مطالعات رسانه های نوین

اگرچه، گفت وگو و مباحثه مستدل و آزادانه که به شکل گیری افکار عمومی بینجامد، مشخصه نظریه حوزه عمومی هابرماس است؛ اما در توئیتر فارسی به علت خوشه ای شدن کاربران و مواجهه آنها با افکار و عقاید مشابه، گفت و گو و تضارب آرا کمتر پدید خواهدآمد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و بررسی ویژگی ها و مشخصه های منحصربه فرد کاربرانی است که در میان قطب های اصلی شبکه توئیتر فارسی توزیع شده و کار تسهیل گری ارتباط و فراهم آوردن زمینه گفت وگو میان قطب های شبکه را انجام می دهند. برای تحقق این هدف ابتدا از طریق بهینه سازی معیار های مرکزیت، واسطه گران (بروکرها) را شناسایی و سپس با کدگذاری توئیت های آنان بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی رسانه های اجتماعی، کردارها و گفتارهای خاص آن ها را تعیین نمودیم. در پایان و در بخش نتیجه گیری، تشابه گفتارها و کردار های بروکر ها را با نظریه کنش ارتباطی هابرماس نشان داده و استنباط نمودیم، کاربرانی ویژگی های مد نظر نظریه کنش ارتباطی را دارا هستند که در میانه جریان ارتباطی و مرتبط با سایر خوشه ها قرار دارند و در قامت واسطه گر یا تسهیل گر ارتباطی ظاهر می شوند، نه آنهایی که در خوشه های مجزا و بدون ارتباط با دیگر بخش های شبکه قرار می گیرند.

کاربرد نظریه برجسته سازی در پنجاه سالگی خود بسیار فراگیرتر از گذشته شده است و امروزه می توان آن را به دو شاخه اصلی برجسته سازی سنتی و مدرن تقسیم کرد. بر اساس نظریه برجسته سازی، احزاب سیاسی با بهره گیری از ابزار رسانه ای و بازاریابی سیاسی قادرند توجهات را به موضوعات مورد نظر خود معطوف سازند. برای مدت های طولانی، مفروضات اصلی نظریه برجسته سازی حول محور روزنامه ها و شبکه های رادیویی و تلویزیونی -به عنوان رسانه های جمعی فراگیر- تنظیم شده بود. با گسترش فناوری های ارتباطی و ظهور شبکه های اجتماعی، نقش تعیین کننده رسانه های سنتی در انتخابات به چالش کشیده شده است و امروزه احزاب سیاسی به منظور برجسته سازی مواضع و برنامه های خود به دنبال استفاده و حضور هرچه بیشتر در شبکه های اجتماعی هستند. در این راستا، پژوهش حاضر با بهره مندی از مباحث نظریه برجسته سازی و بررسی رفتار رسانه ای احزاب بریتانیایی در دو انتخابات عمومی 2015 و 2017، در صدد پاسخ به این پرسش بود که گرایش احزاب بریتانیا به استفاده از رسانه های مختلف در دو انتخابات مذکور چگونه بوده است. یافته های پژوهش، با تکیه بر یافته ها و نتایج مهمترین سازمان های آماری بریتانیا و جهان نشان داد که انتخابات عمومی 2015 و 2017 بریتانیا، به ترتیب نقطه عطف و نقطه اوجی در گرایش احزاب بریتانیایی به شبکه های اجتماعی به عنوان ابزار برجسته سازی در دوران مدرن بوده است. بر این اساس، به نظر می رسد شبکه های اجتماعی با پایان دادن به دهه ها سلطه روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی، در حال مطرح شدن به عنوان رسانه های تعیین کننده در کارزارهای انتخاباتی هستند.

