هویت دینی

در این مقاله تأثیر استفاده از اینترنت بر هویت ملی کاربران بررسی شده است. پرسش اصلی این است که آیا بین هر یک از ابعاد استفاده از اینترنت با هویت ملی کاربران رابطه و همبستگی وجود دارد یا خیر. پرسش های فرعی همین پرسش را در خصوص هر یک از ابعاد هویت ملی مطرح می کنند. در مدل مفهومی، هویت دینی به عنوان متغیر مداخله گر لحاظ شده است. محققین برای بخش کمّی از روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه استفاده کردند. پرسشنامه تحقیق بین 320 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران توزیع شد. نتایج تحلیل داده ها در آزمون فرضیات تحقیق نشان داد که بین میزان استفاده از اینترنت و بعد شناختی هویت ملی کاربران همبستگی کامل با شدت 119/0 در جهت مثبت وجود دارد. بین مدت استفاده از اینترنت با بعد رفتاری و شناختی هویت ملی کاربران همبستگی مثبت وجود دارد. برای نوع استفاده اطلاعاتی از اینترنت با هویت ملی همبستگی مثبت و برای استفاده های ارتباطی و سرگرمی همبستگی منفی به دست آمد.

گستردگی و پراکندگی مطالعات در حوزه هویت دینی، ضرروت مروری نظام مند بر تحقیقات علمی انجام شده را بیش از پیش آشکار می کند. ارزیابی روش شناسی و یافته های این تحقیقات و نیز نحوه سنجش هویت دینی در آنها، می تواند گام مؤثری برای ترسیم تصویری جامع تر از مطالعات صورت گرفته قلمداد شود. از این رو، مطالعه حاضر ضمن دسته بندی و یکپارچه سازی مطالعات صورت گرفته در حوزه هویت دینی، به این پرسش پاسخ می دهد که «هویت دینی در پژوهش های گذشته، به چه نحوی مورد تعریف و سنجش قرار گرفته است؟» برای پاسخ به پرسش مذکور، روش «فراترکیب» به کار گرفته شده و بعد از یکپارچه کردن مطالعات، تحلیل ارائه شده است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد کمتر تلاش سازمان یافته ای برای مطالعه هویت دینی با یک رویکرد بومی و جامع به موضوع انجام شده است. این غفلت هم در ابعاد نظری و هم در ابعاد روش شناختی از سوی پژوهشگران علوم انسانی و علوم اجتماعی قابل مشاهده است. از جنبه ای دیگر، مطالعات و پژوهش های مختلفی که در این حوزه انجام شده اند، تلقی یکسانی از مفهوم هویت دینی ندارند و در تعریف و سنجش آن نوعی تقلیل گرایی از جانب پژوهشگران این عرصه دیده می شود.

امروزه مسأله هویت فرهنگی به مسأله ای جهانی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تبدیل شده است. هویت فرهنگی تنها یکی از هویت های جمعی چندگانه انسان است که با سایر هویت های او نقش مهمی در تعریف و بازتعرف فرد ایفا می کند. نوشتار حاضر با بهره گیری از دیدگاه گیدنز در مورد سبک زندگی و هویت به تحلیل هویت فرهنگی جوانان براساس سبک زندگی شان می پردازد. این پژوهش، به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با حجم نمونه 400 نفر در بین جوانان 18 تا 30 سال کلان شهر تبریز در سال 1393 انجام گرفته است. روش نمونه گیری، نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بین سبک زندگی جوانان با هویت فرهنگی آنها رابطه معناداری وجود دارد، به نحوی که هر چه سبک زندگی افراد در جامعه مدرن تر باشد از میزان هویت فرهنگی آنان کاسته می شود و هر چه سبک زندگی شان سنتی تر باشد هویت فرهنگی افراد تقویت می شود. علاوه بر این بین پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد با هویت فرهنگی آنان رابطه وجود دارد درحالی که بین جنس و هویت فرهنگی همبستگی معناداری ملاحظه نشد.

