز نقشی نمادین برای کودک و کودکی غالبا در رابطه با اساطیر مربوط به ایزد آناهیتا یا آیین دیونیزوس لحاظ شده است.
۹.

نمادهای جانوری فرّه در هنر ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنر ساسانی دین زرتشت فره نماد سیمرغ عقاب قوچ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۳ تعداد دانلود : ۳۴۹۸
سرزمین ایران تجلی گاه تفکراتی عمیق است که گاه نمود بصری یافته است. فرّه، به عنوان یکی از این تفکرات، نیرویی مافوق بشری با مفهوم دینی بوده که در دور ه ساسانیان نمود تصویری یافته است. این پژوهش با هدف تحلیل منشأ و ش اخصه های بصری نمادهای جانوری فرّه به سوالات این مطالعه پاسخ داده است: فرّه چه جایگاهی در نظام هنری ساسانی دارد؟ این تفکر در قالب چه جانورانی جلوه گر شده است؟ چه سنت خاصی در ترسیم این نمادها جهت برقراری پیوند بصری وجود دارد؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی است و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است. مطابق نتیجه این پژوهش، فرّه به عنوان عامل تحکیم بخش در قدرت شاهی بصورت سه جانور سیمرغ، عقاب و قوچ متجلی شده است. طبق مطالعات بصری صورت گرفته، این نمادها پیرو الگوی ترسیمی مشترکی هستند که آنها را می توان از ویژگی های مسلم فرّه دانست. بدین شرح، بال به عنوان عنصر اساسی در پیکر این جانوران، مزّین بودن این عوامل به نقوش تزئینی و همچنین وقار شاهانه آنها، بیانگر پیوند معنایی شان با مفهوم قدرت برتر است.  
۱۰.

نوارهای سلطنتی ساسانی در امپراطوری بیزانس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنر ساسانی هنر بیزانس نوارهای سلطنتی ساسانی نوارهای بیزانس نماد سلطنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۹ تعداد دانلود : ۶۵۱
با تأملی در تاریخ هنر ایران عهد ساسانی می توان دریافت که نوارهای سلطنتی ساسانی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های تشخیص هنر این دوره، به وفور بر نقش برجسته ها، پارچه ها و ظروف سیمین ساسانیان به چشم می خورند. این نوارهای سلطنتی، عنصری تزئینی و نمادین در هنر این دوره به شمار می آیند. دقّت در آثار هنری برجای مانده از امپراطوری بیزانس نیز این نکته ء مهم، اما مغفول مانده را روشن می سازد که می توان رد پای نوارهای سلطنتی ساسانی را در این آثار، مشاهده نمود. در همین راستا، نوشتار حاضر با کاربست روش تحلیلی - توصیفی بر آن است تا دریابد چرا این نقش، در هنر بیزانس نیز وجود دارد. از آنجایی که در هنر ساسانی، این نوارها، نمادی برای سلطنت و الهی نشان دادن حکومت پادشاه است. هنرمندان بیزانسی که قصد تلفیق مفاهیم دینی و شاهانه را داشته اند؛ از این نقش استفاده کرده اند. به همین دلیل این عنصر نمادین هنر ساسانی، با ویژگی های ظاهری تقریباً یکسان، برای نشان دادن عظمت شاهانه پادشاهی مسیحی در عین مشروعیت حکومت او، در هنر بیزانس نیز تکرار شده است. این اقتباس به واسطه روابط گسترده ایران و بیزانس، به محدوده ء قلمرو امپراطوری بیزانس راه یافت و در حوزه های مختلف معماری، نقاشی، پارچه بافی و موزائیک تأثیر گذاشت.
۱۱.

رازگشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی

کلیدواژه‌ها: هنر ساسانی مهر آناهیتا بهرام فره ایزدی کروات پاپیون (پروانه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۵۲۹
نقش برجسته ها، سکه ها و مهرهای ساسانی از منابع و مآخذ بزرگ هنر و فرهنگ ساسانی بشمار می روند، پژوهندگان هربار که به مطلب تازه ای از تاریخ و هنر ساسانی بر می خورند یا به خواندن نوشته ای توفیق می یابند، همواره به این منابع بازمی گردند. این نقش ها معیارهای اصیلی هستند که می توانیم نتایج بدست آمده را با آنها بسنجیم. مقایسه تصویر شهریاران ساسانی که بر صخره ها نقرشده با تصویر آنها بر سکه ها و ظروف فلزی نقش دار و نگین های کنده کاری شباهت و وحدتی اصولی  را اثبات می کند که تصویرهای مذکور بر مبنای آن پدید آمده اند. بررسی زیورها، پوشاک و مخصوصاً افسر شاهی روشن می سازد این آثار دارای نشانه های نمادین و رازآمیزی هستند که با آئین زرتشت و باورهای پیش از آن پیوندی ناگسستنی دارند. «دیهیم» یا «فرّ» ایزدی از نشانه های بارز هنر ساسانی است که ضمن ارتباطات ساسانیان با امپراطوری روم به آن دیار رفته و بعدها در لباس نظامی کُروات های قوم ایرانی تبار اروپایی ظاهر شده و از آنجا به فرانسه رفته و مورد توجه سایر اروپاییان قرار گرفت به طوری که ابتدا شاهان و بزرگان آن را بکار گرفته اند و بعدها جزئی از لباس رسمی مردم آن دیار شده است.
۱۲.

دراسه أسباب استمرار الموتیفات الساسانیه فی الآثار الفنیّه بعد الإسلام (مع التأکید علی موتیف صناعه الفخّار فی العصور الإسلامیّه)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۳۵۹
من الجدیر ملاحظه التکافؤ وفی بعض الأحیان؛ عملیّه النسخ من قِبل فنانّی الحقبه الإسلامیه لموتیفات الآثار الفنیّه والثقافیّه فی العصر الساسانی؛ وهی تعکس –وبوضوح- مدی سعه التأثّر الکبیر من ثقافه الساسانیین وفنّهم. ینهج بحثنا هذا المنهج التحلیلی من حیث الماهیّه والجوهر، وقد استخدمنا الوثائق المکتبیه فی جمع المعلومات حتّی یتهیّأ لنا المجال لدراسه علل الموتیفات الفنیّه فی العصر الساسانی فی آثار العصور الإسلامیّه وتناولنا أیضاً الأسباب المؤثّره فی البحث حول علل استمرار الموتیفات فی غضون العصور المعنیّه؛ لأنّه لا یتهیّأ لنا النظره الصحیحه بالنسبه إلی الآثار الفنیّه فی العصور الإسلامیّه إلّا من خلال الاستیعاب العمیق بالنسبه إلی جذور هذه الآثار ومضامینها. ترجع استمرار توظیف واستخدام الموتیفات التی تتعلق بفتره ماقبل الإسلام، فی العصر الإسلامی، لعدّه أسباب؛ وهذا الخلاف یتبیّن من خلال الظروف التأریخیه والجغرافیه الّتی تمّ فیها خلق العمل الأدبی، یمکن فی هذا الصدد الإشاره إلی توغّل الأشراف والعوائل والحکومات الإیرانیه ووجود الأدب وتأریخ إیران الشفهی إلی جانب ما تبقّی من المستوی الأعظم من آثار الدوله الساسانیه بعد الإسلام، بحیث أصبح کلّ ذلک أرضیّه خصبه لانتقال الأدوار والمضامین من تلک العصور إلی العصر الإسلامی.
۱۳.

د لایل گرایش به بازنمایی عناصر صوری هنر ساسانی و گریز از نمایش جنبه های شاهانه د ر د یوارنگاره های سغد ی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنر سغدی دیوارنگاری سغدی هنر ساسانی هنر ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۲۸۶
بیان مسئله: تمد ن سغد د ر مسیر جاد ه ابریشم قرار د اشت و یکی از مهم ترین مناطق جاد ه ابریشم به شمار می آمد . این موقعیت جغرافیایی منتج به آمیختگی فرهنگی قابل توجهی د ر فرهنگ و هنر این ناحیه شد ؛ به گونه ای که تأثیرات هند ی، آسیای شرقی و نیز تأثیرات ایرانی و... د ر آن قابل مشاهد ه است. اما د ر این میان، شاید بتوان تأثیرات ایران ساسانی را د ارای اهمیت بیشتری د انست؛ چرا که سغد یان د ر هنر خود بیشترین تأثیر را از ساسانیان پذیرفتند ، لکن د ر این تأثیرپذیری تنها به بازنمایی عناصر صوری هنر ساسانی بسند ه کرد ه و روح شاهانه هنر ساسانی را د ر آثار خود بازتاب ند اد ند ؛ این امر به خصوص د ر د یوارنگاره های سغد ی نمود بیشتری د اشته است.پرسش پژوهش: چه د لایلی موجب بازنمایی جنبه های صوری و گریز از نمایش جنبه های شاهانه هنر ساسانی د ر د یوارنگاره های سغد ی شد ه است؟هد ف پژوهش: شناخت د لایل تأثیرپذیری گزینشی سغد یان از جنبه های به خصوصی از هنر ساسانی هد ف اصلی د ر پژوهش حاضر به شمار می آید .روش پژوهش: این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی به شمار می آید و به روش تاریخی و نیز توصیفی-تحلیلی انجام شد ه و اطلاعات مورد نیاز آن به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شد ه است. نتیجه گیری: جامعه سغد ی د ر بستر ساختار اجتماعی و سیاسی ناشی از یک شهرنشینی تکامل یافته فرصت رشد را برای تمامی افراد جامعه فراهم می آورد . به جهت وجود چنین ساختاری بود که ثروت ناشی از قرارگیری سغد د ر مسیر جاد ه ابریشم توانست رفاه قابل ملاحظه ای برای مرد م این ناحیه پد ید آورد و به غیر از پاد شاه، ثروتمند ان د یگری نیز از د ل مرد م شکل گرفتند . همین امر به رونق د استان ها با مضامین حماسی، اسطوره ای، روزمره و... انجامید و د ر د یوارنگاره های سغد ی به جای فرد محوری و نمایش پاد شاه به عنوان قد رت مطلق، د استان هایی تصویر شد که تمامی مرد م سغد می توانستند قهرمان آن باشند .
۱۴.