استفاده از صفحه نمایش دوم تجربه جدید در تماشای تلویزیون است و به بیننده اجازه می دهد که به شیوه ای متفاوت با یک برنامه تلویزیونی تعامل داشته باشد. پژوهش حاضر، با رویکرد کیفی و روش تحلیلتم باهدف شناسایی عوامل مؤثر بر ترویج و توسعه صفحه نمایش دوم جهت افزایش تعامل مخاطبان با تلویزیون در افغانستان انجام شده است. در این راستا از ابزار مصاحبه عمیق و نیم ساختاریافته استفاده کرده و داده های خود را از مصاحبه با 20 مدیر از پنج شبکه تلویزیون خصوصی در افغانستان و 20 نفر از کاربران صفحه نمایش دوم در این کشور جمع آوری کرده است. پس از تحلیل داده ها به روش تحلیلتم، نتایج که شامل عوامل مؤثر بر توسعه و ترویج صفحه نمایش دوم در افغانستان است در شش دسته تم طبقه بندی گردید. این شش دسته تم شامل ویژگی های صفحه نمایش دوم، عوامل زمینه ساز صفحه نمایش دوم، عوامل بازدارنده صفحه نمایش دوم، پیشران های صفحه نمایش دوم، راهبردهای توسعه صفحه نمایش دوم و پیامدهای ترویج و توسعه صفحه نمایش دوم هستند. در این پژوهش پس از استخراج تم ها، همچنین عوامل توسعه دهنده (فردی، سازمانی، محیطی) و عوامل محدودکننده (فردی، سازمانی، محیطی) از هم تفکیک شدند. یافته های پژوهش به مدیران شبکه های تلویزیونی در افغانستان کمک خواهد کرد تا استراتژی های جدیدی برای راه اندازی، تولید و مدیریت محتوا در قالب صفحه نمایش دوم اتخاذ کنند تا مخاطب این تکنولوژی جدید پخش تلویزیونی افزایش یابد. درنتیجه، گسترش استفاده صفحه نمایش دوم، به مخاطبان افغانی قدرت تولید روایت های عمومی را در کنار سازمان های خبری رسمی و نخبگان سیاسی خواهد داد.

یکی از اساسی ترین مسائلی که جوامع امروزی با آن مواجه اند، هویت اجتماعی است که با ورود شبکه های مجازی دچار تغییر و تحولات عمده شده است. جهان مجازی با خصیصه هایی مثل بی مکانی، فرازمانی، تکثر، سهولت دسترسی، هم زمانی و ... به طور نسبی از جهان واقعی جدا می شود. عامل بنیادین در شکل گیری هویت های اجتماعی تعاملات انسانی است. درواقع فرد هنگامی که به تعامل با فرد دیگری می پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می شود. در جامعه ایران، هویت ها شکلی سیال و متغیر یافته اند. به تدریج هویت های سنتی مورد پرسش قرارگرفته و هویت های جدیدی سر برآورده است که از یکپارچگی و ثبات پیشین برخوردار نیستند. یکی از منابع مهم تغییر هویت ها در جامعه امروزی، ازجمله در عرصه زندگی زنان، رسانه های جمعی هستند. استفاده از وسایل ارتباطی شامل آفرینش انواع جدید روابط اجتماعی و راه های تازه رابطه خود با دیگران است. ازاین رو، پژوهش حاضر به بررسی بازتعریف هویت اجتماعی زنان تهرانی در فضای اجتماعی می پردازد. روش پژوهش کمی بوده و داده های موردنیاز با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد که تمامی ابعاد هویت اجتماعی زنان تهرانی (خانوادگی، ملی، قومی و مذهبی) تضعیف شده است. بعلاوه نتایج بیانگر آن است بیشترین تغییر در هویت دینی زنان شهر تهران مشاهده می شود. همچنین تمامی فرضیه هایی که بیانگر ارتباط معنادار بین شبکه های و ابعاد مختلف هویت اجتماعی است تأیید شده است.

مصرف شبکه های اجتماعی درکشورما درحال حاضربه یک مسأله اجتماعی تبدیل شده است..پژوهش حاضر باعنوان "تبیین جامعه شناختی مصرف شبکه های اجتماعی درمیان دانشجویان دانشگاه فرهنگیان ایلام" باهدف تبیین وشناخت این مسأله دربین دانشجویان انجام شده است.. روش این پژوهش پیمایشی و جمع آوری داده ها با پرسشنامه ی محقق ساخته انجام گرفت. تعیین اعتبارابزار بااستفاده از ضریب آلفای کرونباخ صورت گرفته است.جامعه ی آماری شامل تمامی 600 نفردانشجویان دانشگاه فرهنگیان استان ایلام وحجم نمونه براساس جدول مورگان،234 نفرتعیین وموردبررسی قرارگرفتند. یافته های پژوهش بیانگرآن است که بین خودافشایی(65/) گذران اوقات فراغت(57/) ساختاردموکراتیک شبکه ها(55/) یادگیری وتبادل تجربیات(56/) دلبستگی وحفظ روابط(56/) احساس انزوای اجتماعی(54/) نقش گروه های مرجع(50/) نیازبه کسب اطلاعات(42/) اشاعه نوآوری(47/) اقناع رسانه ای(42/) رابطه ی معناداروجود دارد..براساس تحلیل رگرسیونی در مجموع 57% ازکل واریانس مصرف شبکه های اجتماعی (R2=%57)، با متغیرهای خودافشایی ، گذران اوقات فراغت ، یادگیری و تبادلتجریبات ، آشنایی با مفهوم شبکه های اجتماعی ، نقش گروههای مرجع، ساختار دموکراتیک شبکه های اجتماعی و محل سکونت قابل پیش بینی است.