در این مقاله، مؤلفه های هویت ایرانی در کتاب های فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 94- 1393 بررسی شده اند. هدف شناسایی میزان پرداختن به هویت ملی، دینی (اسلامی)، مذهبی (شیعی) و محلی در این کتاب ها بوده است. روش تحقیق تحلیل محتوا و حجم نمونه 246 مطلب درسی و 518 عکس در کتاب های اول تا ششم مقطع ابتدایی است. یافته ها نشان می دهد که در 61 درصد از کل مطالب و 1/52 درصد عکس ها، مؤلفه های هویتی وجود دارد. از این میزان در 4/51 درصد مطالب، مؤلفه های هویت ملی و در 3/43 درصد مؤلفه های هویت دینی (اسلامی) برجستگی داشته اند. هم چنین 7/50 درصد از عکس ها مرتبط با هویت دینی (به ویژه پوشش اسلامی) و 8/34 درصد مرتبط با هویت ملی بوده اند. گرچه سطوح هویتی بین هویت های خرد و کلان رعایت شده است، ولی پرداختن به هویت محلی بسیار ناچیز است.

این پژوهش به منظور بررسی رابطه مصرف اینترنت و هویت دینی انجام شده است. اینترنت یک رسانه چند بعدیِ فضای فرهنگی و اجتماعی است که کاربران را در موقعیت های متنوعِ نقش ها و سبک های زندگی قرار می دهد. اینترنت هم در تولید و هم در مصرف، عملکردی اجتماعی دارد عملکردی که علاوه بر هویت سازی، باعث تغییر هویتی هم می شود. روش این پژوهش پیمایشی و ابزار اصلی گردآوری اطلاعات، پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان از تمامی رشته ها در مقطع کارشناسی تحصیلی در سال 92-1391 است. حجم نمونه 384 نفر است که به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشانگر آن است که میان مصرف اینترنتی و هویت دینی کل پاسخ گویان، در مجموع، رابطه یی معکوس وجود دارد و با بالا رفتن میزان مصرف اینترنت، مؤلفه های هویت دینی به نسبت محدود کاهش می یابد. با تقسیم بندیِ نوع مصرف اینترنت بر چهار بعد اطلاعاتی، سرگرمی، آموزشی و شبکه های اجتماعی، نتایج حاکی از آن بود که بعد آموزشی اینترنت تأثیر مثبت بر هویت دینی دارد. بیشترین رابطه معکوس مصرف اینترنت با هویت دینی در ابعاد شبکه های اجتماعی مشاهده می شود.

هدف از مطالعه حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی پیام های آسمانی دوره ی اول متوسطه براساس مؤلفه های هویت دینی است. جامعه آماری پژوهش، کتاب های پیام آسمانی دوره اول متوسطه (هفتم، هشتم و نهم) است. استفاده از فهرست وارسی تحلیل محتوا به عنوان ابزار پژوهش، 2 مؤلفه اصلی، 4 مؤلفه فرعی و 23 معرف یا شاخص دارد. تعیین روایی آن براساس نظر متخصصان تعلیم و تربیت و پایایی آن برحسب نسبت مؤلفه های مورد توافق به کل مؤلفه ها برابر 82/. به دست آمده است. اطلاعات با استفاده از روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مؤلفه شناختی در هر سه پایه بیش از مؤلفه های دیگر هویت دینی مورد توجه است. مؤلفه اجتماعی، عاطفی و فرهنگی در جایگاه بعدی قرار گرفته اند. به طورکلی می توان این طور نتیجه گیری کرد که کتاب پیام های آسمانی به هویت دینی توجه کرده است. اما سهم مؤلفه شناختی از سایر مؤلفه ها بیشتر بوده است.

بعد دینی هویت ملی از عوامل مبنایی مؤثر در ثبات نظام های سیاسی و اجتماعی است، بنابراین یکی از اهداف و حوزه های اصلی جامعه پذیری سیاسی احصاء و تقویت و بازتولید شاخص های این مقوله است. این مقاله می کوشد با استفاده از روش نخبگی، مطالعات راهبردی و محیط شناسی مبتنی بر تکنیک SWOT راهبردهای تقویت بعد دینی هویت ملی احصاء و اولویت بندی شوند. براساس نتایج حاصله،راهبردهای اولیه بر حفظ کیان خانواده، تقویت و تصحیح کارکردهای مدارس و دانشگاه ها، ابزار هنری و علمی، فعال سازی مراجع اجتماعی، یکپارچه سازی نهادهای رسمی و اجرای درست قانون تأکید دارند و راهبردهای ثانویه مواردی همچون ترویج خودباوری، اشاعه روحیه ی جهادی، صیانت و ترویج مدل مردم سالاری دینی، افزایش کارآمدی نظام، مشارکت شایستگان اقوام، وحدت مسلمانان و تعامل فعال با جهان اسلام را برجسته می سازد.