مطالعه عناصر شکار در دوره ساسانی با تأکید بر ظروف سیمین و صحنه شکارگاه طاق بستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شکار شکارگاه هنر ساسانی طاق بستان ظروف سیمین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۴۶۰
موضوع شکار به روش های گوناگون در بیشتر آثار و در تمامی ادوار تاریخی بروز یافته و تنها، مفهوم آن است که به واسطه زمان تغییر یافته است. این مفهوم در دوره ساسانی فراتر از شکار صرف است. از دوران ساسانی بخش قابل توجهی از ظروف سیمین باقی مانده است. از آنجایی که هنر ساسانی عمدتاً درباری و نمایانگر شکوه ایزدیِ پادشاهان ساسانی است، بنابراین اغلب آثار، دربردارنده موضوعاتی مرتبط با پادشاه و از جمله شکار شاهانه است. بطوری که صحنه های شکار در اغلب آثار هنری این دوره از جمله ظروف سیمین و نقش برجسته ها نیز به نمایش درآمده است . از مهمترین این نقش برجسته ها صحنه شکارگاه طاق بستان می باشد سوال این است که: چه ارتباطی بین ظروف سیمین با صحنه شکار شاهی و نقش برجسته شکارگاه طاق بستان به لحاظ عناصر صحنه و ترکیب بندی وجود دارد؟ برای یافتن پاسخ، به شیوه توصیفی – تطبیقی، به بررسی تعداد  شش ظرف سیمین با مضمون شکار و مقایسه عناصر شکار بین آنها و صحنه شکارگاه طاق بستان پرداخته شده است. با مقایسه آنها می توان گفت که این عناصر تقریباً در تمام آثار مشترک اند.در طاق بستان صحنه شکار برگرفته از ترکیب بندی هایی مشابه است، با این تفاوت که عناصر مکمل صحنه زیادتر و هم زمانی نیز در آن دیده می شود.
۱۵.