فناوری های ارتباطی به بخش جدایی ناپذیری از زندگی در عصر حاضر تبدیل شده اند. در میان این، موبایل (تلفن همراه هوشمند) تأثیرات مهمی بر زندگی فردی و اجتماعی جوانان به ویژه دانشجویان گذاشته است. هدف از پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد کیفی توصیف معنای کاربران از موبایل بر اساس تجربه استفاده از این وسیله است. مشارکت کنندگان در این پژوهش 15 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند برای مصاحبه انتخاب شدند. بر اساس تحلیل مصاحبه ها، دو مقوله اصلی («سوژگی متقابل» و «پارادوکس موبایل») و پنج مقوله فرعی («تشخص بخشی به موبایل»، «شکل گیری خود مجازی»، «بی موبایل هراسی»، «فرصت سازی موبایل» و «فرصت سوزی موبایل») در ارتباط با تجارب دانشجویان از موبایل شناسایی شدند. یافته های پژوهش نشان داد که تلقی و فهم دانشجویان دختر از موبایل به واسطه گسترش شبکه های اجتماعی مجازی نظیر اینستاگرام فراتر از یک وسیله صرفاً ارتباطی است. کاربران با برقراری ارتباطی دوسویه با موبایل از امکانات آن برای بازتعریف هویت خود در فضای مجازی استفاده کرده و گاهی هویت مجازی را بر خود واقعی شان ترجیح می دهند. جذابیت های و استفاده افراط گونه از آن علاوه بر ایجاد وابستگی موجب شده تا این وسیله جانشین ارتباطات چهره به چهره شود. دراین بین کاربران با شخصیت دادن به موبایل و ارائه تعریفی انسان گونه از آن در ذهن خود سعی در توجیه این وابستگی داشتند. درنهایت از منظر تجارب دانشجویان، موبایل و شبکه های اجتماعی ذیل آن نظیر اینستاگرام علاوه بر ایجاد فرصت ها و ظرفیت های گوناگون، دلالت های منفی زیادی را نیز به همراه دارد، این تناقضات باعث شده تا تصویری دوگانه و پارادوکسیکال از موبایل در ذهن کاربران نقش ببندد.

حریم شکنی ها (رفتارهای غیرهنجارمند اجتماعی) و سوء رفتارها، راه های جدیدی برای ظهور خود در رسانه های اجتماعی آنلاین یافته اند. ازاین روی، کنترل اجتماعی این نوع رفتارها برای تضمین آرامش و امنیت کاربران و جلوگیری از تسری این حریم شکنی ها به جامعه واقعی حائز اهمیت است. پژوهش حاضر، با هدف کاوش در حریم شکنی های ادراک شده کاربران ایرانی اینستاگرام و ابزار کنترل اجتماعی مؤثر ادراک شده توسط آنان، انجام شده است. در این راستا، تحلیل محتوای کیفی بر روی داده های گردآوری شده از 58 مصاحبه آنلاین انجام شده توسط پرسشنامه دارای سؤالات باز و بسته پاسخ، صورت پذیرفت. نتایج، وقاحت نگاری، اطلاعات حریم شکن، تخلیه هیجانی، محتوای بازار-محور، رفتارهای مخاطره آمیز و رفتارهای مجرمانه را به عنوان حریم شکنی های ادراک شده کاربران نشان داد. پنج ابزار فردی ادراک شده (ویژگی های شخصیتی؛ جایگاه اجتماعی؛ نگرش های فردی؛ عادات استفاده رسانه ای؛ نادیده گرفتن/ بی کنشی) و نیز شش ابزار اجتماعی ادراک شده کنترل اجتماعی حریم شکنی های فرهنگی سایبری (ساختار خانواده؛ گروه های اجتماعی؛ ابزار تکنولوژیک؛ عوامل قانونی؛ آگاهی افزایی؛ و نگرش های اجتماعی) شناسایی شدند. از نتایج می توان استنباط نمود که فیلترینگ و رسانه های اجتماعی داخلی، ابزار کنترل اجتماعی مؤثری نیستند. از نتایج پژوهش حاضر می توان برای توسعه سیاست ها و اقدامات کنترل اجتماعی رسمی و غیررسمی برای کاهش حریم شکنی های رسانه های اجتماعی بهره برد.