هویت ملی و مذهبی شکلی از آگاهی به خود، ارزش ها و باورها، جامعه، فرهنگ، تاریخ و آینده را القا می کند و در پاسخ به این که من یا ما چه کسی هستیم و چه کسی می خواهیم باشیم مطرح می شود. جهانی شدن پدیده ای است که نیاز به هویت و معنا را تشدید کرده است و جوانب گوناگون زندگی فرهنگی، اعم از نگرش جنسیتی، آموزش رسمی، هویت و سبک زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. سؤال این است که هویت یابی جدید ایرانی ها به ویژه جوانان دانشجو چه تأثیرات و پیامدهایی برای هویت ملی کشور دارد. یافته تحقیق نشان داد که علاقه و اهتمام عملی دانشجویان دانشگاه یاسوج به ارتقای سلامت انسانی، هویت خانوادگی، هویت دینی، هویت اجتماعی یا ملی، تعالی علم و هویت فرهنگی بسیار مطلوب و جدی است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات نیز منابع کتابخانه ای و پرسش نامه است.

مقاله تحلیلی- استنباطی حاضر به دنبال طراحی الگوی برنامه درسی هویت دینی در دوره اول متوسطه بود. جامعه پژوهشی شامل متن کامل ترجمه تفسیر المیزان بود که با توجه به منطق انتخاب آن از نمونه گیری صرف نظر شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. نتایج نشان داد که هویت دینی فرهنگ عینیت یافته اسلامی در وجود انسان است که اگر بخواهیم برای آن الگوی برنامه درسی طراحی کنیم اهدافش شامل سه نوع بینشی (شناخت دایره هستی و پدیدآور، شناخت مقصد و سرانجام، شناخت راه و راهبران زندگی، شناخت خویشتنِ خویش)، گرایشی و کنشی، محتوایش تابع سازمان دهی درهم تنیده/مارپیچی می باشد. "توجه دادن به نشانه های ربوبیت خداوند در آفاق و منظومه هستی، دعوت به تأمل در خود، تبیین، استدلال و احتجاج، استفهام، مشاهده، تمثیل، تذکر و عمل معلم" هم ازجمله روش های یاددهی-یادگیری مورد تأکید در الگو هستند. رویکرد کلی ارزشیابی نیز "فرایندی" است که با در نظر گرفتن استلزامات دینی و نوع نگاه ویژه به نیت، همت و زحمات دانش آموز و همچنین بهره گیری از سه ضلع معلم، دانش آموز و والدین نارسایی های احتمالی را مشخص می کند و بیشتر در خدمت یادگیری می باشد.

مقدمه: مطالعات پدیدارشناسی عموماً با ادراک یا مفاهیم، نگرش و عقاید، احساسات و عواطف افراد سروکار دارد. در این رویکرد، با استفاده از مصاحبه می توان تجارب افراد از پدیده ها را استخراج کرد. این مطالعه با هدف تجارب زیسته دبیران به عنوان متخصصان در خصوص نحوه شکل گیری هویت دینی با استفاده از روش پدیدارشناسی پرداخته است. روش ها: روش پژوهش، کیفی از نوع پدیدار شناسی است. شرکت کنندگان در این پژوهش، دبیران و سرگروهان درسی دوره اول متوسطه در شهر میناب بوده اند. اطلاعات از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری و با روش 7 مرحله ای کلایزی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. روش نمونه گیری با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انجام -گرفته است. مصاحبه با 12 نفر از دبیران که به صورت نیمه ساختار-یافته بود تا آنجا ادامه پیدا کرد که به اشباع رسید. یافته ها: نشان می دهد، بیان مسائل دینی در قالب داستان، بیان تجربیات شخصی در حیطه مسائل دینی، عمل به فرایض دینی به صورت عملی و ایجاد شورونشاط در فضای کلاس های دینی و پرسش و پاسخ به صورت که دانش آموزان بتوانند سؤالاتی که با آن ها درگیر هستند را بیان کرده و پاسخ خود را دریافت کنند جزو عواملی هستند که در گفته های دانش آموزان به عنوان عوامل مؤثر بر هویت یابی دینی شناسایی شده اند. نتیجه گیری: فرآیند شکل گیری هویت دینی دانش آموزان باید در معلمان، منابع درسی و برنامه درسی پیگیری شود. در صورت هماهنگی بین این جنبه ها، می توان گفت تا حد زیادی هویت دینی دانش آموزان در مسیر درست قرار خواهد گرفت.