تأثیر نوارهای ساسانی بر هنر اسلامی از آغاز تا پایان دوره سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هنر ساسانی هنر سده های آغازین اسلام نوارهای ساسانی نوارهای اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۲۱۹
نوارهای ساسانی بهعنوان یکی از مهمترین شاخصه های تشخیص هنر این دوره، بهوفور بر نقشبرجسته ها، پارچه ها و ظروف سیمین عصر ساسانیان بهچشم میخورند. نوارهایی که میتوان نمونه هایی از آنها را در اوائل دوران اسلامی نیز مشاهدهنمود. بنابر آنچه بیانشد هدف از انجام این پژوهش، شناخت نوارهای ساسانی و چگونگی تأثیر آنها در دوره اسلامی است. مطابق با این هدف پرسشهایی نیز قابل طرح است بدین قرار که ویژگیهای اصلی نوارهای ساسانی چه بودهاست، آیا نوارهای اسلامی بهکار بردهشده بر نقاشیها، پارچه ها و ظروف سیمین نیز از نمونه های ساسانی اقتباسشدهاند و این نوارها در کدامیک از دوره های اسلامی نمود بیشتری داشتهاند. درواقع در پژوهش حاضر تلاش برآن است تا ازطریق گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی با بهرهگیری از روش تحلیلی- تطبیقی همراه با بررسی کاربرد، کارکرد و ویژگی نوارهای ساسانی و مقایسه آن با ویژگیهای نوارهای اسلامی، تأثیرپذیری هنر اسلامی و نوارهای آن از ساسانیان اثباتشود. برای رسیدن به چنین هدفی با ارائه نمونه هایی از نوارهای یادشده، مطالعه تطبیقی بین نقشهای نواردار در دوره ساسانی با سده های آغازین اسلام صورتگرفت که از این طریق، تأثیرگذاری نوارهای ساسانی بر هنر اسلامی با ویژگیهایی تقریباً یکسان مشاهدهشد. بدین صورت که ویژگیهایی همچون مواجبودن و از ابتدا به انتها پهن شدن عیناً در نقوش اسلامی بهکار رفتهاند و در ویژگی مختص خاندان سلطنت بودن تنها مفهوم پادشاه به خلیفه یا امیر تغییر یافتهاست. درهر حال، تقدس و جایگاه ویژه این نوارها در دوره های پس از اسلام همچنان حفظ گردیدهاست. با بیان دلایل این تأثیرگذاریها، چگونگی راهیابی نوارهای ساسانی به جهان اسلام نیز توضیحداده شدهاست. این اقتباس از اوائل دوران اسلامی در حوزه های مختلف هنری تا اواخر دوره سلجوقیان بهچشم میخورد لیکن سهم دوره هایی همچون اموی، عباسی، سامانیان و آل بویه بسیار چشمگیرتر است.
۱۶.

نقش نگاره های ساسانیِ جام های شراب در سروده های عربی (سده های نخستین و میانی هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جام شراب شعر عربی دوره عباسی نقش نگاره هنر ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۷۸
عربی سرایان سده های نخستین و میانه هجری به ویژه باده سراهایشان هنگامی که از شراب، خوشی ها و مستی هایش سخن می گفتند، میکده، ساقی و حتی جام های شراب را نیز وصف کرده اند و چه بسا در وصف جام ها، از توصیف تصاویر یا نقش نگاره های آن نیز چشم پوشی نکرده اند. این نقش نگاره ها که مانند آداب و سنت های شراب خواری و گونه های شراب، با ایران پیش از اسلام، پیوند دارد، معمولاً نقش های به ارث رسیده از سنت های دوره ساسانی را آینگی می کند. هدف نویسنده از بازنمایی گونه های این نقش ها در سرود ه های عربی، آشناکردن بیشتر پژوهشگران حوزه هنر با نگارگری ایران و عراقِ آغاز دوره اسلامی است که بدون شک خود، پیرو سنت نگارگری ساسانی بوده است. نگارنده با مطالعه شعر عربی در این دوره، تصویرهای واقعی را که روی جام های شراب بوده است و شاعران به آنها اشاره کرده اند، استخراج کرده است و تلاش می کند این نقش ها را با نقش ها یا نمونه های باستانی موجود مقایسه کند. در پژوهش حاضر نشان داده شد که محور نقش نگاره های جام های شراب در دوره عباسی، شاهان ساسانی، درباریان آنها و پیوندهای سیاسی شان با پادشاهان روم، صحنه های شکار، باده نوشی، مجلس بزم، سوارکاری و جنگاوری است و کمابیش هیچ گونه صحنه مذهبی، صحنه خانوادگی دربارِ ساسانی و نقش های گیاهی در آنها دیده نمی شود. پس از این دوره، شاعران سده های میانی هجری و بیشتر از منطقه شام و مصر، گویا تنها به تقلید از شاعران عراق، از موتیفِ جام های منقوش سخن گفته اند.  
۱۷.