یکی از مهم ترین پیامدهای زیست مجازی ایرانیان، تغییرات محتمل در هنجارها و ایستارهای سیاسی جامعه یا همان فرهنگ سیاسی است. فرهنگ سیاسی در ایران به عنوان فضایی فرهنگی که نمایانگر چگونگی ارتباط مردم با نظام سیاسی است، به همان اندازه که از پدیده های متنوعی همچون انقلاب، ساختار نظام سیاسی، کارگزاران حکومتی و... تأثیر پذیرفته، محتمل است که ظهور و گسترش شبکه های اجتماعی نیز متأثر شده باشد. اینکه فرهنگ سیاسی ایرانیان در فضای شبکه های اجتماعی واجد چه مؤلفه هایی و شاخص هایی است، مسئله ای است که پژوهش حاضر برای پاسخگویی به آن از روش کیفی و تکنیک دلفی بهره برده است. میدان این پژوهش شامل اساتید، صاحب نظران و خبرگان علوم سیاسی و علوم ارتباطات (ارتباطات سیاسی) و جامعه شناسی سیاسی است که به روش گلوله برفی انتخاب شده اند. برای گردآوری اطلاعات و داده های پژوهش از سه روش مرور نظام مند متون و ادبیات موضوع، مصاحبه اکتشافی و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. پنل دلفی در سه دور اجرا شده است. از میان تعداد 28 مؤلفه مطرح شده توسط خبرگان در دور اول، تعداد 7 مؤلفه در دور دوم تأیید شدند که به ترتیب اهمیت و اولویت عبارت اند از: فقدان اعتماد، نقد/تخریب نظام سیاسی، افراط گرایی سیاسی، خودمداری، پارادوکس بیگانه ستیزی/ بیگانه گرایی، جهت گیری غیرمشارکتی/اعتراضی؛ و رفتارهای سوگیرانه. درنهایت در دور سوم برای هرکدام از این مؤلفه ها، دقیق ترین و مهم ترین شاخص ها انتخاب شدند. مهم ترین دستاورد این مطالعه معرفی دو مؤلفه فرهنگ سیاسی ایرانیان است که اساساً تعلق به عصر رسانه های نوین دارد: نقد/تخریب نظام سیاسی و جهت گیری غیرمشارکتی/اعتراضی.

محیط دیجیتال فرصت ها ی جدیدی را برای مشارکت سیاسی شهروندان ایجاد می کند. در این میان، نظارت بر مراکز قدرت سیاسی و اقتصادی برجسته و مهم است. این نظارت در واقع شامل بررسی عمومی در مورد مدیریت وجوه عمومی و فعالیت های سیستم های عمومی و اقتصادی است، بنابراین فرآیندهای نظارت سیاسی ازطریق دموکراسی در محیط دیجیتال ویژگی های ناکارآمد را محکوم می کند. هدف این مقاله توصیف، تمایز و طبقه بندی اشکال مختلف نظارت است که می-تواند در دموکراسی های کنونی مورد نظر واقع شود. نتایج نشان می دهد که سه زمینه اصلی نظارت وجود دارد که عبارتند از : نظارت دولتی، نظارت مشترک و نظارت مدنی.این پژوهش با مشخص کردن چهار نوع گونه شناسی نظارت مدنی ( عملکرد نگهبان، استخراج و تصفیه اطلاعات محرمانه،گسترش مسائل از طریق روزنامه نگاری جایگزین و گسترش نمایندگی فراتر از پارلمان ها )، موضوعات مذکور را محور بررسی و تمرکز قرار داده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این سؤال است که در پس زمینه دموکراسی نظارتی در محیط دیجیتال، عوامل نظارت دقیقاً چه کسانی هستند؟ بعلاوه اینکه چگونه می توان این فرایندها را در حوزه سیاسی بین المللی شناسایی و متمایز کرد؟ یافته های پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و جمع آوری اسناد کتابخانه ای نشان می دهد که با اجتناب از بررسی عمیق تجزیه و تحلیل موضوعات درگیر در فرآیندهای موشکافانه، سه بخش اصلی که نظارت بر آنها سازماندهی شده است را می توان بر اساس بازیگر یا سازمان پیشرو درگیر متمایز کرد.