هویت دینی به معنای احساس تعهد به دین؛ تعلق به جامعه دینی و تعلق به امتی که به آن دین پایبند هستند تعریف می شود و به عنوان یکی از  مهم ترین عوامل ایجاد تحکیم و انسجام اجتماعی به شمار می رود. با توجه به اهمیت موضوع هویت دینی، براین مبنا تحقیق حاضر با هدف بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر در شکل گیری هویت دینی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر بروجرد انجام گرفت. جامعه آماری، کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه این شهر می باشد. برای محاسبه حجم نمونه از طریق فرمول کوکران تعداد 383 نفر انتخاب و از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده است. ابزار تحقیق مورد استفاده، پرسشنامه محقق ساخته بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که بین عوامل جامعه شناختی(فرهنگ دینی خانواده، محیط آموزشی، مذهبی بودن گروه  هم سالان، استفاده از اینترنت و استفاده از ماهواره) با شکل گیری هویت دینی مورد دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر بروجرد رابطه معناداری وجود دارد .

پژوهش حاضر با هدف نقش شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بازتولید ابعاد فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی انجام گرفت. به عبارت دیگر مسئله اصلی مقاله نقش شبکه های اجتماعی بر تغییرات و جهت گیری های فرهنگی و بازتولید ابعاد فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی است. برای دست یافتن به این مهم با رجوع به آراء گربنر، نظریات اجتماعی رسانه به عنوان چارچوب نظری انتخاب شد. نوع تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر اجرا پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه جوانان 18 تا 29 ساله شهر های تهران، اردبیل، گرگان، شیراز و کرمانشاه در سال 1398 بودند. روش نمونه گیری به شیوه خوشه ای مرحله ای بود و تعداد نمونه 384 نفر تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از تحلیل عاملی و تحلیل مسیر به کمک نرم افزار Amos استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان استفاده شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بینش دینی، مدت زمان عضویت در شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در گرایش دینی، مشارکت و فعال بودن شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در ارزش دینی، رفتار دینی و هویت دینی در میان جوانان ایرانی تاثیر معنادار دارد. بنابراین، شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بازتولید فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی نقش دارد. به دیگر بیان به تاسی از نظریات کاشت و نظریات اجتماعی می توان مدعی شد که هر چه میزان استفاده و مدت زمان عضویت در شبکه های اجتماعی افزایش یابد، احتمال تأثیرپذیری کاربر بیشتر است.

یکی از مسائل اصلی در جوامع معاصر، نحوه ی همزیستی و مناسبات گروه ها و اقوام مختلف در کنار یکدیگر است. این مسئله در جمهوری اسلامی ایران که گروه ها و اقوام مختلفی در سالیان و قرون متمادی در آن زیست کرده اند، نیز موردتوجه است. مسئله و سؤال اصلی این مقاله آن است که بر اساس اندیشه ی آیت الله خامنه ای، مناسبات اقوام در ایران و نسبت و رابطه ی هویت ملی، قومی و دینی در میان آن ها چگونه است؟ برای پاسخ به این سؤال تمامی دیدارهای آیت الله خامنه ای با مردم و گروه های مختلف از استان های قومیت نشین (جمعاً 97 سخنرانی) با روش تحلیل مضمون موردبررسی قرار گرفته است. چهار مضمون اصلی استخراج شده از بیانات ایشان عبارت اند از: 1- مبانی و اصول برای همزیستی اقوام، 2- اعتقادات و مناسک دینی، 3- روابط و تعلقات فرهنگی اجتماعی، 4- حفظ سرزمین و پیشرفت و مشارکت سیاسی اقتصادی.