تداوم نقش مایه های گیاهی و هندسی ساسانی در تزئینات گچبری مسجد سیمره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نقوش گیاهی نقوش هندسی مسجد سیمره تزئینات گچبری هنر ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۶۵
از یافته های با اهمیت در جریان فعالیت های باستان شناسی سیمره واقع در شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام، تزئینات گچبری مسجد آن است. براساس تاریخگذاری، این مسجد متعلق به اواخر دوران اموی و اوایل عباسی است. سطوح داخلی دیوارهای مسجد سیمره، مزین به تزئینات گچبری با نقوش گیاهی و هندسی و از جمله بناهای مذهبی است که تزئینات الحاقی این بنا، متأثر از هنر گچبری ساسانی می باشد. غنای تزئینی این سطوح و عدم انتشار پژوهش هایی مستقل در رابطه با تأثیر هنر گچبری ساسانی بر هنر بکاررفته در تزئینات گچبری این بنا، از جمله دلایل پرداختن به این موضوع است. اهداف اصلی این پژوهش شناسایی گونه های نقوش تزئینی متأثر از گچبری ساسانی در تزئینات گچبری مسجد سیمره و سپس عناصر مشترک نقوش گچبری ساسانی با نقوش تزئینی مسجد سیمره است. بر این اساس سؤالات اصلی پژوهش عبارتند از : نقوش تزئینی متأثر از هنر گچبری ساسانی در تزئینات گچبری مسجد سیمره کدامند؟ چه شباهت هایی بین نقوش گچبری ساسانی با نقوش تزئینی مسجد سیمره وجود دارد؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای انجام شده است. نتایج نشان می دهند که نقوش گیاهی و هندسی متنوعی در تزئینات مسجد سیمره تحت تاثیر گچبری ساسانی بودند. سطوح تزئینی گچبری های مسجد سیمره علاوه بر تقلید نقوش مختلف گیاهی و هندسی ساسانی و با وجود تشابهات نقوش ساسانی با نقوش مسجد سیمره از نظر ساختار ، بافت و طرح زمینه و حواشی تزئینی، نقش مایه گل تاتوره در نقوش گیاهی و در نقوش هندسی ذوزنقه، شکل بیضی و کادرهای تزئینی قاب های هندسی مسجد سیمره، همچنین تراکم و درهم پیچیدگی نقوش تزئینی گچبریهای مسجد سیمره نسبت به سطوح تزئینی گچبریهای ساسانی و طراحی مشخص و بزرگنمایی نقوش تزئینی، از نوآوری های بکاررفته در خلق آرایه های تزئینی مسجد سیمره است.
۱۸.

بررسی نقش «زن» در مُهرهای دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نقش نقش زن آناهیتا مهر هنر ساسانی مهرهای ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۱۳
پژوهش حاضر به مطالعه نقش زن، بر مُهرهای دوره ساسانی می پردازد. مُهر، از اقلامی است که استفاده از آن در امور مختلف، با نقوش متنوع انسانی (غالباً مرد)، گیاهی، حیوانی، نوشتاری و ترکیبی از دیرباز تاکنون در نقاط گوناگون ایران متداول بوده است. با وجود آنکه در مهرها استفاده از نقش زن روشی متداول نبوده، نمونه های نسبتاً محدود اما متفاوتی از مهرهای تزیین شده با نقش زن، از ایران باستان و به ویژه عصر ساسانی یافت شده است. این پژوهش در پی یافتن دلایل چرایی استفاده از نقش نمادین زن در برخی از مُهرها بوده است؟ و به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است که آیا می توان حضور زن بر مهر را دلیلی بر جایگاه ویژه آن در جامعه و حکومت عصر ساسانی دانست؟ آیا این زن، نماد آناهیتا  (ایزد بانوی آب) است؟ از این رو پژوهش حاضر، به صورت مطالعه موردی و به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته و اطلاعات ارائه شده، ترکیبی از تحقیقات کتابخانه ای و جست وجو در مقالات موجود در پایگاه های اطلاعات اینترنتی معتبر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که وجود نقش زن بر مهرهای عصر ساسانی، نشان از جایگاه والا و شایسته مقام بانوان در این عصر دارد. نقش زن، نه تنها در قالب ملکه و زنان درباری و شخصیتی محوری در کنار مرد و شخصِ شاه، بلکه در مواردی به صورت تنها و نمادی از آناهیتا-نماد عشق و باروری ظاهر می شود. در مواردی دیگر همراه با کودک، یا در نقش همسر و در مراسم ازدواج مشاهده می شود. در تمامی موارد، ظرافت اجرا و دقت در بازنمایی چهره، جنسیت و استفاده از تزیینات و نوشته شدن نام زن-ملکه بر بعضی از مهرها، از مشخصات بارز این نقوش است.  
۱۹.