رسانه ه ای اجتماعی به عنوان یک ابزار مؤثر در کسب وکارهای کوچک و متوسط، طیف وسیعی از فرصت های ارزشمند را ایجاد و موجب کاهش چشمگیر هزینه ها خواهد شد و امروزه استراتژی بنگاه ها برای تعامل با مشتریان و ایجاد روابط و همکاری با دیگر عناصر بازار با ظهور رسانه های اجتماعی تغییر داشته است. در طول دو دهه قبل، تحقیقات مربوط به رسانه های اجتماعی در حوزه کسب وکار به طور فزاینده ای افزایش یافته است ولیکن تاکنون مطالعه جامعی در رابطه با ارزش های تجاری رسانه های اجتماعی در کسب وکارهای کوچک و متوسط و اولویت بندی آن ها صورت نگرفته است. لذا پ ژوهش حاضر با بررسی سیستماتیک مطالعات در بازه زمانی سال های 2012 تا 2019، 57 مقاله انتخاب و با استفاده از روش فراترکیب مقالات منتخب مورد بررسی قرار گرفته و ارزش های تجاری اشاره شده در آن ها کدگذاری شدند. سپس ارزش های شناسایی شده با استفاده از روش آنتروپی شانون اولویت بندی شدند به طوری که پنج طبقه اصلی ارزش تجاری شامل ارزش عملیاتی، ارزش مالی، ارزش استراتژیک، ارزش مشتری و در نهایت ارزش دانشی/ اطلاعاتی به ترتیب رتبه اول تا پنجم را به خود اختصاص دادند. پژوهش حاضر هم از لحاظ یافته ها و هم از نظر روش شناسی در حوزه بکارگیری رسانه اجتماعی در شرکت های کوچک و متوسط دارای نوآوری می باشد.

تأثیرات مطلوب و یا آسیب زای فضای مجازی بر بخش های مختلف زندگی خاصه در ساحت تحصیلی و درسی همواره محل بحث بوده است. در همین راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر پرداختن به تأثیر سبک زندگی مجازی محور بر درگیری تحصیلی دانش آموزان بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان متوسطه (اول و دوم) شهرستان دهلران در سال تحصیلی 98-1397 بود که از میان آن ها با روش نمونه گیری خوشه ای 360 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. همچنین ابزار تحقیق شامل پرسشنامه های استاندارد درگیری تحصیلی ریو (2013) و طاهری (1393) بودند که پایایی آن (با آلفای کرونباخ) 88/0 حاصل شد. نتایج همبستگی بین سبک زندگی مجازی محور و درگیری تحصیلی نشان داد رابطه معنادار ولی منفی بین آن ها وجود دارد (001/0 ≥p، 39/0=r). تحلیل نتایج معادلات ساختاری با نرم افزار آیموس (Amos) نیز حاکی از این بود که متغیر سبک زندگی مجازی محور با ابعاد شش گانه آن (کسب دانش، ارتباط، هویت، خدمات، کسب لذت و بعد پیامدی) قادر به پیش بینی 51/0 (51/0= R 2 ) واریانس متغیر درگیری تحصیلی است. ضریب بتا و سطح معناداری این رابطه نیز به ترتیب (53/0- = β ، 001/0 ≥p) است. نتایج تحقیق نشان داد سبک زندگی مجازی محور بر روی امورات تحصیلی دانش آموزان تأثیر منفی دارد. ازاین رو باید نسبت به اصلاح این سبک زندگی با رویکرد حداکثر سود و حداقل ضرر بهره برد.

پپژوهش حاضر با هدف تبیین مشارکت سیاسی آفلاین دانشجویان دانشگاه های اردبیل با توجه به نقش شبکه های اجتماعی اینترنتی انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی بود و به روش پیمایشی واز نوع همبستگی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش، 29500 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل و دانشگاه محقق اردبیلی بودند که برای تعیین حجم نمونه از طریق فرمول کوکران جامعه محدود 750 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس بوده و برای تحقق اهداف پژوهش از پرسشنامه استفاده شد. همچنین به منظور تحلیل داده ها از آزمون معادلات ساختاری و نرم افزارهای اس پی اس اس20 و اموس18 استفاده گردید. نتایج نشان داد که رابطه معناداری بین اجزای تشکیل دهنده مدل اراده گرایی مدنی با مشارکت سیاسی آنلاین و آفلاین دانشجویان دانشگاه های اردبیل وجود دارد که در این میان بعد مشارکت عاطفی با ضریب تاثیر 0.309 دارای بیشترین تاثیر بر مشارکت سیاسی آنلاین و متغیر فراخواندن با ضریب تاثیر 0.302 دارای بیشترین تاثیر بر مشارکت سیاسی آفلاین دانشجویان دانشگاه های اردبیل بود. همچنین ارتباط بین مشارکت سیاسی آنلاین و آفلاین دانشجویان با ضریب تاثیر 0.293 تایید شد.