نقش روزافزون ادراکات هویت بنیان و کردارهای هویت مند در جامعه ضرورت توجه به سرمایه های اصیل دینی در جهت پدیدآوری مبانی متقن و مطمئن هویت سازی را مضاعف می سازد. از سوی دیگر ارتباط وثیق و پیوند عمیق سیره حکمرانی امیرمؤمنان علیه السلام و معارف کلام وحی موجب می گردد تحلیل و بررسی سیره هویت سازی حضرت باتوجه به معارف قرآن کریم ضرورت یابد. بر همین اساس پژوهش حاضر با روش تحقیق کیفی در پاسخ به این پرسش پدید آمده است که آموزه های قرآنی چه جایگاهی در منظومه هویت سازی دینی در سیره امیرمؤمنان علیه السلام د اشت. التزام به شبکه مفهومی قرآن کریم در هویت سازی به منظورِ سیاست گذاری مبتنی بر آنها ازجمله اقداماتی است که در سیره حضرت صورت پذیرفت. همچنین توسعه نگرش نسبت به سنت های الهی و کاربست آنها در جهت تقویت هویت دینی جامعه، بخش دیگری از کارکرد آموزه های قرآنی در سیره هویت سازی حضرت را پدید آورد. در ساحت اقدامات تمایزبخش نیز به منظورِ تعیین مرزهای دقیق هویتی بهره گیری از آیات مختلف برای افشای ماهیت دشمنان از دیگر اقدامات حضرت بود.

تصمیم گیری های عملی و اجرای سودمند در برنامه درسی نیازمند درکی روشن از خاستگاه فلسفی و تشریح دقیق مبانی است، در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی الهیاتی برنامه درسی مختص به هویت دینی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنباطی و منبع اصلی آن قرآن کریم و تفسیر گران قدر المیزان بود. نتایج نشان داد که برنامه درسی هویت دینی از روح الهی برخوردار می باشد و با نگاه ویژه ای هستی را بستر تعالی انسان، جلوه ای از خداوند متعال و مظهری از فیوضات او تلقی می کند. در این برنامه درسی سرسلسله علل خداوند متعال بوده و دنیا ظرفیت بقا را ندارد و اصالت با زندگی آخرت است. بندگی، تبعیت از قضا و قدر الهی، تسلیم بر اراده الهی، رحمانیت و رحیمیت خدای سبحان، احترام به علم، حکمت و عدالت خداوندی و وجود راهنما از دیگر یافته هایی است که از درون مبانی الهیاتی نضج گرفته و به دنبال ایجاد و جهت دهی برنامه درسی هویت دینی می باشد. تأثیرپذیری اهداف، موضوع، کارکرد و مسائل برنامه درسی هویت دینی از مبانی و گزاره های الهیاتی دیگر خروجی مقاله حاضر است که نقش مهمی در شکل گیری بینش ها، گرایش ها و کنش های دانش آموزان دارد و به آنان کمک می کند تا گستره اعتقادی خود را توسعه داده و با قدم هایی استوار به مقصد حقیقی رهنمون شوند.

زمینه و هدف: در عصر جهانی شدن، هویت دینی در ابعاد مختلف شناختی، احساسی و تجربی با چالش ها و تحولاتی روبه رو شده است. به همین روش، دختران در جهان امروز مدام به بازاندیشی در هویت دینی خود می پردازند و در این بازاندیشی، منابع مختلف اجتماعی نقش آفرینی می کنند. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با هویت دینی دختران نوجوان شهر کرمان می پردازد. روش و داده ها: از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استاندارد جهت جمع آوری داده ها استفاده شد و تعداد 390 نفر از جامعه آماری دختران نوجوان شهر کرمان با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. یافته ها: نتایج بیانگر رابطه مثبت و معنی دار بین متغیر های مستقل استفاده از رسانه داخلی، سبک زندگی علمی، سبک زندگی هنری، حمایت مشورتی، سبک زندگی ورزشی و سرمایه اجتماعی با متغیر وابسته پایبندی به هویت دینی دختران نوجوان است. همچنین، رابطه منفی و معنی داری بین استفاده از رسانه خارجی، سبک زندگی اینترنتی، شبکه مجازی، فراغت جدید و سرمایه فرهنگی با پایبندی به هویت دینی دختران نوجوان وجود دارد. بحث و نتیجه گیری: مدل رگرسیونی به ترتیب با شش متغیر رسانه خارجی، سبک زندگی علمی، سرمایه فرهنگی، سبک زندگی هنری، سبک زندگی اینترنتی و سرمایه اجتماعی، توانسته است 32 درصد از تغییرات متغیر پایبندی به هویت دینی در دختران را تبیین کند. بنابراین، سبک زندگی جدید، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی در ایجاد هویت دینی دختران نوجوان نقش به سزایی دارند. پیام اصلی: در جامعه معاصر، هویت دینی دختران نوجوان محصول شبکه روابط اجتماعی، فضای رسانه ای و سبک های زندگی مدرن است. از آنجایی که پایه های اساسی شکل گیری هویت از سنین پایین به خصوص نوجوانی شروع می شود، رویکرد جذب اجتماع محور همراه با فرهنگ سازی در گروه های نخستین و تقویت برنامه های فرهنگی و رسانه ای جهت مدیریت تغییرات اجتناب ناپذیر اجتماعی مفید می باشد.