بررسی تأثیر عمومیت موسیقی بر جامعه ایران باستان، با تمرکز بر موسیقی عصر ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی هنر موسیقی کهن هنر ساسانی کارکرد هنر هنر اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۱۸۷
سلسله ساسانی از ادوار شاخص تاریخی ایران و از حکومت های مقتدر جهان متمدن کهن بوده است. ساسانیان در طی بیش از ۴ قرن، علی رغم فراز و نشیب های فراوان تلاش کردند، ضمن میراث داری از دستاوردهای حکومت های قبلی، بستری مناسب را برای پیشرفت و تکامل علم، ادب و هنر ایران زمین فراهم آورند. در این بسترسازی فرهنگی و اجتماعی، موسیقی به عنوان زبان پیشرفته و پیوند دهنده اجتماعی، نقشی مهم را ایفا می کرد. سؤال اصلی و شکل دهنده این پژوهش، بررسی اهمیت موسیقی در ساختار اجتماعی ایران باستان و خصوصا دوران ساسانی، و شباهت های کارکردی آن با جوامع معاصر است. خصوصا که ضرورت نگاه بین رشته ای به این موضوع دو چندان شده است؛ زیرا می توان کاربرد مهم این بستر و سیر تحول شناسی را، در بازشناسی مقولات هنری ادوار تاریخی و کشف الگوهای کارکرد فرهنگی آنان در مواجه با اوضاع اجتماعی آن دوران دانست. بر این اساس در پژوهش کیفی حاضر، به بررسی شواهد و عللِ گستردگی و عمومیت موسیقی دوره ساسانیان، پرداخته شده است؛ یعنی از طریق بررسی شواهد باستانی، و تحلیل جامعه شناسانه، از برداشت های منعکس در منابع، به شناخت کارکردهای اجتماعی موسیقی آن دوران پرداخته شده است. روش گردآوری اطلاعات در این مقاله به شیوه کتابخانه ای است و تلاش شده تا اهمیت موسیقی در دوران ساسانی به ویژه در سطوح مختلف جامعه بررسی شود. چنین نگاهی تاریخی و اجتماعی به مقولات هنری، سبب باز تعریف ارزش های موجود پیرامون فلسفه هنر و مبانی نظری آن به سمت اجتماع محور شدن هنر در برنامه ریزی فرهنگی حال حاضر خواهد شد. خصوصاً که امروزه، جایگاه موسیقی، در تثبیت شده ترین حالت اجتماعی خود است و اکنون فرصت بررسی روش های کیفیت آفرینی مبتنی بر ارزش های انسانی و کاربردهای تعالی آفرین، با استفاده از تجربیات تاریخی این سرزمین فراهم می باشد.
۲۰.

بررسی تحولات تصاویر سیمرغ با نگاهی به آثار صناعی ساسانی و صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ هنر ساسانی هنر صفوی سیمرغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۲۶۱
ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎی ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮی و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ در آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻤﺎدﯾﻨﯽ ﮐﻪ در ﻫﻨﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﻠﻮهﮔﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﺳﯿﻤﺮغ اﺳﺖ. ﺳﯿﻤﺮغ ﺟﺎﻧﻮری اﺳﺖ اﺳﻄﻮرهای ﮐﻪ ﻧﻤﺎد و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﻫﻮراﯾﯽ و اﯾﺰدی و ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯽ اﺳﺖ. ادوار ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺻﻔﻮی ﺑﻪﻋﻨﻮان دو دوره ﺗﺎرﯾﺨﯽ درﺧﺸﺎن از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی ﯾﮑﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم و دﯾﮕﺮی در اﯾﺮان اﺳﻼﻣﯽ، دو ﻋﺼﺮ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌه ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﻧﻘﺶ در ﻫﻨﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﻮش ﺳﯿﻤﺮغ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ درآﻣﺪه در آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه از ادوار ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺻﻔﻮی اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ-آوری اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﺟﺪاول ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺳﯿﻤﺮغ در ﻫﻨﺮ دوره ﺻﻔﻮی ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ از ﻧﻈﺮ ﻇﺎﻫﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﺗﻔﺎوت آنﻫﺎ در ﭼﯿﺴﺖ؟  ﺳﯿﻤﺮغ ﻫﻤﻮاره ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻟﻬﯽ و ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮد را ﭼﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم- در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ- و ﭼﻪ در دوران اﺳﻼﻣﯽ- در ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮی- ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﮐﻤﯽ ﭼﺮﺧﺶ، و ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻔﺎوت در ﻣﻌﻨﯽ  و ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻀﻮری ﭘﻮﯾﺎ، در ﻣﺘﻮن اﺳﺎﻃﯿﺮی، ﺣﻤﺎﺳﯽ و دﯾﻨﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺘﻮن ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﯾﺮان اﺳﻼﻣﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.