یکی از اساسی ترین مسائلی که جوامع امروزی با آن مواجه اند، هویت اجتماعی است که با ورود شبکه های مجازی دچار تغییر و تحولات عمده شده است. جهان مجازی با خصیصه هایی مثل بی مکانی، فرازمانی، تکثر، سهولت دسترسی، هم زمانی و ... به طور نسبی از جهان واقعی جدا می شود. عامل بنیادین در شکل گیری هویت های اجتماعی تعاملات انسانی است. درواقع فرد هنگامی که به تعامل با فرد دیگری می پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می شود. در جامعه ایران، هویت ها شکلی سیال و متغیر یافته اند. به تدریج هویت های سنتی مورد پرسش قرارگرفته و هویت های جدیدی سر برآورده است که از یکپارچگی و ثبات پیشین برخوردار نیستند. یکی از منابع مهم تغییر هویت ها در جامعه امروزی، ازجمله در عرصه زندگی زنان، رسانه های جمعی هستند. استفاده از وسایل ارتباطی شامل آفرینش انواع جدید روابط اجتماعی و راه های تازه رابطه خود با دیگران است. ازاین رو، پژوهش حاضر به بررسی بازتعریف هویت اجتماعی زنان تهرانی در فضای اجتماعی می پردازد. روش پژوهش کمی بوده و داده های موردنیاز با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد که تمامی ابعاد هویت اجتماعی زنان تهرانی (خانوادگی، ملی، قومی و مذهبی) تضعیف شده است. بعلاوه نتایج بیانگر آن است بیشترین تغییر در هویت دینی زنان شهر تهران مشاهده می شود. همچنین تمامی فرضیه هایی که بیانگر ارتباط معنادار بین شبکه های و ابعاد مختلف هویت اجتماعی است تأیید شده است.

هویت که لازمه بقا و تداوم زندگی اجتماعی است، از عناصری مانند: سرزمین، زبان، دین و مذهب، حکومت و دولت، نژاد و قومیت، سنّت ها و آیین ها، میراث فکری، اسطوره ها و قهرمانان تشکیل شده است. این تحقیق، به این پرسش می پردازد که دین چه نقشی در شکل گیری هویت ایرانیان در طول تاریخ داشته و تأثیر هویت دینی ایرانیان بر تحولات سیاسی اجتماعی ایران چگونه بوده است؟ مقاله حاضر، با بهره گیری از روش وصفی تحلیلی و با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، به این نتیجه رسیده است که بر پایه شواهدی همچون معنویت و خداگرایی، دین، جزء ذاتی هویت ایرانی است و در رویدادهایی مثل: برآمدن دولت های علویان طبرستان، آل بویه، صفویه و انقلاب اسلامی، نقشی غیرقابل انکار داشته است.

هویّت از نگاه جامعه شناختی ابعادی گوناگون دارد که هویّت دینی، ملّی و قومی نمونه هایی از آن هستند و هر یک ارزش ها و هنجارهای ویژه ای دارند که گاهی مشترک و گاهی متفاوت اند. خاطره -داستان نورالدین پسر ایران از آثار ادبیات روایی دفاع مقدس است که بخشی از ارزش ها و هنجارهای دینی، ملّی و قومی را بازتاب داده است. هویّت ملّی و دینی مبتنی بر شاخص های گذشته شناسی، خودشناسی، خودباوری و دشمن شناسی است که در خاطرات سیّدنورالدین عافی، بازتاب یافته و نشان دهنده نگرش فکری و فرهنگی رزمندگان، شرایط فرهنگی و اجتماعی آنان، رخداد های دوران دفاع مقدّس و به عبارتی بازتاب هویّت دینی و ملّی جامعه ایرانی در دوران دفاع مقدّس است. پژوهش پیش روی با هدف تبیین شاخص های هویّت دینی و ملی مبتنی بر شرایط فرهنگی و اجتماعی رزمندگان در خاطره- داستان مورد مطالعه با تکیه بر الگوی پیشنهادی هانری زالامانسکی مبتنی بربراساس جامعه شناسی محتواگرا با رویکردی توصیفی- تحلیلی انجام شده است. دستاورد تحقیق نشان می دهد، هویّت دینی، ملی و قومی در این خاطره -داستان، مبتنی بر گذشته شناسی، خودشناسی، خودباوری و دشمن شناسی است که در مفاهیمی چون پیروی از الگوهای دینی، عمل گرایی دینی و ملی، نقش و کارکرد نمادهای دینی، نوزایی آگاهانه و شهادت طلبی، وطن دوستی و میهن خواهی مبتنی بر هویّت دینی و ملی، هویّت دیگری و دشمن ستیزی از برجسته ترین محتواهایی است مبتنی برکه بر مبنای هویّت دینی و ملّی بازتاب یافته است.

پیش زمینه و هدف: ارتقاء تدین و دیانت در میان دانش آموزان امری بسیار حائز اهمیت و کلیدی محسوب می گردد که می تواند نتایج کلیدی را در تربیت شخصیت های برجسته برای آینده هر کشوری به دنبال داشته باشد. پژوهش های پیشین تاثیر فاکتورهای دین داری را در مورد ویژگی های شخصیتی مورد بحث و بررسی قرار داده است، اما تا به حال پژوهشی یافت نشده است که نقش دین و مذهب را از منظر داستان های قرآن بر فاکتورهای شخصیتی افراد بررسی کند. لذا این پژوهش با در نظر گرفتن این خلأ در پیشینه های پژوهش به دنبال بررسی این امر است که آیا قصص قرآنی می تواند بر بعضی از فاکتورهای شخصیتی دانش آموزان مانند تاب آوری، مهارت های ارتباطی و هویت دینی آنان تاثیر بگذارد یا خیر مواد و روش کار: روش تحقیق پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل می باشد. در این طرح دو گروه آزمودنی مورد مطالعه بوده اند به این معنی که در مرحله اول افراد به دو گروه(A و B) تفکیک شدند. در مرحله بعد یک گروه آزمایشی در معرض آموزش و مطالعه داستان های دینی قرار گرفته در حالی که گروه کنترل تحت هیچ آموزشی قرار نگرفت. پس از آموزش های یاد شده مجددا افراد هر دو گروه تحت آزمون(پس آزمون)قرار گرفتند(پرسشنامه تاب آوری، مهارت های ارتباطی، هویت دینی). جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوره اول آموزش و پرورش شهرستان زابل می باشد که بر اساس آمار اخذ شده برابر 270 کلاس با 5500 نفر می باشد. با توجه به آمار موجود در آموزش و پرورش که معدل سالانه تحصیلی کلیه مدارس اخذ شده بود، با توجه به اینکه امکان تجمیع دانش آموزان از تمام مدارس شهرستان در یک فضا به جهت مشکلات اجرایی و اخذ مجوز ممکن نبود، پایه هشتم سه مدرسه که مطابق با نظر مشاوره آموزش و پرورش شهرستان احتمالا از وضعیت ارتباطی ضعیف تری برخوردار بودند و در نیمسال دوم تحصیلی 1400-1401 مشغول به تحصیل بودند از بین مدارس شهرستان انتخاب شدند. پس از انتخاب این سه مدرسه دانش آموزان از هر مدرسه 30 نفر از دانش آموزان کلاس هشتم به شکل تصادفی انتخاب شدند. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد، مداخله آموزش قصص قرآن باعث ایجاد تغییرات آماری معناداری در بهبود مهارت ارتباطی، هویت دینی و تاب آوری دختران نوجوانان گروه آزمایش شده است بحث و نتیجه گیری: نهایتا با توجه به نتایج بدست آمده می توان به آموزش و پرورش پیشنهاد داد که در تدوین کتب قرآنی مدارس، از وجود قصص قرآن در محتوای این کتب استفاده بیشتری شود. همچنین می توان از این پژوهش در مورد گروه های خاص مانند مراکز نگه داری کودکان بدسرپرست و بی سرپرست، مراکز و کانون های تربیت کودکان نیز استفاده کرد.